تصمیم گیری وابستگی
شیوه تصمیم گیری مدیران
عملکرد سازمان
تصمیم گیریعقلانی
تصمیم گیری اجتنابی
تصمیم گیری آنی
مدل مفهومی تحقیق – (سعادت ، اسفندیار ،1372 ، ص 48 )
فصل دوم :
مروری بر ادبیات و پیشینه تحقیق
2 – مروری بر ادبیات
2 – 1 – تصمیم گیری چیست؟
آیا تصمیم گیری، پدیده عجیب و ناشناخته ایست یا آنكه كار راحت و ساده ایست؟ هنوز معلوم نیست كه چگونه، چه موقع و كجا تصمیم ساخته و پرداخته می شود.
بقول مدیر عامل شركت جنرال موتورز “اغلب سخت است كه بگویم كه چه كسی و چه موقعی تصمیم گرفته است و حتی چه كسی مبداء تصمیم بوده است. غالبا من نمی دانم در جنرال موتورز چه موقع تصمیم گرفته می شود ؟ من بخاطر نمی آورم كه در یک جلسه كمیته ای بوده باشم و مسائل به رای گیری گذارده شود. معمولا یک نفر مسائل را خلاصه می نماید. دیگران با تكان دادن سر یا ابراز نظر خود به تدریج به اجماع می رسند”. اگرچه افلاطون روح انسانی را به ارابه ای تشبیه کرده است که توسط دو اسب خرد و احساس به حرکت می آید، اما در قرون اخیر دانشمندان به خرد بیشتر بها داده و از احساسات به عنوان بخشی که مانع خردورزی است یاد نموده اند. در تصمیم گیری تا کنون این عقیده بیشتر مطرح بوده است که انسان در تصمیمات خود –آنجا که سخن از نفع و ضرر است- کاملا عقلایی و بدور از احساسات عمل می نماید. اما برخی از شواهد مطرح در روانشناسی در سالهای اخیر نشان داده است که انسان در تصمیم گیری و رفتار خود از هر دو اسب استفاده می نماید.
تحقیقاتی که گزارش آن در انجمن اقتصاد آمریکا در ژانویه 2005 مطرح گردیده است، حاکی از آن است که تکنولوژی جدید به انسان این امکان را داده است تا تصویر برداری تشدید شده بوسیله مغناطیس برای مشخص نمودن وظایف هر بخش از مغز نماید. این کار امکان ثبت لحظه ای فعالیت های مغز را می دهد. دانشمندان مدیریت و اقتصاد از دانشمندان پزشکی و روانشناسی خواسته اند که امکان اینکه بشود متوجه شد که کدام بخش از مغز کار تصمیم گیری را انجام می دهد را مد نظر قرار دهند.
عکس مرتبط با اقتصاد
بعنوان مثال، ذهن بشری موضوع ارزش مورد انتظار در حوادث آینده در اقتصاد را مورد محاسبه قرار می دهد.
اینکه یک فرد در بازار بورس سرمایه گذاری می کند و یا هزینه بیمه عمر را پرداخت می نماید، بستگی به آن دارد که آن فرد چگونه آینده را در نزد خود تصویر نموده و به حوادثی که ممکن است اتفاق بیفتد چه مقدار وزن بدهد. ممکن است که شما ارزش مورد انتظار بیمه عمر را با اینکه کم است بیشتر مورد توجه قرار دهید، زمانی که فکر میکنید با احتمال زیاد قبل از بازنشستگی شما، قیمت سهام کاهش پیدا خواهد نمود.
تصویر درباره بازار سهام (بورس اوراق بهادار)
تصمیم گیری تحت تاثیر تعدادی از عوامل است، از جمله:
الف – عوامل عقلایی:
منظور، عوامل قابل اندازه گیری از قبیل هزینه، زمان، پیش بینی ها و غیره می باشد. یک تمایل عمومی وجود دارد كه بیشتر بدین عوامل پرداخته و عوامل غیر كمی را از یاد ببریم.
ب – عوامل روانشناختی:
مشاركت انسان در پدیده تصمیمگیری روشن است. عواملی از قبیل شخصیت ، توانائی های او، تجربیات، درك، ارزشها، آمال و نقش او از جمله عوامل مهم در تصمیمگیری می باشند.
