۱-۳- اهداف تحقیق
بررسی زمان نگهداری سبزیجات برگ سبز خام و پخته در یخچال بر محتوای میزان نیترات، نیتریت و آسکوربات
بررسی تاثیر پختن بر میزان نمک های نیترات ، نیتریت و آسکوربات در سبزیجات برگ سبز
تعیین میزان نیترات،نیتریت و آسکوربات در سبزیجات برگ سبز
فصل دوم:
مروری بر پژوهش های پیشین
۲-۱-نیترات ونیتریت
نیتریت به عنوان یک نگه دارنده بر علیه کلستریدیوم و دیگر باکتری های مولد فساد نیز به کار می رود نیتریت این توانایی را دارد که از رشد میکروارگانیسم ها خصوصاً کلستریدیوم جلوگیری کند . افزودن نیتریت به فرآورده های گوشتی نه تنها اثرات ضد میکروبی دارد بلکه باعث تثبیت رنگ فرآورده، ممانعت ازاکسیداسیون لیپیدها، ایجاد طعم مطبوع و بهبود بافت فرآورده می شود. زمانی که آزادسازی و رهایی آرام نیتریت در فر آورده مورد نظر باشد از نیترات استفاده می شود(مورکرافت وهمکاران[۹] ،۲۰۰۱).
نیترات یک ترکیب به صورت طبیعی که بخشی از چرخه نیتروژن، و همچنین به عنوان یک افزودنی غذایی مورد تایید است. نیترات نقش مهمی در تغذیه و عملکرد گیاهان ایفا می کند. نیترات یک جزء مهم از سبزیجات به دلیل توانایی خود برای انباشته شدن است. نیترات می تواند با تعدادی از عوامل زنده و غیر جاندار تحت تاثیر قرار گیرد (یوواه و همکاران[۱۰]،۲۰۰۹).
۲-۲- میزان تجمع نیترات در اندامهای مختلف گیاهی
تجمع نیترات در انواع سبزی ها بستگی به عوامل متعددی از جمله مقدار و نوع کود حاوی نیتروژن، دفعات مصرف، رقم، شدت نور، طول روز، فصل سال، زمان برداشت، سنتی یا مکانیزه بودن کاشت، دمای هوا، دما و رطوبت خاک، حاصلخیزی و عناصر معدنی موجود در خاک مانند مولیبدن، منگنز، مس، بر، پتاسیم، روی، کلر، کلسیم و گوگرد دارد (سانتا ماریا[۱۱]،۲۰۰۶).
میزان نیترات در قسمت های مختلف گیاه متفاوت بوده و با سن فیزیولوژیکی گیاه نیز در ارتباط است . به طور کلی سبزیجات برگی نسبت به سبزی های میوه ای و دانه ای تجمع نیترات بیشتری دارند و در بین سبزیجات برگی، اسفناج بارزترین است . در این گیاه بیشترین مقدار نیترات در دمبرگ تجمع می یابد (براون[۱۲]،۱۹۶۶).
استفاده از ارقام مناسب، کودهای پایه آمونیمی، مصرف بهینه کود، افزودن کودهای ارگانیک و برداشت در هنگام عصر از روش های کاهش تجمع نیترات در سبزیجات می باشد(دزفولی و همکاران،۱۳۸۹).
۲-۳- عوامل موثر در تجمع نیترات
تجمع نیترات در گیاهان یک پدیده طبیعی بوده وهنگامی رخ می دهد که تجمع نیترات در گیاه بیشتر از کاهش آن در اثر جذب و تحلیل باشد. این فرایند در گیاه می تواند متاثر از سه عامل زیر باشد:
۲-۳-۱- ویژگی های گیاه
تجمع نیترات در گیاه می تواند وابسته به گونه، رقم، سن و قسمتهای مختلف گیاه باشد.
۲-۳-۲-ویژگی های محیطی
معمولاً نور کم، دمای زیاد وتنشهای رطوبتی، می تواند منجر به تقلیل فعالیت آنزیم کاهش دهنده نیترات وافزایش تجمع نیترات در گیاه شود.
۲-۳-۳- ویژگی های کود
مقدار، نوع، سرعت آزادشدن و روش استعمال کود می تواند بر تجمع نیترات تاثیرگذار باشد( زارعی، ۱۳۷۴).
