عصر حاضر را عصر دانش[۱۴]، عصر فرا تغییر[۱۵] و عصر دانایی نامیده اند. گام نهادن در وادی بی کران هزاره سوم و تجربه جهانی شدن خود مستلزم مجهز شدن به دانایی و توانایی است (تفرشی، ۱۳۸۱) در طلیعه ی قرن جدید که سازمانها به خصوص نهادهای آموزشی با محیط رقابت جهانی مواجه هستند همواره نیاز به تغییرات ریشه ای و خلاقیت های کاری احساس می شود (گجسل[۱۶]، ۲۰۰۳)
نظر به اهمیت آموزش و پرورش در رشد ابعاد و وجود آدمی و تامین نیازهای فردی و اجتماعی امروزه، این سازمان بسیار گسترش یافته و از آنجا که حیات و پویایی، نوآوری، فرهنگ و تمدن هر جامعه ای در گرو میزان کیفیت آموزش و پرورش آن جامعه است.
تصویر درباره جامعه شناسی و علوم اجتماعی
در دوران کنونی آموزش و پرورش مهمترین مساله در جوامع بشری به شمار می رود چون کلید فتح آینده است (رمضانی، ۱۳۸۹).
و در حالیکه نظامهای آموزشی زیر بنای هر گونه تغییر و پیشرفت می باشند، چنانچه در عصر رقابتی امروز توان همگامی با سایر بخشها صنعتی، اقتصادی و .. را نداشته باشند کارکردهای خود را زیر سوال خواهند برد لذا شاید بتوان گفت که فرایند یادگیری سازمانی و توانمند سازی در موسسات آموزشی از ضرورت و اهمیت خاصی برخوردار است زیرا همواره مدیران و کارکنان متعهد و توانای این موسسات می توانند پیشگام هر گونه تغییر باشند. به هر حال نظام آموزشی موفق باید خود را با تغییرات هماهنگ سازد و انعطاف لازم را در ساختار و کارکنان خود ایجاد نماید تا بهترین شکل ممکن بتواند تعاملی پویا و همه جانبه با این تغییرات داشته باشد.در این رابطه اگرچه تحقیقاتی وجود دارد که به صورت جداگانه به متغیرهای مورد نظر پرداخته است اما موردی که به طور مستقیم به بررسی رابطه بین یادگیری سازمانی و توانمندسازی باتعهد سازمانی پرداخته باشد,یافت نشد به همین منظورباتوجه به نیاز واهمییت موضوع به خصوص در نهادهای آموزشی, محقق به تبیین رابطه یادگیری سازمانی و توانمند سازی باتعهد سازمانی دربین دبیران زن مقطع متوسطه ناحیه۴شیراز پرداخت.
عکس مرتبط با اقتصاد
اهداف پژوهش
هدف کلی:
تبیین رابطه یادگیری سازمانی و توانمند سازی با تعهد سازمانی دبیران زن مقطع متوسطه ناحیه ۴ شیراز
اهداف فرعی:

