3. جعفری لنگرودی، محمد جعفر، همان، ص60. ↑
4. طباطبائی مؤتمنی، منوچهر، آزادی‌های عمومی و حقوق بشر، انتشارات دانشگاه تهران، چاپ سوم، تابستان 1382، ص141. ↑
1. عبده بروجردی، محمد، منبع پیشین، ص 21. ↑
2. مانده، آیه 120. ↑
3. محقق داماد، سید مصطفی، قواعد فقه ( بخش مدنی2)، انتشارات سمت، چاپ هشتم، سال 1387، ص113. ↑
4. همان، ص114. ↑
5. توبه، آیه 103. ↑
1. احمدی میانجی، میرزاعلی، مالكیت خصوصی در اسلام، نشر دادگستر، چاپ اول، بهار 1382، ص32. ↑
1. مدنی، سیدجلال‌الدین، كلیات حقوق اساسی، انتشارات پایدار، چاپ هیجدهم، سال 1387، ص63. ↑
1. قاضی شریعت پناهی، ابوالفضل، بایسته‌‌های حقوق اساسی، انتشارات یلدا، چاپ اول، سال 1373، ص 37. ↑
2. انصاری، ولی‌الله، كلیات حقوق اداری، انتشارات دادگستر (میزان)، چاپ دوم، سال 1378، ص 32. ↑
3. كاتوزیان، ناصر، مقدمه علم حقوق و مطالعه در نظام حقوقی ایران، انتشارات شركت سهامی انتشار، چاپ چهل و سوم، سال 1384، ص 45. ↑
تصویر درباره بازار سهام (بورس اوراق بهادار)
1. انصاری، ولی‌الله، منبع پیشین ، ص 37. ↑
2. طباطبایی مؤتمنی، منوچهر، حقوق اداری، انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، چاپ شانزدهم، تابستان 1390، ص 140. ↑
3. بند ث از ماده 1 قانون استخدامی كشوری، مصوب 1345. ↑
4. ماده 3 قانون محاسبات عمومی كشور، مصوب 6/1/66. ↑
1. بهشتیان، سیدمحسن، تملك اراضی توسط شهرداری‌ها،‌ انتشارات مجد، چاپ اول، سال 1390، ص 73. ↑
2. حسن‌زاده، بهرام، حقوق تحلیلی اراضی و املاك، انتشارات جنگل (جاودانه)، چاپ دوم، سال1390، ص471. ↑
3. موسی زاده، رضا، حقوق اداری (2-1)، انتشارات دادگستر( میزان)، چاپ دوم، پاییز 1378، ص51. ↑
4. طباطبایی مؤتمنی، منوچهر، منبع پیشین، ص264. ↑
1. حجتی اشرفی، غلامرضا، مجموعه قوانین و مقررات مالی و محاسباتی، انتشارات گنج دانش، چاپ سوم، سال 1379، ص203. ↑
2. حسن‌زاده، بهرام ، منبع پیشین، ص471. ↑
1. كاتوزیان، ناصر، منبع پیشین، ص259. ↑
2. كاتوزیان، ناصر، دورهی مقدماتی حقوق مدنی (اموال ومالکیت)، انتشارات میزان، چاپ دهم، سال 1384، ص14. ↑
3. كاتوزیان، ناصر، مقدمه علم حقوق و مطالعه در نظام حقوقی ایران، انتشارات شركت سهامی انتشار، چاپ چهل و سوم، سال 1384، ص 258. ↑
1. كاتوزیان، ناصر ، دوره ی مقدماتی حقوق مدنی(اموال ومالکیت)، انتشارات میزان، چاپ دهم، سال 1384، ص18. ↑
2.همان، ص 106. ↑
3. صفایی، سید حسین، دوره مقدماتی حقوق مدنی، اشخاص و اموال، جلد اول، انتشارات میزان، چاپ چهادهم، سال 1384، ص 169. ↑
1. محقق داماد، سید مصطفی، منبع پیشین، ص 144. ↑
2. همان، ص124. ↑
3. كاتوزیان، ناصر، منبع پیشین، ص104. ↑
4. همان، ص104. ↑
5. محقق داماد، سیدمصطفی، منبع پیشین، ص124. ↑
6. صفایی، سید حسین، منبع پیشین، ص 168. ↑
1. بهشتیان، سید محسن، منبع پیشین، ص 61. ↑
2. جعفری لنگرودی، محمد جعفر، حقوق ثبت ( ثبت املاك)، انتشارات گنج دانش، چاپ ششم، سال 1390، ص73 . ↑
1. كامیار، غلامرضا، حقوق شهریوشهرسازی، انتشارات مجد، چاپ چهارم، سال1389، ص205. <a
href=”https://novinyaban.ir/wp-admin/post-new.php#footnote-ref-46″>↑</a
2. كاتوزیان، ناصر، منبع پیشین، ص208. ↑
3. همان، ص100. ↑
1. میرزایی، علیرضا، تملک اراضی توسط دولت و شهرداری ها، انتشارات بهنامی، چاپ دوم، ،سال 1390، ص240. ↑
2. بهشتیان، سید محسن، منبع پیشین، ص 205. ↑
3. كاتوزیان، ناصر، منبع پیشین، ص78. ↑
1. صفایی، سید حسین، منبع پیشین، ص262. ↑
2. كاتوزیان، ناصر، مقدمه علم حقوق و مطالعه در نظام حقوق ایران، چاپ پانزدهم، سال 1371، صص 233-234. ↑
3. رسائی‌‌نیا، ناصر، حقوق مدنی (اشخاص، اموال و مالكیت)، نتشارات آوای نور، چاپ اول، سال 1376، ص174. ↑
4. میرزایی، علیرضا، منبع پیشین، ص240. ↑
1. عموزاد مهدیرجی، قدرت، حق زارعانه در حقوق ایران، انتشارات دادگستر، چاپ سوم، زمستان 1391، ص26. ↑
2. نوظهور، سعید، جایگاه قانونی حق نسق یا زارعانه در قوانین و مقررات ایران، سایت رسمی شهرداری تهران. ↑
1. كشاورز، بهمن، سرقفلی و حق كسب و پیشه و تجارت، انتشارات كشاورز، چاپ ششم، سال 1385، ص35. ↑
2. همان، ص 38. ↑
3. كشاورز، بهمن، بررسی تحلیلی قانون جدید روابط موجرومستأجر، انتشارات جنگل (جاودانه)، چاپ چهارم، سال 1389، ص 119. ↑
4. همان، ص 119. ↑
5. همان، ص 119. ↑
1. كامیار، غلامرضا، منبع پیشین، ص206. ↑
1. خوشخو، محمد، حسن‌زاده، حسن، تملك اراضی و املاك، فصلنامه داخلی كانون وكلای دادگستری خراسان، انتشارات فصلنامه، چاپ پیمان ، سال 1391، ص 31. ↑
1. كامیار، غلامرضا، منبع پیشین، ص 187. ↑
1. بشیری، عباس، شرایط و ضوابط تملك اراضی برای برنامه‌های عمرانی، عمومی، نظامی، سایت رسمی شهرداری تهران. ↑
2.میرزایی، علیرضا، منبع پیشین، ص222. ↑
3 . همان، صص 222- 223. ↑
1. حسن‌زاده، بهرام، منبع پیشین، ص471. ↑
2. كامیار، غلامرضا، منبع پیشین، ص190. ↑
1. سالاری، مصطفی، منبع پیشین، ص180. ↑
2. شمس، احمد،‌ نظام حقوقی اراضی ملی شده، انتشارات دادگستر، چاپ چهارم، زمستان 1389، ص 57. ↑
1. همان، ص 112. ↑
2. كامیار، غلامرضا، منبع پیشین، ص192. ↑
3. جعفری لنگرودی، محمد جعفر، مبسوط در ترمینولوژی حقوق، جلد اول، انتشارات گنج دانش، چاپ دوم، سال 1381، ص248. ↑
4. جعفری لنگرودی، محمدجعفر، مبسوط در ترمینولوژی حقوق، جلد سوم، انتشارات گنج دانش، چاپ دوم، سال 1381، ص1791. ↑
5. حسن‌زاده، بهرام، منبع پیشین، ص472. ↑
1. بشیری، عباس،منبع پیشین. ↑
2. همان. ↑
1. میرزایی، علیرضا، منبع پیشین، ص229. ↑
2. بشیری، عباس، منبع پیشین. ↑
1. همان. ↑
2. كامیار، غلامرضا، منبع پیشین، ص 196. ↑
1. بشیری، عباس، منبع پیشین. ↑

– بیان اهمیت انجام تحقیق (اهمیت نظری – اهمیت کاربردی )
– اهمیت نظری :
مصرف­ کنندگان به طور مداوم در معرض سیل آسای پیام­های سنتی و مکرر تبلیغاتی قرار دارند . پیام­هایی که آنها را به صورت روزمره بمباران می­ کند و دیدن برنامه ­هایی تلویزیونی آنها را قطع می­ کند یا در فعالیت­های روزانه بر سر راه آنها قرار می­گیرد . این حقیقت را نمی­توان نادیده گرفت که اگر یکی تبلیغاتی را به دفعاتی کافی ببینید، احتمال به یادآمدن آن جایی و زمانی در هنگام خرید، زیاد است . این بدان معنی نیست که مصرف­ کنندگان خرید می­ کنند ، زیرا دارای یک ارتباط هیجانی واقعی بایان برند هستند بلکه، معمولاً« فقط به این علت می­خرند چون توجه آنها به برندی جلب شده که بلندتر فریاد زده است.» اما این رویکرد قدیمی ارتباطات بازاریابی به سرعت در حال مردن است .
سبز فایل بازاربابی ، یعنی عصر بازاریابی ویروسی، مبتنی بر ارائه­ یک تجربه افسانه­ای مرتبط با برند یا خرید یک کالا برای مشتری هدف است تا در زندگی او به ارزشی افزوده بیانجامد و نهایتاً به یادآوری برند از سوی مصرف ­کننده به خود و دیگران منجر می­ شود، آن هم نه به این علت که برند بلندتر فریاد زده بلکه، به دلیل آنکه تجربه­ای فراموش­نشدنی را برای مشتری فراهم کرده است.
بازاریابی ویروسی یک متدولوژی خاص است که به شدت و سرعت درحال دگرگون ساختن چهره­ی بازاریابی است .
– اهمیت کاربردی :
بازاریابی ویروسی با تبدیل شبکه اینترنتی مشتریان و مشترکان به ماشین عظیمی که خبرها را دهان به دهان پخش می­ کنند ، شرکت را در معرض دید همه قرار می­دهد. پیام تبلیغی یک شرکت با بهره گرفتن از ترغیب مشتریان به معرفی آن شرکت به دوستان و آشنایان میتواند به­ طور چشمگیری افزایش دهد . و با توجه به هزینه­ های بسیار پایین این روش بازاریابی می­توان از آن به­عنوان مکمل یا حتی جایگزین روش­های سنتی بخصوص در حوزه­ ارائه خدمات و صنعت و صنعت نرم­افزار استفاده کرد و با بررسی عوامل مؤثر بر آن بازاریان قادر به ترغیب هرچه بیشتر مشتریان و کاربران به انجام آن می­شوند .
– فرضیات تحقیق
– فرضیات اصلی
۱-احساس رضایت از بنگاه بر ایجاد قصد بازاریابی ویروسی تأثیر مثبت دارد .
۲-احساس رضایت از بنگاه بر رفتار بازاریابی ویروسی مشتری تأثیر مثبت دارد .
۳-وفاداری مشتری به بنگاه بر ایجاد قصد بازاریابی ویروسی تأثیر مثبت دارد.
۴-وفاداری مشتری به بنگاه بر رفتار بازاریابی ویروسی مشتری تأثیر مثبت دارد .
-فرضیات فرعی :

جهت دانلود متن کامل پایان نامه به سایت azarim.ir مراجعه نمایید.

وفاداری مشتری تأثیر تعدیل­کننده ­ای بر رضایت مشتری و ایجاد قصد بازاریابی ویروسی دارد.

وفاداری مشتری تأثیر تعدیل­کننده ­ای بر رضایت مشتری و رفتار بازاریابی ویروس مشتری دارد.