۲-۴- کاربرد نیترات و نیتریت
استفاده از نمکهای سدیم و پتاسیم نیتریت از قدیم الایام به عنوان یک ماده نگهدارنده و تثبیت کننده رنگ در فرآورده های گوشتی متداول است.نیتریت به عنوان یک نگهدارنده بر علیه کلستریدیوم ودیگر باکتری های مولد فساد نیز به کار می رود( مرتضوی و همکاران، ۲۰۰۴).
برای نگهداری مواد غذایی به مدت طولانی بدون اینکه در خواص (رنگ، طعم، بو، ارزش غذائی و غیره)تغییری حاصل گردد از مواد افزودنی استفاده می گردد.از دسته این مواد افزودنی میتوان به نیترات و نیتریت اشاره نمود که عمدتاً به منظور تثبیت رنگ بافت های گوشت بدون چربی، شرکت در ویژگی طعم گوشت عمل آورده، جلوگیری از رشد میکروارگانیسمهای عامل فساد و به تاخیر انداختن طعم تندی ناشی از اکسید شدن چربی ها استفاده می گردد(پولیک۱۹۹۴[۱۳]،پیرسون و همکاران[۱۴]،۱۹۸۴).
۲-۵- سمیت نیترات و نیتریت
نیترات به خودی خود نسبتا غیر سمی است، اما متابولیت های آن و محصولات واکنش ترکیبات به عنوان مثال، نیتریت، نیتریک اکساید و N-nitroso، نگرانی را به دلیل پیامدهای برای عوارض نامطلوب بهداشتی مانند متهموگلوبین و سرطان افزایش داده است. در بیماری متهموگلوبین میا، نیترات باعث اختلال در سیستم تنفسی و کاهش اکسیژن خون نوزاد شده، این نارسایی باعث کبود شدن نوزاد می گردد. همچنین غلظت بالای نیترات باعث سقط جنین در زنان می شود. غلظت بین ۱۹ تا ۲۹ میلی گرم در لیتر نیترات در طولانی مدت باعث سقط جنین همزمان در هشت زن در هند شد(نالون[۱۵]،۲۰۰۱).
نیتریت سدیم در حدود ۱۰ برابر سمی تر از نیترات سدیم است. حضور نیترات و نیتریت در غذا با افزایش خطر سرطانهای معده و روده در افراد بزرگسال و بیماری متهموگلوبینمی در افراد خردسال همراه است(هارد و همکاران[۱۶]،۲۰۰۹).
نیترات همچنین می تواند اثر تراتوژنیک [۱۷]داشته باشد . با تشکیل مت هموگلوبین انتقال اکسیژن به بافتها مختل می شود (سانتاماریا۲۰۰۶٫) میزان متهموگلوبین در بدن معمولا بین ۱ الی ۳ درصد است ولی وقتی بیش از ۱۰ درصد باشد از نظر بالینی اهمیت پیدا می کند د وز کشنده نیترات وارده از طریق غذا ۳۳۰ میلی گرم بر کیلوگرم وزن بدن بوده و نیتریت ۱۰ برابر سمی تر از نیترات است (والکر[۱۸]۱۹۹۰). برخی از محققان گزارش کردند میزان شیوع سرطان معده با غلظت نیترات در آب آشامیدنی، نیترات ادرار و شیوع گاستریت آتروفیک[۱۹] ارتباط معنی دار دارد ولی مطالعات اپیدمیولوژی چنین ارتباطی را تایید نکردند.تحقیقات اخیرنشان داده که نیترات و نیتریت موجود در مواد غذایی نقش ضد میکروبی در معده دارد)کینگ و همکاران[۲۰]،۱۹۹۹). ترکیبات حاصل از متابولیسم نیتریت نقش های متعددفیزیولوژیکی-فارماکولوژیکی در بدن بازی می کنند(لاندبرگ[۲۱]،۲۰۰۸). نیتریک اکسید تولید شده در معده خاصیت ضد بیماری در روده دارد . سایر اثرات مفید نیترات جلوگیری از افزایش فشار خون و بیماریهای قلبی-عروقی است) برایان و همکاران[۲۲]،۲۰۰۵).
۲-۶- حدمجاز نیترات در سبزیهای مختلف
طبق تحقیقات انجام شده طی جداول شماره۱،۲و۳ حد بحرانی سمیت نیترات تجمع یافته در محصولات مختلف برای انسان اعلام شده است.