تبیین رابطه ابعاد یادگیری سازمانی با تعهد سازمانی دبیران

تبیین رابطه ابعاد توانمندسازی با تعهد سازمانی دبیران

پیش بینی تعهد سازمانی از طریق ابعاد یادگیری سازمانی

پیش بینی تعهد سازمانی از طریق ابعاد توانمند سازی

پیش بینی تعهد سازمانی ازطریق یادگیری سازمانی و توانمندسازی

فرضیه های پژوهش:
فرضیه اصلی:
بین یادگیری سازمانی و توانمند سازی با تعهد سازمانی رابطه معناداری وجود دارد.
فرضیه های فرعی:
۱- بین ابعاد یادگیری سازمانی و تعهد سازمانی رابطه معنادار وجود دارد.
۲- بین ابعاد توانمند سازی و تعهد سازمانی رابطه معنادار وجود دارد.
۳- ابعاد یادگیری سازمانی به طور معنادار قادر به پیش بینی تعهد سازمانی می باشد.
۴- ابعاد توانمند سازی به طور معنادار قادر به پیش بینی تعهد سازمانی می باشد.
۵- یادگیری سازمانی و توانمندسازی به طور معنا دار قادر به پیش بینی تعهد سازمانی می باشد.
سؤال:
توانمند سازی به عنوان متغیر میانجی به چه میزان تسهیل کننده رابطه یادگیری سازمانی و تعهد سازمانی می باشد.
تعریف مفاهیم و واژه های مورد استفاده:
تعاریف نظری:
الف)تعهد سازمانی:
از نظر لغوی عبارت است از به گردن گرفتن کاری، به عهده گرفتن، نگاه داشتن، عهد و پیمان بستن (معین، ۱۳۷۱)
تعهد سازمانی به عنوان یک نگرش اغلب اینگونه تعریف شده است:
تعهد سازمانی عبارت است از میزان نسبی همانند سازی با سازمانی خاص یا دلبستگی به آن سازمان که می تواند حداقل به وسیله ی سه عامل زیر مشخص شود:
الف)اعتقاد راسخ به ارزشها و اهداف سازمان
ب)میل به تلاش بیشتر در راه تحقق اهداف سازمان
ج) خواست قوی به باقی ماندن در سازمان و حفظ عضویت سازمان (مودی،پورتر،استیریتز[۱۷]،۱۹۹۲)
در برخی از تحقیقات از یک مدل سه بخش تعهد سازمانی استفاده شده است که عبارت است از: تعهد عاطفی، تعهد تکلیفی یا هنجاری، تعهد مستمر (سامرز[۱۸]، ۱۳۷۴)
۱)تعهد عاطفی:
به عنوان تعلق خاطر یک سازمان از طریق قبول ارزشهای سازمانی و نیز به وسیله تمایل به ماندگاری در سازمان مشخص می شود (موغلی، ۱۳۸۸).
۲)تعهد تکلیفی یا هنجاری:
به عنوان یک وظیفه درک شده و برای حمایت از سازمان و فعالیت های آن تعریف می شود و بیانگر احساس دین و الزام به باقی ماندن در سازمان می باشد و افراد فکر می کنند ادامه فعالیت و حمایت از سازمان دینی است که بر گردن آنهاست (اردستانی، ۱۳۸۷)
۳)تعهد مستمر:
ناشی از درک افزایش یافتن هزینه های از دست رفته در یک سازمان است (محمدی، ۱۳۸۱)
ب)یادگیری سازمانی:
یادگیری سازمانی فرایندی است پویا که سازمان را قادر می سازد تا به سرعت با تغییرسازگاری یابد.یادگیری سازمانی راه اصلی ایجاد کار دانشی وبهبود کارایی سازمان است.پس یک سازمان موفق باید در یادگیری پویا باشد(ژانگ وهمکاران,۲۰۰۹)
یادگیری سازمانی فرایند تشخیص و اصلاح خطاهاست (آرگریس[۱۹]، ۱۹۹۹)
یادگیری سازمانی کاربرد آگاهانه فرایندهای یادگیری در سطوح فردی و گروهی است که منجر به حرکت دائم سازمان به سمت هر چه بیشتر راضی کردن سهامدارانش می شود (دیکسون[۲۰]، ۱۹۹۴)
تصویر درباره بازار سهام (بورس اوراق بهادار)
یادگیری سازمانی فرایند بهبود عملیات از طریق دانش و فهم بهتر است (فیول و لیلز[۲۱]، ۱۹۸۵)
ابعادیادگیری سازمانی از دیدگاه(نیف,۲۰۰۱)عبارتند از:چشم انداز مشترک, فرهنگ سازمانی, کار ویادگیری تیمی, اشتراک دانش, تفکر سیستمی, رهبری مشارکتی وتوسعه شایستگی های کارکنان که در این پژوهش به کار گرفته شده است.
چشم انداز مشترک[۲۲]:اهمیت چشم انداز مشترک برای تبدیل شدن به سازمان یادگیرنده;اول اینکه چشم انداز مشترک تمرکز و انرژی برای یادگیری را فراهم می سازد.دوماینکه،چشم اندازافراد را به عمل سوق می دهد.چشم انداز بیانگر آمال ورؤیاهای آن هااست وبه آن هامعنی می بخشد.سوم اینکه ،کشش به سمت هدف مطلوب بالاتر با نیروی حاکم بر وضع موجود مقابله می کند.چهارم اینکه،ارزش ها ومعانی مشتک،در تعیین نوع دانشی سازمان ذخیره و منتقل می کند،مهم هستند(مارکورات،۲۰۰۲)
فرهنگ سازمانی:هنگامی که اعضای هر جامعه ،سازمان یا گروه برای انطباق با محیط خارجی و حل مشکلات یکپارچگی داخلی تلاش می کنند،ناخودآگاه به یادگیری اقدام کرده اند.به این دلیل که از جهت نظریه پردازی،یادگیری وحل مسائل نه تنها متفاوت نیستندبلکه باید گفت که دیدگاه های متفاوت،فرایند اساسی یکسانی دارند.
کار و یادگیری گروهی[۲۳]:در کار و یادگیری گروهی تأکید براهمیت هم راستایی نیروهاوکارکنان سازمان است تاز به هدر رفتن انرژی جلوگیری شود.یادگیری جمعی عبارت است از فرایندی که طی آن ظرفیت اعضای گروه توسعه داده شده به گونه ای همسو شود که نتایج حاصله از آن چیزی باشد که همگان واقعاطالب آن بوده اند(سنگه،۱۹۹۰).
به اشتراک گذاشتن دانش:انتقال و توزیع دانش انتقال سازمانی و فن اورانه ی داده ها،اطلاعات ودانش را در برمی گیرد. ظرفیت سازمان برای جابه جایی دانش ،بیانگر قابلیت انتقال و به اشتراک گذاشتن قدرت است که لازمه موفقیت شرکت نیز هست. دانش باید به دقت وبه سرعت در سرتا سر سازمان توزیع شود(مارکورات،۲۰۰۲).
تفکر سیستمی[۲۴]:تفکرسیستمی یعنی استفاده از روش سیستمی درتحلیل واداره امور سازمان وتوجه به تأثیر عوامل سازمانی بریکدیگر.باتفکری کلی نگرانه ،فعالیت های تجاری وبه طور کلی سایر تلاس های انسان همگی سیستم هستند.آن هاتوسط ساخته های فعالیت های مرتبط بایکدیگر محدود شده اند ،فعالیت هایی که معمولاًنیاز به سال ها زمان دارند تا به طور کامل بریکدیگر اثر گذارند.از آنجا که ما خود جزئی از این مجموعه هستیم،برای پی بردن به الگوی تغییر بادشواری مضاعفی مواجه هستیم(سنگه،۱۹۹۰).
رهبری مشارکتی:پیامد رهبری مشارکتی،داشتن احساس شراکت کارکنان است.نتیجه چنین کوششی آن است که کارکنان احساس می کنندبه آنان نیاز است و وجودشان سودمند است .تحقیقات ثابت کرده است که مشارکت،مقاومت در مقابل تغیی را کاهش ،تعهد به سازمان را افزایش داده وسطح فشار روانی را پایین می آورد
توسعه شایستگی های کاکنان:شایستگی در ادبیات منابع انسانی،مجموعه ای است از دانش،مهارت ها و رفتارهای قابل مشاهده که در موفقیت یک شغل یا پست سهیم هستند. برای مدیریت مناسب منابع انسانی باید سطح دانش ،اطلاعات،مهارت ها و قابلیت های کارکنان را ارتقا دادو در آنان شایستگی ایجاد کرد.توسعه منابع انسانی با آموزش های زیاد حاصل نمی شود،بلکه باید منابع انسانی به صورت برنامه ریزی شده ونظام مند عمل کند.
ج)توانمند سازی[۲۵]:
توانمندسازی : فرایند توسعه است,فرایندی که باعث افزایش توان کارکنان برای حل مشکل ارتقای بینش اجتماعی و سیاسی کارکنان می شودو آنان راقادر می سازد تاعوامل محیطی را شناسایی کنندوتحت کنترل خود در آورند (کارترایت[۲۶],۲۰۰۲)
توانمندسازی یعنی اینکه کارکنان بتوانندبه خوبی وظایفشان را درک کنند پیش از آنکه به آنها بگویند که چکارکنند(ساوری ولاک[۲۷],۲۰۰۱)
توانمند سازی به مجموعه تکنیکهای انگیزشی اطلاق می شود که به دنبال افزایش سطح مشارکت کارکنان به منظور بهبود عملکرد آنان است (وچییو[۲۸]، ۲۰۰۰).
توماس و ولتهاوس[۲۹](۱۹۹۰)توانمند سازی روانشناختی رافرایند افزایش انگیزش درونی شغلی می دانند که شامل چهار حوزه شناختی،یعنی احساس شایستگی،تأثیرگذاری ،احساس معنی دار بودن وحق انتخاب می شود مطالعات میشرا[۳۰](۱۹۹۲)بعد”اعتماد”را به آن افزودو پنج بعد روانشناختی توانمند سازی به شرح زیر شکل گرفت:
شایستگی[۳۱]:شایستگی به درجه ای که یک فرد می تواند وظایف شغلی را با مهارت و به طور موفقیت امیز انجام دهد اشاره دارد(توماس و ولتهاوس،۱۹۹۰).افرادتوانمند نه تنها احساس شایستگی،بلکه احساس اطمینان دارند که قادرند کارها را با کفایت لازم انجام دهند.آنان احساس برتری می کنند و معتقدند که می توانند راهی برای رویارویی با چالش های جدید بیاموزند.
استقلال[۳۲]:خود مختاری یا داشتن حق انتخاب به معنی آزادی عمل و استقلال فرد در تعیین فعالیت های لازم برای انجام دادن وظایف شغلی اشاره دارد(ولتهاوس و توماس،۱۹۹۰).
احساس استقلال به معنی تجربه احساس انتخاب در آغاز فعالیت ها و نظام بخشیده به فعالیت های شخصی است(وتن و کمرون[۳۳]،۱۹۹۸).استقلال فعالیتی را شامل می شود که با احساس آزادی عمل وتجربه حق انتخاب همراه است(گانگن ودسی[۳۴]،۲۰۰۵).استقلال یک احساس نیاز روانی است(راین ودسی[۳۵]،۲۰۰۰).
مؤثر بودن[۳۶]:مؤثر بودن یا تأثیر گذاری یا به قول وتن و کمرون(۱۹۹۸)پذیرش پیامد شخصی در جایی است که فرد می تواند بر نتایج راهبردی،اداری و عملیاتی شغل اثر بگذارد. تأثیر گذاری عکس ناتوانی در تأثیر گذاری است(اسپیریتزر،۱۹۹۵). این بعد به درجه ای اشاره دارد که رفتار فرد در اجرای اهداف شغلی متفاوت دیده می شود،بدین معنی که نتایج مورد انتظار در محیط شغلی به دست آمده است(توماس و ولتهاوس،۱۹۹۰).
معنی داربودن[۳۷]:معنی دار بودن فرصتی است که افراد احساس کنند اهداف شغلی مهم وباارزشی را دنبال می کنند،آنان احساس می کننددر جاده ای که وقت و نیروی آنان باارزش است(اپلبام و هانگر[۳۸]،۱۹۹۸).معنی دار بودن،یعنی باارزش بودن اهداف شغلی وعلاقه درونی شخص به شغل(توماس و ولتهاوس،۱۹۹۰).معنی دار بودن تناسب بین الزامات کاری و باورها،ارزش ها و رفتارهاست(اسپیریتزر،۱۹۹۵).
اعتمادبه دیگران[۳۹]:اعتماد به علاقمندی گشودگی و اطمینان به دیگران مربوط می شود(میشرا واسپیریتزر،۱۹۹۷).افراد توانمند دارای احساس اعتماد هستند ومطمئن هستند که با انان منصفانه برخورد خواهد شد،آنها اطمینان دارن که صاحبان قدرت و اختیار باآنان بیطرفانه رفتار خواهند کرد،به عبارت دیگر اعتماد به معنی داشتن امنیت شخصی است.
تعاریف عملیاتی
الف)تعهد سازمانی:
منظور از سنجش تعهد سازمانی و ابعاد آن نمره ای است که فرد از پاسخ به پرسشنامه OCQ که توسط مودی اسپیریتزر و پورتر[۴۰](۱۹۷۴) ساخته شده است،کسب می کند.این پرسشنامه حاوی پانزده گویه، می باشدکه با مقیاس ۵ درجه ای از حالت کاملاً موافقم تا کاملاً مخالفم سه بعدتعهد سازمانی رامورد سنجش و ارزیابی قرار می دهد.

