با ظهور اسلام در ایران اقلیت های دینی ( یهودی ، مسیحی و زرتشتی ) وضعیت های متفاوتی را تجربه کرده اند . این گروه های سه گانه، توانستند با سپردن تعهداتی به جامعه اسلامی که در آن جزیه و مالیات سرانه شرط لازم بود ، در سرزمین های اسلامی از جمله ایران به حیات سیاسی و اجتماعی خود ادامه دهند . با آغاز حکومت آل بویه تغییرات مثبتی در روند زندگی اقلیت های دینی ایران به وجود آمد، که ناشی از مدارای مذهبی سلاطین آل بویه با این گروه ها بود . در این دوره مسلمانان اعم از شیعه و سنی با زرتشتیان ، مسیحیان و یهودیان روابط حسنه و دوستانه ای داشته اند ، به گونه ای که تعامل مسلمانان با اقلیت های دینی با توجه به محدودیت هایی که برای آن ها پیش بینی شده بود به راحتی انجام می گرفت و در نهایت حسن همجواری باهم زندگی می کردند . این روابط به حدی صمیمی و بر اساس اعتماد بود که حتی عضد الدوله دیلمی پادشاه آل بویه از میان اقلیت های دینی خصوصاً مسیحیان برای خود مشاورانی انتخاب کرده بود . با شروع دوره ترکان به ویژه در دوره غزنویان روابط مبتنی بر تعصب مذهبی سخت گیرانه بود . به نحوی که گروه های غیر سنی به طور جدی مورد ایذا و اذیت قرار می گرفتند . این روند تا ظهور حکومت سلجوقی ادامه پیدا کرد . دردوره سلجوقی اقلیت های دینی ملزم به پرداخت جزیه و برخی محدودیت ها از جمله داشتن اسلحه و یا بستن غیار برای شناسایی از مسلمانان بودند . دربسیاری از شهرهای امپراطوری نظیر بغداد ، نیشابور ، همدان ، اصفهان ، نهاوند و شیراز ، اقلیت های دینی به صورت پراکنده زندگی می کردند . هرچند گاهی احساسات نامطلوبی از طرف مردم علیه اقلیت ها ظهور می کرد ولی روی هم رفته وضعیت آن ها در دوره سلجوقی قابل قبول و رضایت بخش بوده است . به طوری که یهودیان به راحتی به دادو ستد و تجارت می پرداختند و به آن ها سخت گیری نمی شد و تبعیض و تمایزی هم علیه آن ها قایل نبودند .
تصویر درباره جامعه شناسی و علوم اجتماعی
۱ – ۳ – پرسش های تحقیق

برای دانلود متن کامل پایان نامه به سایت tinoz.ir مراجعه کنید.

۳ – ۱ – پرسش اصلی

روند زندگی اقلیت های دینی از سده چهارم تا هفتم هجری چگونه بوده است؟
۱ – ۳ – ۲ – پرسش های فرعی

۱ ) وضعیت سیاسی ، اجتماعی ، فرهنگی ، و اقتصادی زرتشتیان چگونه بوده است ؟
عکس مرتبط با اقتصاد
۲ ) وضعیت سیاسی ، اجتماعی ، فرهنگی ، و اقتصادی مسیحیان چگونه بوده است ؟
۳ ) وضعیت سیاسی ، اجتماعی ، فرهنگی ، و اقتصادی یهودیان چگونه بوده است ؟

۱ – ۴ – فرضیات تحقیق

۱ ) با آغاز حکومت آل بویه ، حقوق اقلیت های دینی در ایران تغییرات مثبتی یافت .
۲ ) همزمان با به قدرت رسیدن غزنویان در ایران ، مهاجرت عمده زرتشتیان به هند آغاز شد .
۳ ) با روی کار آمدن سلجوقیان ، تبعیضات اجتماعی علیه اقلیت های دینی کاهش یافت .
۱– ۵ – سوابق تحقیق
موضوع اقلیت های دینی ( یهودی ، زرتشتی ، مسیحی ) ایران در محدوده زمانی چهارم تا هفتم هجری کاری کاملاً نو و تازه است . هرچند که درباره این موضوع به صورت جسته و گریخته در کتاب های تاریخی بعد از اسلام نظیر کتاب های تاریخ مردم ایران زرین کوب ، اسلام درایران پطروشفسکی و یا تاریخ سلجوقیان ملیحه ستار زاده و دیگران به اجمال مطالبی ذکر گردید . ولی از آنجا که پایان نامه حاضر با رویکردی جدیدو متفاوت از کارهای انجام شده به بررسی جامع و دقیق لایه های مختلف زندگی اقلیت های دینی کشورمان از سده چهارم تا هفتم هجری پرداخته کارنو و کاملاً تازه ای محسوب می شود و سعی نویسنده دراین پایان نامه بر آن است تا فراز و نشیب ها و نقاط عطف زندگی اقلیت های دینی ایران را در این محدوده زمانی که شاید کمتر مورد توجه قرار گرفته است ترسیم نماید .
۱ – ۶ – اهداف تحقیق