احساسرضایت از بنگاه بروفاداریمشتری به بنگاهتأثیر مثبت دارد

شناخت مشتری از بنگاه بروفاداریمشتری به بنگاهتأثیر مثبت دارد

-مدل تحقیق :
مدل های این تحقیق به شرح زیر اند :
مدل ۱:

منبع :
Spreading the Word: Investigating Investigating Antecedents of Consumers’ Positive Word-of-Mouth Intentions and Behaviors in a Retailing Context (Tom J. Brown, Thomas E. Barry , Peter A. Dacin, Richard F. Gunst 2005)
مدل ۲:

منبع :
Spreading the Word: Investigating Investigating Antecedents of Consumers’ Positive Word-of-Mouth Intentions and Behaviors in a Retailing Context (Tom J. Brown, Thomas E. Barry , Peter A. Dacin, Richard F. Gunst 2005)
مدل عملیاتی تحقیق:
منبع :
Spreading the Word: Investigating Investigating Antecedents of Consumers’ Positive Word-of-Mouth Intentions and Behaviors in a Retailing Context (Tom J. Brown, Thomas E. Barry , Peter A. Dacin, Richard F. Gunst 2005)
تعاریف متغیرها و واژگان کلیدی
تعاریف نظری
وفاداری مشتری
در استراتژی مشتریان، وفاداری برای هر سازمانی اهمیت استراتژیک دارد .
وفاداری واژه­ای مثبت است . دوستان و همسران از یکدیگر انتظار وفاداری دارند و از کسانی که مشکلات را می­فهمند و همیشه برای حل آنها مشارکت می­ کنند، انتظار وفاداری دارند و از کسانی که مشکلات را می­فهمند و همیشه برای حل آنهامشارکت می­ کنند ، انتظار وفاداری وجود دارد. در بیشتر موارد وفاداری به مردم ، شرکتها، و محصولات نسبت داده می­ شود . وفاداری ، اصولاً دوطرفه و مبتنی بر همکاری است . ولی وقتی که وفاداری در رابطه با مشتری مطرح می­ شود ، تعریف سنتی ، معتبر نیست . تئوری وفاداری مشتری، در ادبیات مدیریت بین ­المللی نسبتاً جدید است.
ریچارد اولیور (RICHARD L.OLIVER) مفهوم وفاداری را به این شکل تعریف می­ کند:
«حفظ تعهد عمیق به خرید مجدد یا انتخاب مجدد محصول یا خدمات، به­ طور مستمر در آینده ، به رغم اینکه تاثیرات موقعیتی و تلاشهای بازاریابی ، بهصورت بالقوه می ­تواند باعث تغییر در رفتار مشتری شود (OLIVER, 1977) » .
اما این تعریف ممکن است محدود باشد . درواقع تعهد مشتری نتیجه این است که یک سازمان مزایایی را برای مشتریان ایجاد کند به طوری که آنها افزایش خرید از آن سازمان را حفظ کنند . تعهد واقعی مشتری زمانی ایجاد می­ شود که مشتری بدون هیچگونه تشویقی برای انجام خرید برانگیخته شود. در ۱۰ سال گذشته به­ طور قابل توجهی توجه به وفاداری مشتری ، افزایش یافته است و امروزه وفاداری مشتری به عنوان دستورالعملی برای افزایش درآمد مطرح است. اما این شاید قدم اول در تکامل مشتری مداری محسوب می­ شود.
بعضی­ها به شوخی می­گویند . اگر شرکتها وفاداری می­خواهند ، باید یک سگ بخرند. زیرا این کار در شرایط بازار امروز، کار دشواری است. وفاداری را می­توان به دست آورد. اما سازمان باید روی این مسئله پیوسته و مستمر فعالیت کند و ایجاد وفاداری برای همه مشتریان قابل حصول نیست .
باید یک رابطه برنده – برنده بین سازمان و مشتری ایجاد گردد، و این رابطه در صورتی استقرار می­یابد که طرفین احساس کنند که برایشان مزایایخاصی وجود دارد و به صورت دو قطب یکدیگر را جذب کنند .
مشتریانی که سازمان نسبت به وفاداری آنها اطمینان دارد، باید به وسیله سپری از عناصر رقابتی مانند انتخاب قیمت، توسعه عملکرد، ارتقای محصول حمایت شوند . بدون این حمایت ممکن است مشتریان به تدریج از دست بروند . (سایت حرکت)
رضایت مشتری
در یک نگرش کلی، هر مشتری (بصورت عام) پس از دریافت خدمت یا خرید و استفاده از یک کالا، راضی یا ناراضی است. رضایت، وجود یک احساس مثبت است که درنهایت در مصرف ­کننده یا دریافت­کننده ایجاد می­ شود . در اصلی این احساس به واسطه برآورده شدن انتظارات مشتری و عملکرد عرضه­کننده بوجود می ­آید . برحسب این که انتظارات مشتری و کالا یا خدمت دریافت شده با یکدیگر هم سطح باشند، یا کالا بالاتر یا پایین تر از سطح انتظارات مشتری باشد در او احساس رضایت یا ذوق زدگی یا نارضایتی پدید می­آید.
همان­گونه که کفته شد صرفاً با ارائه خدمت یا کالای با کیفیت بالا به تنهایی نمی­توان رضایت مشتری را جلب کرد. اگر به یکی از خریدهای شخصی خود از فروشگاه های محله­تان توجه کنید درخواهید یافت که فروشنده منصف، خوش­خلق و صبور که البته دارای اجناس باکیفیت نیز هست همواره ما را به مراجعه و خریدهای بعدی ترغیب می­ کند و برعکس. حتی خرید یک وسیله منزل با برچسب مشخص، چنانچه رضایتمندی ما را به دنبال داشته باشد ما را برای خرید سایر وسایل نیز به سمت و سوی همان برچسب هدایت می­ کند .
در کشورهای صنعتی امروز ارتباط دوطرفه با مشتری سرلوحه برنامه ­ریزی­های بازاریابی قرار گرفته است و هزینه های لازم برای این امر و جلب رضایت مشتریان و وفادارکردن آنان به عنوان یک سرمایه گذاری تلقی می­ شود . از طرف دیگر باید گفت که مشتری ناراضی بریده از سازمان را به سادگی نمی­توان به جمع مشتریان بازگرداند.
بررسی های علمی و تحقیقی نشان می­دهد که مشتریان ناراضی در انتقال برداشت و احساس خود به دیگران، فعال­تر، عمل می­ کند و نرخ انتقال پیام مشتریان ناراضی به دیگران، فعال­تر ، عمل می­ کنند و نرخ انتقال پیام مشتریان ناراضی به دیگران تقریباً دوبرابر مشتریان راضی است، لذا نارضایتی مشتریان اثرگذارتر از رضایت آنان است .
شناخت مشتری:
دانش مصرف ­کننده درباره محصول به عنوان ویژگی­ای شناخته شده است که بر تمام مراحل تصمیم ­گیری خرید اثر می­گذارد (BETTMAN AND PARK 1980) مصرف کنندگان به دلیل سطوح مختلف دانش محصول در ادراک آن محصول از یکدیگر متمایز می­شوند . مصرف کنندگان با سطوح بالاتر از دانش محصول معیارهای بهتری برای تصمیم ­گیری خرید دارند و توسعه یافته­ترند (MARKS AND OSLON 1981) و این افراد دارای ظرفیت شناختی بهتری برای ارزیابی عوامل قابل مقایسه هستند. (مقدمات تصمیمات خرید کالاهای لوکس، Norman Peng، Kuang –Peng Hung and Annie Huling Chen، Chris Hakly 2012).
بازاریابی ویروسی :
بازاریابی ویروسی به بازاریابی اطلاق می­گردد که با بهره گرفتن از آن یک سازمان و بنگاه اقتصادی بتواند فروش و عرضه محصولات و خدمات خود را به صورت تصاعدی و فزاینده­ای افزایش دهد . تبلیغات کلامی یا دهان به دهان با بهره گرفتن از ابزارهای ارتباطی نوین و مخصوصاً شبکه­ جهانی اینترنت موجب افزایش فروش و رونق کسب و کار شده و قطعاً برای دسترسی به تعداد زیادی افراد روش بسیارمناسب و مفیدی است . (بازاریابی الکترونیکامیرعلیخانزاده)تعاریف عملیاتی
عکس مرتبط با اقتصاد
وفاداری مشتری
وفاداری یک خواست بلند مدت برای حفظ یک رابطه ی با ارزش است.
رضایت مشتری
رضایت عکس العمل افراد به ارضا خوشایند نیاز ها، خواسته ها و مواردی از این دست می باشد.
شناخت مشتری
شناخت میزان همپوشانی تصویر افراد از خود با تصویر شرکت است.
بازاریابی ویروسی
منظور از بازاریابی ویروسی همان بازاریابی دهان به دهان اینترنتی می باشد
-روش تحقیق:
تحقق حاضر از نظر هدف کاربردی است زیرا ارتباط بین متغیرهایی که از ادبیات تحقیق شناسایی شده در جامعه­ای خاص مورد آزمون قرار گرفته شده است.
این تحقیق از نظر روش، تحقیقی توصیفی است و از حیث ماهیت تحقیق همبستگی است که در آن سعی در شناساییرابطه بین رضایت مشتری ، شناخت و وفاداری آن با بازاریابی ویروسی است.
– قلمرو تحقیق :
– قلمرو موضوعی
حوزه­ بازاریابی با تأکید بر بازاریابی ویروسی
-قلمرو مکانی
دانشگاه های شهر تهران
– قلمرو زمانی

