خلاصه کلام این که «تعبیر شعری» یا «تصویر شعری» به روش هنری مشخصی ارائه می شود و این مطلب تا اندازه فراوانی بر[۲۸] استعداد، فرهنگ، تجربه و تعامل شاعر با این تجربه زنده پویا تکیه دارد، شعر نیز نوعی مشارکت درونی و فکری شاعر و خواننده است، و چنانچه شعر از لحاظ لفظ، اندیشه، موسیقی و تصویر هنری برای کودکان مناسب باشد، بسیار فراوان از شنیدن و حفظ شعر استفاده می­ کنند. ما در دوران کودکی از [شنیدن] قصیده­ای که در مورد طنبور (وسیله­ای استوانه ای برای پمپاژ آب به صورت دستی) صحبت می­کرد به وجد می­آمدیم که می گفت:
ای طنبور بچرخ، شتاب کن محصولات ما می­خواهند آبیاری و سیراب شوند.
در چرخیدن از دستان من اطاعت کن و آب وآرد بیاور.
ما این قصیده را در روستا می­خواندیم، با آن می­چرخیدیم و با خوشحالی آن را تکرار می کردیم. موسیقی آن جذاب و کلماتش قابل فهم و ساده بود. کدام یک از ما بچه­های روستا- ا- طنبوری را که آب از کانال می­کشد، آن را به قنات مزرعه می­رساند، تا به شکل­های گوناگون تقسیم گردد، نمی­شناسد؟؟ کدام یک از ما آبیاری و انتظار مشتاقانه­ی روستا برای روزهای طغیان آب (سیل)را نمی­شناسد؟؟ هم چنین تعبیر «محصولم نیازمند آبیاری است» اشاره به انتظار کشاورزان نیز دارد، و نه فقط محصول به تنهایی، تمامی روستا تشنه و مشتاق آب است.. (وَ جَعلنا مِن­الماء کُل شَیء حیّ)[۲۹]، شاعر واقعیت را بیان ، اندیشه را نمایان و به تلاش کشاورز اشاره می­ کند و او به این وسیله خوش بخت است، زیرا رشد، درو، خیر و برکت برایش مهم است، گاهی اوقات کودک روستایی نمی ­تواند تمامی این امور را درک کند ولی این تصویر زنده محیط پیرامون او، آرزوها و طبیعت زندگیش را منعکس می­سازد و نتیجه تمامی این مسائل خوشبختی کودک است که وی همان قصیده­ای را زمزمه می­ کند که بیت­های آغازین آن را ذکر کردیم…
سپس [به یاد می­آوریم ] احساس سرمستی را که آن را احساس می­کنیم و دوباره می­خوانیم سرود.
قرآن پروردگار من باعث هدایت و نور هر دلی است. قرآن پروردگار من پس منزه دانستنی که کودک مسلمان نسبت به خداوند وقرآن آن را به ارث می­برد، بزرگداشت گسترده­ایست، که ما از زبان گویندگان آن را مشاهده می کنیم، و از قاریان ترتیل­خوان، هنگام فراگیر شدن تواضع و سکوت و واردشدن پیاپی حکمت قدسی، و آداب ربانی آن را می­شنویم.
حتی [می­توان گفت] «شعر عامیانه» -هرچند از طرف دارانش نباشیم- سرشار از ارزش های والای انسانی و در بردارنده مضامین اسلامی است، که تربیت بر آن تأکید می­ کند، و جامعه مومن به آن بسیار مشتاق است ،و ما در این قطعه ای که بر شایستگی احترام و بزرگ داشت پدر تأکید دارد این معنی را به صورت آشکار و شفاف می­بینیم:
پدر برگرد بیا- بیا ساعت ۶ شده- سواره بیا نه پیاده- موتورسیکلت سوار شو- پول فراوان به او بدهید (پول به پای پدر بریزید)- با احترام به او سلام کنید.