اوضاع سیاسی – اجتماعی و فرهنگی اقلیت های دینی در محدوده زمانی چهارم تا هفتم کمتر مورد توجه محققین قرار گرفته ، که شاید ناشی از ضعف در کمبود منابع دست اول برای این پژوهش باشد . درهر حال نگارنده این پژوهش سعی دارد که تصویری ازروند متفاوت اوضاع و احوال اقلیت های دینی ایران را بررسی و نقطه های اوج و فرود حضور اقلیت ها را روشن و سیر تاریخی این حضور را ازجنبه های مختلف سیاسی ، اجتماعی ، فرهنگی و اقتصادی مورد کنکاش و دقت قرار دهد.
۱ – ۷ – سازماندهی تحقیق

این پژوهش در پنج فصل مجزا ارائه خواهد شد . در فصل اول کلیّتی درباره موضوع شامل طرح مسئله ، طرح سئوالات تحقیق ، فرضیات تحقیق ، سوابق و اهداف تحقیق و روش کار دراین پژوهش ارائه می گردد .
در فصل دوم به بررسی جایگاه زرتشتیان ایران در محدوده زمانی چهارم هجری تا هفتم هجری پرداخته شده است . در این فصل تاریخچه ، پراکندگی جغرافیای ، جمعیت ، اوضاع سیاسی ، اجتماعی ، فرهنگی زرتشتیان که شامل شخصیت های سیاسی و فرهنگی ، مشاغل ، آزادی فردی و مذهبی ، مدارای مردم و حکومت با زرتشتیان ، اماکن مقدس ، تأثیر گذاری و تأثیر پذیری از فرهنگ اسلامی ، مهاجرت و کاهش جمعیت زرتشتیان و دلایل آن مورد توجه قرار گرفته است .
در فصل سوم جایگاه مسیحیان ایران در گستره زمانی چهارم تا هفتم هجری مورد بررسی قرار گرفته است . همچنین در این فصل تاریخچه ، جغرافیا ، جمعیت و اوضاع سیاسی ، اجتماعی ، فرهنگی و اقتصادی مسیحیان بیان می گردد .
در فصل چهارم به اوضاع و احوال یهودیان ایران در محدوده زمانی چهارم تا هفتم هجری پرداخته شده و پیشینه یهودیت در ایران ، جغرافیا و جمعیت و اوضاع سیاسی ، اجتماعی ، اقتصادی و فرهنگی یهودیان ایران از نظر خوانندگان خواهد گذشت .
درفصل پنجم وضعیت عمومی اقلیت های دینی ازسده چهارم تا هفتم باهم مقایسه گردیده است . درپایان اوضاع اقلیت ها جمع بندی ونتیجه گیری می شود .
۱ – ۸ – روش تحقیق
در این پایان نامه با بهره گرفتن از منابع تاریخی و به صورت کتابخانه ای و با شیوه توصیفی مطالب جمع آوری و رویدادها و وقایع تاریخی تحلیل شده است . از آنجایی که نویسندگان و مورخان نیمه دوم قرن پنجم و ششم و هفتم کمتر به موضوع اقلیت های دینی پرداخته اند ، لذا برای نوشتن این پایان نامه مشکلات و دشواری های زیادی وجود داشته است . به همین دلیل منابعی که در پایان نامه مورد استفاده قرار گرفته کتب تاریخی صرف نیست، بلکه کتاب های ادبی، جغرافیایی، سفرنامه و مذهبی مورد استفاده قرار گرفته است .
۱ – ۹ – بررسی و معرفی برخی منابع اصلی
۱ – ۹ – ۱ – احسن التقاسیم
احسن التقاسیم فی معرفه الاقالیم نام کتاب جغرافیای عربی بسیار مشهوری از اواخر قرن چهارم هجری (دهم میلادی) است که شمس الدین ابو عبد الله محمد بن احمد بن ابی بکر بناء مقدسی(بدون تشدید با تخفیف دال) بیاری آن را در سال ۳۷۵ هجری تألیف کرده است . تنها اطلاعی که درباره زندگانی مقدسی بیاری داریم از مطالب کتاب خود او بدست می آید و گویا به ظاهر این تنها کتابی است که تألیف کرده است. جد پدری او ابو بکر بنا سازنده استحکامات عکا برای احمد بن طولان بوده است. جد مادرش ابو طیب شواء از بیار قومس (کومش) ایران ، از بخش بیارجند شهرستان شاهرود در استان سمنان واقع بر کرانه شمالی کویر مرکزی ایران است . به همین جهت این پژوهشگر ژرف اندیش از سوی مادر ایرانی است و خود وی نیز ضمن بیان اوضاع جغرافیایی بیار (ورقه های صفحه ۵۲۱ تا ۵۲۳) در همین کتاب