روحیات و اخلاق رضاشاه
رضاشاه همیشه شخصاً به همه جا سرکشی می‏کرد و تمام امور را شخصاً تحت نظارت داشت. ضمن قدم زدن به کارهای مملکتی رسیدگی می‏کرد و همیشه یک امیر یا وزیر به دنبالش بود و گزارش می‏داد.
راه رفتن را خیلی دوست داشت خاصه زیر درخت کاج، اقلاً در روز دو ساعت بعدازظهر راه می‏رفت.
رضاشاه در مورد تقدس شغل سربازی می‏گوید: «در دنیا فقط یک شغل وجود دارد که مفید است و بقیه‏اش به مفت نمی‏ارزد و آن شغل سربازی است».
یکی از خصوصیات اخلاقی رضاشاه، نظم شدید او بوده که ناشی از تربیت قزاقی‏اش بود. او دقیقاً و از قبل می‏دانست که در خلال ساعت چه باید بکند. (فردوست، ۱۳۷۱، ۷۱)
او چند زبانه بود: با همسایگان اش به آلاشتی– لهجه ای از مازندرانی -، با دنیای خارج فارسی، با افسران قزاق طرفدار تزار به روسی؛ و با مردان اش به نوعی دیگرگون از ترکی صحبت می کرد.
رضاشاه همیشه دوست داشت که طرف مقابل با صداقت با او برخورد بکند و از افراد دورو بسیار متنفر بود. «عزیزالله اعزاز نیک‏پی داماد مرحوم شاهزاده معظم ظل‏السلطان» در خاطرات خود می‏انگارد که زمانی از طرف دولت دستور رسید «قصبه کرند» بایستی آباد گردد و چون در حوزه شهر کرمانشاه بود بایستی بیشترین کمک را شهرداری کرمانشاه به آنجا بنماید و چون بدلیل هزینه‏ های زیاد کسری فوق‏العاده در بودجه منظور شده بود و از طرفی فشار از دولت برای پرداخت هزینه‏ ها از طرف شهرداری کرمانشاه زیاد بود، ناچاراً به خدمت اعلی‏حضرت شرفیاب شد:«در هر حال دو روز بعد وقت تعیین شد برای شرفیابی حضور اعلیحضرت» ایشان یک عصای قطور و یک تسبیح بلند در دست و عینک سیاهی بر چشم داشتند و در خیابانی از باغ دربار قدم میزدند. از فاصله‏ای مرا دیدند و مراسم ادب را بجا آوردم دو مرتبه نهیب زدند بیا جلو بیا جلو، اگرچه کتمان نمی‏کنم که رعب و وحشتی مرا فراگرفت ولی با قدمهای بلند پیش رفتم و در مقابل ایشان به فاصله یک متر ایستادم. فرمودند کجا بوده‏ای و برای چه آمده‏ای، جواب دادم چون تصویب و ابلاغ برنامه‏های عمرانی مدتی در حوزه وزارت کشور به طول می‏انجامد اجازه خواستم شخصاً آمده زودتر آنها را به تصویب رسانده، بدون معطلی به‏موقع اجرا، گذارم. اعلی‏حضرت با حالت عصبانی فرمودند برنامه، برنامه، خوبست به‏جای برنامه، کار و عمل نشان دهید…. باری در جواب شاه عرض کردم در ظرف این‏مدت در اجرای اوامر شاهانه کوشیده‏ام و قبل از آنکه فرصت سؤال به اعلی‏حضرت بدهم عملیات خود را یکی پس از دیگری شرح دادم.
پس از آن ملاحظه نمودم چهره گرفته شاه تدریجاً گشاده شد و فرمودند این کارها همه انجام شده؟ جواب دادم کس را جرأت آن نیست که در حضور اعلیحضرت مطالبی خلاف واقع اظهار دارد.
شاه گفتند: من بزودی میآیم به ان صحنه سرکشی خواهم کرد و از نزدیک خواهم دید… در خاتمه هم عرض کردم برای تکمیل کارهای عمرانی کرمانشاه حدود هشتصد هزار تومان کسر داریم… فرمودند خوب برو نزد وزیر دارایی و هشتصد هزار تومان از او بگیر. این جریان مدتها اسباب تعجب همه شد ولی متوجه شدم اگر کسی با صداقت و رشادت حرف حق خود را بزند و لو برخلاف میل پادشاه باشد نه فقط خطری متوجه نخواهد شد بلکه مورد عنایات شاهانه نیز واقع خواهد گردید. (نیک‏پی، ۱۳۴۷، ۶۳)
با این صفات بارز بود که آن مرد توانست در مدت کوتاهی بر انبوه مشکلات چیره گردد و اصلاحات را پی‎ریزی کند و به عادات جامعه اثر گذارد.
رضا شاه می‎گوید: «چهل سال است من برای یپیشرفت کار مملکت سگرمه‎هایم را درهم کشیده‎ام. این مردم به محض اینکه لبخند به روی آنها بزنم فوراً می‎آیند روی دوشم، و الا دلیل ندارد که دائم خودم را زحمت بدهم و این طور وانمود کنم. اگر افراد و کارکنان دستگاه کارشان را روی حساب و قاعده انجام بدهند چرا من خودم را اینطور نشان بدهم. من بداخلاق نیستم، مرا وادار به این طرز رفتار می‎کنند …» (طلوعی، ۳۳۹،۱۳۸۶)
گاهی درمی‎یابیم که اگر اخمو نباشیم و دیگران از ما نترسند، کارها به موقع انجام نمی‎شود، به گمانم تا این فرهنگ سوء‎استفاده از اخلاق خوش دیگران مدتها مدید کار دارد تا اصلاح گردد.
همیشه یک پیش‎خدمت مخصوص، چه در کاخ و چه در خارج از کاخ، باید کمی دورتر می‎ایستاد و به علائم دست او نگاه می‎کرد. آن علامت برای پیش‎خدمت کافی بود که بداند چه می‎خواهد.
رضاشاه همیشه ساعت ۱۲ ظهر نهار می‎خورد، ساعت ۶ بعدازظهر یک سیخ جوجه با یک لیوان کتیاک می‎خورد ساعت ۸ شام می‎خورد. شب‎ها بالای سرش یک لیوان شراب وجود داشت و هر گاه خوابش نمی‎برد، مصرف می‎کرد. شراب را یک نفر متخصص در سعدآباد تهیه می‎کرد و پنج سال بعد مصرف می کرد.
غذایش چلوخورش با کباب بود همیشه باید از قاشقش روغن بچکد! خودش به محمدرضا گفته بود که من برنج را اینطور دوست دارم. شام نیز به همین صورت بود، فقط کمی مختصرتر. به محض اینکه شام می‎خورد، لباس راحت بر تن می‎کرد و به اتاق خوابش می‎رفت. شبها تنها می‎خوابید و در اتاقش برایش روی زمین تشک پهن می‎کردند و از دوران قزاقی‎اش نیز به همین صورت بود و در دوران سلطنت نیز آنرا ترک نکرد. قبل از خواب حدود ۲ ساعت قدم می‎زد و فکر می‎کرد و تاریخ مطالعه می‎کرد. (فردوست، ۷۲،۱۳۷۱)
هر روز ساعت ۶ صبح از خواب بیدار می‎شد و رأس ساعت ۷ در دفتر کارش بود، مگر اینکه استثنائاً برای اجرای برنامه خاصی از کاخ خارج شود. یکی از این برنامه‎ها، بازدیدی بود که از وزارت دارایی داشت. قبل از ساعت اداری به داخل رفت و سر ساعت اداری دستور داد، درهای وزارتخانه را ببندید و تمام افراد وزارت‎خانه که بیرون بودند را، اخراج کرد. (طلوعی، ۳۳۹،۱۳۸۶)
رضاشاه، قبل از سلطنت، در مراسم عزاداری شرکت می‎نمود و دسته‎جات نظامی هم اغلب با هم در رقابت بودند و در جلو رضاخان سردار سپه و در پشت سر قزاقان حرکت می‎کردند و دسته‎جمعی سینه می‎زدند و این نوحه را می‎خواندند:
«اگر در کربلا، قزاق بودی حسین بی یاور و تنها نبودی» (طلوعی، ۱۳۸۶،۳۴۸)
رضاشاه در هیچ یک از مهمانی‎های رسمی شرکت نمی‎کرد. گاهی محمدرضا [ولیعهد] و من [ارتشبد فردوست] را با خود به کاخ گلستان می‎برد و در آنجا، در تاریکی شب و از پشت درختان، میهمانها را تماشا می‎کرد و به ما می‎گفت «این زن های فرنگی را تماشا کنید، خودشان را چه ریختی درست کرده اند» و تک‎تک آنها را نشان می‎داد و مسخره می‎کرد! ظاهراً منظور او از این بازدیدها مخفیانه این بود که ببیند آیا مهمانی خوب برگزار شده و میهمانان با لباس مرتب آمده‎اند یا نه؟
رضاشاه تریاک می‎کشید، ولی ظاهراً حالت تجویز و معالجه داشت، گویا شخصی گفته بود اگر هر روز مقداری معین تریاک بکشی، از همه مرض‎ها مصون می مانی، به شرطی که منظور، لذت بردن از تریاک نباشد! او همیشه این برنامه را با دقت انجام می‎داد. (فردوست، ۷۲،۱۳۷۱)
«پهلوی هوش سرشار داشت و حافظه‎ای بسیار قوی علی‎رغم بی‎سوادی، متصرف در عبارات بود و ملتفت اشارات، نکته‎سنج و متین ….. عزم سنگینی داشت و اراده آهنین و …. از حق نباید گذشت که شاه خدمات برجسته‎ای نسبت به مملکت انجام داد که درخورد کتاب مفصل و جداگانه‎ای است ….»(بامداد، ۱۳۴۱، ۱/۸)
یکی از خصائص این مرد عجیب توانائی تطبیق رفتار و گفتار و رویه خود با مقام خویش است که حق مقام خود را در هر مرتبه‎ای از قزاقی تا سلطنت کاملاً ادعا می‎کرده و همین که به رتبه بالاتر می رسیده آناً تغییر در رفتار و گفتارش پدید می‎آمده که هیچ شباهتی با رویه دوره قبلی‎اش نداشته است. در ایام سردار سپهی و وزارت جنگش اتفاق افتاده است که در حال عصبی فحش‎های عوامانه داده و کلمات زشت بر زبان رانده است ولی در دوره ریاست وزراء به خصوص ایام سلطنتش هیچ از این قماش حرفها از او شنیده نشده و عصبی که می‎شده فحش‎های به شاه‎های استبدادی می‎داده است. (مکی، ۱۳۸۰، ۸/۳۸۱)
یکی از نقطه‎ضعف‎های رضاشاه را که در واقع اطرافیان عامل اصلی آن بودند، تملک زمین بود. به شاه پیشنهاد می‎کردند که فلان مالک همسایه ملک شاه می‎باشد و حاضر است ملک خود را به شاه بفروشد و با این دروغ فاحش، شاه هم دستور خرید ملک را می‎داد و معلوم است که متملقین چگونه معامله را صورت می‎دادند. این نقطه‎ضعف رضاشاه به دست رادیولندن افتاد و ان را گرفت و هر شب راجع به آن حرف می‎زد و به افکار مردم رخنه می‎کرد و از کاخ‎های شاه سخن می‎راند و گرسنگی و فقر و بدبختی مردم را سوء رفتار شاه می‎دانستند. در مجموع قسمت‎هایی از آن با واقعیت مطابقت می کرد و از طرف دیگر نیز کسی نبود که از آن حملات، دفاع نماید، یعنی فقط معایب زیر ذره‎بین گذاشته می‎شد بدون اینکه کمترین ذکری از محسنات و خدماتی که رضاشاه در راه طرقی و تکامل کشور انجام داده می‎شد ….» (دلدم، ۱۳۸۶، ۸۳۳)
رضاشاه داستانی را از دوره، جوانی خود تعریف می‎کند و می‎گوید: زمانی که در اراک یک سرباز ساده بودم، زمستان سرد و سختی را می‎گذراندیم و ناامید شده بودم که چرا زندگی اینگونه است؟ با یک ملایی برخورد کردم که قبلاً نه او را دیده بودم و نه اسم او را شنیده بودم. وقتی وارد مجلس شدم، او مرا به نزد خود فراخواند از زندگی من سؤال کرد و سپس بدون مقدمه گفت: «تو سلطان مقتدر این مملکت خواهی شد»! من خیلی تعجب کردم و سکوت کردم و دوباره پرسید آیا به حرف من توجه کرد و دانستی که چه گفتم! گفتم: اصلاً باور نمی‎کنم و فکر می‎کنم حضرت عالی قصد مطایبه و مزاح دارید؟ وگفت: من به هیچ‎وجه اهل مزاح نمی‎باشم و هر چه می‎گویم با حقیقت توأم است. گفتم: اگر آنچه که شما می‎گویی به حقیقت پیوست و به سلطنت برسم، چه انتظاری از من داری؟ در جواب اظهار داشت: «هیچ نمی‎خواهم فقط شفقت و محبت به خلق خدا را از شما می‎خواهم و دیگر هیچ نگفت.
ملا را ندیدم تا سال ۱۳۰۴ که به سلطنت رسیدم و به زحمت بسیار او را پیدا کردم. به‎صورت ناشناس به حرم حضرت عبد‎العظیم رفتم و او را دیدم و از خوشترین ساعات عمرم بود و از ملاقات‎های قبلی هیچ نگفت و فقط گفت: من فقط شفقت و محبت به خلق را از شما می خواهم و گفتم غیر از این چه می‎خواهی؟ گفت من به مولا علی (ع) بسته می باشم و اهل توقع نمی‎باشم. من غنی و سرمایه‎دار نیستم ولی استغنا دارم. رضاشاه ادامه داد که او شیخ عبداله حائری مازندرانی همشهری من است. او برخلاف بعضی از دراویش، به تمام معنی زاهد و متقی و پرهیزگار می‎باشد. او به اتکا به مولای متقیان علی (ع) خود را بی‎نیاز می‎داند و به‎دنبال عبادت و دینداری خود بوده و دور از چشم سایرین به دستگیری از بینوایان و رفع حاجت مستمندان می‎پردازد». رضاشاه وقتی به اینجا رسید، ساکت شد و دیگر هیچ نگفت. (طلوعی، ۱۳۸۶، ۵۹-۳۵۲)
رضاشاه به حزب‎بازی اعتقادی نداشت و بنا به تربیت قزاقی‎اش تنها به ارتش متکی بود. ایران در آن موقع حدود یک صد هزار ارتشی داشت.
سفیر افغانستان به عنوان کسی که فارسی را خوب بلد است و از قید تابعیت ایران خارج است در مورد رضاشاه می‎گوید: «شاه کلاً بی‎سواد و با هیچ زبان خارجی نیز اصلاً آشنا نیست و حتی فارسی را بسیار عامیانه صحبت می‎کند و شاید علت آن که او خود را از هر معاشری (صحبت‎کننده) کنار می‎کشد، همین است او یک خصلت خوب دارد و نود و نه (۹۹) خصلت بد و آن خصلت خوب این‎است که مردم ایران را، مانند طبیب سرخانه‎ای که به احوال مریضی آشنایی دارد، خوب می‎شناسد. برعکس امان الله خان پادشاه افغانستان که ۹۹ خصلت خوب داشت و یک خصلت بد که همین یکی کار او را ساخت و این بود که افغانی‎ها را خوب نمی‎شناخت.» (طلوعی، ۱۳۸۶،۳۴۴)
– همسران رضاشاه