ج – عوامل اجتماعی:
تصویر درباره جامعه شناسی و علوم اجتماعی
موافقت دیگران بخصوص كسانی كه تصمیم به نوعی بر آنان تاثیر می گذارد، از مسائل مهم تصمیمگیری است. توجه به این عوامل از مقاومت دیگران در برابر تصمیم می كاهد.
د – عوامل فرهنگی:
محیط دارای لایه های فرهنگی متعددی است كه به نام فرهنگ منطقه، فرهنگ كشور و فرهنگ جهانی خوانده می شود. همچنین فرهنگ خود سازمان نیز باید مطمح نظر قرار گیرد. این فرهنگها بر تصمیم فردی و یا سازمانی ما در قالب هنجارهای مورد قبول جامعه، رویه ها و ارزشها تاثیر می گذارند.(بابایی زکیلکی ،1379، 20).
2 – 2 – سطوح تصمیم گیری
یک مدیر در طول روز اطلاعات زیادی به او می رسد. بصورت كلی می توان گفت كه مدیر پس از اخذ این اطلاعات سه نوع تصمیم گیری می نماید. نوع اول كه اغلب به نام تصمیمات استراتژیک خوانده می شود، تصمیمات مربوط به امور دراز مدتكهتوسط مدیران عالی رتبه اتخاذ می شود ، پیچیده است . اطلاعات مربوط به چنین تصمیماتی، عموما تعریف نشده، غیر مبتنی بر موارد از پیش تجربه شده، با منشا بیرون از سازمان، جمع آوری شده از طرق غیر رسمی می باشد . نوع دوم از تصمیمات، اغلب به نام تصمیمات كنترلی مدیریت خوانده شده كه توسط مدیران میانی اتخاذ می گردد. عموما اطلاعات دریافتی برای این نوع تصمیمات، با معیارهایی از قبیل استانداردهای سازمان و یا بودجه سنجیده می شود. اطلاعات مربوط به این نوع تصمیمات، غالبا متوجه داخل سازمان، كوتاه مدت، تاریخی و ساده تر است. نوع سوم، تصمیمات عملیاتی است. این قبیل تصمیمات براحتی فرموله شده و سیستم های كامپیوتری نیز می توانندكار را راحت تر نمایند.(سعادت، 1372. 48 – 52 ).
2 – 3 – درجه سختی تصمیم گیری
درجه سختی و راحتی كار تصمیم گیری به 4 عامل بستگی دارد:
الف – اطلاعات:
در برخی از تصمیم گیری ها، تمامی اطلاعات مربوط به مسئله موجود است. اما در برخی دیگر گرچه اطلاعات بالاخره در جایی وجود دارد، اما ما به لحاظ محدودیت در تجزیه و تحلیل آنها و یا نبود ابزار لازم بدانان دسترسی نداریم. هرچه كه اطلاعات كمتر در دسترس باشد، تصمیم گیری مشكلتر است .
ب – نامعلومی :
عموما در مسائل تصمیم گیری با پارامترهایی مواجه می شویم

دانلود متن کامل پایان نامه در سایت fumi.ir
كه اندازه، جهت و رفتار آنان برای ما كاملا معلوم نیست.
بعنوان مثال برای ارائه یک كالای جدید به بازار، واقعا رفتار بازار و استقبال مشتریان برای ما مشخص نیست.
ج – منابع كمیاب:
در اكثر اوقات و حتی با وجود اطلاعات مكفی و نبود نامعلومی، پدیده كمبود منابع نكته مهمی در تصمیم گیری است. وقتی كه منابع برای تولید كمیاب است و ما با راه حل های رقابتی متعدد روبروئیم، در حقیقت ما با مشكل ارزشیابی هركدام از منابع و سپس تصمیم گیری روبروئیم.
