۴-۴-ریخت‌سنجی هندسی
در این مطالعه روش ریخت سنجی هندسی برای توصیف خط سیر رشد و مصور‌سازی شکل بدن بر اساس تغییر انداز یا به عبارتی دیگر آلومتری رشد مورد استفاده قرار‌گرفت. این روش می‌تواند به درک تغییر شکل یا به عبارت دیگر رشد کمک نماید و به بیانی دیگر نشان می‌دهد که چگونه و چه زمانی یک شکل ویژه در ماهسی حاصل می گردد. نتایج این تحقیق همچنین می‌تواند نشان دهد شکل موجود در هر مرحله رشد یا فردزایی چگونه بوده و چه روند تغییراتی را دنبال می کند. از این رو این مطالعه با هدف بررسی رابطه‌ی شکل بین تغییر شکل بدن و اندازه با بهره گرفتن از روش ریخت‌سنجی هندسی به اجرا درآمد. اساسا نتایج این تحقیق می‌تواند با ارائه الگوهای رشد آلومتری به درک بهتری از جابجایی‌ها و نیاز‌های اکولویک ماهی کلمه در هنگام رشد کمک نماید. چرا که شکل بدن یک موجود بیان‌گر جایگاه اکولوژیکی آن می‌تواند باشد. تغییرات ریختی و شکلی در طی اونتوژنی ماهی کلمه در مراحل اولیه‌ی زندگی بسیار شدید می‌باشد. بر طبق نتایج RW، تغییرات عمده‌ای در مناطق تعیین شده یعنی سر و تنه و دم رخ داده است. از آنجایی که نقطه‌ی عطف تغییرات RW1 در روز ۴۱ بعد از تفریخ رخ می‌دهد (طول کل ۲۲/۲±۷۶/۲۰ میلمتر)، عمده‌ی تغییرات شکلی در طی ۶ هفته اول بعد از تفریخ رخ می‌دهد. همبستگی تغییرات RW1 نسبت به طول کل به طور معنی‌داری بالا بود (p<0.01). بر این اساس عمده‌ی تغییرات شامل تغییراتی بود که در ناحیه‌ی تنه و افزایش ارتفاع تنه و نیز تغییرات در ناحیه‌ی دهان و پوزه می‌باشد. تغییراتی که در ناحیه‌ی سر رخ می‌دهد، ناشی از افزایش طول سر می‌باشد. نتایج مربوط به داده‌های RW2 حاکی از تغییرات ناحیه‌ی دمی می‌باشد. همبستگی بین داده‌های RW2 و طول کل در سطح یک درصد معنی‌دار بود (p<0.01) و نقطه‌ی عطف داده‌های RW2 در روز ۳۰ بعد از تفریخ تعیین شد. بر این اساس مجموع نتایج حاصل از RW1 و RW2 در حدود ۹۳ درصد تغییرات شکلی را شامل می‌شود. بر این اساس می‌توان گفت ۹۳ درصد تغییرات شکلی در مراحل اولیه‌ی زندگی لاروی ماهی کلمه شامل تغییراتی است که در لندمارک‌های تعیین شده رخ داده است و ۷ درصد باقیمانده مربوط به دیگر فاکتور‌ها است که در نهایت ماهی کلمه که در ابتدا دارای شکل کارانژی‌فرم است تبدیل به یک ماهی پهن می‌شود که از دیدگاه اکولوژیک شکل مناسب و کارآمدی برای این گونه به حساب می‌آید به دلایلی همچون کف‌زی‌خواری که این شکل پهن می‌تواند قدرت مانور بیشتری را به ماهی کلمه در بستر بدهد. از طرفی زندگی در محیطی آرام و بدون جریان و نیز داشتن سرعت شنای کم نیز با این شکل مطابقت دارد همچنین بدن پهن می‌تواند در مقابله با پدیده شکارشدن موثر باشد. روند تغییرات RW1 و RW2 نسبت به طول کل به ترتیب در نمودارهای (۴-۱۰) و (۴-۱۱) و نسبت RW1 به RW2در نمودار (۴-۱۳) آورده شده است.

نمودار ۴-۱۰- خط سیر رشد بدست آمده از RW1 (پیکره­ی ۹ لندمارکی) از روز صفر تا ۸۰ بعد از تفریخ (خط‌چین بیانگر نقطه­ی عطف RW1 در روز ۴۱ بعد از تفریخ (طول کل ۲۲/۲±۷۶/۲۰ میلی­متر) می­باشد).
نمودار ۴-۱۱- خط سیر رشد بدست آمده از RW2 (پیکره­ی ۹ لندمارکی) از روز صفر تا ۸۰ بعد از تفریخ (خط‌چین بیانگر نقطه­ی عطف RW2 در روز ۳۰ بعد از تفریخ (طول کل ۵۶/۰±۰۶/۱۶ میلی­متر) می­باشد).
نمودار ۴-۱۲- روند تغییرات شکل ماهی کلمه (Rutilus rutilus caspicus) به طول کل در طی مراحل اولیه رشد از لحظه تفریخ تا ۸۰ روز پس از تفریخ
روند تغییرات RW1 به RW2 و PC1 به PC2 سه گروه شکلی را نشان می‌دهد که تغییرات گروه یک همانطور که در نمودار(۴-۱۳) مشخص است در طول مولفه RW1 است. ولی تغییرات گروه دوم به طور مشابه تحت تاثیر هر دو مولفه RW1 و RW2 است. و تغییرات گروه سوم مشابه گروه اول بیشتر در طول مولفه RW1 است اما در جهت عکس گروه شکلی یک. این روند به صورت مشابه در نمودار روند تغییرات PC1 و PC2 نیز مشاهده می‌شود. به صورتی که تغییرات شکلی گروه یک حت تاثیر مولفه PC1 و گروه دو تحت تاثیر هر دو مولفه و گروه سوم مجددا بیشتر تحت تاثیر مولفه PC1 است که اثری عکس گروه یک را در پیش گرفته است (نمودارهای ۴-۱۴ و ۴-۱۵).