برای

معلمان به عنوان یکی از اثرگزارترین عناصر در آموزش و پرورش نیاز به آشنایی با فاوا در امر آموزش دارند، آنها باید دانش و اطلاعات لازم را برای رویاروی با فاوا را کسب کرده تا از این طریق بتوانند با تغییر و تحول در عرصه آموزش همراه شده و به بازسازی و نوسازی دانش و معلومات خود بپردازند. آموزش ضمن خدمت یکی از راهکارهای اساسی برای به روزآمد کردن دانش عمومی، علمی و تخصصی معلمان است که متناسب با تحولات علمی و رشد صنایع آموزش و تغییرات در سیستم آموزش است.
در عصر حاضر، رشد و گسترش سریع فناوری اطلاعات و ارتباطات امکان ارتباط سریع و تبادل اطلاعات را بیش از پیش میسر کرده و افراد هر کجا باشند می توانند آخرین اطلاعات مورد نیاز خود را در هر زمینه ای دریافت کنند. بی شک بیشترین تاثیر این فناوری ها بر محیط های آموزشی است. کاربرد این فناوری ها در آموزش می تواند در جهت بهبود آموزش های سنتی به کار آید و از این طریق به ارائه آموزش های تخصصی به شیوه های مدرن پرداخت (عطاران، ۱۳۸۵).
نتیجه تصویری درباره فناوری اطلاعات
۲-۱٫ بیان مسئله:
در سازمان های کنونی در زمینه ارزشیابی آموزشی مطالعه و تحقیقات اندکی صورت گرفته است، یکی از دلایل عمده این کم توجهی نیز آن بوده است که تعیین دقیق اثرات و نتایج یک دوره ی آموزشی در شرکت کنندگان و تعیین دقیق نحوه عملکرد آنان در بازگشت به محل کار خود در سازمان، فرایندی است پیچیده، مشکل و گاه مبتنی بر قضاوت های ذهنی کسانی است که هرچند در تهیه و اجرای ظاهرا موفقیت آمیز یک دوره آموزشی کوشش بسیار بعمل آورده اند اما کمتر به آثار نتایج واقعی و عملی دوره آموزشی توجه دارند (ساعتچی،۱۳۸۱).
آموزش هایی که در سازمان های مختلف ارائه می شود می توان در دو طبقه کلی قرار داد: الف) آموزش قبل از خدمت ب) آموزش ضمن خدمت. آموزش قبل از خدمت عبارت است از آن نوع آموزشی که قبل از ورود یا استخدام فرد در سازمان به وی ارائه می شود این نوع آموزش ها عمدتا بر اساس مسائل و مشکلات سازمانی طراحی و اجرا نمی شود بلکه هدف تربیت نیروی انسانی مورد نیاز مشاغل مختلف سازمان می باشد (فتحی واجارگاه،۱۳۸۷: ۴). اگر چه در بیشتر موارد در هنگام ورود به سازمان، آموزش های رسمی و نظامداری را از طریق دانشگاه ها یا مؤسسات آموزش عمومی پشت سر گذاشته اند، به علت کلی بودن نوع آموزش ها و نیز ماهیت مشاغل که نوعاٌ نیازمند تخصص و خبرگی ویژه ای است، در هنگام اشتغال، افراد نیازمند گذراندن آموزش های خاصی می باشند؛ به عبارت دیگر همگام با استخدام فرد در سازمان، ماهیت مشاغل، وظایفی که فرد باید در شغل مورد تصدی انجام دهد، ابزارها و وسایل ضروری برای اجرای کار و روش های انجام دادن امور مستلزم آن است که فرد درباره نحوه ی اجرای وظایف محوله، آموزش های ویژه ای را دریافت کند. بنابر این آموزش ضمن خدمت از لحاظ سازمانی به آن نوع آموزشی اطلاق می شود که عموماٌ پس از استخدام فرد در سازمان صورت می پذیرد (فتحی واجارگاه،۱۳۹۰ :۵). در پژوهش حاظر دسته دوم، یعنی آموزش های ضمن خدمت، مد نظر می باشد.
آنچه در جامعه اطلاعاتی به خصوص در بخش آموزش و پرورش مورد تاکید است، صرف سرمایه گذاری و کاربرد سخت افزاری و ابزار گونه فناوریهای اطلاعاتی و ارتباطی و استفاده از آن برای انبار کردن اطلاعات نیست، بلکه مساله مهم و اساسی توانمند سازی دانش آموزان در برگزیدن و انتخاب اطلاعات مورد نیاز است. این وظیفه اصلی و مهم معلمان است که دانش آموزان را آماده مواجه با فناوری های جدید کنند (کاستلر[۱]، ۱۹۹۵).
فناوری اطلاعات، واسطه ای است که امکان بیان طیف گسترده ای از اطلاعات، اندیشه ها، مفاهیم و پیام ها را فراهم می کند. این پدیده به دلیل برخورداری از ویژگی های متفاوت، دارای تعاریف گوناگونی است. فناوری اطلاعات به مجموعه ای از ابزارها و روش های اطلاق می شود که به نحوی اطلاعات را در اشکال مختلف، جمع آوری، ذخیره، بازیابی، پردازش و توزیع می کند. فناوری اطلاعات در جهت گسترش توانمندی های اندیشه انسان تکوین یافته است. اصطلاح فناوری اطلاعات را میتوان از دو دیدگاه، مورد مشاهده قرار داد: از دیدگاه اول، اصطلاح فناوری اطلاعات برای توصیف فنونی به کار می رود که ما را در ضبط، ذخیره سازی، پردازش، بازاریابی، انتقال و دریافت اطلاعات یاری می دهد. از دیدگاه دوم، فناوری اطلاعات به مجموعه ای از ابزارها و روش ها گفته می شود که برای تولید، پردازش و عرضه ی اطلاعات به کاربر انسانی به کار می رود (محمودی، ۱۳۸۶).
هرگز نمی توان ادعا کرد که آموزش به خودی خود سودمند است، مگر از آموزش های ارائه شده ارزشیابی به عمل آید. تردیدی نیست که برنامه های آموزشی از نظر کیفیت تفاوت های زیادی با هم دارند، متاسفانه شمار اندکی از این برنامه ها به طور جامع ارزشیابی می شوند. یکی از مسائل عمده در سازمان های دولتی، صنعتی و سازمان های دیگر، جدی نبودن کارکنان و مدیران در امر آموزش، ارزشیابی نامناسب از دوره ها و در نتیجه عدم ارائه بازخورد مناسب از نتایج آموزش می باشد و نهایتا به هنگام ضرورت پیگیری لازم معمول نمی گردد (ابطحی، ۱۳۷۹).
بیشتر مدل های ارزشیابی مشهور در سال های گذشته بر اساس الگوی ارزشیابی آموزش چهار سطحی که اولین بار توسط کرک پاتریک (۱۹۵۹) ارائه شده بود، بنا نهاده شده است (کافمن[۲]، ۱۹۹۵).
این الگو به عنوان الگوی جامع، ساده و عملی برای بسیاری از موقعیت های آموزشی توصیف شده بود و به وسیله بسیاری از متخصصان به عنوان معیاری در این حوزه شناخته می شود. کرک پاتریک ارزشیابی را به عنوان تعیین اثربخشی در یک برنامه آموزش تعریف کرده و فرایند ارزشیابی را به چهار سطح یا گام تقسیم می کند (مک نیل[۳]، ۲۰۰۲).
به عقیده کرک پاتریک چهار سطح مدل او، یک چارچوب منطقی را برای ارزشیابی فراهم می کند او این الگو را در یک هرم منظور داشته و بیان می دارد که هر چهار سطح ارائه شده در الگوی او مهم هستند و نباید نادیده گرفته شوند. زیرا می توان از طریق سنجش نتایج هر سطح تفسیر مطمئنی از سطوح دیگر این مدل داشته باشیم (سالواتور[۴]، ۱۹۹۸). به اعتقاد او برنامه های آموزشی را می توان با بهره گرفتن از چهار مرحله مورد ارزشیابی قرار داد:
– واکنش: که به منظور عکس العملی است که شرکت کنندگان دریک برنامه آموزشی در مورد آن برنامه آموزشی از خود نشان می دهند.
– دانش: که به منظور میزان فراگیری مهارت ها، تکنیک ها و حقایقی است که در رفتار شرکت کنندگان حاصل شده است.
