یافته‌ها نشان می‌دهد که بین تغییرات واکنش هیجانی به استرس با آخرین معدل تحصیلی فرد همبستگی معکوس وجود دارد؛ به نحوی که هرچه آخرین معدل تحصیلی فرد کمتر بوده است، تغییرات واکنش هیجانی به استرس بیشتر می باشد. نتیجه آزمون ضریب همبستگی پیرسون نشان داد که این همبستگی معنی‌دار نیست.
یافته‌ها نشان می‌دهد که بین تغییرات واکنش رفتاری به استرس با آخرین معدل تحصیلی فرد همبستگی مستقیم وجود دارد؛ به نحوی که هرچه آخرین معدل تحصیلی فرد کمتر بوده است، تغییرات واکنش رفتاری به استرس کمتر می باشد. نتیجه آزمون ضریب همبستگی پیرسون نشان داد که این همبستگی معنی‌دار نیست.
یافته‌ها نشان می‌دهد که بین تغییرات واکنش شناختی به استرس با آخرین معدل تحصیلی فرد همبستگی مستقیم وجود دارد؛ به نحوی که هرچه آخرین معدل تحصیلی فرد کمتر بوده است، تغییرات واکنش شناختی به استرس کمتر می‌باشد. نتیجه آزمون ضریب همبستگی پیرسون نشان داد که این همبستگی معنی‌دار نیست.
یافته‌ها نشان می‌دهد که بین تغییرات استرس تحصیلی کل با آخرین معدل تحصیلی فرد همبستگی مستقیم وجود دارد؛ به عبارتی هرچه آخرین معدل تحصیلی فرد بیشتر بوده است، تغییرات استرس تحصیلی وی نیز بیشتر است. ضریب همبستگی پیرسون حاکی از همبستگی معنی‌دار می‌باشد.
بین میزان تحصیلات پدر با تغییرات استرس تحصیلی دانش‌آموز نیز رابطه همبستگی مستقیم وجود دارد: بطوری که با افزایش سطح تحصیلات پدر میزان استرس تحصیلی دانش‌آموز افزایش می‌یابد. نتیجه آزمون ضریب همبستگی اسپیرمن حاکی از آن است که همبستگی میزان تحصیلات پدر با میزان استرس تحصیلی معنی‌دار نمی‌باشد.
بین میزان تحصیلات مادر و تغییرات استرس تحصیلی نیز رابطه همبستگی معکوس وجود دارد؛ بطوری که با کاهش سطح تحصیلات مادر ، میزان تغییرات استرس تحصیلی نیز در دانش‌آموز افزایش داشته است. نتیجه آزمون غیر پارامتریک ضریب همبستگی اسپیرمن حاکی از آن است که همبستگی میزان استرس با تحصیلات مادر معنی‌دار نیست.
یافته‌ها نشان می‌دهد که بین تغییرات استرس تحصیلی و کیفیت ارتباط والدین همبستگی معکوس وجود دارد؛ به نحوی که هرچه رضایتمندی دانش‌آموز از ارتباط با والدینش بیشتر بوده است، تغییرات استرس تحصیلی کل بیشتر کاهش یافته است. ضریب همبستگی اسپیرمن نشان داد که این همبستگی از نظر آماری معنی‌دار است.
بین تغییرات استرس تحصیلی و شغل والدین همبستگی معکوس وجود دارد. ضریب همبستگی اسپیرمن حاکی از وجود ارتباط معنی‌دار نبود.
با بهره گرفتن از ضریب همبستگی اسپیرمن و پیرسون مشخص شد بین تغییرات استرس تحصیلی و سن، پایه تحصیلی و نحوه انتخاب رشته دانش‌آموز وجود ندارد.
آخرین معدل تحصیلی
تغییرات استرس ناشی از تعارضات
نمودار۷-۴: خط رگرسیون و میزان همبستگی بین آخرین معدل تحصیلی و تغییرات استرس ناشی از تعارضات
۲۱۳/۰=r 034/0>p
تغییرات استرس تحصیلی کل
آخرین معدل تحصیلی
نمودار ۸-۴: خط رگرسیون و میزان همبستگی بین آخرین معدل تحصیلی و تغییرات استرس تحصیلی کل ۲۰۳/۰=r 043/0=p
شغل مادر
تغییرات استرس تحصیلی کل
کیفیت ارتباط با والدین
تغییرات استرس تحصیلی کل
نمودار ۹-۴: خط رگرسیون و میزان همبستگی بین کیفیت ارتباط دانش‌آموز با والدین و تغییرات استرس تحصیلی کل ۲۱۲/۰-=r 034/0>p
خلاصه یافتهها و تجزیه و تحلیل آنها:
به طور کلی نتایج حاصل از توصیف داده ها نشان داد که برنامه آموزشی مهارتهای هوش هیجانی بر استرس تحصیلی و واکنش به آن موثر است. در حیطه استرس ناشی از ناکامی پس از مداخله افزایش در میانگین نمرات را شاهد هستیم که با آزمون آماری مشخص شد که این افزایش معنی‌دار است. اما در سایر خرده مقیاس‌هاو علل استرس شاهد کاهش معنی‌دار در ابعاد تغییرات، تعارضات، فشارها، استرس خودتحمیلی و در خرده مقیاس واکنش به استرس کاهش معنی‌دار واکنشهای فیزیولوژیک، هیجانی، رفتاری و شناختی را پس از مداخله در دانش‌آموزان دریافت کننده برنامه آموزشی شاهد هستیم. بطور کلی میانگین نمرات دانش‌آموزان پس از دریافت برنامه آموزشی مهارتهای هوش هیجانی استرس تحصیلی دختران نوجوان را کاهش ‌داده است که با آزمونهای آماری استنباطی کاهش معنی‌دار گزارش شد.