این­گونه است که می­بینیم شعر مناسب کودک به پرورش استعداد و بهره­مندکردن درک و شعور کمک می کند، در محکم کردن ارزش­هایی که باید به آن ها آراسته گردد نقش دارد، با مهارت های مختلف و جدید آن­ها را یاری می­ کند، و باعث می شود که لذت مشارکت در تجربه انسانی را با روان و باطن و عقل احساس کند، موضوعاتی که شعر کودکان به آن­ها می پردازد فراوان و متنوع است، مهم این است که این تجربه،عمیق، در بردارنده اشاره­ها، چارچوب­ها و اثرهای نوینی است که، توجه را جلب و حافظه را قوی و احساسات را هم بر می­انگیزد.. ما می­توانیم ویژگی های مناسب شعر کودکان را در زیر خلاصه کنیم:
۱- اشتیاق شدید به زبان شاعرانه در لفظ و عبارت و تصویر.
۲- توجه به بحرهای دارای موسیقی جذاب و سحرانگیز.
۳- آسانی و راحتی اندیشه و معنی.
۴- دوری از پیچیدگی­های بلاغی و بیانی.
۵- انتخاب موضوع­های مناسب با واقعیت­ها و علاقه­های کودک.
۶- سازگاری ارزش­های شعری، با آن چه که کودک از عقیده اسلامی خود فرا می­گیرد.
۷- توجه به مشکلات اخلاقی، روانی و تربیتی کودک و نوجوان و پردازش سریع آن ها به صورت شعر.
۸- ساخت ترانه­های کودک در رادیو و تلویزیون با نظارت کارشناسان دینی، روان­شناسی و تربیتی. زیرا کودکان چنین شعرهایی را حفظ می­ کنند و در آنان به شدت تأثیر می­گذارد.
۹- وحدت قافیه به خاطر تاثیر درونی آن در روح و باطن کودک.
۱۰- تصویر شعری در بردارنده حواس مختلف کودک.
أمیرالشعراء «احمد شوقی» در زمینه شعر کودک پیشگام به حساب می­آید، به ویژه به خاطر پاره­ای از داستان­های شعری که به زبان حیوانات برایشان نوشته است، به گونه ­که حکمت را با طنز، عبرت را با گرایش­دهی آمیخته و بعضی از ارزش­های رفتاری مرتبط با دین و وطن را آشکار نموده است، تا جاییکه این قصیده­ها در دیوان های او ظهور یافته و بعضی از آن­ها در دسترس دانش ­آموزان مدارس قرار گرفته، که این کار به خاطر حفظ ساختارهای اصیل شعری، مضامین ساده، و بافت خوب هنری سرآغازی نو در این راستا به شمار می­رود.
فعالیت شوقی در این عرصه بر اساس مشاهداتش در فرانسه- هنگامی که جزو گروهی قرار گرفت که برای تحصیل به خارج اعزام می شدند- از توجه فرانسویان به ادبیات کودک، و طبق مطالعاتش از آثار شاعر مشهور فرانسوی «لامارتین» است. وی از داستان های «کلیله و دمنه» استفاده و بعضی از آن­ها را انتخاب نموده و آن را بازنویسی کرد و درقالب شعری گیرا و مناسب کودکان آن را ارائه نمود. داستانی از او با عنوان «کبوتر و شکارچی» می­خوانیم:
۱- کبوتری در بالای درخت در لانه­اش پنهان ودر امان بود.
۲- روزی شکارچی آمد وشروع به گشتن کامل در اطراف باغ کرد.
۳- شکارچی در آن جا سایه پرنده­ای ندید.و وقتی که خسته شد تصمیم گرفت برگردد.
۴- [ناگهان] کبوتر ساده لوحی از لانه­اش آشکار شد. نادانی دردیست که دوا ندارد.
۵- ازاین جهت که نمی­دانست جه اتفاقی پیش می آید، گفت ای انسان دنبال چه می­گردی؟
۶- شکارچی متوجه صدا شد و تیر مرگ به سمتش روانه کرد.
۷- کبوتر از جایگاه محکم و استوارش بر زمین افتاد و در تصرف چاقو قرار گرفت. (به ضربه چاقو گرفتار شد.)
۸- یک انسان عارف محقق می­گوید: اگر می توانستم جلوی زبانم را بگیرم مالک جان خودم می­شدم.
با این وجود در این قطعه کلماتی، مانند «مستتره – ملّ- مکین- محقق -و منطق» وجود دارد که نیاز به توضیح دارد.