جدول ۱ مقدار نیترات مجاز در سبزیهای مختلف )میلی گرم نیترات در یک کیلوگرم سبزی تازه (لورنز، ۱۹۷۸)
جدول ۲- حد بحرانی سمیت نیترات در محصولات مختلف برای انسان (محستوف،۱۹۹۴)
جدول ۳- حد بحرانی سمیت نیترات بر حسب پی پی ام در ماده وزن تر (ملکوتی)
دانلود متن کامل پایان نامه در سایت fumi.ir
۲-۷میزان مجاز نیتریت و نیترات
مقدار مجاز نیترات و نیتریت را قوانین ملی هر کشوری تعیین می کند. طبق بررسی های انجام شده مقدار این ترکیب از ۱۲۰ تا ۲۰۰ قسمت در میلیون (ppm) متغیر است، البته به ندرت ممکن است این مقدار از ۱۵۰ ppm تجاوز کند. سازمان غذا و داروی آمریکا متذکر شده که نباید مقدار نیتریت از ۲۰۰ppm و مقدار نیترات از ۵۰۰ppm بیشتر باشد، به طور کلی برای جلوگیری از نشو و نمای باکتری های بیماری زا ۸۰ تا ۱۵۰ ppm ضروری است.(دزفولی،۱۳۸۹)
از آنجا که قسمت عمده جذب متوسط روزانه نیترات بدن انسان از طریق مصرف سبزیها صورت می گیرد مقدار نیترات مجاز برای هر کیلوگرم وزن بدن انسان ۵ میلی گرم گزارش شده است، غلظت نیترات در سبزیهای کنسرو شده معمولاً بسیار کم ودر سبزیهای تازه بیشتر است. درجه حرارت نیز می تواند در ذخیره نیترات موثر باشد، بطوریکه گیاهانی که در درجه حرارت تنظیم شده رشد می نمایند اغلب از ذخیره نیترات بالاتری برخوردارند.( دزفولی،۱۳۸۹)
۲-۸- اسید آسکوربیک
اسید اسکوربیک، بتاکاروتن و ویتامین سبزیها نقش ضد سرطانی دارند . این ترکیبات خواص آنتی اکسیدانی دارند و فیبر محلول موجود در آنها خطر ابتلاء به بیماریهای قلبی را کاهش می دهند. میزان توصیه شده مصرف سبزی ها و میوه ها توسط سازمان بهداشت جهانی ۴۰۰ گرم در روز است(الکساندر[۲۳]،۲۰۰۸).
۲-۸-۱- مقدار اسید آسکوربیک در سبزیجات و میوه جات
محتویات اسید اسکوربیک در میوه درمحدوده ۰٫۹۸-۸٫۲۱ میلی گرم در هر ۱۰۰ گرم نمونه در حالی که در سبزیجات محدوده ۸٫۹۸-۳٫۲۱ میلی گرم در هر ۱۰۰ گرم نمونه است. پردازش سنتی دربرخی از میوه ها منجر به تلفات اسید اسکوربیک بین ۴۳ تا ۵۸ درصد می گردد. پردازش سنتی در سبزیجات نیز در ضرر و زیان اسید اسکوربیک از ۳۲ تا ۸۶٪ است (آچینیوها[۲۴]،۱۹۸۳).
۲-۹- سبزیجات پژوهش حاضر
امروزه به دلیل استفاده بیش از حد کودهای شیمیایی حاوی ازت برای تسریع رشد رویشی، بسیاری از سبزیها مخصوصاَ سبزیهای برگی دارای درصد بالایی نیترات هستند که در بسیاری از موارد از استانداردهای تعیین شده بیشتر است. (طباطبایی و همکاران،۱۳۸۵)
۲-۹-۱-اسفناج
نام علمیSpinacia oleracea خانواده Chenopodiaceae یک نوع گیاه یک ساله با ساق و برگ بسیار لطیف است.اسفناج سرشار لوتئین و گزانتین است که این کاروتنوئیدها، از بین برنده مولکولهای بی ثباتی به نام رادیکالهای آزاد در بدن هستند قبل از اینکه رادیکالهای آزاد بتوانند به بدن آسیب برسانند. کاروتنوئیدها در اسفناج و سایر سبزی هایی که دارای برگ سبز پر رنگ هستند، وجود دارند، برخی مطالعات نشان دادهاند که که آنها می توانند با سرطان دهان، معده و مری مقابله کنند (مجله دانشمند،۱۳۸۵).