– رفتار: منظور، نحوه انجام دادن وظایف شغلی و بررسی میزان تغییرات است که رفتار شرکت کنندگان حاصل شده است.
– نتایج: بررسی اثر دوره در مورد عواملی از قبیل کاهش هزینه ها، بهبود کیفیت، کاهش ضایعات، کاهش کمک کاری ها و غیره می باشد (فتحی واجارگاه،۱۳۹۰).
لذا در این پژوهش، پژوهشگر سعی دارد تا با بهره گرفتن از چهار سطح الگوی ارزشیابی مدل کرک پاتریک به بررسی اثربخشی آموزش های ضمن خدمت فاوا معلمان دوره متوسطه شهرستان ملایر پرداخته و در پایان راهکارهای برای استفاده مناسب از فناوری اطلاعات و ارتباطات برای معلمان دوره متوسطه ارائه دهد.
۳-۱٫ اهداف تحقیق
– هدف های کلی
۱٫ میزان کیفیت آموزش ضمن خدمت فاوا برای معلمان در سطح واکنش.
۲٫ میزان کیفیت آموزش ضمن خدمت فاوا معلمان در سطح یادگیری.
۳٫ میزان کیفیت آموزش ضمن خدمت فاوا معلمان در سطح رفتار.
۴٫ میزان کیفیت آموزش ضمن خدمت فاوا معلمان در سطح نتیجه.
– هدف های جزئی
۱٫ بررسی کیفیت آموزش ضمن خدمت فاوا معلمان در سطح واکنش بر حسب شاخص های (تازگی داشتن، رضایت داشتن، علاقه داشتن، رضایت از زمان برگزاری، ایجاد انگیزه، رضایت از فضای آموزشی و نحوه بیان مدرس).
۲٫ بررسی کیفیت آموزش ضمن خدمت فاوا معلمان در سطح یادگیری بر حسب شاخص های (آشنای با نرم افزارها، قابل فهم بودن، کارکردن با نرم افزارهای مختلف، استفاده از نرم افزراها در همان دوره، ارزشیابی دوره، ارزشیابی همکاران و ارائه مطالب در همان دوره).
۳٫ بررسی کیفیت آموش ضمن خدمت فاوا معلمان در سطح رفتار بر حسب شاخص های (استفاده از نرم افزارها در کلاس درس، در همایش استانی و در سمینار مدرسه ای، استفاده از اینترنت و office و ویندوز در کلاس درس).
۴٫ بررسی کیفیت آموز ضمن خدمت فاوا معلمان در سطح نتیجه بر حسب شاخص های (تغییر در روابط بین همکاران، نحوه ارائه مطالب، فرایند یاددهی یادگیری، نحوه ارزشیابی، افزایش یادگیری شاگردان و در ارائه کنفراس های منطقه ای).
۵٫ بررسی میزان اعتبار سازه ای مدل کرک پاتریک به منظور بررسی کیفیت آموزش ضمن خدمت فاوا برای معلمان.
۱۳۶۹).
۴-۱٫ پرسش های تحقیق:
۱٫ آیا محتوای ارائه شده در دوره آموزش ضمن خدمت فاوا برای معلمان تازگی داشته است؟
۲٫ آیا معلمان از نحوه تدریس مدرسان در دوره آموزش ضمن خدمت فاوا رضایت داشته اند؟
۳٫ آیا مطالب ارائه شده در دوره ضمن خدمت فاوا مورد علاقه معلمان بوده است؟
۴٫ آیا معلمان از زمان برگزاری کلاس ها برای دوره ضمن خدمت فاوا رضایت داشته اند؟
۵٫ آیا کلاس های دوره ضمن خدمت فاوا در معلمان انگیزه ایجاد کرده است؟
۶٫ آیا معلمان از فضای آموزشی کلاس های دوره ضمن خدمت راضی بوده اند؟
۷٫ آیا معلمان از نحوه بیان و قدرت انتقال مفاهیم توسط مدرسان دوره ضمن خدمت فاوا راضی بوده اند؟
۸٫ آیا معلمان با نرم افزارهای مختلف در دوره ضمن خدمت فاوا آشنا شده اند؟
۹٫ آیا نرم افزارهای ارائه شده در کلاس های دوره ضمن خدمت فاوا برای معلمان قابل فهم بوده ست؟
۱۰٫ آیا معلمان توانستند از نرم افزارهای ارائه شده، در همان دوره ضمن خدمت فاوا استفاده کننند؟
۱۱٫ آیا معلمان توانستند از نرم افزارهای ارائه شده، در همان دوره برای ارزشیابی آموزشی استفاده کنند؟
۱۲٫ آیا معلمان توانستند برای ارزشیابی همکارانشان در همان دوره، ار نرم افزارهای آموزشی استفاده کنند؟
۱۳٫ آیا معلمان توانستند برای ارائه مطالبشان در همان دوره ضمن خدمت، از نرم افزارهای آموزشی استفاده کنند.
۱۴٫ معلمان تا چه میزان از نرم افزاهای آموخته شده در دوره ضمن خدمت در آموزش کلاسی استفاده می کنند.
۱۵٫ معلمان چه میزان از نرم افزارهای آموخته شده در دوره ضمن خدمت در همایش های استانی استفاده می کنند؟
۱۶٫ معلمان چه میزان از نرم افزارهای آموخته شده در دوره ضمن خدمت در سمینارهای کلاسی استفاده می کنند؟
۱۷٫ معلمان پس از گزراندن دوره ضمن خدمت چه میزان از office( word،power point،Excel،…) در کلاس درس استفاده می کنند؟
۱۸٫ پس از گزراندن کلاس های ضمن خدمت، معلمان چه میزان از اینترنت در کلاس درس استفاده می کنند؟
۱۹٫ معلمان چه میزان مطالب ارائه شده در دوره آموزش ویندوز، را در محیط مدرسه به کار می گیرند؟
۲۰٫بعد از گذراندن دوره ضمن خدمت فاوا تا چه میزان راه های ارتباطی معلمان با مدیران تغییر کرده است؟
۲۱٫ بعد از گذراندن دوره ضمن خدمت فاوا چه میزان نحوه ارائه مطالب توسط معلمان در کلاس درس تغییر کرده است؟
۲۲٫ بعد از گذراندن کلاس های دوره ضمن خدمت چه میزان فرایند یاددهی یادگیری در محیط مدرسه تغییر کرده است؟
۲۳٫ بعد از گذراندن کلاس های ضمن خدمت نحوه ارزشیابی معلمان در کلاس درس چه میزان تغییر کرده است؟
۲۴٫ بعد از گذراندن دوره ضمن خدمت چه میزان کاربرد نرم افزارها در کلاس باعث افزایش یادگیری شاگردان شده است؟
۲۵٫ کلاس های دوره ضمن خدمت فاوا چه میزان در نحوه ارائه کنفرانس های مدرسه ای و منطقه ای معلمان تاثیر داشته است؟
۵-۱٫ اهمیت و ضرورت مسئله:
از دو جنبه می توان اهمیت دوره های آموزش ضمن خدمت آموزش و پرورش را بررسی کرد: ابتدا آشنا کردن معلمان با تغییرات و تحولات تکنولوژی و یافته های علمی و کسب اطلاعات بیشتر در مورد آنها و دیگری یادآوری مجموعه اطلاعات گذشته و بازسازی آن، و در صورت لزوم تجدید نظر در آنها. به علت اینکه یکی از مشخصات آدمی فراموشی است و معلومات وی با گذشت زمان به دست فراموشی سپرده می شود لزوم آموزش های مداوم به نظر اساسی است (پورظهیر، ۱۳۸۱).
امروزه اهمیت و نقش آموزش های ضمن خدمت بر هیچ سازمانی پوشیده نیست و هر سازمانی به تناسب اهمیت که به این مهم داده است مراکزی را به تربیت نیروی انسانی خود تخصص داده است. آموزش ضمن خدمتی که با دوره های حساب شده ادامه یابد و ضمن کوشش در افزایش توان مهارت و دانش کارکنان، در حل مسائل و مشکلات محیط کار نیز چاره ساز باشد، می تواند به بقای سازمان خود مطئن باشد. از این رو تلاش مستمر در بهبود کیفیت آموزش ضمن خدمت می تواند منافع قابل ملاحظه ای به همراه داشته باشد. آموزش ضمن خدمت به معنای تغییر دانسته های کارکنان، چگونه انجام دادن کار، تغییر نگرش آنها نسبت به کار، تغییر نگرش آن ها نسبت به همکاران و سرپرستان است. لذا آموزش، مستقیما با یادگیری کارکنان در ارتباط است. به نحوی که آموزش ضمن خدمت صرف نظر از اثر آن بر یادگیری فاقد تاثیرگذاری مثبت خواهد بود. از آنجا که امر آموزش موثرترین وسیله برای تربیت و تجهیز نیروی انسانی و تأمین تخصص های مورد نیاز بخش دولتی است به عنوان عنصر اصلی توسعه اقتصادی و اجتماعی ارتباطی تنگاتنگ با اهداف سازمان دارد، موضوع آموزش کارکنان نیز زمانی نتیجه بخش خواهد بود که آموزش های ارائه شده در عمل به کار گرفته شود (محمدی، ۱۳۸۲).