چنین به نظر می­رسد که شوقی سعی کرده درخشش ساختار ، لطافت بیان ،نمایان ساختن اندیشه یا- حکمتی- را که خواهان روشن نمودن آن بوده حفظ نماید، هر چند این مسئله کار دشواری است وچاره­ای جز این نیست که به این جا ختم شود، علاوه بر این کودک، نیازمند غنی­سازی ذخیره لغوی خود و عادت به اسلوب­های مستحکم و زیبا می­باشد، ازطرفی چاره­ای هم جز انجام این کار نداشته. این افتخار برای شوقی کافیست که در این عرصه پیشگام است و از شاعران و ادبای عرب دعوت کرد که در پشتیبانی و تکرار تجربه­ی وی و تغییر آن مشارکت نمایند.
اما «محمد هراوی» شاعری که بعد از شوقی آمد و به اندازه کافی شعر کودکان را موردتوجه و اهتمام قرار داد، در دهه­های آغازین قرن بیستم تمام همّ و غم خود را وقف این کار کرد و تألیفات شعری فراوانی ارائه نمود، که به خاطرسادگی لفظ، آسانی بیان، زیبایی پردازش و دلنشینی موسیقی، متمایز بوده و با آرزو و رویاهای کودک، توانایی فکری، شرایط محیطی و عقیدتی او هم سازند و دلیل واضح موفقیت او حفظ و تکرار این قطعه­ها توسط ما بعد از گذشت سالیان طولانی می­باشد. از جمله آن­ها:
أنا فی­الصبح تلمیذ و بعد الظهر نجار
من صبح هنگام دانش آموز و بعدازظهر نجار بودم.
فلی قلم و قرطاس و إزمیل و منشار
من قلم وکاغذ و نیز اسکنه و اره دارم.
و علمی إن یکن شرفا فما فی صنعتی عار
اگر علم من برایم شرافت و بزرگی همراه داشته باشد ،در پیشه و حرفه من ننگی وجود ندارد.
فلعلماء مرتبه و للصناع مقدار
دانشمندان دارای مقام هستند و صنعت گران هم ارزش خود را دارند.
به نظر من این شاعر بزرگ، جزء پیشتازان نادر محسوب می­ شود، و برای نسل­های جدید راه موفقیت حقیقی را ترسیم می­ کند، جایی که علم و معرفت و کار حرفه­ای مشرف وجود دارد، درحالی که بسیاری در آن دوره از چنین شغل­هایی بیزار بودند، و آن ها را پیشه وصنعت و پستی و حقارت به حساب می­آوردند،و این مسئله­ایست که چارچوب حقیقی آن فقط در دوره های بعد مشخص شد.پس از شوقی و هراوی و کامل گیلانی و دیگران، توجه آشکاری به ادبیات و شعر کودک صورت گرفت و مطبوعات شعری در کشورهای مختلف عربی ظهور یافت، هم­چنین شعرهای زیادی ترجمه شد، امروزه کتابخانه ­های عربی در مصر، عراق، سوریه، لبنان، عربستان سعودی، کویت، کشورهای مغرب عربی و سرزمین­های دیگر جهان عرب در بردارنده میراث قابل توجهی از شعر کودک است، که فرصتی برای بیان آن ها وجود ندارد، میراث شعری کودکان در هر سرزمینی از شرایط و حوادث و خواسته­ هایی تاثیر پذیرفته که آن را احاطه کرده است، مجله های کودکان نیز پراز انواع شعر برای رده­های سنی مختلف کودک است، رادیو و تلویزیون نیز در ارائه بسیاری از ترانه ها، سرودها و قصیده­ها نقش دارد.
بنابراین شعر از مهم­ترین پشتیبان­های فرهنگ کودک است..
و در عین حال منبع لذت و خوشبختی می باشد.. و به خاطر دلنشینی موسیقی، لطافت بیان و،جذابی تصویر و خیال انگیز بودن جزء قوی­ترین نیروهای تأثیرگذار در پرورش ذوق هنری وحس زیباشناختی است..