در مورد ازدواج رضاخان نظرات مختلفی وجود دارد. اولین ازدواج وی با دختردایی خود مریم (صفیه، تاجماه) بود که رضاخان ۹ سال با این زن زندگی کرد تا اینکه مریم هنگام نخستین زایمان خود درگذشت و از او دختری به نام همدم (فاطمه) که بعد به همدم‌السلطنه ملقب گردید، باقی ماند. تاج‌الملوک پهلوی (دومین همسر رضاخان) در مورد اولین ازدواج همسرش (رضاخان) در کتاب خاطرات ملکه مادر می‌گوید: ” البته این موضوع را سالها نمی‌دانستم، تا بعد از شاه شدن رضا. او آن را از من پنهان کرده بود. حالا تاریخش را به خاطر ندارم. ولی یادم هست که یک روز دختری را همراه خودش به کاخ شهر آورد و گفت: ” این دخترم است. بعد برایم مشروحاً تعریف کرد که موقع خدمت در آتریاد همدان با یک زن همدانی به نام صفیه ازدواج موقت کرده و این دختر حاصل آن ازدواج است. من این زن (صفیه) را هرگز ندیدم.“ بعدها همدم‌السلطنه تنها فرزند اولین همسر رضاخان به ازدواج هادی (حدیکجان) آتابای (فرزند پدرخوانده رضاخان) درآمد و این وصلت عاملی برای حضور مداوم خانواده آتابای در دربار پهلوی شد.(فردوست،۱۳۷۱،۷۳-۷۴ و پهلوان، ۱۳۸۵،۲۱۱-۲۰۹)
رضاشاه غیر از «تاج‎ماه» و «تاج‎الملوک» در سال ۱۳۰۱ خ با زنی از خانواده قاجاریه به‎نام «توران» ازدواج کرد که غلامرضا (۱۳۰۲ خ) از اوست. در سال ۱۳۰۰ خورشیدی رضاخان تصمیم به ازدواج مجدد می‌گیرد. وی دختر عیسی خان مجدالسلطنه امیرسلیمانی و نوه مهدیقلی خان مجدالدوله از رجال دربار قاجار بود. رضاخان در این سال که مسئولیت وزارت جنگ را به عهده داشت با این ازدواج با خانواده قاجار پیوند خورد. رضاخان برای اینکه همسرانش از هم دور باشند و حسادتهای زنانه باعث بروز مشکلات ویژه‌ای برایش نشود، خانه‌ای جدید در حوالی چهارراه پهلوی برای ملکه توران احداث نمود. تاج‌الملوک همسر دوم رضاخان و مادر محمدرضا در کتاب خاطرات ملکه مادر در مورد ملکه توران می‌گوید: ” هیچ زنی چشم دیدن هوو را ندارد. بنابر این بنده را متهم به حسادت و این جور حرفها نکنید. من هم مثل همه زنها از هوو خوشم نمی‌آید. اما راه دیگری نداشتم و ناگزیر بودم به خاطر رضایت شوهرم کوتاه بیایم و شرایط را تحمل کنم. این دختر (توران) دماغی بسیار پرنخوت و سر پر بادی داشت. با آنکه در کمال خوشحالی و رضایت تن به ازدواج داده بود، پس از ازدواج و تولد غلامرضا (۱۳۰۲ش) بنای ناسازگاری را گذاشت و هنرش این بود که رضا را تحت تسلط خود درآورده و او را وادار کند تا مرا از قصر بیرون بیندازد و خودش ملکه ایران شود. رضا نتوانست این زن خودپسند را تحمل کند و پس از تولد غلامرضا او را طلاق داد و فرستاد دنبال کارش.“ ملکه توران که هنگام طلاق کمتر از بیست سال داشت از آن دوران چنین یاد می‌کند: ” تمام دوران اقتدارش (رضاخان) برای من بیچارگی و نشستن و دیدن و ساختن با ناملایمات بود.“ اما علی‎رغم اینکه جوان، زیبا، سفید، مو بور، بلندقد، باادب و تربیت بود، پس از یک سال رضاشاه او را طلاق داد.
ملکه توران پس از طلاق از رضاخان در سال ۱۳۰۲ خورشیدی، تا سال ۱۳۲۲ ازدواج نکرد. سپس با بازرگان ثروتمندی به نام ذبیح‌الله ملکپور وصلت نمود و تا هنگام مرگ رضاشاه به همراه تنها فرزندش غلامرضا پهلوی در یکی از عمارتهای دربار زندگی می‌کرد. وی پس از انقلاب اسلامی مدتی در آلمان به سر برد و در سال ۱۳۷۳ خورشیدی در پاریس در خانه سالمندان فوت کرد.
رضاخان درصدد بود تا پس از توران امیرسلیمانی همسر چهارمی برگزیند. برای این منظور از طریق امیرلشکر خدایارخان خدایاری با عصمت‌الملوک دولتشاهی دختر غلامعلی میرزا مجلل‌الدوله دولتشاهی که بعدها از سوی رضاخان به سمت ریاست تشریفات داخلی دربار پهلوی منصوب شد، آشنا گردید و پس از چندی وی را به عقد خود درآورد. عصمت‌الملوک از سال ۱۳۰۲ که وارد دربار شد تا تاجگذاری رضاخان در سال ۱۳۰۵، سه فرزند به نامهای عبدالرضا (۱۳۰۳ش)، احمدرضا (۱۳۰۴ش) و محمودرضا (۱۳۰۵ش) و سالهای بعد دو فرزند دیگر با نامهای فاطمه (۱۳۰۷ش) و حمیدرضا (۱۳۱۴ش) به دنیا آورد. (دلدم،۱۳۸۶،۲۴)
رضاشاه پس از تولد علیرضا، ۱۳۰۱ دیگر با مادر محمدرضا رابطه‎ای زناشویی نداشت و شاید علت آن خشونت مادر محمدرضا بوده که پس از رسیدن به مقام سلطنت برای رضاشاه تحمل‎ناپذیر بود.
در زمانی که تنها زن رضاشاه، مادر محمدرضا بود، اوضاع دربار آرام بود، یک سالی که توران همسر رضاشاه شد، همیشه جنجال و دعوا بود و بعد از آن جنجال بین مادر محمدرضا و عصمت بود.
رضاشاه هیچ‎وقت با زن زندگی نمی‎کرد. روزهای پنجشنبه، بعدازظهر، نزد عصمت می‎رفت و علت آن استحمام ایرانی (خزینه) بود که بدان علاقه داشت و پنج بچه‎ای که از عصمت پیدا کرد، در همین ساعات بود ولا غیر. این امر حسادت مادر محمدرضا را به اوج می‎رساند.
اکثر اوقات ندیمه‎های مادر محمدرضا به دستور او با چوب و چماق به ساختمان عصمت حمله می‎بردند به محض اینکه رضاشاه را می‎دیدند، پا به فرار می‎گذاشتند و مورد مؤاخذه مادر محمدرضا قرار می‎گرفتند، که به آنها می‎گفت: «ترسوها، رضا که ترس ندارد» و عجیب بود که رضاشاه هیچ‎گاه مادر محمدرضا را به خاطر این رفتارش مورد ایراد قرار نمی‎داد و حتماً خوشش می‎آمد که دو زن از روی حسادت، به خاطر او چنین کارهایی انجام دهند!
او احترام مادر محمدرضا را به خاطر ولیعهد داشت ولی عصمت را با تمام وجود دوست داشت و پس از زفتن به موریس از او ملتمسانه خواست که نزد او بماند، ولی عصمت بی‎وفایی کرد و به ایران بازگشت. (فردوست، ۱۳۷۱،۷۲-۷۵)
سقوط و تبعید
از عوامل شکست ارتش ایران غیر از اینکه ارتش متفقین بسیار قدرتمند بود، این بود که شخص رضاشاه تحصیلات کلاسیک نظامی نداشت و همچنین فرماندهان نظامی ایران نیز کفایت لازم را نداشتند ولاف و بلوف را جایگزین تمرین و آمادگی رزمی گردید. رضاشاه علی‎رغم اینکه ابتدا به کمک انگلیسی‎ها به قدرت رسیده بود، چندین بار مستقیماً رودرروی آنها ایستاد که مهمترین آن سرکوبی شیخ خزعل و لغو قرارداد دارسی بود.
کینه و خصومت رضاشاه نسبت به انگلیس و روسیه باعث شد تا سعی کند روابط خود را با «آدولف هیتلر» پیشوا بزرگ آلمان نازی و که کشوری بی‎طرفی بود، بهبود بخشد.
یک سؤال مطرح می‎شود و آن این است که آیا رضاشاه نمی‎‎دانست که ارتش او، که سران آن اغلب عوامل انگلیسی هستند، نمی‎تواند در مقابل ارتش‎های متفقین مقاومت کند؟
البته که می‎دانست، اما خود شخص رضاشاه کبیر گفته بود که نمی‎خواهد به خیانت به کشورش متهم بشود و این مقاومت به هر نتیجه که برسد، حداقلش این است که بدنام نخواهد شد. رضاشاه بعد از ظهر روز نهم شهریور همه فرماندهان و مقامات امضاکنندهٔ طرح مرخصی سربازان وظیفه را – که در عمل به انحلال ارتش انجامیده بود – به کاخ سعدآباد احضار کرد و به آنها نسبت خیانت داد. شاه سرلشکر احمد نخجوان، (کفیل وزیر جنگ)، و سرتیپ علی ریاضی را مسبب این خیانت قلمداد کرد، ازآن‌رو به ضرب و شتم آنان پرداخته و پس از خلع درجه، آنان را زندانی کرد. سپس دستور داد ایشان به خاطر این خیانت در دادگاه زمان جنگ محاکمه شوند.
مقاومت در بعضی مناطق درحد خود خوب بود، به‎عنوان مثال فرمانده نیروی دریایی به نام سرتیپ بایندر در مقابل ناوهای آمریکایی ایستادگی کرد، و آمریکایی‎ها ناو او را غرق کردند و سرتیپ بایندر شهید شد.
بیشترین ترس از ارتش سرخ شوروی بود آن بخاطر قساوت های بی‎حد آنها، رضاشاه ناچاراً دستور آتش‎بس داد. در این دوران رضاشاه از فشار روحی، پشتش خمیده بود و بدون عصا نمی‎توانست حرکت کند و به درختی تکیه می‎زد و او قبلاً به ندرت در فضای می‎نشست و همیشه قدم می‎زد و می‎گفت که صندلی بیاورند، اراده‎اش را از دست داده بود و حرف‎های ضد و نقیض می‎زد. به دستور متفقین او می‎توانست به هر جای دنیا که می‎خواهد برود و تصمیم گرفت به آرژانتین برود.
دکتر ساجدی می‎گوید: رضاشاه قبل از حرکت احضارم کرد و گفت من در بانک ملی ایران مبلغ ۶۸ میلیون تومان پول دارم که برای تأسیس دبستان، دبیرستان و بیمارستان و پرورشگاه در اختیار دولت قرار می‎دهم هر چند که پس از خروج بسیاری خواهند گفت در بانکهای خارجی نیز وجوه بسیاری داشته است ولی چنین نیست. من به جرأت می‎گویم نه در بانکهای خارجه و نه در بانکهای داخله جز بانک ملی ایران وجهی ندارم.
در مسیر حرکت به بندرعباس، رادیولندن گوش می‎کرد. رادیولندن بیشتر اخبار خود را در مورد رضاشاه بیشتر متوجه جواهرات سلطنتی می‎کرد که شاه سابق با چندین جامهدان مملوء از جواهرات، حتی تاج سلطنتی قصد عزیمت از ایران را دارد. شاه بیش از همه از این اتهام ناراحت بود و از من می‎خواست در تهران در مقام تکذیب برایم که جواهرات سلطنتی در اختیار من نبود که با خود حمل کنم، بلکه در اختیار هیأت صلاحیت‎داری قرار داشت. شاه در بندرعباس دستور داد که مأمورین گمرک تمامی جامه‎دان‎ها را به خوبی بازرسی کنند تا محقق گردد که جواهرات سلطنتی همراه شاه نیست. من به خوبی می‎دانستم که تمامی ماجرا زیر سر سفیر انگلستان در تهران است. (طلوعی، ۵۹-۴۵۴)
از آنجا به بمبئی رفت، اما دولت انگلستان هند اجازه ورود به او ندادند و درحالی‎که رضاشاه می‎خواست به آرژانتین برود او را مجبور کردند به موریس برود. (فردوست، ۱۳۷۱، ۱۱۴)
در موریس با جایی در ارتباط نبود و اغلب رادیولندن و رادیوبرلین گوش می‎کرد و اغلب هر دو به اعلیحضرت دشنام می‎دادند و ناراحت می‎شد و گفت: «جرم من جرمی است که باید هر دو طرف به من ناسزا بگوید در طول این مدت به قدری لاغر شده بود که، حدود ۱ متر و ۹۶ سانتیمتر قد تنها ۳۵ کیلوگرم وزن داشت پس از قرارداد ایران، شوروی و انگلیس، شرایط زندگی بهتر شد و پس از مدتی با رفتن به ژوهانسبورگ در آفریقای جنوبی موافقت شد.
در این دوران با عناوین کامل خطاب به محمدرضا نامه می نوشت ولی در محل امضا فقط کلمه «رضا» دیده می‎شد. محمدرضا از او خواست که خاطراتش را بنویسد، اما حاضر نشد.
در اوایل ۱۳۲۳ خورشیدی رضاشاه دچار حمله قلبی شد و چند روز در حال اغماء بود و در ساعت ۵ صبح روز چهارشنبه چهارم خرداد ۱۳۲۳ خورشیدی بر اثر حمله مجدد فوت کرد.
جسد رضاشاه را مومیایی نمودند و انگلیس با انتقال جسد به ایران مخالفت کردند و به رسم امانت به قاهره برده شد. طبق مراسم شمشیر طلا رضاشاه که مرصع به جواهرات گران‎بها بود به قاهره فرستاده شد تا طبق رسوم دربار ایران، جلوی جنازه حمل شود ولی «ملک فاروق» این شمشیر را به کاخ خود برد و بعداً دولت جمهوری مصر هم مدعی شد که اثری از این شمشیر را نیافته است. (طلوعی، ۱۳۸۶، ۴۶۹)
محمدرضاشاه به فکر بازگرداندن جنازه پدرش به تهران افتاد و مقبره مجللی نیر برای او در نزدیکی حرم مطهر عبدالعظیم ساخته شد و در همان سال از طرف مجلس ملی عنوان «رضاشاه کبیر» را برای او تصویب کردند. (فردوست، ۱۳۷۱، ۱۱۴)
مراسم باشکوهی در اردیبهشت ماه ۱۳۲۹ انجام پذیرفت و چنین تصور می‎شد که جنازه او در مقبره‎اش که برای او بنا شده دفن شده است، اما شاه در مصاحبه ای در سال ۱۹۷۵ با کارانجیا روزنگار هندی، گفته بود که پدرش به خاطر اعتقادی که به امام رضا (ع) داشته در مشهد و در حرم آن حضرت مدفون شده است. (طلوعی، ۱۳۸۶، ۴۶۹)
مقبره رضاشاه بعد از انقلاب اسلامی تخریب گردید و اثری از جنازه یا استخوانهای رضاشاه در آن یافت نشد.
صادق خلخالی در این مورد می‎گوید: «بعد از انقلاب اسلامی تصمیم گرفتیم که آن مقبره را که به مراتب بدتر از مسجد ضرار بود …. تخریب نماییم و در این کار انسانی و اسلامی، سپاه پاسداران با تعدادی متجاوز از دویست بیل و کلنگ و دسته‎جات مردمی کمک شایانی نمودند. در ابتدای امر خیال می‎کردیم که یک شبه آنجا را خراب می‎کنیم، ولی ساختمان بی‎اندازه محکم بود بالاخره با شیوه مهندسی و مواد منفجره پس از دو هفته تخریب شد و نه تنها قبر رضاخان تخریب شد بلکه قبر متجاوز از پنجاه نفر از وابستگان از جمله حسنعلی منصور نیز خراب شد.» در ادامه آقای خلخالی می‎گوید که جنازه و استخوانی در قبر نبوده و شاه دو روز قبل از رفتن خود آن را از ایران خارج کرده و به لوس‎آنجلس فرستاده است.
بعد از مرگ شاه در قاهره هنگام دفن جنازه او در مسجد الرفایی مصر، خبرگزاری‎ها گزارش دادند که جنازه محمدرضاشاه در کنار قبر پدرش در مسجد الرفایی قاهره دفن شده است. (طلوعی،۱۳۸۶، ۴۷۰-۴۶۹)
کارهای رضاشاه
رضاشاه برای سامان اداری و اقتصادی کشور، چه در جایگاه پادشاه و چه در جایگاه نخست وزیر و وزیر جنگ، کارهایی کرد که برخی از آن‌ ها عبارت‌اند از:
عکس مرتبط با اقتصاد