عکس مرتبط با اقتصاد
هر سازمانی به افراد آموزش دیده و متخصص که یکی از موثرترین عوامل در توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی هر کشور به شمار می رود، نیاز دارد تا ماموریت خود را به انجام رساند. اگر توانایی های کارکنان موجود، پاسخگوی این نیاز باشد، آموزش ضرورت چندانی ندارد، اما اگر کارکنان سازمان دارای دانش، اطلاعات و مهارت های لازم نباش، سازمان را دچار ضایعات عدیده مالی و اداری و… خواهند کرد. منابع محدود مالی هر سازمان ایجاب می کند که یک بررسی دقیق از روند اجرایی وکیفیت آموزش های ارائه شده به عمل آید تا با توجه به این محدودیت از دوباره کاری ها و اتلاف نیروی انسانی و سایر منابع جلوگیری شود، در این صورت لازم است سطح مهارت، توانای و انطباق پذیری آنان افزایش یابد (دولان، ۱۳۸۰).
تصویر درباره جامعه شناسی و علوم اجتماعی
آموزش در واقع یکی از راه های اصولی و منطقی هدایت تلاش های کارکنان در سازمان است و باعث به کارگیری استعدادهای نهفته به کاراندازی قدرت تخیل و به وجود آمدن حس انعطاف پذیری فکری لازم در کارکنان خواهد شد. آموزش هر چه مفیدتر و بهینه تر باشد به طور وسیعی جامعه معینی را به سوی هدف هایی از قبیل توسعه، مهارت، تغییر و اصلاح حدایت می کند و همین تغییرات باعث می شود که کارکنان یک سازمان در انجام وظایفشان به صورت موفق تری عمل نمایند (عباسیان و جنت، ۱۳۸۸)
آموزش یک عامل کلیدی در توسعه محسوب می شود و می توان آن را یکی از مهمترین اقدامات برای افزایش کارآمدی سازمان دانست، مطابق آمارهای موجود شرکت های معمولی آمریکا بیش از ۱۵۰۰ دلار در سال برای آموزش هر کارمند هزینه می کنند که ارقام صرف شده در مجموع معادل ۵۲ درصد کل فروش آن شرکت ها است (عباس زادگان ۱۳۸۵ :۲۸).
همچنین بررسی ها نشان داده است که آموزش، منجر به حفظ تداوم و بقای سازمان می شود. یک بررسی سه ساله در سنگاپور نشان داده است که ۱۷ درصد شرکت های تجاری صنعتی این کشور ورشکست شده است. بررسی ها نشان داده است که از این تعداد شرکت های ورشکست شده کمتر از ۱ درصد شرکت های بوده اند که برای کارکنانشان دوره های آموزشی برگذار کرده بوداند. طبق بررسی ویلیمام جیمز از دانشگاه هاروارد، کارکنان تنها با ۲۰ تا ۳۰ درصد توانایی های خودشان کار می کنند و تحقق وی نشان داده است که اگر کارکنان آموزش ببینند و بطور شایسته برانگیخته شوند ۸۰ تا ۹۰ درصد توانایی های خودشان را بکار می گیرند (عباسیان، جنت، ۱۳۸۸). با توجه به مسائل ذکر شده افزایش بهره وری سازمان ها در گرو بهسازی منابع انسانی است و بهسازی منابع انسانی عمدتاٌ در گرو آموزش کارکنان است.
فناوری اطلاعات ابزار قدرتمندی است که در کمترین زمان ممکن میتواند میان مردم جهان ارتباط برقرار سازد. این ابزار ارتباطی قدرتمند با اطلاعات سروکار دارد. فناوری اطلاعات در جهان امروز چشم اندازهایی را برای جهانیان به ارمغان آورده است که بر تمام ابعاد زندگی سیاسی، نظامی، اقتصادی، اجتماعی و آموزشی انسان قرن بیست و یکم تاثیرگذاشته است، به گونه‌ای که بیشتر فراگیرندگان را به سمت رایانه‌ها و آموزش کار با آنها سوق داده است. رایانه‌ها با فراهم کردن فرصت لازم برای تمرین و کسب دانش بشری و پرورش دانش‌آموزان، به آموزش مدرسه‌ای یاری می‌دهند.در عصر فناوری اطلاعات و ارتباطات نظام های آموزشی از یک سو به باز اندیشی و بازسازی برنامه درسی برای سواد رایانه ای و از سوی دیگر ، تجدید حیات و غنی سازی محیط یادگیری برای برقراری تعامل میان یادگیرنده و منابع یادگیری ملزم می باشند . از این رو بازنگری در شیوه های سنتی تدریس و جایگزینی آن با شیوه های نو برای تجهیز یادگیرنده به مهارت های شناختی ضرورت دارد .لذا استفاده از فناوری اطلاعات و ارتباطات برای دست یابی به هدف های « یادگیری با کیفیت برای همه » اجتناب ناپذیر است.(برودی ، ۱۳۸۲: ۱۷ ) در سال های اخیر, فناوری‌های اطلاعات چنان مورد پذیرش قرار گرفته‌اند که اکنون در هر جنبه از زندگی خصوصی و عمومی ضروری به نظر می‌رسد.کاربرد فناوری های جدید اطلاعاتی و تغییرات سریع آن، موجب بروز تحولات بسیار در کلیه جنبه‌های یادگیری و آموزش شده است. شبکه‌های ارتباطی و اطلاعاتی بویژه اینترنت چهره آموزش سنتی و تعامل میان معلم و شاگرد را در تمام سطوح آن از پیش دبستانی تا دانشگاهی دگرگون کرده‌اند.فناوری آموزش را متنوّع و ساده می کند، سرعت یادگیری را افزایش می دهد و دانش آموزان را به تماس با منابع موجود و بهره گیری از آنها ترغیب می کند (کرمی پور، ۱۳۸۱، ص۲۷).
در دسامبر ۱۹۹۶ و در اولین اجلاس وزیران سازمان تجارت جهانی[۵] (WTO) که با حضور ۵۴ کشور عضو این سازمان، در سنگاپور برگزار شد، توافق نامه فناوری اطلاعت به امضا رسید. در این توافق نامه دولت ها متعهد شدند که تعرفه و سایر عوارض محصولات این بخش شامل رایانه، تجهیزات الکترونیکی داده پردازی، تجهیزات ارتباط از راه دور و نرم افزار و رایانه را تا اوایل ژانویه ی ۲۰۰۰ به تدریج لغو کنند (صنایعی، ۱۳۸۳).این توافق نامه بیان گر آن است که این کشورها به ضرورت بهره گیری از فناوری اطلاعات و ارتباطات پی برده، در این راستا به اقداماتی دست زده اند.
کشور ایران از لحاظ آمادگی فناوری اطلاعات و ارتباطات در بین ۶۰ کشور دنیا در رتبه ی ۵۲ قرار گرفته است (صنایعی، ۱۳۸۳). از این رو، لازم است برنامه های جامع و مناسبی در جهت توسعه ی فراساختارها و مهارت های ضروری، برای فناوری اطلاعات و ارتباطات تدوین و اجرا شود.
بی شک آینده هر جامعه ای به کیفیت و کارآیی آموزش و پرورش آن کشور بستگی دارد «از این روی هر چه کارآیی و بهره دهی برنامه های آموزشی موثرتر و مفیدتر باشد جامعه ی فردا سلامت و سعادت بیشتری خواهد یافت» (یغما،
۱-۶٫ تعاریف نظری و عملیاتی اصطلاحات:
۱-۶-۱٫ تعاریف نظری:
فناوری اطلاعات و ارتباطات:
فناوری اطلاعات و ارتباطات از تلفیق سه حوزه اطلاعات، کامپروتر و ارتباطات پدید آمده است. این فناوری از ترکیب سه بخش متمایز کامپیوتر، ازتباطات و اطلاعات حاصل می شود. بخش کامپیوتر سخت افزار و تامیین کننده تجهیزات و ادوات لازم می باشد. داده ها و اطلاعات به عنوان خمیر مایه و مواد اولیه در درون شبکه، ارتباطات مخابراتی بخش سوم است که وظیفه برقراری ارتباط بین دو بخش دیگر را برعهده دارد (عبادی، ۱۳۸۴).
دوره متوسطه:

تولید ناخالص داخلی و مصرف

افزایش قیمت گاز تا ۲۰۰ درصد بیش‌ترین تأثیر را در مخارج مصرفی مردم با افزایش۱٫۸۲ درصد دارد و کمترین تأثیر این سیاست نیز کاهش ۰٫۸۲ درصد در صادرات بوده است.

این پژوهش که در قالب مدل داده– ستانده صورت گرفته است به بررسی آثار افزایش قیمت گاز بر روی تولید و مصرف کشور مالزی پرداخته است

ایکسیاو و همکاران ۲۰۰۷

تقاضا برای منابع انرژی

یافته‌های این پژوهش بیان می‌کند که مدل AIDS کمی بهتر از مدل ترانسلوگ است و مدل ترانسلوگ نیز نسبت به مدل لگاریتم خطی که به نوبه خود بهتر از مدل خطی است، بهتر می‌باشد.

در این مطالعه برای برآورد توابع تقاضا برای منابع انرژی در آمریکا از توابع خطی، لگاریتمی خطی ، ترانسلوگ، و فرم های کاربردیAIDS استفاده کردند.

الودل و زیرامبا ۲۰۰۸

تقاضای گازوئیل

یافته‌های این پژوهش بیان می‌کند که تقاضای گازوئیل نسبت به تغییرات قیمت و درآمد بی کشش است.

این مطالعه تقاضای گازوئیل را با بهره گرفتن از روش خود توضیح با وقفه‌های گسترده در کشور آفریقای جنوبی در دوره زمانی ۲۰۰۵-۱۹۷۸ مورد بررسی قرار می‌دهد.

جوتز و همکاران ۲۰۰۹

تقاضای گاز طبیعی

واکنش خانوار در کوتاه مدت به افزایش قیمت گاز طبیعی، تغییر استفاده از وسایل گازسوز است، اما در بلندمدت ، خانه وار تعداد و کارایی وسایل گازسوز و نیز راندمان حرارتی ساختمان خود را تغییر خواهد داد.

این مطالعه به برآورد تقاضای گاز طبیعی در بخش خانگی آمریکا می‌پردازد. در این مطالعه برای در نظر گرفتن متغیر دما در مدل ، از تقاضای گاز طبیعی که به وسیله دما نرمال شده بود استفاده گردیده است.