می نویسد : « من از آن رو و به دو دلیل درباره بیار مانند قصبه ها دراز گویی نمودم : نخست آنکه بدانی من با توانایی بر دارزگویی در باره شهرها کوتاه آمده ام تا مبادا کتاب دراز شود . دوم آنکه ریشه خویشاوندان مادری من آنجا می باشد، هر قومسی راکه شما در بیت المقدس ببینی بدانکه از آنان است(مقدسی، احسن التقاسیم، ۱۳۶۱؛ص ۱ تا ۲). در کتاب مذکور جغرافیا، جمعیت و آزادی های فردی اقلیت های دینی خصوصاً زرتشتیان مورد بحث و بررسی قرار گرفته است و مطالب مفید و قابل استفاده ای درباره وضعیت اقلیت های دینی تا قرن چهارم هجری بیان شده است.
۱ – ۹ – ۲ – تاریخ بخارا
تاریخ بخارای نرشخی چنان که ازنام آن پیداست عبارت از تاریخ شهرستان بخارا است که از اوضاع جغرافیایی آن و نام شهرها و قصبات و روستاها و رودها ، همچنین ذکر علماء ، قضاۀ ، حوادث و اتفاقات آن ناحیه بحث می کند .
تألیف این گونه تواریخ در اعصار گذشته بسیار متداول و معمول بوده و برای هرشهری یک یا چند تاریخ نوشته شده که هریک برای اطلاع بر گذشته و حوادث و رویدادهای آن شهر و ناحیه بسیار با ارزش و سودمند بوده است . شهرهای مهم خراسان و ماوراء النهر را تواریخ چندی به زبان های تازی و پارسی بوده که اگرچه بیشتر آن ها از میان رفته و دستخوش حوادث گشته و نشانی اکنون در جایی آز آنها نیست ، ولی مولفان بعدی در کتب خویش نام آن ها را یاد کرده و مطالبی از آن« تواریخ نقل کرده و بهره مند گشته اند . تاریخ هایی که برای بعضی از شهرها نوشته شده بسیار است و گاه برای شهری یک یا چند تاریخ ساخته شده است ، مثلاً برای بخارا هفت یا هشت تاریخ وبرای بلخ دو تاریخ و برای خراسان و ولاۀ و علمای آن پنج تاریخ و مرو را شش و نیشابور را شش و هرات را هفت تاریخ بوده که از همه مشهور تر تاریخ نیشابور حاکم است که متأسفانه از بیشتر آن ها فقط نامی باقی مانده و از بین رفته است(نرشخی، بی تا: ص ۱۳).
کتاب تاریخ بخارا را آقای ابوبکر محمد بن جعفر نرشخی در ۴۰۱ صفحه به عربی نوشته است .این کتاب را ابونصر احمد ابن محمد بن نصر القیاوی ترجمه و محمد بن زفیر بن عمر تلخیص نموده است . این کتاب مربوط به دوره زمانی قرن چهارم هجری قمری است .
۱ – ۹ – ۳ – مختصر الدول
این کتاب غریغوریوس الملطی المعروف بابن العربی در ده فصل که هر فصل به یک دولت اختصاص داده شده است و به زبان عربی نوشته شده است . کتاب دارای دو مقدمه که یکی مقدمه چاپ اول و دیگری مقدمه مولف می باشد . این کتاب مربوط به محدوده زمانی قرن هفتم هجری است که در ۳۰۴ صفحه تألیف شده است و به زبان عربی است. در این کتاب از وضعیت اقلیت های دینی(مسیحی و یهودی)دردوره مغول سخن گفته شده است که مورد استفاده واقع شده است.
۱ – ۹ -۴ – مختصر البلدان
این کتاب در ۱۳ گفتار درباره فارس ، کرمان ، کوهستان ، کرمانشاهان ، همدان ، نهاوند ، اصفهان ، قم ، ری ، دنباوند ، قزوین ، زنجان ، ابهر ، آذربایجان ، ارمنستان ، طبرستان و خراسان نوشته شده است . کتاب مختصر البلدان دارای مقدمه مترجم و مولف می باشد که در پایان هم توضیحات و تعلیقات آورده شده است . این کتاب را احمدبن محمد بن اسحاق همدانی معروف به ابن الفقیه در ۳۱۹ صفحه نوشته است . در مورد اوضاع و احوال قرون اول هجری می باشد و به زبان عربی است. ابن الفقیه در این کتاب اولین سکونت گاه یهودیان و وضعیت زندگی آن ها در شهر یهودیه که در اصفهان بوده است را مورد بحث و بررسی قرار داده است.
۱ – ۹ – ۵ – مروج الذهب و معادن الجوهر