جهت دانلود متن کامل این پایان نامه به سایت abisho.ir مراجعه نمایید.

دستور به سر گذاشتن کلاه پهلوی به جای دستار و عمامه به همه‌ی مردم در سال ۱۳۰۳ خورشیدی (در پست نخست وزیری)

متحدالشکل کردن لباس مردان (جایگزینی کلاه پهلوی با کلاه شاپو) و اجباری کردن کت و شلوار و کفش مردانه به جای لباسهای سنتی

کشف حجاب (تغییر لباس زنان از پیچه و روبند به لباس و کلاه فرنگی و باز کردن صورت)

ایجاد دادگستری

تهیه و تصویب نخستین قانون مدنی ایران

بنیانگذاری ثبت اسناد

بنیانگذاری ثبت احوال و اجباری کردن برگزیدن نام خانوادگی و صدور شناسنامه

لغو کاپیتولاسیون

اسکان عشایر

براندازی خانسالاری (ملوک الطوایفی)

یکی کردن نیروهای نظامی و تشکیل ارتش ایران

بنیانگذاری بانک سپه (نخستین بانک ایرانی)

در هر مکتبی، یک مبنای کلی برای دسته‌بندی و طبقه‌بندی ارزش‌ها وجود دارد که اهمیت هر ارزشی در رابطه با آن محور اصلی سنجیده می‌شود و همین محور اصلی است که تفاوت میان دیدگاه‌های ارزش‌شناسی مکاتب را سبب می‌شود. در برخی مکاتب، لذت محور اصلی است و متناسب با آن سایر ارزش‌ها و اهمیت هر یک تعریف می‌شود، در بعضی مکاتب، سود محور مبنایی است و ارزش‌ها بر اساس آن تعریف و اهمیت می‌یابند. اما در نظام فلسفه تعلیم و تربیت قرآن کریم، محور کلیدی واصلی ارزش‌ها، توحید است. روح تمامی ارزش‌های دینی، اجتماعی، سیاسی، اقتصادی، تربیتی، اخلاقی، فرهنگی، فردی، علمی و اعتقادی، توحید است؛ تفاوت مبنایی ارزش‌شناسی در قرآن کریم و سایر مکاتب فلسفه تعلیم و تربیت این است که محور در قرآن کریم، خداوند است و در سایر مکاتب، انسان است. در قرآن کریم، هدف خدایی شدن انسان در همین دنیاست، اما در سایر مکاتب انسان مدار، هدف تنها تعالی دنیایی انسان یا به تعبیر دقیق‌تر دنیایی شدن انسان است. در نتیجه، خروجی هر نظام نیز با یکدیگر متفاوت خواهد بود.
تصویر درباره جامعه شناسی و علوم اجتماعی
نقطه‌ی شروع پیشرفت و توسعه در همه‌ی جوامع بشری، تحول در نوع نگاه به انسان‏، زندگی دنیوی و جایگاه انسان در این دنیاست. برای بررسی هر نوع رفتاری لازم و ضروری است که نوع نگاه آن مکتب و یا جهان بینی را به انسان به عنوان رکن رکین این زندگی مدنظر قرار­دهیم. اسلام مکتبی انسان ساز است و به تمامی ابعاد زندگی انسان توجه نموده و راهکارهای لازم برای بهره مندی از زندگی سالم را برای انسان براساس آیات قرآنی و سیره پیامبر گرامی اسلام و معصومین ارائه نموده­است. در آیات قرآنی انسان دارای جایگاهی بس والا و متعالی است، به خاطر اینکه انسان توسط خدا بر گزیده شده [۲۴]،به عبارت دیگر به نظر قرآن انسان موجودی است ، مرکب از بدن و روح که هویت الهی دارد و برگزیده از طرف‏ خداوند، خلیفه و جانشین او در زمین، نیمه ملکوتی و نیمه مادی، دارای فطرتی خدا آشنا، آزاد، مستقل، امانتدار خدا و مسئول خویشتن و جهان، مسلط بر طبیعت و زمین و آسمان، ملهَم به خیر و شر، وجودش از ضعف و ناتوانی آغاز می‏شود و به سوی قوّت و کمال سیر می‏کند و بالا می‏رود اما جز در بارگاه الهی و جز با یاد او آرام نمی‏گیرد، ظرفیت علمی و عملی‏اش نامحدود است، از شرافت و کرامتی ذاتی برخوردار است، احیاناً انگیزه‏هایش هیچ‏گونه رنگ مادی و طبیعی ندارد، حق بهره‏گیری مشروع از نعمتهای خدا به او داده شده است ولی در برابر خدای خودش وظیفه‏دار است.(مطهری ،ج۲ ، ۱۳۷۵: ۲۶۸)
۸٫۲٫ پیشینه تحقیق
۱٫۸٫۲٫ پژوهش‌های انجام شده در داخل کشور
عبدالرضا شیبانی در سال ۱۳۹۲ در پایان نامه اخذ درجه کارشناسی ارشد خود با عنوان “بررسی تطبیقی ارزشهای اخلاق اجتماعی در قرآن و عهدین” بیان می دارد که به خاطر اهمیت ارزش های اخلاقی در کتاب (قرآن و عهدین) به بررسی اشتراکات و امتیازات ارزش های اخلاقی در سه حوزه خانواده، جامعه و محیط زیست پرداخته است. در زمینه خانواده با توجه به نقش جایگاه این نهاد مقدس در به کمال رساندن انسان ها و ایجاد فضای عاطفی میان اعضای خانواده و رشد تربیت فرزندان به نقش جایگاه پدر و مادر و فرزندان نسبت به یکدیگر و دستورات اخلاقی مربوط به زوجین و مسئولیت حکومت و جامعه درباره خانواده پرداخته شده است.
عکس مرتبط با محیط زیست
در عرصه جامعه با توجه به اهمیت روابط اجتماعی در استحکام و دوام ساختار جامعه و ایجاد سلامت و امنیت ااجتماعی پرداخته شده است.
در حوزه محیط زیست اهمیت دادن به منابع طبیعی و تفکر و تدبر در آفریده های الهی و آشنایی انسان با خالق هستی پرداخت شد. در پایان نیز بعد از مقایسه امتیازات اخلاق قرآنی نسبت به عهدین تبیین گردیده است.
فاطمه حیاطی در سال ۱۳۸۸ در پایان نامه اخذ درجه کارشناسی ارشد خود با عنوان “بررسی نسبیت اخلاقی از دیدگاه قرآن و روایات” بعد از بیان دیدگاه و مکاتب اخلاقی مختلف ،نسبیت اخلاقی از دیدگاه قرآن را بررسی می کند و دیدگاه قرآن را اطلاق معرفی نموده و دلایل اطلاق از دیدگاه قرآن را با عنوان ثبات خداوند متعال بعنوان مبدأ ارزش گذاری اخلاقی، وحدت دین، اشتراک پیام اصلی همه انبیاء عنوان گردید و اصول اخلاق گرایی، اخلاق در قرآن بیان شده و بعد به تصریح روایات در مورد اطلاق گزاره های اخلاقی اشاره شد و در پایان به حل تعارض ها از دیدگاه مسلمانان و اندیشمندان غرب پرداخته شده است.
نصرت نصرتی نصرآبادی، (۱۳۷۹) در رساله ی ارشد خود یکی از عوامل عمده و موثر بر تحولات اساسی تعلیم وتربیت در قرن حاضر را تاثیر اندیشه های متفکران ومربیان بزرگ در فرایندهای تربیتی می داند، در این تحقیق به ملاک تشخیص حسن و قبح اعمال اخلاقی، ماهیت، تفاوت، مشمولیت و جامعیت تربیت اخلاقی از دیدگاه استاد مطهری و جیمز پرداخته شده است.
جعفر شاه نظری(۱۳۸۹) در مقاله ایی تحت عنوان”بنیاد اخلاق از نگاه قرآن” با نظریه ها و فلسفه های موجود به تبین اخلاق در قرآن پرداخته و تمام گزاره های قرآن را به هم پیوسته و ناظر به هم، در یک شبکه پیچیده و منسجم بیان می کند و فلسفه ی اخلاق را در قرآن، بر نظام توحید استوار می سازد.
نرجس ملک محمدی ، (۱۳۹۰) در مقاله ایی تحت عنوان “نقش نظام هستی شناختی قرآن در ارتقای اخلاق زیست محیطی” بیان می کند که تمام اجزای هستی مانند انسان هدفمند آفریده شده اند و در مسیری هماهنگ با سیر کمال انسانی در حرکت است بنابراین مراعات اخلاق زیست محیطی در مسیر تکوینی آن است ونظام هستی شناختی قرآن می تواند در ارتقای اخلاق زیست محیطی نقش چشمگیری داشته باشد.
فصل سوم
روش شناسی تحقیق
۱٫۳٫ مقدمه
کاربرد روش‌های تحقیق در حوزه علوم انسانی و تربیتی، از گذشته‌های دور همواره مدنظر دانشمندان بوده است، با رشد جوامع انسانی و توسعه ی علوم و فناوری، انسان به محدودیت روش های اولیه تحقیق در علوم اجتماعی و علوم انسانی پی برد و با تامل بسیار، روش های نوینی را ابداع کرد تا بتواند در عرصه ی پژوهش های شناختی روابط انسانی و فرهنگی از پایایی و روایی بیشتری برخوردار باشند. (جانی پور ،۱۳۹۲ :۲۸ )
۲٫۳٫ روش شناسی تحقیق
یکی از روش های مناسب جهت تبیین دیدگاه ها و اندیشه ها استفاده از روش تحلیل محتوا می باشد. این روش با تجزیه و تحلیل مفاهیم و گزاره های استخراج شده از متن جهت گیری و نقش هر کدام را بیان و چارچوب حاکم بر آنها را کشف می کند.
تحلیل محتوا در حقیقت فن پژوهش عینی- اصولی به منظور تفسیر و تحلیل محتوا است و تفکر بنیادی تحلیل محتوا عبارت است از قرار دادن اجزای یک متن (کلمات-جملات- پاراگرافها و … برحسب واحدهایی که انتخاب می شوند) در مقولاتی که از پیش تعیین شده اند. (باردن،۲۹:۱۳۷۵)
تحلیل محتوا یکی از مهم ترین و پرکاربردترین روش های تحقیق کیفی است و به درستی می توان گفت که هر محققی به صورتی با آن سر و کار دارد.همچنین تجزیه و تحلیل محتواهای متون مختلف به زمانی نسبتاً دور بر می گردد خصوصاً در ایران، تجزیه و تحلیل متون یعنی جزء جزء کردن و یافتن ارتباط بین متون قرآنی (تفاسیر) و نظم و نثر فارسی در گذشته ای دور رواج داشته است. (ساروخانی،۵۱:۱۳۸۳)
در حقیقت تحلیل محتوا درباره متنی معنی پیدا می کند که آن متن برای انتقال پیام و مفاهیمی نوشته شده و دارای ماهیتی مشخص باشد. لذا در مورد کلمات عامیانه ای که دارای مفاهیمی ساده ، بدیهی و مشخصی هستندبکار نمی رود. پیام هایی که از طریق متن منتقل می شود، میتواند دارای معانی مختلفی باشد لذا بواسطه ی تحلیل محتوا باید معانی اصلی آن پیام را بازشناخت. روش بازشناسی و تحلیل این پیام ها بصورت نظام مند بوده واز قوانین و دستورات مشخصی تبعیت می کنند. لذا آشنا شدن با روش تحلیل محتوا نیز ضروری می باشد.( کیوی و کامپنهود،۲۲۲:۱۳۸۱)
کاربردهای مختلف استفاده از روش تحلیل محتوا را می توان در دو حوزه ی مشخص کمی و کیفی تفکیک نمود. منظور از کاربردهای کمی، استخراج آمار و اطلاعات است که اگرچه به صورت عددی و در قالب نمودار و جدول ارائه می شوند، لکن موجب فهم اولیه و سریع کل محتوای مورد تحلیل شده و راه را برای ورود به تحلیل های کیفی باز می کنند.نتایج تحلیل های کمی به محقق می فهماند که مسیر تحلیل های کیفی خود را از کجا باید آغاز کند و بدنبال پاسخگویی به چه پرسش هایی می باشد. از دیگر قابلیت های استفاده از روش تحلیل محتوا، درج یادداشت های نظری در ضمن تحلیل عبارات است که پیگیری آنها میتواند بخشی از محتوای تحلیل های کیفی را تامین نماید. (باردن،۱۳۷۵ : ۱۳۱-۱۳۴)
۳٫۳٫ جامعه آماری و نمونه
جامعه آماری تحقیق شامل منبع دست اولی چون قرآن کریم می باشد وبرای فهم و درک بهتر آیات از تفسیر المیزان و نرم افزار الانوار و المبین استفاده شده است.
۳ . ۴ . ابزار جمع‌ آوری داده‌ها
داده‌های مورد نیاز با بهره گرفتن از”فیش‌های ثبت مطالعات” گردآوری و تنظیم می‌شود. اصولاً در مطالعات تحقیقی که به ‌صورت خواندن متون و فیش‌برداری قرار دارند، ثبت و نگهداری داده‌ها از مراحل اساسی است. از این رو به تهیه “فیش” یا برگه‌های مخصوص، به ثبت و یادداشت اطلاعات مورد نیاز اقدام می‌شود. این شیوه به نام “فیش‌نویسی” یا “ثبت اطلاعات” معروف است. محقق با مطالعه‌ی دقیق متون مورد نظر و یا ترجمه‌ی اولیه و ثانویه با علامت‌گذاری آنها، متن کامل یا خلاصه شده یا گزیده مطالب را بر روی فیش یا برگه و در محل مخصوص ثبت می کند. با تنظیم این اطلاعات ثبت شده و طبقه‌بندی آنها و به تناسب موضوعات و مباحث مطرح شده از این اطلاعات استفاده می‌شود. متن مورد استفاده برای ثبت در فیش ممکن است عین مطلب به‌صورت نقل و قول مستقیم یا برداشت محقق از مطلب و به صورت نقل و قول غیر مستقیم یا ترجمه از متن به زبان دیگری باشد.(حافظ نیا،۱۳۸۹)
۳٫ ۵٫ روش تجزیه و تحلیل داده‌ها
در این مطالعه برای بررسی داده‌ها از روش توصیفی، تحلیلی و استنتاجی استفاده شده است. این پژوهش در ­نظر دارد، تا مفاهیم و مضامین اخلاقی در قرآن کریم را بررسی نماید و سپس به روش کمی به تفکیک و دسته بندی آیات، سنجش فراوانی واژگان کلیدی، موضوعات اصلی و فرعی بپردازد و در قالب جدول ارائه دهد و با فن تحلیل محتوای کیفی مضامین و مفاهیم، نقاط تمرکز و جهت گیری هر کدام از عبارات و آیات را بر این اساس استخراج نماید و در ادامه با روش استنتاجی و با استخراج نکات اخلاقی و کاربردی به بحث و طراحی نظری یک نظام آموزشی و تربیتی اخلاقی بپردازد.
فصل چهارم
یافته‌های تحقیق
۱٫۴ .مقدمه
اخلاق که با چگونگى رفتار و حالتهاى اختیارى انسان سروکار دارد، همواره جاذبه ویژه‏اى براى او داشته است و آدمى به دیده احترام در آن نگریسته است.
نهاد اخلاقى زندگى انسان، اساس و پایه تشکیل اجتماع و ظهور تمدنهاى بشرى است. حرمت اخلاق چنان است که حتى کسانى هم که خود به زیور اخلاق آراسته نیستند، آراستگان به فضایل اخلاقى را با دیده عزت مى‏نگرند و شان آنها را والا مى‏دانند.