۲-۲-۲ مطالعات داخلی
نیلی(۱۳۷۵) در مطالعه‌ای با عنوان رشد اقتصادی، توزیع درآمد و رفاه اجتماعی به بررسی اثر تغییرات جهانی قیمت گندم و برنج بر رفاه در سال ۱۳۷۵ پرداخته است. وی با به‌کارگیری توابع عرضه و تقاضای گندم و برنج و با بهره گرفتن از مفاهیم مازاد تولیدکننده و مازاد مصرف‌کننده به ترتیب به عنوان معیاری از رفاه تولیدکننده و مصرف‌کننده این کار را انجام داده است. نتایج این مطالعه نشان داد که میزان تغییر در رفاه تولیدکننده مثبت ولی در مورد مصرف‌کننده منفی بوده است. که این موضوع بیان‌کننده این امر بود که در سال فوق رفاه تولیدکننده افزایش و رفاه مصرف‌کننده کاهش یافته است.
عکس مرتبط با اقتصاد
فتینی و بیکن[۴۲] ( ۱۹۹۹) با بهره گرفتن از جدول داده – ستانده به برآورد اثر تعدیل قیمت انرژی تا سطح قیمت‌های جهانی در ایران پرداخته‌اند. در این مطالعه اثر تعدیل یادشده را بر قیمت سایر عوامل تولید بررسی کرده‌اند. نتایج این تحقیق نشان‌دهنده آن است که به جز بخش‌های انرژی تنها هشت بخش از ۴۳ بخش دارای افزایش قیمتی بیش از ۲۰ درصد بوده است. در مجموع، افزایش یک‌باره حامل‌های انرژی ( در سال ۱۹۹۹ )، حدود ۱۳ درصد از قیمت‌های متداول در آغاز سال ۲۰۰۱ – ۲۰۰۲ را افزایش خواهد داد.
مطالعه وزارت نیرو در سال ۱۳۷۹ با بهره گرفتن از نتایج حاصل از جدول داده – ستانده سال ۱۳۷۳ نشان داد که سیاست آزادسازی قیمت حامل‌های انرژی ( تعیین قیمت فرآورده‌های نفتی در سطح قیمت‌های فوب خلیج‌فارس، قیمت گاز در سطح صادراتی و برق در سطح قیمت تمام‌شده ) تورمی در حدود ۲۹/۶۳ درصد در مناطق شهری و ۹۴/۷۸ درصد در مناطق روستایی به دنبال خواهد داشت.
بخشوده (۱۳۸۰) در مطالعه‌ای با عنوان پیش‌بینی تأثیرات حذف دخالت دولت از بازار گندم به بررسی اثرات رفاهی حذف دخالت دولت از بازار گندم با بهره گرفتن از یک مدل تعادل جزئی پرداخته است. داده‌های مورد استفاده در این تحقیق مربوط به آمار سری زمانی سال‌های ۱۳۴۰-۷۹ بوده است. وی برای تعیین رفاه مصرف‌کنندگان و تولیدکنندگان از روش مازاد مصرف‌کننده و تولیدکننده استفاده کرد. نتایج مطالعه فوق نشان داد که حذف دخالت دولت، در وهله اول باعث افزایش مخارج دولت می‌شود و سپس باعث صرفه‌جویی در واردات گندم می‌گردد، در نتیجه سیاست آزادسازی به رغم ایجاد هزینه‌های اجتماعی و نیز کاهش رفاه مصرف‌کننده، همراه با صرفه‌های اقتصادی بوده است.
تصویر درباره جامعه شناسی و علوم اجتماعی
باستان زاده (۱۳۸۰) در پژوهشی به بررسی اثر تورمی تغییر قیمت حامل‌های انرژی با بهره گرفتن از فن داده- ستانده برای دوره ۱۳۷۴ تا ۱۳۷۸ پرداخته است. بر این اساس در این پژوهش قیمت حامل‌های انرژی هر ساله ۲۰ درصد افزایش‌یافته و در ۲ سناریو اثر تورمی این تغییر قیمت حامل‌های انرژی بررسی شده است. در سناریوی اول، شاخص بهای واردات و نهاده‌های اولیه تولید ثابت بوده و در سناریوی دوم این شاخص‌ها نیز به طور متوسط ۱۵ درصد رشد خواهند یافت. نتایج سناریوی اول نشان می‌دهد که بخش‌های آب و برق به علت ترکیب هزینه‌ای نهاده‌های ورودی و نیز سهم نسبتاً بالای حامل‌های انرژی در مجموع هزینه‌های واسطه‌ای، بیش‌ترین تأثیر و بخش‌های کشاورزی و فرآورده‌های نفتی نیز کمترین تورم را در سطوح قیمتی خود دارند. وی دلیل پایین بودن تورم در بخش انرژی را با توجه به رعایت معیارهای فنی و مراحل زنجیرهای پالایش در وجود سطوح پایین قیمت حامل‌های انرژی دانسته که به این ترتیب سهم هزینه‌ای جریان خود مصرفی در ماتریس ضرایب مستقیم را بسیار محدود می کند. در سناریوی دوم نیز بخش‌های برق و فرآورده‌های نفتی به ترتیب بیش‌ترین و کمترین اثر را داشته‌اند. باستان زاده در ادامه، سناریوی دوم را با بهره گرفتن از یک مدل تعادل عمومی آزمون می کند و باز هم بخش برق بیش‌ترین و بخش صنعت کمترین اثر را از تغییر قیمت حامل‌های انرژی در رشد شاخص بهای تولیدات خود مشاهده می‌کند. همچنین، وی بیان می‌کند که نتایج آزمون دو روش یادشده تقریباً یکسان بوده و خروجی‌ها نزدیک به ۲ درصد باهم تفاوت داشته‌اند.
حق جو ( ۱۳۸۱ ) تحقیقی با عنوان “رفاه اجتماعی و توسعه” انجام داده است در این تحقیق آمده است که چیرگی بر فقر همواره برای دولت‌های عدالت گرا به مثابه یک هدف راهبردی مطرح است. به همین سبب، سیاست‌ها و برنامه‌های توسعه تأکید بر ” توزیع[۴۳] ” و ” برابری[۴۴] ” داشته و این قبیل حکومت‌ها به تعدیل فاصله طبقاتی اهتمام می‌ورزند. در ایران نیز از آغاز سال ۱۳۷۵ به این سوء شاهد نوسان‌های زیادی در سیاست‌گذاری‌ها بوده‌ایم . وجود تورم پنهان و آشکار، شرایط مساعد برای رانت‌خواری برخی‌ها، ساختار شکننده اقتصادی، جنگ نه ساله، نظام مدیریتی خنثی، رشد مشکلات اجتماعی ( بیکاری، اعتیاد، و ….)، گسترش کمی جمعیت زیر خط فقر وضعیت نامطلوبی را به شرایط اقتصادی و اجتماعی کشور تحمیل کرده و مقوله ” رفاه اجتماعی ” را به عقب رانده است.
لطفعلی پور و لطفی (۱۳۸۳) در مقاله‌ای تحت عنوان ” بررسی و برآورد عوامل موثر بر تقاضای برق خانگی در استان خراسان” به بررسی و برآورد عوامل موثر بر تقاضای برق در بخش خانگی استان خراسان می‌پردازد. در این پژوهش به استخراج عوامل موثر بر تقاضای برق خانگی می‌پردازند. آنگاه با بهره گرفتن از آمار و اطلاعات سری زمانی مربوط به دوره زمانی ۱۳۵۵ – ۱۳۸۰ یک الگوی تک معادله و از نوع لگاریتم خطی برای برآورد مدل تقاضای برق خانگی استان طراحی گردید. نتایج حاصل از برازش مدل تقاضا نشان می‌دهد که قیمت برق و هزینه خانوار تأثیر معناداری بر مصرف برق ندارد. همچنین بیان می‌دارند که کشش متقاطع قیمتی نفت و گاز طبیعی بیان‌کننده این واقعیت است که انرژی برق و سایر سوخت‌های جایگزین نمی‌توانند به راحتی جانشین یکدیگر شوند، بعلاوه بیان می‌دارد که ضریب متغیر مصرف دوره قبل نشان می‌دهد که مصرف‌کنندگان خانگی طبق عادت مصرفی خود عمل می‌نمایند.
مطالعه بانک مرکزی (۱۳۸۳) نشان می‌دهد که افزایش یک‌باره قیمت سه فرآورده نفتی شامل بنزین، بنزین، نفت گاز و نفت کوره به سطح فوب ” F.O.B[45] ” خلیج‌فارس، در چارچوب مدل داده- ستانده، ۲۶ درصد تورم و در چارچوب مدل تعادل عمومی ۲۹ درصد تورم را به همراه خواهد داشت.
تاج‌الدین و غفاری ( ۱۳۸۴ ) پژوهشی در حوزه شناسایی مؤلفه‌های محرومیت اجتماعی انجام داده‌اند، در این پژوهش آمده است که محرومیت اجتماعی از مباحث مهم رفاه و سیاست اجتماعی است که در کنار موضوعاتی چون فقر، طرد و نابرابری اجتماعی قابل بررسی است. هر چند که به لحاظ مفهومی و تجربی این مفاهیم تفاوت‌هایی با یکدیگر دارند در این نوشتار تلاش شده است با طرح ابعاد مفهومی، نظری و تجربی محرومیت اجتماعی موضوع در حوزه مورد مطالعه مورد آزمون تجربی قرار گیرد. با شناسایی شاخص‌های محرومیت اجتماعی با بهره گرفتن از تکنیک تحلیل عامل از میان عوامل مطرح‌شده مؤلفه‌های شناسایی‌شده پس از نام‌گذاری عبارت‌اند از بیگانگی اجتماعی، احساس شهروندی، تعامل اجتماعی و رضایت از زندگی. این مؤلفه‌ها با یکدیگر دارای تجانس و سازگاری درونی بوده که در مجموع سازنده محرومیت اجتماعی هستند . بدین ترتیب گسترش محرومیت خود دارای نوعی طرد از جامعه می‌باشد و در چنین شرایطی رفاه اجتماعی در سطح حداقلی قرار دارد.
شریف‌زاده در قالب مدل داده – ستانده در پایان‌نامه کارشناسی ارشد خود تحت عنوان ” ارزیابی آثار افزایش قیمت حامل‌های انرژی بر قیمت‌ها ( تحلیل داده – ستانده )” در سال ۸۴ بیان می‌دارد در صورت افزایش ۱۰۰ درصدی قیمت فرآورده‌های نفتی، گاز طبیعی و برق، کشور با تورمی ۱۰۰ درصدی مواجه خواهد شد.
جهانگرد و همکاران (۱۳۸۵) در پژوهشی به بررسی آثار و تبعات هزینه‌ای تعدیل قیمت انرژی بر زیر بخش‌های حمل‌ونقل و همچنین، بررسی کشش‌های قیمتی انواع شبکه‌های حمل‌ونقل هوایی و جاده‌ای برای بررسی نحوه واکنش به تصحیح قیمت انرژی پرداخته‌اند. آن‌ ها برای ارزیابی آثار و تبعات هزینه‌ای تعدیل قیمت انرژی بر برخی زیر بخش‌های حمل‌ونقل و همچنین آثار مصرفی آن به ترتیب از الگوی داده- ستانده و الگوهای اقتصادسنجی استفاده کرده‌اند. در این زمینه برای ارزیابی آثار و تبعات هزینه‌ها از جدول‌های داده- ستانده انرژی سال ۱۳۷۳ در قالب سنا ریوهای مختلف استفاده کرده و این نتیجه را به دست آورده‌اند که در صورت افزایش قیمت بنزین هزینه حمل‌ونقل بار بیشتر از حمل‌ونقل مسافر افزایش می‌یابد. برای ارزیابی آثار مصرفی از روش تصریح تابع تقاضای کلان با بهره گرفتن از روش الگوسازی فضای حالت در دهه‌ های ۵۰، ۶۰ و ۷۰ استفاده کرده‌اند. بر این اساس، با تفکیک زیر بخش حمل‌ونقل جاده‌ای به بار و مسافر، کشش قیمتی بنزین در حمل‌ونقل جاده‌ای بار برابر ۰٫۲۷- و در حمل‌ونقل جاده‌ای مسافر برابر ۰٫۱۵- برآورد شده و در بخش حمل‌ونقل هوایی کشش قیمتی سوخت جت نیز در بالاترین حد خود برابر ۰٫۲- بوده است.
مریدی (۱۳۸۵) در قالب مدل داده – ستانده در پایان‌نامه کارشناسی ارشد خود تحت عنوان ” حذف یارانه‌های انرژی و ارزیابی آثار توزیعی آن (تحلیل داده – ستانده )” که در سال ۱۳۸۵ انجام شده است نشان داده است که در اثر افزایش قیمت حامل‌های انرژی در سطح بازارهای بین‌المللی، بیش‌ترین تورم ایجادشده مربوط به هزینه ” میوه‌ها و سبزی‌های آماده ” در دهک دهم روستایی ( ۷۰۰ درصد ) و کمترین تورم نیز در هزینه‌های ” بهداشت و درمان ” در دهک ششم شهری ( ۳۶۰ درصد ) بوده است. همچنین نتایج این مطالعه نشان می‌دهد که آثار تورمی پدید آمده در میان گروه‌های مختلف هزینه‌ای، در مناطق روستایی از نوسان بالاتری برخوردار بوده است، به عبارت دیگر اختلاف بین کمترین و بیش‌ترین تورم در این مناطق در حدود ۷۰ درصد بوده است این در حالی است که این میزان در مناطق شهری در حدود ۵۳ درصد بوده است.
داوودی و سالم (۱۳۸۵) در پژوهشی تحت عنوان « اثرتغییرقیمت بنزین بر رفاه خانوارها دردهک های مختلف درآمدی» جهت بررسی آثار تغییر قیمت بنزین در اقتصاد، به محاسبه تغییر رفاه مصرف‌کنندگان دهک‌های مختلف درآمدی، ناشی از افزایش ۳۰ درصدی قیمت بنزین با بهره گرفتن از دو معیار «تغییرمتعادل» و «تغییر جبرانی» طی دوره زمانی ۸۲ – ۷۵ پرداختند. مدل انتخابی در برآورد معادلات تقاضا، مدل تقاضای تقریباً ایده آل و داده‌های مورد استفاده در این مطالعه نیز داده‌های تلفیقی بوده است. جهت جامعیت مطالعه، در محاسبات مربوط به تغییر رفاه، علاوه بر اثر مستقیم تغییر قیمت بنزین، اثر غیرمستقیم آن؛ یعنی تورم ناشی از این تغییر نیز لحاظ شده است. نتایج به دست آمده حاکی از آن است که رفاه نسبی از دست رفته دهک‌های پایین درآمدی از دهک‌های بالای درآمدی بیشتر می‌باشد.
کهن‌سال و همکاران (۱۳۸۶) در مطالعه‌ای به بررسی افزایش قیمت گندم بر رفاه خانوارهای استان خراسان رضوی با بهره گرفتن از معیار نسبت منفعت خالص (NBR ) و برای برآورد تغییر در رفاه خانوارهای نمونه با روش تغییرات جبرانی می‌پردازند. بر اساس نتایج حاصل‌شده از این مطالعه ۵/۴۶ درصد از خانوارهای این استان خریدار خالص و ۵/۵۳ درصد فروشنده خالص گندم هستند. همچنین نتایج نشان داد ۳ درصد از درآمد خانوارهای این استان از فروش گندم به دست می‌آید. این در حالی است که تنها ۴/۰ درصد از درآمد خانوارها در این استان برای خرید نان هزینه می‌شود. بر این اساس خانوارهای استان خراسان رضوی فروشنده خالص گندم بوده و در اثر افزایش قیمت گندم درآمد واقعی و رفاه خانوارهای این استان افزایش می‌یابد.