از دیگر متون مورد استفاده در این پژوهش کتاب مروج الذهب و معادن الجوهر فی تحت الا شراف من الملوک و اهل الداریات ، تألیف ابوالحسن علی بن حسین مسعودی است . مترجم کتاب ابوالقاسم پاینده می باشد و توسط انتشارات علمی و فرهنگی به چاپ رسیده است (مسعودی، مروج الذهب و معادن الجوهر، ۱۳۷۰). تاریخ تولد مسعودی به درستی معلوم نیست . گویا در اوایل قرن سوم هجری و احتمالاً در حدود سال ۲۸۰ هجری در بغداد به دنیا آمده است . وی از بزرگترین مورخان و ادبای اسلامی به شمار می آید . چنانکه در سال ۳۰۳هجری سفری به ایران کرد واز آنجا به هندوستان رفت و بعد عازم شام و فلسطین شد . وی از همه جا اطلاعات جامعی درباره تاریخ و جغرافیای کشورهای مختلف جمع آوری کرد . مسعودی اواخر عمر خود را در شام و مصر گذرانید و در سال ۳۳۴ هجری در فسطاط مصر در گذشت(بیات، ۱۳۶۳: ص ۲۰۶) .
کتاب مروج الذهب وی که حوادث آن تا سال ۳۳۶ هجری می رسد ، یک فرهنگ نامه تاریخی و جغرافیایی است که مولف از موضوعات تاریخی و دینی اقوام دیگر مانند ایرانیان و رومیان و یهودیان سخن به میان آورده است . وی کتاب خود را در سال ۳۲۲ هجری تألیف کرد و در سال ۳۳۶ هجری در آن تجدید نظر کرد . مروج الذهب و معادن الجواهر در ۳۲باب تدوین شده و به دوبخش قبل و بعد از اسلام تقسیم گردیده است . مسعودی در بخش نخست از جهان و توصیف زمین و ذکر سرزمین ها و دریاها و رودها و کوه ها آغاز می کند و تاریخ انبیاء و تاریخ و اخبار ملت ها را از یهودی و مسیحی و هندی و ایرانی و یونانی و رومی و عرب باز می گوید . در بخش دوم از ولایت پیامبر اسلام (ص) آغاز می گردد و تاریخ بعثت و هجرت خلفای راشدین و اموی و عباسی را تا سال ۳۳۶هجری بیان می کند . از جمله محاسن کتاب مروج الذهب این است که دارای شیوایی بیان و قدرت توصیف بالایی است و پر از مطالب سودمند تاریخی و جغرافیایی و فلسفی است . همچنین مسعودی در این اثر از اسامی زیادی که حتی در الفهرست ابن ندیم نمی توان یافت ، نام برده است.
مروج الذهب بعد از تاریخ طبری یکی از مهمترین منابع تاریخ ایران می باشد . با همه این محاسن این اثر خالی از معایب نیست . وی در ارتباط با مسائل تاریخی و جغرافیایی از روش خاصی پیروی نکرده است . در مباحثی که مطالب مهمی می آید مکرر می گوید که نقل تمام قضایا باعث اطاله کلام خواهد شد . در این پ‍ژوهش از مطالب مربوط به اقلیت های دینی سده چهارم هجری استفاده شده است که اهمیت زیادی دارد .
۱ – ۹ – ۶ – الکامل (تاریخ کامل بزرگ اسلام و ایران)
یکی دیگر از منابع مهم مورد استفاده در این پژوهش کتاب الکامل فی التاریخ یا تاریخ کامل تألیف عزالدین ابوالحسن علی بن ابی الکرام الشیبانی معروف به ابن اثیر است . کتاب ترجمه عباس خلیلی است که توسط نشر علمی و فرهنگی به چاپ رسیده است این کتاب از جامعترین کتاب های تاریخی درباره سرگذشت و رویدادهای تاریخی تا قرن هفتم هجری است (ابن اثیر، تاریخ کامل بزرگ اسلام و ایران ، ترجمه عباس خلیلی: ۱۳۴۹). ابن اثیر درسال ۵۵۵هجری در جزیره ابن عمر ، از جزایر رودخانه دجله به دنیا آمد و در سال ۶۳۰ هجری در گذشت . وی از مشهورترین مورخان اسلامی است و اوایل عمر خود را در موصل به سر برد . کتاب الکامل فی تاریخ ، یا تاریخ کامل ، معروفترین اثر ابن اثیر می باشد که توسط عباس خلیلی به فارسی برگردانده شده است . مولف الکامل ، وقایع عالم را از نخستین دوران خلقت بشر آغاز نموده و تا سال ۶۲۸ هجری ادامه داده است و آن را به نام بدر الدین لولو حکمران موصل تألیف نموده است(ورهرام ، ۱۳۷۱: ص ۱۶).