جذبه و دلربایى اخلاق، اگر از چشم‏انداز قرآنى به آن نگریسته شود، دوچندان خواهد شد. زیرا قرآن آخرین کلام الهى با بشر است و به اقتضاى این ویژگى، کامل‏ترین سخن را در باره اخلاق بیان کرده است. فضایل اخلاقى از نگاه قرآن، صرفا وسیله‏اى براى سامان‏دهى به رفتار این جهانى آدمى، به غرض نظم و انتظام دادن به زندگى او نیست، بلکه از آن مهم‏تر، چونان مصالح ساختمانى براى پى‏ریزى بناى حیات ابدى او به حساب مى‏آید.
یک راه بررسی و تعیین میزان اهمیتی که در ادیان الهی و سایر ادیان غیرالهی به بعد اخلاقی داده می شود، مطالعه متون دست اول و مقدس در آن ادیان است. کتاب قرآن کریم حاوی مفاهیم و مضامین بسیاری در این قلمرو و دیگر حوزه هاست. از این رو برای تعیین اهمیتی که اسلام به بعد اخلاقی می دهد می توان با مراجعه به قرآن کریم به بررسی بسامد و فراوانی این مفاهیم پرداخت و برای فهم معانی آنها به بررسی تفاسیر گوناگون روجوع نمود. در این مطالعه، در ابتدا با بهره گرفتن از روش تحلیل محتوا مفاهیم و مضامین اخلاقی موجود در آیات و سوره های قرآن بررسی می شود بعد ازآن جمع آوری، طبقه بندی و تحلیل و تفسیر داده انجام می شود سپس با توجه به این مفاهیم یک نظام آموزشی اخلاقی را ارائه می‌نماییم. پس از آن با توجه به مفاهیم و مضامین اخلاقی در قرآن کریم عناصر تربیت اخلاقی (اهداف، مبانی، اصول و روشها) را تبیین می‌نماییم.
۲٫۴٫ پرسش اول تحقیق
۲٫۴٫ ۱٫ مفاهیم و مضامین اخلاقی در قرآن کدامند؟
۱٫۲٫۴٫ ۱٫ اخلاق فردی
هر انسانی را به میزان ظهور ارزشهای اخلاقی در افکار و گفتار و رفتار ارزیابی می کنند، اولین نمودی که از یک شخص در جامعه ظاهر می شود اخلاق آن فرد است. هر انسانی نسبت به خود نیز وظایفی دارد. فضایل و رذایل مربوط به حیات فردی انسان ها، فارغ از رابطه با غیر در اخلاق فردی بحث می شود.از جمله حقوقی که فرد نسبت به خودش دارد و درآیات قرآن به آن اشاره شده خودشناسی ،کار و تلاش و حفاظت از جسم و تن می باشد که به بحث آن می پردازیم .
۱٫۱٫۱٫۲٫۴٫ خودشناسی
از مسائل مهم انسان و شاید مهمترین آنها، شناخت خود انسان است. آدمی قبل از آنکه به شناخت جهان پیرامون خود و نیک و بد آن بپردازد، باید خود را بشناسد و گنجینه های فطرت و نهاد خود را کشف نماید و آنها را به کمال برساند و امیال نفسانی و شهوانی خود را تعدیل کند. در این صورت است که به بزرگ ترین سعادت نایل می شود.
هنگامی که کار آن را به پایان رساندم، و در او از روح خود (یک روح شایسته و بزرگ) دمیدم، همگی برای او سجده کنید[۲۵]
تفسیر: یعنی ارتباط برقرار کردن میان بدن و روح، و نسبت دادن روح به خداوند برای تشریف و احترام بوده و آنگاه به ملائکه امر می نماید که پس از اتمام خلقت بشر و پس ازنفخ روح در وی، همه آنها باید برای بشر به سجده بیافتند و این امر تأکید درخضوع ملائکه برای بشر را افاده می کند. “( طباطبایی،ترجمه موسوی همدانی، ج۱۲، ۲۲۸:۱۳۶۳)
ای مردم شما (همگی) نیازمند به خدائید؛ تنها خداوند است که بی‌نیاز و شایسته هرگونه حمد و ستایش است.[۲۶]
تفسیر: تمامى انحاى فقر، در مردم، و تمامى انحاى بى‏نیازى، در خداى سبحان است پس خداى سبحان غنى بالذات است، او مى‏تواند همه انسان‏ها را از بین ببرد، چون از آنان بى‏نیاز است.(همان،ج۱۷: ۴۶)
و خداوند شما را ازشکم مادرانتان خارج نمود در حالیکه هیچ چیز نمی‌دانستید؛ و برای شما، گوش و چشم و عقل قرارداد، تا شکر نعمت او را بجاآورید![۲۷]
تفسیر: این آیه اشاره به زمان تولد دارد که انسان از همه معلومات خالیست و به واسطه حواسی که خداوند به بشر اعطا نموده به تدریج به معلوماتی دست می یابد، چون مبدأ تمام تصورات، حواس ظاهری است که مهمترین آنها حس بینایی و شنوائی می باشد و قلب مبدأ تصدیق و تفکر است و می فرماید ما این نعمات را برای بشر قرار دادیم تا شاید شکر گزار باشند. (همان، ج ۱۲: ۴۵۲)
و ما انسان را از عصاره‌ای از گل آفریدیم؛[۲۸]
تفسیر: بعد از آنکه خداى سبحان رستگارى مؤمنین را به خاطر اوصافى که دارند بیان فرمود، به شرح خلقتشان و نعمت‏هایى که به آنان ارزانى داشته که چگونه تدبیر امورشان را کرده و تدبیر خود را با خلقت خود توأم ساخته، مى‏پردازد تا معلوم شود اوست رب انسان و رب هر موجود دیگر، و بر همه واجب است که تنها او را بپرستند و شریکى برایش نگیرند.(همان، ج۱۵: ۲۴)
سپس در روز قیامت برانگیخته می‌شوید.[۲۹]
تفسیر: موت آخرین مراحل تدبیر الهی در دنیا است و مرگ از مراحلی است که در مسیر تقدیر حتمی و واجب است و هیچ مفری از آن نیست همچنانکه فرمود (کل نفس ذآئقه الموت هر نفسی چشنده مرگ است) و روز قیامت که همه خلائق مبعوث می شوند، مرحله تمامیت تدبیر و آخرین نقطه ،در مسیر آدمی است، چون بعد از ورود به آن مرحله دیگر خروج از آن امکان ندارد.(همان، ج،۱: ۲۸)
ای مردم! اگر در رستاخیز شک دارید، (به این نکته توجه کنید که:) ما شما را از خاک آفریدیم، سپس از نطفه، و بعد از خون بسته شده، سپس از «مضغه» [= چیزی شبیه گوشت جویده شده‌]، که بعضی دارای شکل و خلقت است و بعضی بدون شکل؛ تا برای شما روشن سازیم (که بر هر چیز قادریم)! و جنین‌هایی را که بخواهیم تا مدت معینی در رحم (مادران) قرارمی‌دهیم؛ (و آنچه را بخواهیم ساقط می‌کنیم؛) بعد شما را بصورت طفل بیرون می‌آوریم؛ سپس هدف این است که به حد رشد و بلوغ خویش برسید. در این میان بعضی از شما می‌میرند؛ و بعضی آن قدر عمر می‌کنند که به بدترین مرحله زندگی (و پیری) می‌رسند؛ آنچنان که بعد از علم و آگاهی، چیزی نمی‌دانند! (از سوی دیگر،) زمین را (در فصل زمستان) خشک و مرده می‌بینی، اما هنگامی که آب باران بر آن فرو می‌فرستیم، به حرکت درمی‌آید و می‌روید؛ و از هر نوع گیاهان زیبا می‌رویاند![۳۰]
تقسیر: مراد از (بعث ) زنده کردن مردگان و بازگشت به سوی خدای سبحان است (علقه )یعنی خون خشکیده، (مضغه ) یعنی قطعه ای گوشت جویده شده و (مخلقه ) به معنای تام الخلقه استمی فرماید: ای مردم اگر در امر بعث و برانگیختن مردگان در شک و تردید هستیدبدانید که ما شما را ابتداء از خاک مرده به صورت نطفه جاندار و آنگاه به صورت خون بسته و پس از آن بصورت تکه گوشتی صورت گرفته و یا غیر آن آفریده ایم تا برایتان بیان کنیم که بعث امری ممکن است و چنین انسانی از مرحله تکوین تا مرحله تولد مراحل متعددی را می گذراند تا نهایتا بصورت نوزادی از رحم مادر بیرون می آید و این امر بدست خداست و اوست که آنچه بخواهد در رحمها قرار می دهد و آن را در مدت حمل حفظ می کند و مانع از سقط آن می گردد و سپس بصورت طفلی تام الخلقه از رحم مادر بیرون می آورد پس این امر برای هیچکس شکی نمی گذارد در اینکه زنده شدن مردگان نیز ممکن است. در ادامه می فرماید پس از آن که متولد شدید بتدریج قوای بدنی و اعضای شما نیرومند می شود و بعضی از شما قبل از سنین پیری میرانده می شوند و بعضی دیگر به سنین کهولت که پست ترین دوران عمر است رسیده و به حدی می رسند که بعد از یک دوره دانایی، دیگر چیزی نمی دانند.(همان، ج۱۴: ۴۸۷)
خدا همان کسی است که شما را آفرید در حالی که ضعیف بودید؛ سپس بعد از ناتوانی، قوت بخشید و باز بعد از قوت، ضعف و پیری قرار داد؛ او هر چه بخواهد می‌آفریند، و دانا و تواناست.[۳۱]
تفسیر: یعنی انسان ابتدای خلقتش از نطفه ضعیف بوده و یا در ابتدای طفولیت موجودی ناتوان و ضعیف بوده و آنگاه خداوند او را پس از این ضعف به قوت و حد بلوغ می رساند و مجددا پس از طی دوران جوانی او را به پیری و ضعف می رساند و خداست که هر طور بخواهد می آفریند و این اوست که امر خلقت و زندگی بشر را تدبیر می کند چون او عالم و قادر است و به احوال و مصالح امور شما علم دارد و قادر بر تدبیر امورشماست. (همان، ج ۱۶: ۳۰۸)
شما عالم نخستین را دانستید؛ چگونه متذکر نمی‌شوید (که جهانی بعد از آن است)؟![۳۲]
تفسیر: ما از ابتدا، هستی شما را مقدر و محدود کرده ایم به حد موت، پس مرگ حق است و از ناحیه خدا مقدر شده و خداوند بوسیله عواملی اراده کرده تا حیات انسان را باطل کند و ما در مسأله مرگ مخلوقاتمان، از عوامل ویرانگر و مبطل حیات شکست نمی خوریم ما مرگ را بین شما مقدر کرده ایم در حالیکه آن مرگ بر این اساس تقدیر شده که با رفتن شما امثالتان جای شما را بگیرند.(همان، ج ۱۹: ۲۳۲)
آیا انسان نمی‌داند که ما او را از نطفه‌ای بی‌ارزش آفریدیم؟! و او (چنان صاحب قدرت و شعور و نطق شد که) به مخاصمه آشکار (با ما) برخاست[۳۳]
تفسیر: معنایش این است که: آیا انسان علم قطعى ندارد به اینکه ما او را از نطفه‏اى خلق کردیم؟ و نکره آوردن” نطفه” به منظور تحقیر آن است. و کلمه” خصیم” به معناى دشمنى است که بر خصومت و جدال اصرار مى‏ورزد. و استفهام در آیه استفهام تعجبى است، و معنایش این است که: از عجائب این است که انسان مى‏داند که ما او را از نطفه‏اى حقیر و پشیز آفریدیم، با این حال ناگهان دشمنى سرسخت براى خود ما مى‏شود. (همان، ج ۱۷: ۱۶۶)
آیا زمانی طولانی بر انسان گذشت که چیز قابل ذکری نبود؟![۳۴]
تفسیر: استفهام در این آیه برای اثبات مطلب است ومی خواهد بفرماید: به تحقیق بر نوع بشر روزگارانی (قطعه محدودی از زمان ) گذشته که او چیز قابل ذکری نبوده، یعنی ماده انسان از عدم به وجود آمده، ولی هنوز بالفعل بصورت انسان در نیامده بوده و می خواهد بفهماند که انسان موجودی حادث است که در پدید آمدنش نیازمند به صانعی است که او را بیافریند. (همان، ج ۲۰: ۱۹۴)
ما انسان را از نطفه مختلطی آفریدیم، و او را می‌آزماییم؛ (بدین جهت) او را شنوا و بینا قرار دادیم.[۳۵]
تفسیر: می فرماید: ما انسان را از نطفه ای خلق کردیم که اجزایی مختلط و آمیخته داشت، در حالیکه او را از حالتی به حالت دیگرانتقال می دهیم، (نطفه ـ علقه ـ مضغه و…) و او را جهاز شنوایی و بینایی عطا کردیم و وی را شنوا و بینا نمودیم تا دعوت الهی را از زبان انبیاء بشنود و آیات دال بر توحید، نبوت و معاد را مشاهده کند.(همان، ج ۲۰: ۱۹۵)
ما راه را به او نشان دادیم، خواه شاکر باشد (و پذیرا گردد) یا ناسپاس.[۳۶]
تفسیر: یعنی مسیری که فرد را به غایت مطلوب (حق ) برساند، (شکر)یعنی بکار بردن نعمت در جهتی که منعم اراده کرده و اینکه شخص نعمت را آشکارا به گونه ای بکار برد که به خلق بفهماند این نعمت از منعم است و گفتیم که حقیقت شکر اخلاص بنده برای پروردگارش می باشد و (کفران ) به معنای ضایع کردن نعمت و بکار بردن آن در غیر مسیر مطلوب است.(همان، ج ۲۰: ۱۹۶)
(خداوند) او را از چه چیز آفریده است؟![۳۷]
تفسیر: معناى این جمله با کمکى که مقام مى دهد این است که : خداى تعالى انسان را از چه چیز خلق کرده که به خود اجازه طغیان و استکبار را مى دهد استکبار از ایمان و اطاعت، و اگر فاعل در فعل(خلقه) را در این جمله و در جملات بعدى حذف کرده براى این بوده که اشاره کند به این که فطرت هر کسى مى داند که فاعل فعل خلقت و تقدیر سبیل کسى به جز خداى تعالى نیست.(همان، ج ۲۰: ۳۳۸)
همان خدایی که تو را آفرید و سامان داد و منظم ساخت.[۳۸]
تفسیر: این جمله ربوبیت توأم با کرم خدا را بیان مى‏کند و مى‏فرماید: یکى از موارد تدبیر او این است که: انسان را با همه اجزاى وجودش خلق کرد، و سپس به تسویه‏اش پرداخته، هر عضو او را در جاى مناسبش که حکمت اقتضاى آن را دارد قرار داد، و سپس به عدل‏بندى او پرداخته، بعضى از اعضا و قوایش را با بعضى دیگر معادل قرار داد، و بین آنها توازن و تعادل برقرار کرد، که مى‏بینیم هیچ عضوى از اعضاى او از معادلش قوى‏تر و سنگین‏تر نیست، در نتیجه اگر یکى از اعضایش نتوانست کار او را انجام دهد عضوى دیگر برایش قرار داده تا آن کار را انجام دهد.(همان، ج ۲۰: ۳۷۰)
بلکه انسان خودش از وضع خود آگاهاست.[۳۹]