د – عوامل روانی :
اكثر تصمیم گیری ها مشكل هستند بلحاظ آنكه عوامل روانی از قبیل ترس، قدرت، اضطراب و نگرانی نیز در این فرایند سهیم هستندQuinn ; 1980 ; 134 ). )
2 – 4 – انواع تصمیم گیری بر مبنای اطلاعات موجود
با توجه به عوامل فوق، انواع تصمیم گیری بر مبنای درجه اطلاعات موجود در باره وقوع متغیرهای غیر قابل كنترل از آن، به قرار ذیل است:
الف – تصمیم گیری در شرایط اطمینان :
این نوع تصمیم گیری برای زمانی است كه كلیه متغیرهای موثر موجود در آن ثابت فرض شوند. بزبان دیگر تصمیم گیرنده نتیجه تصمیم را می داند. مدلسازی برای این شرائط از تصمیم گیری بیشتر بر اساس مدلهای ریاضی و مشخص مانند تجزیه و تحلیل هزینه-منفعت ، مدلهای كلاسیک بهینه سازی ، كنترل موجودی ، مدل جایگزینی ، تخصیص كار ، برنامه ریزی خطی و مواردی از برنامه ریزی پویا است . (حاضر،.1374. 42- 46).
ب – تصمیم گیری در شرایط عدم اطمینان :
این بخش خود به دو حالت تصمیم گیری در حالت عدم اطمینان كامل و تصمیم گیری در شرائط ریسك تقسیم میگردد. تصمیم گیری در شرائط عدم اطمینان كامل برای زمانی است كه مشكل موجود شامل تعدادی از متغیرهای غیرقابل كنترل نیز می شود، لیكن اطلاعاتی از گذشته به منظور پیش بینی برای این متغیرها در دسترس نبوده و از اینرو محاسبه احتمال وقوع برای آنها ممكن نیست. مدلسازی تصمیم گیری توسط ماتریس تصمیم گیری خواهد بود. دراین حالت تصمیم گیر به روش های شهودی و یا خلاق نیز مراجعه می نماید . (امیدیان ، 1380،6 -18).
ج – تصمیم گیری در شرایط تعارض :
برای زمانی است كه استراتژی های رقبا برای یک تصمیم گیرنده جایگزین متغیرهای غیرقابل كنترل از شرائط تصمیم گیری او شوند. در این حالت از تئوری بازیها برای حل مسئله استفاده خواهیم نمود. تصمیم گیری مهمترین وظیفه یک مدیر در سطح عالی است و درعین حال راحت ترین كار برای آن است كه انسان اشتباه نماید. مگر آنكه مدیر به فرایند تصمیم عنایت داشته باشد. ( پیری، 1373 . 9 -14).
2 – 5 – زمان و تصمیم گیری
تعیین زمان در دسترس برای جمع آوری اطلاعات عمدتا بستگی به مفاهیم و روند تصمیم گیری دارد. بنابراین زمان در دسترس تصمیم گیری عبارت است از فاصله زمانی معینی كه بین لحظه احساس نیاز به اخذ تصمیم تا زمانی كه تصمیم عملا اتخاذ می شود، وجود دارد. زمان در تصمیم گیری می تواند به چهار صورت مطرح شود:
اول بعد زمانی تصمیم كه به نوعی به مدت تصمیم و چگونگی استفاده از زمان باز می گردد.
دوم، زمان بعنوان یک واسطه در میان اجزای مختلف تصمیم كه درزمان های مختلف اتخاذ می شود.
سوم، زمان بعنوان یک منبع و عامل محتوایی كه كوتاهی و یا محدود بودن آن می تواند تاثیرات جدی بر تصمیم داشته باشد.
چهارم، زمان بعنوان یک كالا كه در تصمیم می تواند خود یک موضوع باشد، بخصوص در عصر حاضر كه هرگونه تاخیر كوتاه می تواند پیامدهای جدی برای سازمان داشته باشد. (آصفی، 1375. 7-20).
اكثر مدیران تصمیم گیری را یک واقعه جدا كه در یک نقطه مكانی و زمانی خاص اتفاق می افتد می دانند. در این ارتباط برخی از مدیران به حالتی می رسند كه به آن رهبر تك نقطه ای می گوئیم. رهبر تك نقطه ای، در انزوا فكر می كند، سپس مشورت می طلبد، گزارش ها را می خواند، بیشتر فكر می كند، و سپس می گوید كه بله یا خیر وسازمان را مامور تحقق آن می سازد، در حالیكه باید به تصمیم با نگاه اجتماعی و سازمانی برخورد نمود.واقعیت آن است كه تصمیم گیری یک حادثه و یا واقعه و یا پیشامد نیست.یک فرایند است كه در طول یک هفته، یک ماه و یا یک سال آشكار می شود.