بعضی از شعرها بیان کننده حکمت هستند…[۳۰]
همچنان می­گوییم شعر کودک باید پای­بند به ارزش­ها و بینش اسلامی باشد و جایگاه آن دراین خصوص، به طور کلی همان جایگاه ادبیات اسلامی است، طبق این دیدگاه اصلی شعر می ­تواند وظیفه ­ای مهم، با چارچوب­های مختلف عقیدتی، زیبا شناختی، احساسی و روحی روانی ایفا نماید.
نمایش­نامه مدرسی(اسکولاستیک)
از آن جا که تربیت در اصل به انسان به عنوان مهم­ترین پایه­ های جامعه توجه دارد، بنابراین چاره­ای جز این ندارد که به نمایش توجه داشته باشد، و آن را همچون ابزاری تربیتی آموزشی به کار گیرد.
وسایل تربیتی به مرور زمان جدید ونو می گردد [البته] نظربه این که با ارزش­های اسلامی،و فرهنگ باشکوه ما در تضاد نباشد، بنابراین بر ما واجب است که نمایش را جهت حفظ و پشتیبانی فرزندان­مان از تهاجم فرهنگی به کار بگیریم، نمایش مدرسی به دلیل اعطای فرصت­های ارزشمند به دانش آموز، جهت اظهار وجود، کسب تجربه، توانایی­های زبانی و اجتماعی در فضایی که روح همکاری و دوستی و محبت بر آن حاکم است، از مهم­ترین ارکان تربیتی نوین به شمار می­رود.
تصویر درباره جامعه شناسی و علوم اجتماعی
اهداف نمایش مدرسی به شرح ذیل می­باشد:
۱- استقرار ارزش های اصیل اسلامی
۲- عادت دادن دانش آموزان به کار دسته جمعی و همکاری ، آموزش آنان جهت رویارویی با جمع و به دست آوردن اعتماد به نفس.
۳- آشنایی با زندگی و خصلت­های انسانی، چرا که این آشنایی سبب [داشتن] زندگی کامل­تر و پربارتری می­گردد.
۴- گسترش ماده علمی و تبدیل خشکی آن به تجربه­های معنادار و قابل فهم و درک؛ یعنی این که نمایش یکی از شیوه ­های تدریس محسوب می­ شود.
۵- اعطای فضایی شادو خوش به زندگی یکنواخت.
۶- بررسی بعضی از اضطراب و استرس­های درونی دانش ­آموزان مانند:
درلاک خود فرو رفتن و خجالت کشیدن.
شک و دودلی.
بعضی از عیب­های جسمانی مانند عیوب سخن گفتن و مرض­های گفتاری.
۷- پرورش تعبیر حرکتی (هم چون: راه­رفتن، نشستن و غیره) و گفتار عاطفی به وسیله آنچه که آرامش درونی را تضمین می­نماید.
۸- آگاه سازی درونی و اجتماعی کودک و برافروختن روحیه امید و عمل در درون کودک.
همان گونه که بیان نمودیم- نمایش­نامه مدرسی- جز و پایه­ های تربیتی دانش ­آموز در تمامی دوران زندگیش، از ۴ سالگی تا رسیدن به دوره جوانی و اعتماد به نفس می­باشد، و ما وظیفه داریم که خط واحد و ساختار جامع و کاملی برای این مراحل درنظر بگیریم و درعین حال، به تغییرات ایجاد شده در دنیای سرشار از حوادث کودک نیز توجه کنیم
و در پرتو این مسائل ، نمایش­نامه مدرسی را می­توان براساس مراحل آموزشی تقسیم کرد.
پس در دوره کودکستان (مهد کودک) به موارد زیر توجه می­کنیم:
۱- نمایش­نامه حرکتی گفتاری
۲- نمایش­نامه اخلاقی
۳- نمایش­نامه رمزی که بیانگر معنی مشخصی باشد.
و در دوره ابتدایی:
۱- نمایش­نامه رفتاری و اخلاقی
۲- نمایش­نامه محیطی گفتاری
۳- نمایش­نامه آموزشی (که بیانگر موارد علمی است)
۴- نمایش­نامه تفریحی
۵- نمایش­نامه مناسبت­ها (مثل هجرت- عید نصر و… غیره)
و در دوره دبیرستان
۱- نمایش­نامه­های تاریخی
۲- نمایش­نامه­های اجتماعی