اسفناج گیاه گل های خوراکی در خانواده آمارانتسی[۲۵]است. بومی آسیای مرکزی و جنوب غربی است. این گیاه سالانه، که به ارتفاع تا ۳۰ سانتی متر رشد می کند. ممکن است در طول زمستان در مناطق معتدل زندگی کند. (بوسل[۲۶]،۱۹۴۹)
۲-۹-۲ -کاهو
نام علمی: Lactuca sativa خانوادهAsteraceae کاهو یکی از قدیمیترین سبزیجات دنیا است منشاء آن در هندوستان و آسیای مرکزی میباشد. کاهو شش قرن قبل از میلاد در ایران مصرف میشده است و یک قرن قبل از میلاد به روم راه یافته و غذای مهمی برای رومیان بوده است. کاهو گیاهی است یکساله که دارای برگهای پهن و دراز و سبز روش میباشد و با طعم کمی شیرین. انواع مختلف کاهو که در حال حاضر در آمریکا کشت میشود حدود ۱۶ نوع میباشد که در تمام طول سال وجود دارد(رینرز و همکاران[۲۷]،۲۰۰۹).
عصاره این گیاه حاوی ویتامینهای( آ، ب، کا و سی)بیشتر در برگهای سبز تر ، املاح معدنی مانند ید، کلسیم، پتاسیم، منیزیم و فسفر و علاوه بر این مقدار زیادی آب و مواد قندی و ازتهاست (راد و همکاران،۱۳۸۶).
۲-۹-۳- گوجه فرنگی
نام علمی (Solanum lycopersicum) خانواده Solanaceae، میوهای سرخرنگ و آبدار است. این گیاه بومی آمریکای جنوبی و مرکزی است که طی دوره استعماری اسپانیا به سایر نقاط جهان منتقل شد. گوجه فرنگی به تیره سیبزمینیان تعلق دارد و از گیاهان چندساله است.انواع مختلف این گیاه امروزه در سراسر جهان پرورش داده میشود.
گوجه فرنگی سرشار از ویتامین سی و لیکوپن است. این میوه امروزه به روشهای محتلفی، به طور خام یا بهعنوان یکی از مواد لازم برای تهیه غذا، انواع سس و نوشیدنی مصرف میشود و بخش مهمی از رژیم غذایی مردم بسیاری از کشورها را تشکیل میدهد. کشت و پرورش این گیاه به طور کلی، مساحتی حدود سه میلیون هکتار را به خود اختصاص داده است، که نزدیک یکسوم کل مساحت مختص به کشت ترهبار در جهان است(اطمینان و همکاران،۲۰۰۴).
با وجود این که گوجه فرنگی در علم گیاهشناسی یک میوه تلقی میشود، اغلب بهعنوان ترهبار شناخته میشودخاستگاه گوجه فرنگی آمریکای جنوبی میباشد(دیلاهات و همکاران[۲۸]،۱۹۹۸).مهمترین مواد معدنی موجود در گوجه فرنگی که به نوع خاک و کود بستگی دارد شامل پتاسیم، کلر و فسفر است. گوجه فرنگی همچنین دارای لیکوپن، یکی از قویترین انواع آنتیاکسیدانهای طبیعی، و چند نوع رنگدانه از خانواده کاروتنوئیدها از جمله بتاکاروتن است(دیلاهات و همکاران،۱۹۹۸).
۲-۹-۴- بادمجان
نام علمی Solanum Melongena خانواده Solanaceae،این گیاه بومی هندوستان بوده است. این گیاه در تمام مناطق گرمسیری و نیمه گرمسیری رشد می کند.ارتفاع آن به ۴۰ تا ۱۵۰ سانتی متر نیز می رسد. بادمجان گیاهی است یک ساله با برگ های بیضی شکل و متعلق به خانواده ای است که در آن، گوجه فرنگی، فلفل و سیب زمینی وجود دارند.(تسائو و لو[۲۹]،۲۰۰۶)
از ویتامین های موجود در بادمجان می توان به ویتامین های گروهB(مخصوصا B1 و B6) ویتامین A و C و مواد معدنی مختلف از جمله کلسیم، فسفر، مس، گوگرد، منیزیم، پتاسیم و آهن اشاره کرد. (لارنس و همکاران[۳۰]،۲۰۰۳).