می توان گفت کتاب الکامل ابن اثیر یکی از مهم ترین منابع تاریخ مغول است ؛ زیرا نویسنده معاصر با استیلای قوم مغول بوده است . ابن اثیر اولین مورخی است که حوادث را از اواخر عهد قراختائیان تا اواخر سلطنت جلال الدین خوارزمشاه به دقت و تفصیل ضبط کرده است که در منابع دیگر کمتر از آن یاد شده است(بیات، ۱۳۶۳: ص ۹۰). نوشته های او راجع به ایران قدیم در زمینه داستان ها است . لیکن درباره سلسله ساسانی و نیز قرون نخستین اسلامی مطالب واطلاعات مفیدی وجود دارد .
روش ابن اثیر درنوشتن وقایع جمع آوری آثار دیگران از جمله بلاذری ، طبری ، ابن مسکویه و ذیل نویسان ایشان مانندعتبی و غیره بوده است . وی تمام تاریخ طبری را به طور اختصار با حذف اسناد ذکر کرده است . ولی گاهی نیز حوادثی را که درزمان طبری در اندلس روی داده و طبری مطلبی دراین باره ننوشته و یا راجع به تلاقی عرب ها و چینی ها در سال ۷۵۱ میلادی (۱۳۳ هجری) که طبری مطلبی ذکر نکرده است ،ابن اثیر به ذکر آن مطالب پرداخته است(حلبی ، ۱۳۷۲: ص ۳۷۸) .
اهمیت کتاب ابن اثیر در این است که زمان هایی را که طبری در کتاب خود به آن ها اشاره ایی نکرده، یاد می میکند . همچنین وقایع کتاب بر حسب سال ها و توالی آن ها تنظیم شده است . در پژوهش حاضر از مطالب مربوط به اقلیت های دینی یهودی ، مسیحی و زرتشتی ایران استفاده شده است . از دیگر محاسن کتاب ابن اثیر این است که نویسنده درباره بسیاری از وقایع ارائه شده به تجزیه و تحلیل می پردازد و بدین ترتیب علل و نتایج بسیاری از حوادث تاریخی را به روشنی بیان می نماید که در مورد پژوهش حاضر راهگشا بوده است. در تاریخ کامل ابن اثیر، آزادی ها، محدودیت ها و پوشش های اقلیت های دینی در دوره سلجوقی مورد بررسی قرار گرفته و مباحث مفید و قابل استفاده ای بیان شده است.
۱-۹-۷- صوره الارض
این کتاب را محمد بن علی بن حوقل معروف به ابن حوقل جغرافی دان قرن چهارم هجری نوشته است. این کتاب بر پایه مشاهدات ابن حوقل نوشته شده است. او در طی مسافرت خود از شمال آفریقا به اسپانیا و بعد از مرزهای جنوبی صحرا به مصر و مناطق شمالی قلمرو مسلمانان و آذربایجان و ارمنستان رفته است. سپس به طرف شبه جزیره عربستان و عراق و خوزستان و فارس ادامه داده است تا در سال ۳۵۸ ه.ق به خوارزم و ماوراء النهر رسیده است. او در این کتاب به سکونت گاه ها و اماکن اقلیت های دینی ایران پرداخته و مطالب مفیدی ارائه نموده است و آتشکده های فعال زرتشتیان را در مناطق مختلف ایران خصوصاً فارس و استخر مورد بررسی قرار داده است.
۱-۹-۸- معجم البلدان
کتابی است بر پایه جغرافیا نوشته ابوعبدالله یاقوت حموی «الرومی البغدادی» ، یکی از علماء و فلاسفه و جغرافی دانان قرن هفتم هجری قمری. کتابی است گرانمایه به شهادت بسیاری از جغرافی دانان و دانشمندان و مستشرقین. در این مورد مورخ روسی «فِرین[۱]» می نویسد: کتاب «معجم البلدان» تصنیف دانشمند بزرگ عرب یکی از پربارترین کتاب های عصر خود بوده است. دکتر عمرکحاله می گوید: « این کتاب یکی از کامل ترین کتاب هایی است که در وصف جغرافیا و تاریخ و جهانگردی و گردشگری تصنیف شده است ». ناگفته نماند این کتاب به چند زبان زنده دنیا ترجمه شده است.
تصویر درباره گردشگری
در این کتاب به سکونت گاه اولیه یهودیان در شهر یهودیه اصفهان که همان محله جی می باشد اشاره کرده است. به اماکن مذهبی مسیحیان و کلیساهای آن ها هم پرداخته که مورد استفاده واقع شده است.
۱-۹-۹- تاریخ گزیده