بحث و بررسی یافته‌ها
نتیجه‌گیری نهایی
کاربرد نتایج
پیشنهادات برای پژوهش‌های آینده

منابع
بحث:
این پژوهش به منظور دستیابی به هدف کلی تحقیق، تعیین تاثیر برنامه آموزشی مهارت‌های هوش هیجانی بر استرس تحصیلی دختران نوجوان است که براساس اطلاعات کسب شده از جداول فصل ۴ در چند قسمت مورد بحث قرار می‌گیرد.
در راستای هدف شماره ۱ تعیین تاثیر برنامه آموزشی مهارت‌های هوش هیجانی بر میزان نمره ناکامی تحصیلی در دختران نوجوان در دو گروه قبل و بعد مداخله (جدول ۱۹-۴)، یافته‌های این تحقیق نشان داد که میانگین نمره استرس ناشی از ناکامی تحصیلی قبل و بعد مداخله در هر دو گروه ، افزایش معنی‌داری داشته است. میانگین میزان استرس ناشی از ناکامی در گروه آزمون قبل از مداخله ۳۶۰/۱۶ و پس از مداخله ۲۷۵/۴ ± ۹۲۰/۱۷ بوده است. در حالی که میانگین این متغیر در گروه کنترل قبل از مداخله ۱۲۰/۵ ± ۹۸۰/۱۷ و پس از مداخله ۶۹۱/۴ ± ۷۸۰/۱۸ می‌باشد. در مقایسه بین گروهی این متغیر بعد از مداخله نیز تفاوت آماری معنی‌دار بین دو گروه یافت نشد ۳۴۰/۰>p . این نتیجه حاکی از آن است که برنامه آموزشی مهارت‌های هوش هیجانی در گروه آزمون اثر معکوس داشته است یعنی نه تنها باعث کاهش استرس ناشی از ناکامی در دختران نشده بلکه آن را افزایش نیز داده است. این افزایش می‌تواند به علت نحوه بکارگیری مهارت‌ها باشد. ممکن است دانش‌آموزان در استفاده عملیاتی از این مهارت دچار اشتباهاتی شده باشند. از طرفی ممکن است اهداف و انتظاراتی که دانش‌آموز برای خود ترسیم نموده وانتظار داشته است که پس از استفاده مهارت‌ها به آنها دست یابد، غیر واقع بینانه بوده و چون تحقق نیافته یا کاملا به آنها دست نیافته همچنان استرس ناشی از ناکامی را تجربه نموده است. می‌توان انتظار داشت با استفاده مکرر و آموزش بیشتر و طولانی‌تر این مهارت‌ها در این بعد، شاهد بهبود استرس دانش‌آموزان بود. این ناکامی می‌تواند مربوط به عدم برآورده کرده انتظارات شخصی دانش‌آموز و والدین و معلمان خود، عدم دستیابی به نمره مطلوب، عدم جلب کمک و حمایت از جانب دیگران و…. باشد.
متاسفانه مطالعه مداخله‌ای جهت تایید یا رد این نتیجه یافت نشد لذا از مطالعات توصیفی مرتبط استفاده گردید. نتایج پژوهش میسرا و همکاران ۲۰۰۰، نشان داد که زنان در مقایسه یا مردان در خصوص عوامل استرس‌زای ناکامی، فشار و استرس خود تحمیلی فشار روانی بیشتری را تجربه می‌کنند. بطوری که میانگین استرس ناشی از ناکامی در دختران ۴۱/۰ ± ۹۰/۲ و در پسران ۴۶/۰ ± ۹۶/۲ گزارش شد (۷۶) .
مطالعه شکری و همکاران ۱۳۸۵ نیز نشان داد که دانشجویان دختر در بعد ناکامی استرس بیشتری از پسران دانشجو را گزارش کردند. میانگین نمره دانشجویان دختر در بعد ناکامی ۸۸/۱۸ و در پسران ۸۷/۱۷ بوده است که نشان دهنده بالاتر بودن میزان استرس ناکامی در دختران می‌باشد (۲۰).