در این پژوهش از پرسشنامه رضایت شغلی مینه سوتا استفاده خواهد شد که آخرین ویرایش آن در سال ۲۰۰۹ صورت گرفته، شامل ۶ بعد و ۱۹ گویه می‌باشد.
Job Satisfaction - رضایت شغلی
۲-۵٫ ارتباط میان رهبری معنوی و رضایت شغلی
در تحقیقاتی که در زمینه رضایت شغلی در دوره‌های متوالی صورت گرفته، متغیرهای گوناگونی شناسایی شده‌اند که بر رضایت شغلی موثر واقع می‌شوند. متغیرهایی چون میزان دستمزد، تطابق شغل با شخصیت، سبک رهبری و مدیریت، میزان سختی یا آسانی کار و …. یکی از متغیرهای تاثیرگذاری که کمتر مورد توجه قرار گرفته و بحث جدیدی نیز می‌باشد، معنویت و رهبری معنوی در سازمان است که می‌تواند بر روی رضایت شغلی کارکنان در سازمان تاثیر گذار باشد یا نه.سازو کار رهبری و مدیریت توأم با معنویت به گونه ای‌ است که ساختار سازمان را به سمت ساختاری ارگانیک سوق میدهد که این ساختار میتواند با شرایط معقول محیطی‌ به سرعت هماهنگ شده و امکان انعطاف پذیری و آزادی عمل بیشتری را برای کارکنان فراهم نماید. ارتباطت موازی ، تعهد به اهداف وظیفه‌ای ، روابط نزدیک شغلی‌ ، تخصصی و همکاری و همراهی کارکنان از ویژگی‌های این نوع ساختار است (هانر، ۲۰۰۵) که در این نوع ساختار چون کارکنان احساس میکنند که مورد توجه و احترام و اعتماد مدیریت قرار گرفته اند و در تصمیم گیریها مشارکت دارند برای انجام کار بر انگیخته میشوند و از طرفی‌ زمانی‌ که افراد برای انجام کار بر انگیخته میشوند با رضایت خاطر بیشتری به انجام وظایف خود می‌پردازند.
۲-۶٫ پیشینه پژوهش
در زمینه ارتباط میان رهبری معنوی و رضایت شغلی تا به امروز تحقیقات زیادی صورت نگرفته‌، به نوعی می‌توان این پژوهش با توجه به مطالعه میدانی آن در جامعه کارکنان بانک‌ها، تحقیقی نو و جدید به شمار آورد. با این حال می‌توان به چند نمونه از پیشینه‌های انجام شده چه در داخل و چه در خارج از کشور اشاره کرد:
تحقیقات داخلی:

جهت دانلود متن کامل این پایان نامه به سایت abisho.ir مراجعه نمایید.

سعید عسگری ماسوله و سایرین (۲۰۱۳)، در پژوهشی تحت عنوان “بررسی ارتباط میان رهبری معنوی و رضایت شغلی در میان کارکنان شرکت بهنوش” به سنجش ارتباط میان این دو متغیر پرداخته‌اند. روش تحقیق در این پژوهش، توصیفی – همبستگی بوده و با بهره گرفتن از پرسشنامه‌های استاندارد رهبری معنوی و رضایت شغلی، داده‌های مورد نیاز را از میان کارکنان شرکت بهنوش جمع آوری کرده‌اند. نمونه آماری مورد نظر در این پژوهش، ۲۳۴ نفر از کارکنان شرکت بهنوش بوده‌اند. فرضیات مورد نظر در این تحقیق، در پی یافتن ارتباط میان هر یک از ابعاد رهبری معنوی و رضایت شغلی کارکنان شرکت بهنوش بوده است. همچنین در این پژوهش، تاثیر ابعاد رهبری معنوی بر روی رضایت شغلی کارکنان نیز مورد سنجش قرار گرفته است. پس از گرداوری ۲۳۴ پرسشنامه از جامعه آماری، با بهره گرفتن از آزمون ضریب همبستگی اسپیرمن، به این نتیجه دست یافته‌اند که در سطح معناداری p<0.05 ، رابطه مثبت و معناداری میان ابعاد رهبری معنوی و رضایت شغلی کارکنان وجود دارد. همچنین، با بهره گرفتن از آزمون رگرسیون خطی چندگانه، به این نتیجه دست یافته‌اند که همه ابعاد رهبری معنوی، قابلیت پیش بینی رضایت شغلی کارکنان شرکت بهنوش را دارند.

حسن قلاوندی و کاوه فیضی (۱۳۹۱)، در پژوهشی تحت عنوان “مطالعه ویژگی‌های رهبری معنوی مدیران و رابطه آن با رضایت شغلی: مطالعه موردی کارکنان دانشگاه ارومیه” به بررسی ارتباط میان ابعاد رهبری معنوی و رضایت شغلی کارکنان پرداخته‌اند. روش پژوهش مورد نظر در این تحقیق توصیفی – همبستگی بوده و با بهره گرفتن از پرسشنامه‌های استاندارد داده‌های مورد نیاز را از نمونه ۱۵۰ نفری از کارکنان دانشگاه ارومیه جمع آوری کرده‌اند. مدل مورد نظر برای رهبری معنوی، برگرفته از ابعاد رهبری معنوی مدل فرای بوده است. فرضیات مورد نظر در این پژوهش، در راستای ارتباط میان ابعاد هفت گانه رهبری معنوی و رضایت شغلی کارکنان بوده است. نتایج حاصل از آزمون فرضیات نشان داده که میان هر یک از ابعاد هفتگانه رهبری معنوی و رضایت شغلی کارکنان ارتباط مثبت و معناداری وجود دارد.

امین غلامی و همکاران (۱۳۹۱) در پژوهشی تحت عنوان (بررسی رابطه میان رهبری معنوی و رضایت شغلی کارکنان دانشگاه اصفهان) به سنجش ارتباط میان این دو متغیر روی آوردند. هدف از این پژوهش، تعیین رابطه میان رهبری معنوی و خشنودی شغلی کارکنان در دانشگاه اصفهان بوده است. پژوهش به روش توصیفی – همبستگی بوده و نمونه آماری مورد نظر در آن، ۲۶۵ نفر از کارکنان دانشگاه اصفهان بر اساس جدول مورگان و به روش نمونه گیری تصادفی طبقه‌ای به عنوان نمونه آماری تحقیق در نظر گرفته شده‌اند. بدین منظور تعداد ۳۰۰ پرسشنامه در جامعه آماری مورد نظر توزیع گردید که تعداد ۲۴۰ پرسشنامه به محققین عودت داده شده است. ابزارهای مورد استفاده در این پژوهش شامل دو پرسشنامه رهبری معنوی و رضایت شغلی کارکنان استفاده شده است. فرضیات مورد نظر در این پژوهش به دنبال بررسی ارتباط میان هر یک از ابعاد رهبری معنوی و رضایت شغلی در میان کارکنان دانشگاه اصفهان بوده است. در این پژوهش، برای سنجش ارتباط میان متغیرها از آزمون ضریب همبستگی پیرسون استفاده گردید. نتایج حاصل از پژوهش نشان داده که میان هر یک از ابعاد رهبری معنوی و رضایت شغلی کارکنان دانشگاه اصفهان رابطه مثبت و معناداری وجود دارد.

پژوهش محمودی (۱۳۸۸) بر روی کارکنان کتابخانه ­های عمومی وابسته به سازمان فرهنگی هنری استانداری استان تهران نشان داد که میزان رضایت کتابداران از امکانات آموزشی، پژوهشی و ارتقا شغلی کمتر از حد متوسط (بر اساس طیف لیکرت) در حالی که بقیه مؤلفه­ ها (امکانات رفاهی و مادی، روابط انسانی، امنیت شغلی، پایگاه اجتماعی، سیاست­ها و خط­مشی مدیریت، ماهیت کاری) بیشتر از حد متوسط بوده است. بنابراین فرضیه پژوهش او، مبنی بر رضایت شغلی بیش از ۵۰ درصد کتابداران کتابخانه ­های مورد مطالعه، مورد تایید قرار گرفت.
تصویر درباره جامعه شناسی و علوم اجتماعی

زاهدی و علی پناهی (۱۳۸۷)‌، به سنجش (نقش معنویت در کارایی صنعت بانکداری) پرداخته‌اند. هدف از آن تحقیق شناسایی مولفه‌های تاثیرگذار بر معنویت‌، تشخیص متغیرهای میانجی در شکل دادن رابطه میان معنویت و کارایی و شناسایی راه کارهایی جهت افزایش کارایی صنعت بانکداری با تکیه بر معنویت بود. نتایج نشان داده که میان معنویت و کارایی سازمان ارتباط معنادار و مستقیم وجود دارد و معنویت از راه کار هدفمند موجب افزایش کارایی سازمانی خواهد شد. همچنین معنویت از طریق کار با معنا موجب بالا رفتن کارایی سازمان می‌شود.

ضیایی و همکاران (۱۳۸۷)‌، تحقیقی با نام (نقش رهبری معنوی در توانمندسازی کارکنان دانشگاه تهران) ارائه داند و طبق آن نتایج پژوهش اینچنین بوده که میان چشم انداز‌، نوع دوستی‌، ایمان‌، معناداری در شغل و عضویت در سازمان با توانمندسازی کارمندان ارتباط معناداری وجود دارد. همچنین میان تعهد سازمانی و توانمندسازی کارمندان ارتباط علی وجود ندارد و در پایان رابطه علی معکوس بین بازخورد عملکرد رهبر و توانمندسازی کارکنان وجود دارد. نتایج مدل معادلات ساختاری اینگونه بوده است که رهبری معنوی موجب توانمندسازی کارکنان دانشگاه خواهد شد.

همچنین، عباسی (۱۳۷۹) نیز در پایان نامه کارشناسی ارشد خود با عنوان “بررسی میزان رضایت شغلی کارکنان دانشگاه فردوسی مشهد و عوامل موثر بر آن” به این نتیجه رسید که میزان رضایت شغلی کارکنانی که با امکانات رایانه­ای کار می­ کنند با آنهایی که از این امکانات استفاده نمی­ کنند تفاوت معنی­داری وجود دارد. همچنین، این تفاوت در مورد آنهایی که تحت نظر مدیران متخصص کار می­ کنند با آنهایی که از این امکان بهره­مند نیستند معنی­دار است.