این کتاب، در خلاصه تاریخ عالم- تاریخ عمومی، تاریخ اسلام و تاریخ ایران تا زمان نویسنده به نام «غیاث الدین محمد» نگاشته شده است. در پایان کتاب دو فصل دیگر نیز، یکی در تاریخ علما و شعرای عرب و عجم و دیگری در تاریخ قزوین و بیان احوال اهل علم و ادب آن شهر وجود دارد. این کتاب در یک مقدمه و ۶ باب در سال ۷۳۰ ه.ق به پایان رسیده است. در کتاب تاریخ گزیده به تعامل ایلخانان با اقلیت های دینی خصوصاً یهودیان پرداخته شده است که مورد استفاده نگارنده قرار گرفته است.
از منابع دست اول فارسی و عربی دیگری که استفاده شده و به ذکر نام آن ها بسنده می گردد، عبارتند از: «تقویم البلدان»، ابوالفداء، ترجمه عبدالمحمد آیتی،«مختصر البلدان» ابن فقیه، ترجمه محمد رضا حکیمی «نزهه المشتاق»محمد بن محمد ادریسی، «حوادث الجامعه»ابن الفوطی ،ترجمه عبدالمحمد آیتی «عیون الاخبار»ابن قتیبه، «زبده التواریخ»عبداله کاشانی، «من لایحضر الفقیه»ابن بابویه ، ترجمه محمد جواد غفاری «عیون الاخبار الرضا »شیخ صدوق، «فردوس المرشدیّه» شیخ ابواسحق کازرونی و «مسالک و الممالک» اصطخری.
از آن جا که معرفی همه این منابع در این پایان نامه کار دشوار و تا حدی غیر ممکن بود، لذا فقط به ذکر نام بعضی از منابع و معرفی بعضی دیگر پرداخته ایم.
فصل دوم
زرتشتیان

۲-۱- پیشینه زرتشتیان ایران