علاوه بر ویتامین ها و املاح یاد شده، بادمجان دارای فیتونوترینت ها[۳۱]یی است که خاصیت آنتی اکسیدانی فوق العاده ای دارند. فیتونوترینت های موجود در بادمجان شامل اجزای فنولیکی مانند کافئیک و کلوروژنیک اسید[۳۲] و فلاوونوئیدها مانند ناسونین[۳۳] می باشند. اجزای فنولیکی دارای خاصیت ضد سرطانی، ضدکلسترول بد خون و ضد ویروسی می باشد. (لارنس و همکاران،۲۰۰۳)
۲-۹-۵-کرفس
کرفس گیاهی است با نام علمی Apium graveolens که با نام عمومی Celery و یا Wild Celery در جهان مشهور است. گیاه کرفس به خانواده جعفری[۳۴] تعلق دارد.کرفس یکی از گیاهان دارویی است که بیشتر با مصارف غذاییاش شناخته میشود (کانتول[۳۵]،۲۰۰۲).
کرفس انواع مختلف دارد و بسته به محل رویش آن نامگذاری میشود، اما اکثر آنها حاوی مواد معدنیای چون منیزیم، پتاسیم، کلسیم، ویتامین K و آنتیاکسیدان است. کرفس دارای مواد معدنی منیزیم و پتاسیم میباشد که برای آرامش اعصاب و بیماریهای روحی نظیر (Vertigo) مفید میباشند. کرفس همچنین دارای مقدار زیادی ویتامینهایk و cاست که آنتی اکسیدان بوده، موجب کاهش تورم یاختههای بدن، سمزدایی و مبارزه با روماتیسم و بیماریهای سرطانی میگردند (ویلمورین و روگر[۳۶]،۱۹۵۰(.
۲-۹-۶- کدو سبز
کدو سبز نام علمی (Cucurbita pepo) نوعی کدوی تابستانی است که میتواند تا حدود یک متر رشد کند، اما معمولاً در نصف این اندازه و یا کمتر، برداشت میشود و به همراه بسیاری از انواع دیگر کدوها، مانند کدو تنبل، در گونه کدو تخم پوست کاغذی دستهبندی میگردد. کدو سبز میتواند سبز تیره یا روشن باشد. پیوند مشابه آن، کدوی طلایی، ممکن است نارنجی یا زرد تیره باشد..کدوازنظرعلم گیاه شناسی یک میوه ی تابستانی است ویک سبزی استوانه ای شکل شبیه خیار می باشد که دارای طعم تند و تیز و شیرین باهم است. زمان مناسب برای کاشت اوایل فروردین تا نیمه اول اردیبهشت ماه میباشد. بذرها در ردیفهایی به فاصله ۱۰۰تا ۱۵۰سانتی متر کشت شود و فاصله بین دو بوته ۴۰ تا ۵۰سانتی متر است.(مولی[۳۷]،۲۰۱۳)
غنی از مواد مغذی :منبع خوب ویتامین C،ویتامین Aبه دلیل داشتن سطوح بالای کاروتنوئیدها ومقدار قابل توجهی از ویتامین B1 و B6 مورد نیاز بدن را نیز تأمین می کند.(لوکاس[۳۸]،۲۰۱۳)
۲-۱۰- مروری بر پژوهش های پیشین
جلینی و همکاران(۱۳۹۰)، دریافتند که میزان باقی مانده نیترات در غده های سیب زمینی بین ۱۱ تا ۱۱۱ میلی گرم بر کیلوگرم ماده خشک متغیر بود. حدبحرانی سمیت نیترات در غده های سیب زمینی در منابع مختلف متفاوت گزارش شده است.
پیرصاحب و همکاران (۱۳۸۹)، مشاهده کردندغلظت نیترات در سیبزمینی توزیعشده در شهر کرمانشاه بیش از غلظت مجاز توصیهشده توسط سازمان بهداشت جهانی برای این محصول بود (mg/kg4/45±۷/۳۴۷). سبزیجات غدهای، بیشترین (mg/kg2/0±۳/۴) و سبزیجات برگی، کمترین (mg/kg05/0±۲۵/۰) مقادیر غلظت نیتریت را دارا بودند. بیشترین غلظت نیترات در سبزیجات برگی (mg/kg6/50±۸/۶۷۳) و کمترین غلظت در سبزیجات بوتهای (mg/kg 9/0±۵/۱۲) بود.