تحقیقات خارجی:

جوهایز موهد یوسف (۲۰۱۱)، در تحقیقی تحت عنوان “رویکردی چند بعدی در جهت بررسی ارتباط میان رهبری معنوی و رضایت شغلی: چهارچوبی مفهومی” به بررسی ارتباط میان این دو متغیر پرداخته‌اند. روش مورد نظر در این پژوهش، توصیفی بوده و با بهره گرفتن از مطالعات کتابخانه‌ای به بررسی مفاهیم هر یک از ابعاد رهبری معنوی و نیز رضایت شغلی پرداخته‌اند. به گونه‌ای در این پژوهش، امکان سنجی پژوهش در زمینه ارتباط میان رهبری معنوی و رضایت شغلی مورد نظر بوده است. نتیجه حاصل از این پژوهش این بوده که در سازمان‌ها می‌توان میان هر یک از ابعاد رهبری معنوی و رضایت شغلی کارکنان ارتباط معناداری یافت.

ایزاه موهد تاهیر و همکاران (۲۰۱۱)؛ در پژوهشی تحت عنوان “رهبری معنوی و رضایت شغلی: چهارچوبی مفهومی” به بررسی ارتباط میان این دو متغیر با نگاهی تفسیری به موضوع پرداخته‌اند. روش مورد نظر در این پژوهش، توصیفی – کتابخانه‌ای بوده است. به گونه‌ای که با بررسی ادبیات موضوعی هر یک از متغیرها، شامل رهبری معنوی و رضایت شغلی، به سنجش و تحلیل نگاه‌ها و تفاسیر مرتبط با این موضوع پرداخته‌اند. زاویه دید در این پژوهش، رویکردی تفسیری و انتقادی به سازمان‌های امروزی بوده و ضرورت پژوهش و عملیاتی ساختن مفهوم معنویت و رهبری معنوی به عنوان نیاز سازمان‌های امروزی را مورد بررسی قرار داده‌اند. نتایج حاصل از این پژوهش بدین صورت بوده که می‌توان در سازمان‌ها و تحقیقات مرتبط با معنویت و مسائل پیرامون آن، ارتباط معناداری میان دو مفهوم رهبری معنوی و رضایت شغلی کارکنان یافت.

فرای و دیگران (۲۰۱۱)‌، در تحقیقی تحت عنوان (تاثیر رهبری معنوی بر عملکرد سازمانی) به سنجش ارتباط پویا میان رهبری معنوی و سلامت روانی با نتایج سازمانی در دانشجویان دانشکده افسری در ایالات متحده پرداختند. نتایج تحقیق اینگونه بوده که رابطه مثبت و معناداری میان رهبری معنوی و برخی از نتایج سازمانی مانند تعهد سازمانی وجود دارد.
نتیجه تصویری درباره سلامت روانی

عثمان و قیصر دانیش (۲۰۱۰)‌، در تحقیقی در مورد (رهبری معنوی در حرفه بانکداری و تاثیر آن بر تعهد سازمانی) به نتایجی دست یافته‌اند. آنان رهبری معنوی را به عنوان متغیر اصلی در افزایش سطوح چندگانه موفقیت سازمان در نظر گرفته‌اند. هدف از آن پژوهش سنجش رابطه میان معنویت و رضایت شغلی در ۱۲۱ مدیر شعبه‌، منطقه و بخش در بانک‌های دولتی و خصوصی در پاکستان بود. نتایج پژوهش‌، تاثیر معنویت را در پیش بینی تعهد موثر در بین مدیران تایید کرد.

آیدین و سی لان (۲۰۰۹)‌، به سنجش (تاثیر رهبری معنوی بر ظرفیت یادگیری سازمانی) به منظور توسعه سازمانی در شرکت فلزکاری ترکیه پرداختند. ابعاد الگوی علی رهبری معنوی فرای را به عنوان متغیر مستقل و مدل ظرفیت یادگیری سازمانی تئو را در نقش متغیر وابسته در نظر گرفته‌اند. نتایج نشان داد که ظرفیت یادگیری سازمانی رابطه قابل توجه‌ای با هر کدام از ابعاد رهبری معنوی دارد‌، ولی تاثیر رهبری معنوی بر ظرفیت یادگیری سازمانی کم بوده است.

۲-۷٫ مدل مفهومی تحقیق
با توجه به مطالب ارائه شده در ارتباط با توضیح هر یک از متغیرهای پژوهش و ابعاد آن‌ ها، در راستای اهداف تحقیق و در نظر گرفتن فرضیات پژوهش، ارتباط میان رهبری معنوی و رضایت شغلی کارکنان در مدل مفهومی ذیل خلاصه می‌شود:
ابعاد رهبری معنوی
رضایت
شغلی
عشق به نوع دوستی
عضویت
معناداری
تعهد سازمانی
ایمان
بازخورد عملکرد
چشم انداز
نمودار ۲-۱٫ مدل مفهومی تحقیق (Ziaei et al ‌،۲۰۰۸; Asadi‌، ۲۰۰۸ )
این مدل مفهومی در راستای اهداف پژوهش، نحوه ارتباط رهبری معنوی و رضایت شغلی کارکنان را که ارتباطی دو سویه بوده و رهبری معنوی بر روی رضایت شغلی اثرگذار است را نشان می‌دهد. همچنین ابعاد رهبری معنوی در این مدل به نمایش گذارده شده است.
۲-۸٫ جمع‌بندی فصل
در این فصل ابتدا با ترسیم چارچوب نظری این پژوهش، سعی بر توضیح و تبیین اجزای موضوع شد. مفاهیم رهبری معنوی و رضایت شغلی کارکنان مورد بررسی قرار گرفته و مدل‌های مرتبط با ان تشریح گردیده‌اند. در پایان نیز به چند تن از تحقیقات پیشین مرتبط با این موضوع پرداخته شده است.

فصل سوم: روش پژوهش
۳-۱٫ مقدمه
هدف تمام علوم، شناخت و درک دنیای پیرامون ما است. به منظور آگاهی از مسایل و مشکلات دنیای اجتماعی، روش های علمی، تغییرات قابل ملاحظه‌ای پیدا کرده‌اند. این روندها و حرکت‌ها سبب شده است که برای بررسی رشته‌های مختلف بشری، از روش علمی استفاده شود (ایران نژاد پاریزی، ۱۳۷۸).
هر پژوهشی را می توان کوششی منظم و سازمان یافته برای بررسی مساله ای خاص که به یک راه حل نیاز دارد توصیف کرد و شامل گام‏هایی است که طراحی و پیگیری می شوند تا پاسخ‏هایی برای مساله مورد علاقه ما در محیط کاری بدست آید ( سکاران ، ترجمه صائبی – شیرازی ،۱۳۸۴).
از جمله ویژگی های مطالعه علمی که هدفش حقیقت‌یابی است استفاده از یک روش تحقیق مناسب می‌باشد و انتخاب روش تحقیق مناسب به هدف‌ها، ماهیت و موضوع مورد تحقیق و امکانات اجرایی بستگی دارد و هدف از تحقیق دسترسی دقیق و آسان به پاسخ پرسش‌های تحقیق است (خاکی ،۱۳۷۹ ).
تحقیق را به دو منظور متفاوت انجام می‌دهند. نخست حل مشکلاتی که در حال حاضر در محل کار وجود دارد و دوم، افزودن به مجموعه‌ی دانش بشری در زمینه‌ی خاصی که مورد علاقه‌ی محقق است.
هنگامی که با هدف برخورداری از نتایج یافته‌ها برای حل مسائل موجود در سازمان به تحقیق می‌پردازیم آن را” تحقیق کاربردی”[۴۴] می‌نامیم. اما وقتی اساساً برای بهبود درک خود مسائل بخصوصی که به طور معمول در محیط‌های سازمانی روی می‌دهند و نیز چگونگی حل آنها تحقیق می‌کنیم آن را تحقیق بنیادی یا پایه‌ای می‌خوانیم که تحقیق محض نیز نامیده می شود. یافته‌های چنین تحقیقی به افزایش دانش در زمینه‌های مختلف مدیریت کمک می‌کند (سکاران ، ترجمه صائبی – شیرازی ،۱۳۸۴) .
در این فصل کلیه مراحل روش شناسی تحقیق شامل: روش تحقیق، جامعه آماری مورد مطالعه، نمونه آماری، ابزار جمع آوری اطلاعات ، اعتبار یابی ابزار پژوهش، روش تجزیه وتحلیل داده‌ها و آزمون های آماری استفاده شده، مورد بررسی قرار گرفته است.
۳-۲٫ روش پژوهش
روش های تحقیق مختلفی وجود دارد که استفاده از هریک از روش های تحقیق بسته به ماهیت کار و متغیر های مورد بررسی، توصیه می شود. روش تحقیق در علوم رفتاری با توجه به ملاکهای هدف تحقیق، نحوه گردآوری داده‌ها، نحوه اجراء مشخص می گردد.
الف) روش تحقیق بر حسب هدف: تحقیقات علمی را بر اساس هدف تحقیق به سه دسته تقسیم می کنند: تحقیقات بنیادی، کاربردی و تحقیق و توسعه (بازرگان وهمکاران، ۱۳۸۸). تحقیق حاضر نیز قصد دارد تا به “ارزیابی ارتباط میان ابعاد رهبری معنوی و رضایت شغلی کارکنان شعب بانک پارسیان در استان تهران” بپردازد و لذا روش تحقیق توصیفی از نوع همبستگی مورد استفاده قرار می‌گیرد.
ب) روش تحقیق بر حسب نحوه گرد آوری داده ها: تحقیق حاضر از نظر گردآوری داده‌ها و اطلاعات و روش تجزیه و تحلیل یک تحقیق توصیفی و غیر آزمایشی می باشد که سعی پژوهشگر بر این است تا یک مساله و پرسش واقعی که در عمل وجود دارد طی یک فرایند تحقیق پاسخ دهد، زیرا تحقیقات علمی بر حسب گردآوری اطلاعات به دو دسته تقسیم می شوند: ۱) تحقیقات آزمایشی ۲) تحقیقات توصیفی. از آنجا که هدف تحقیق توصیفی توصیف کردن شرایط یا پدیده های مورد بررسی است (بازرگان وهمکاران، ۱۳۸۸). هدف ما نیز “ ارزیابی ارتباط میان ابعاد رهبری معنوی و رضایت شغلی کارکنان شعب بانک پارسیان در استان تهران ” می‌باشد.
ج) روش تحقیق بر حسب نحوه اجراء: پژوهش حاضر بر حسب نحوه اجراء از نوع پیمایشی می‌باشد.
۳-۳٫ جامعه و نمونه آماری
یک جامعه آماری عبارت است از مجموعه‌ای از افراد یا واحدها که دارای حداقل یک صفت مشترک باشند. صفت مشترک صفتی است که بین همه عناصر جامعه آماری مشترک و متمایز کننده جامعه آماری از سایر جوامع باشد. (آذر و مومنی، ۱۳۸۷)
جامعه آماری تحقیق حاضر شامل کارکنان شعب بانک پارسیان در استان تهران می‌باشند و تعداد آنها محدود و معین می‌باشد. از آنجا که تعداد کل شعبات بانک پارسیان در ۲۲ منطقه از استان تهران ۱۵۹ شعبه بوده و تعداد کل کارکنان نیز در این استان به طور تقریبی ۲۵۰۲ نفر، بنا شده که مناطق ۲۲ گانه را به پنج بخش (شمال، جنوب، غرب، شرق و مرکز) تقسیم نمائیم..
۳-۴٫ نمونه‌گیری
با در نظر گرفتن تعداد کل کارکنان شعب در تهران، با بهره گرفتن از فرمول کوکران، نمونه مورد نظر ۳۳۳ نفر می‌باشد، که نحوه محاسبه آن در ذیل به نمایش گذارده شده است. برای اطمینان بیشتر تعداد ۳۵۰ پرسشنامه در جامعه آماری توزیع خواهد شد.
همچنین روش نمونه گیری در این پژوهش، نمونه گیری خوشه ای چندمرحله‌ای می‌باشد. در تحقیقاتی که امکان دسترسی به همه اعضای جامعه آماری وجود ندارد، و به دلایلی از قبیل، مشکلات رفت و آمد در مناطق مختلف استانی، بالا بودن هزینه رفت و آمد، کمبود وقت و زمان کافی برای ارتباط با همه اعضای جامعه آماری و از این قبیل مشکلات، از روش نمونه گیری چند مرحله‌ای استفاده می‌شود.
به این صورت که در ابتدا با بهره گرفتن از روش نمونه گیری خوشه ای چند مرحله ای، در مرحله اول، مناطق ۲۲ گانه استان تهران به ۵ بخش (شمال، جنوب، غرب، شرق و مرکز) تقسیم می‌شود. از آنجا که طبق فرمول کوکران، نمونه مورد نظر ۳۳۳ نفر محاسبه شده و قرار است که تعداد ۳۵۰ پرسشنامه در بین جامعه اماری توزیع شود، بایستی که در هر بخش به تعداد ۷۰ پرسشنامه توزیع شود. از طرفی از آنجا که به طور تقریبی تعداد کارکنان هر شعبه ۱۴ نفر می‌باشد، با تقسیم ۳۵۰ بر روی این تعداد، بایستی ۲۵ شعبه در سراسر استان تهران به صورت تصادف(غیر احتمالی در دسترس) انتخاب شوند. بدین ترتیب از هر بخش (شمال، جنوب، شرق، غرب و مرکز) تعداد ۵ شعبه بر حسب اهمیت و آسانی دسترسی انتخاب شده و پرسشنامه‌ها با همکاری مسئولین شعب در بین کارکنان توزیع خواهند شد.
حجم نمونه با توجه به فرمول کوکران محاسبه شده است:
n=
n=حجم نمونه آماری؛