تصمیم گیری مملو از نگرانی راجع بازیگران قدرت است و مملو از تفاوت های ظریف شخصی و تاریخ و سابقه نهادی وسازمانی است. تصمیم گیری با بحث و مذاكره قرین بوده و نیازمند پشتیبانی همه سطوح سازمانی برای اجراست. تصمیم گیر خوب آن است كه معتقد است كه تصمیم یک فرایند است كه مدیر آن را آشكارا و در جمع طراحی و مدیریت می نماید. تصمیم گیر بد فكر می كند كه تصمیم در یک لحظه ساخته می شود و او آنرا به تنهایی كنترل می كند . (مرتضایی‌مقدم، 1380 . 11- 17).
2 – 6 – گام های تصمیم
اصل مدیریت تصمیم گیری است، زیرا بوسیله و توسط تصمیم گیری می باشد كه مدیر تمامی وظائف خود را به انجام می رساند. برای نیل به هدف، تصمیم گیری لازم است. و تصمیم گیر می باید ازمیان استراتژی های موجود یكی را انتخاب كند و بكارگیرد. كیفیت و ماهیت این استراتژی، ماهیت عوامل محیطی خارج از كنترل سازمان و قدرت رقبا و ماهیت و شدت رقابت آنها باسازمان از جمله عواملی است كه موفقیت و یا عدم موفقیت تصمیم گیرنده در نیل به هدف بستگی به آن دارد .
تصمیم گیری، اصل و اساس برنامه ریزی را تشكیل می دهد. زیرا بدیهی است طرح، برنامه، سیاست و خط مشی نمی تواند وجود داشته باشد مگر اینكه كسی، در جایی، تصمیمی گرفته باشد. مدیر معمولا تصمیم گیری را وظیفه اصلی خود بشمار می آورد، زیرا عملا مشاهده می
نماید كه باید دائم به فكر این باشد كه چه راهی را برگزیند و چه كاری را انجام دهد، چه كسی را مامور و مسئول چه كاری كند و كار كی، كجا، و چگونه انجام گیرد. حتی سازمانها بدون اجماع نیز عمل می نمایند.
پنج گام در تحلیل تصمیم گیری عمومی وجود دارد كه به ترتیب عبارتند از:
الف – شناسایی و تعریف مسئله
ب – جستجو برای یافتن راه حل های احتمالی
ج – بررسی نمودن عواقب ناشی از هر راه حل
د – انتخاب یكی از مدل های تصمیم گیری
ه – بكاربردن یكی از مدل های تصمیم گیری و اتخاذ تصمیم . Bhargava; 1993;62-5 ) )
2 – 7 – فرایندهای تصمیم گیری
فرایندهای تصمیم گیری متنوع و متعدد است و بصورت كلی می توان آنها را در سه دسته جای داد:
تصمیم گیری های فردی:
تصمیم گیری های فردی مدیران را می توان در دو بخش تحلیل نمود. بخش اول رهیافت عقلایی است كه نشان می دهد كه چگونه مدیران سعی می كنند كه تصمیم بگیرند. در بخش های بعدی به این روش و نكات قوت و ضعف آن خواهیم پرداخت و بخش دوم روش عقلایی محدود است كه شرح می دهد كه چگونه واقعا یک تصمیم با محدودیت هایی كه در زمان و امكانات مدیر با آنها مواجه است ساخته می شود. ( سعادت، 1372. 48 – 52).
تصمیم گیری های سازمانی:
سازمانها تركیبی از مدیرانی را در خود دارند كه تصمیم گیری های عقلایی و یا شهودی انجام می دهند، با این تفاوت كه در یک سازمان، تنها یک مدیر نیست كه تصمیم می گیرد. در سازمانها علاوه بر مدیران متعدد، در شناخت مسئله و راه حل های آن تعدادی از بخش ها و ادارات، نظرات متفاوت و حتی سازمان های دیگر دخالت دارند. ساختار داخلی سازمان و درجه ثبات محیط خارجی سازمان نیز بر تصمیم گیری سازمانی موثرند. سه دسته فرایندهای مربوط به تصمیم یگری سازمانی وجود دارد كه عبارتند از:
الف – رهیافت علمی مدیریت،