شهباززادگان و همکاران(۱۳۸۹)دریافتند غلظت نیترات در سبزیهای برگی بیش از سبزیهای غده ای و ریشه ای است. میوه ها از نظر میزان نیترات نسبت به سبزیها در حد پایینی قرار دارند. بیشترین غلظت نیترات در بین نمونه های آزمایش شده در برگ پیازچه، کلم بنفش و اسفناج به ترتیب ۱۵۵۵٫۸, ۱۳۹۴٫۸, و ۱۰۲۱ میلی گرم بر کیلوگرم و کمترین میزان آن در سیب قرمز و زرد به ترتیب ۷/۲۹ و ۹/۲۹ میلی گرم بر کیلوگرم مشاهده شد.
پور مقیم و همکاران (۱۳۸۸)از کاهو، گوجه فرنگی و سیب زمینی عرضه شده در میدان مادر میوه و تره بار شهر تهران در دو فصل تابستان و زمستان به تعداد حداقل ۲۵ نوبت نمونه گیری ) در مجموع ۱۵۷نمونه (و در هر نوبت، حدود ۳ کیلوگرم از هر نوع سبزی نمونه تهیه کردند. آنها دریافتند میانگین نیترات اندازه گیری شده در نمونه های کاهو، سیب زمینی و گوجه فرنگی به ترتیب ، ppm 46 /1123 ،۴۱/۱۸۸و ۶۵/۱۵۵ به دست آمد. به عبارت دیگر، میزان نیترات در سبزیجات برگی بیشتر از غده ای و سبزیجات غده ای بیشتر از بوته ای بود. میانگین تجمع نیترات در کاهو در نمونه های تابستان ppm )57/1223 ) بیشتر از نمونه های زمستان ppm )82/1046( بود، ولی اثر فصل در مورد نمونه های گوجه فرنگی و سیب زمینی برعکس بود (به ترتیب ppm 25/210 و۲۴ /۲۶۴ در زمستان و ۱۱/۱۰۱و۴۵/۱۰۴ در تابستان) میانگین نیترات در نمونه های کاهو در هر دو فصل در محدوده مجاز بین المللی و در مورد گوجه فرنگی و سیب زمینی فصل زمستان بیشتر از حد مجاز بود.
اردکانی و همکاران(۱۳۸۴)مشاهده کردند میانگین نیترات در اسفناج، تره فرنگی، ریحان، شنبلیله، پیاز، کلم، کاهو، ترب، خیار، گوجه فرنگی، سیب زمینی و هویج به ترتیب ۲۸۶۵،، ۴۱۲،۶۳۹ ،۶۳۷ ، ۴۲۸،۴۵۰ ،۳۲۸،۸۱۹،۳۰،۱۴،۱۷۱و ۷۳۶ میلی گرم در هر کیلوگرم وزن تر بود. در بین نمونه های مورد مطالعه اسفناج دارای بیشترین و گوجه فرنگی دارای کمترین غلظت نیترات در گیاهان بودند مشخص گردید که میانگین غلظت نیترات در اسفناج در برخی از مناطق نمونه برداری شده بیش از غلظت مجاز تعیین شده توسط سازمان بهداشت جهانی برای این گیاه بود، از این رو توصیه می شود که در رژیم غذایی کودکان زیر یک سال به منظور جلوگیری از ابتلا به بیماری متهموگلوبینی از اسفناج استفاده نشود.
اردکانی و همکاران (۱۳۸۴)میزان نیترات کاهو، گوجه فرنگی و سیب زمینی را به ترتیب ۳۲۸،۱۴و۳۰ ppm گزارش کردند.
سوزان و همکاران[۳۹](۲۰۰۶) با اندازه گیری میزان نیترات در ۱۴ نوع سبزی و میوه کشت شده در مزارع اسلوونی بین سال های ۱۹۹۶ تا ۲۰۰۲ نشان دادند که کاهو بالاترین مقدار نیترات را در بین سبزیجات مورد بررسی دارد و میانگین میزان نیترات در نمونه های کاهو۱۰۷۴ گوجه فرنگی کمتر از ۶ و سیب زمینی ۱۵۸ ppm گزارش شد.
موضوعات: بدون موضوع
[چهارشنبه 1400-01-25] [ 02:36:00 ق.ظ ]