نمودار ۴-۱۳- روند تغییرات RW1 ( 72 درصد واریانس) و RW2 (21 درصد واریانس)
نمودار ۴-۱۴- روند تغییرات PC1 (72 درصد واریانس) و PC2 (21 درصد واریانس) در اشکال میانگین
نمودار ۴-۱۵- روند تغییرات PC1 (72 درصد واریانس) و PC2 (21 درصد واریانس) در کل نمونه‌ها
بر اساس آزمون CVA سه گروه شکلی در طی زندگی اولیه ماهی کلمه از روز اول پس از تفریخ تا هشتاد روز پس از آن مشخص گردید (p<0.001 و wilksʼ lambda=0.0000455) که جدایی شکلی این سه گروه به صورت پیوسته و تدریجی رخ می‌دهد که بیان‌گر تغییر شکل ماهی کلمه در طول رشد است و صفات موثر در این روند تغییر مربوط به لندمارک‌های y8, y6 و y9 بر روی محور یک وx1, x6,x7, x8 بر روی محور دو است که عامل جدایی و تغییرات شکلی روز اول تا روز هشتاد پس از تفریخ بر اساس شکل میانگین می‌باشد. سهم محور اول از واریانس کل ۶۵% و سهم محور دوم از واریانس کل ۲۲% که در مجموع ۸۷% از واریانس کل را شامل می‌شود. لندمارک ۷ مربوط به ناحیه دمی و لندمارک ۶ و ۸ مربوط به ناحیه تنه و لندمارک ۹ مربوط به ناحیه سر است که بیان کننـده افزایش ارتـفاع بدن و تغـییر شکل بدن دوکـی به پهن می‌باشـد و افزایـش طول پـوزه برای تحتانی شدن دهان و پیدا کردن شکل کارآمد برای کف‌زی‌خواری است (نمودار ۴-۱۶) و (نمودار ۴-۱۲).
نمودار ۴-۱۶- آنالیز CVAبر حسب مولفه کانونی اول و دوم شکل میانگین
تغییرات شکلی استخراجی از TPS Splineحاکی از آن است که تغییرات لندمارک‌های پیکره نه لندمارکی به طور پیوسته طی تکوین رخ می‌دهد. به طوری که از روز صفر تا روز هشتاد پس از تفریخ ما تغییراتی را به وضوح در ناحیه سر، پوزه، دم و ارتفاع بدن شاهد هستیم. تغییرات در روز اول حاکی از افزایش طول و رشد به سمت جلو در ناحیه سر و کاهش ارتفاع بدن در ناحیه تنه دارد. تغییرات شکلی روز سوم از روند تغییرات روز اول پیروی می‌کند. در شکل حاصل از لندمارک‌های روز سی‌ام ما شاهد افزایش در طول پوزه و ارتفاع تنه هستیم که این روند افزایشی در ناحیه تنه و ارتفاع بدن تا روز هشتاد ادامه دارد که در نهایت ما تغییر شکل و روند تبدیل شدن از یک ماهی با شکل کشیده به یک ماهی با ارتفاع بدن بالا را به راحتی می‌بینیم (شکل ۴-۵) و (تصویر ۴-۶).

شکل ۴-۵- طـرح‌های استخراجی از TPS Spline با تـوجه به Consensus مختصات پیکـره‌ی نه لندمـارکی(شکل خطی مربوط به اولین شکل میانگین کل و شکل شبکه‌ی ماتریسی بیانگر شکل میانگین مربوطبه روز۱،۳،۳۰،۴۱ و۸۰ می‌باشد، فلش‌ها فاصله‌ی شکل برآیند از شکل مربوط به هر روز را نشان می‌دهند).
شکل ۴-۶- تصاویر ماهی کلمه به ترتیب ازa تا e روز تفریخ، سه روز، سی روز، چهل و یک، و هشتاد روز پس از تفریخ
فصل پنجم
بحث
تاریخچه اولیه ماهی پدیدهای پیچیده از رشد و تمایز است (جعفری و همکاران، ۲۰۰۹). اغلب اندام‌ها و سیستم‌های لارو ماهی کلمه همانند اغلب ماهیان استخوانی در زمان تفریخ ناقص است که در طی تکوین در دوره‌ لاروی فرایند‌هایی از رشد و تمایز از قبیل ریخت‌زایی و تکامل بدن اتفاق می‌افتد تا لارو به کارایی مناسب برای بقا و زیست دست یابد. بر اساس نتایج بدست آمده به صورت واضح مشخص شده است که تغییرات پویا در پارامتر‌های مورفومتریک در روز‌های نخستین پس از تفریخ رخ داده است که می‌تواند با ضرورت سازش با محیط جدید قابل توضیح باشد. بقای ارگانیسمی که به تازگی از غشای تخمک خارج شده است در مواجه با شرایط زندگی جدید به تغییرات سریع در تنفس، استراتژی تغذیه و بهبود تحرک وابسته