امینی و یوسفی ۱۳۸۰ نشان دادند که دانشجویان پسر نمرات بالاتری در این بعد دارد . میانگین نمرات آنها ۰۸/۱۸ و میانگین نمرات دختران ۵۶/۱۶ بوده است (۷۷).
در راستای هدف شماره ۲ تعیین تاثیر برنامه آموزشی مهارت‌های هوش هیجانی بر میزان نمره کسب شده در بعد تعارضات جدول ۲۰-۴ نشان می‌دهد میزان میانگین نمره دریافت شده در این بعد در گروه مداخله در مقایسه با مرحله قبل از اجرای برنامه آموزشی، تغییر در جهت کاهش دارد که این میزان کاهش، چشمگیر بوده است(۰۰۰۱/۰>p). در مقایسه درون گروهی نیز آزمون آماری تی‌زوج برای هر یک از گروه‌ها نشان داد که میانگین نمرات قبل و بعد مداخله در هر دو گروه تغییر چشمگیر داشته است. به نحوی که میانگین نمرات این بعد در گروه آزمون پس از مداخله کاهش چشمگیریافته است (۰۱۳/۰>p). در گروه کنترل نیز افزایش چشمگیر در میانگین نمرات این بعد داشته‌ایم که آن نیز چشمگیر مشاهده شد (۰۰۰۱/>P) . میانگین نمرات گروه آزمون قبل از مداخله ۰۶۵/۳ ± ۱۰۰/ ۸ بود در حالی که پس از مداخله میانگین به ۲۶۲/۲ ± ۶۸۰/۶ کاهش یافت. در گروه کنترل میانگین‌ها قبل و بعد مداخله به ترتیب ۹۵۶/۲ ± ۵۸۰/۸، ۲۶۳/۳ ± ۸۶۰/۹ شد.
متاسفانه مطالعه مداخله‌ای جهت تایید یا رد این نتیجه یافت نشد لذا از مطالعات توصیفی مرتبط استفاده گردید. نتایج پژوهش میسرا و همکاران ۲۰۰۰، نشان داد که زنان در مقایسه یا مردان در خصوص عامل تعارضات نمرات بیشتری بدست آورده‌اند که میانگین نمرات آنها به ترتیب ۱۹/۳ و ۰۹/۳ بود (۷۶).
اما نتیجه پژوهش شکری و همکاران ۱۳۸۵ نشان داد که دانشجویان پسر در این بعد نسبت به دختران نمرات بالاتری دارند بطوری که میانگین نمرات این بعد در پسران ۵۶/۷ و در دختران ۴/۶ بود (۲۰).
امین و یوسفی ۱۳۸۰ نشان دادند که میانگین نمرات پسران دانشجو در این بعد ۳۶/۸ و دختران ۱۵/۸ یعنی کمتر از پسران می‌باشد(۷۷).
دستیابی به این یافته نشان‌دهنده موثر بودن برنامه آموزشی مهارتهای هوش هیجانی بر استرس ناشی از تعارضات در دختران نوجوان می‌باشد. هوش هیجانی برخی از مشکلات زندگی انسان امروزی یعنی ” تعارض بین آنچه انسان احساس می‌کند و آنچه بدان فکر می‌کند ” را حل می کند (۳۱). افرادی که از هوش هیجانی بالایی برخوردارند در برقراری ارتباط و حل تعارض با دیگران موفق‌ترند و استرس کمتری را تجربه می‌کنند. این نوع هوش یکی از مهارتهای اجتماعی است که به آموزش و آموختن آنها توصیه شده است که در واقع این مهارت، توانایی برقراری روابط بین فردی با دیگران است به نحوی که از نظر جامعه قابل قبول، ارزشمند، بدون تعارض و درگیری، منطبق با عرف و در عین حال برای شخص خانواده و جامعه سودمند بوده و بهره‌های دوجانبه داشته باشد( ۷۴ و ۷۵).
در راستای هدف شماره۳ تعیین تاثیر برنامه آموزشی مهارت‌های هوش هیجانی بر میزان نمره دریافت شده در بعد فشارها، یافته‌ها در جدول ۲۱-۴ نشان می‌دهد میانگین نمرات در گروه مداخله کاهش معنی‌داری داشته است (۰۰۰۱/۰>p). میانگین نمرات این بعد در گروه مورد مداخله کاهش و در گروه کنترل افزایش داشته است. در مقایسه درون گروهی در هر دو گروه تغییرات ایجاد شده در نمرات این بعد، تفاوت آماری معنی‌داری قبل و بعد مداخله وجود دارد ۰۰۰۱/۰>p. میانگین نمرات استرس ناشی از فشارهای در دختران آزمون قبل