برای

.حسینی نژاد،حسین قلی،1373،حقوق کیفری بین المللی،نشرمیزان،چاپ اول،ص 18. ↑
پایان نامه

. بوریکان،ژاک،همان،ص 324 و 323. ↑
.میرمحمد صادقی،حسین،همان،ص 334. ↑
.میرمحمد صادقی،حسین،همان،ص334. ↑
.undermining the legitimate private sector. ↑
.Exposed Emerging Markets. ↑
.http://www.money-howstuFF works. Com./ money – laundering. Ht m. by Julia Layton. ↑
.http://www.apgml.org/issues/docs/30 Negative% 20 Economic. Html. ↑
.منطقه هلال طلایی (The Golden Crescent) در آسیای میانه شامل کشورهای افغانستان و پاکستان و منطقه مثلث طلایی. (TheGoldentriangle) در آسیای جنوب شرقی متشکل از کشورهای لاتوس، برمه و تایلند می باشند که بیش از 90 درصد تولید تریاک جهان در این مناطق صورت می گیرد. ↑
.مندرج در روزنامه ایران، مورخه 31 اردیبهشت ماه 1388، پنج شنبه، ص 22. ↑
.ساکی، محمد رضا،1387،آشنایی با جرم پولشویی، انتشارات جاودانه، چاپ اول،ص 80 و 81. ↑
.مندرج در روزنامه اطلاعات، مورخه 18 خردادماه 1388، دوشنبه، ص 13. ↑
.صحرائیان،سید مهدی،1381،سوییس بزرگترین مرکز تطهیر پول جهان، نشر معارف. ↑
.Cees schaap, Id. P9. ↑
.عده ای عقیده دارند که کاربرد اصطلاح جرم سازمان یافته، نقض غرض است؛ زیرا جرم، بی نظمی ایجاد می کند، نظم اقتصادی، بهداشتی، سیاسی و فرهنگی یک جامعه را نابود می کند و افکار عمومی را مختل می سازد. براین اساس، نمی توان جرمی را که خود مختل کننده نظم حاکم برجامعه است، سازمان یافته، توصیف کنیم. به همین استدلال، عده ای مدعی شده اند که اصطلاح جرم سازمان یافته یک معنای مثبت دارد و یک معنای منفی. لذا بهتر است به جای این اصطلاح، از اصطلاح فعالیت های نامشروع ضدقانونی یا بازارهای نامشروع استفاده کنیم تا مقداری بعد منفی به این عنوان دهیم. ↑
عکس مرتبط با اقتصاد
.Organized Crime. ↑
.Business of Crime. ↑
.سلیمی،صادق،1382،جنایات سازمان یافته فراملی،انتشارات صدرا،تهران،جلد اول،ص 32. ↑
.همان،ص 32. ↑
.بوسار،آندرو،همان،ص 110. ↑
.بورکان،ژاک،همان،ص 322. ↑
.همان،ص 322. ↑
.همان،ص 323. ↑
.همان،ص 317. ↑
.میرمحمد صادقی،حسین،همان،ص 191. ↑
.همان،ص 231. ↑
.میر محمد صادقی،حسین،1378،جرایم علیه اموال و مالكیت،نشر دادگستر،چاپ ششم،ص 52. ↑
1.Predicate offence. ↑
.بوریكان،ژاک، «بزهكاری سازمان یافته درحقوق فرانسه»،ترجمه:نجفی ابرندآبادی،علی حسین،مجله تحقیقات حقوقی،ش22 –21،ص 324. ↑
1.Serious Crime. ↑
.البته ایران هنوز كنوانسیون پالرمو را تصویب نكرده است. ↑
.رهبر،فرهاد؛زال پور،غلامرضا؛میرزاوند،‌فضل الله،«بررسی قوانین پولشویی در كشور‌های منتخب»،نشریه مجلس و پژوهش،ص 82 ـ 79. ↑
.فریادرس،محمد،1383،«مجلس ششم مبارزه با پولشویی را از خاطر برد»،روزنامه كیهان. ↑
.موسوی مقدم،محمد،1381،درآمدهای ناشی از جرم(پولشویی)،انتشارات رضوانی،چاپ اول،ص 11-9. ↑
.بابایی خانه سر،عباس،1375،پاكسازی پول و نقش آن درجرایم فراملی،پایان نامه كارشناسی ارشد حقوق جزا و جرم شناسی،دانشگاه تهران، ،‌ص 6. ↑
.رهبر،فرهاد و دیگران،تعاریف،‌مفاهیم،‌آثار وپیامدهای پولشویی،پیشین،ص 35. جهت دانلود متن کامل این پایان نامه به سایت abisho.ir مراجعه نمایید.
e-ref-101″>↑

.الف)شمس ناتری،محمد ابراهیم،«پولشویی، آثار وعكس العملها»،اندیشه های حقوقی،ش5،ص91.ب)Peter Gill ,Adam Edwards. Transnational organized crime, First publication, London, Routledge, 2003, P.208 ↑
.بند (ه) ماده 2 كنوانسیون پالرمو. ↑
.بند (د) ماده 2 كنوانسیون پالرمو. ↑
.بند (الف) ماده 2 كنوانسیون پالرمو. ↑
.طغرانگار،حسن،1380،«جرایم سازمان یافته در حقوق جزای ایران و بین الملل»،‌پایان نامه كارشناسی ارشد حقوق جزا و جرم شناسی دانشگاه امام صادق(ع)،ص 92. ↑
.حیدری،علی مراد،‌1382،تطهیر پول در اسناد بین المللی وحقوق كیفری ایران،پایان نامه كارشناسی ارشد حقوق جزا وجرم شناسی،مجتمع آموزش عالی قم،ص54. ↑
.ماده 3 كنوانسیون پالرمو. ↑
.مثل كلاهبرداری و اختلاس و ارتشاء موضوع ماده 4 قانون تشدید مجازات مرتكبین ارتشاء و اختلاس و كلاهبرداری، ‌مصوب 1367. ↑
.بند (الف) ماده 2 كنوانسیون پالرمو. ↑
.خالقی،علی،1383،«محتوا وجایگاه قاعده منع محاكمه مجدد در حقوق جزای بین الملل و ایران»،علوم جنایی(مجموعه مقالات در تجلیل از استاد دكتر محمد آشوری)،انتشارات سمت،ص 414. ↑
1.R.T.Naylor, “Follow The Money Method In Crime Control Policy” ,York University. Toronto 1999,P.35 ↑
.بند 2(ب) ماده 6 كنوانسیون شورای اروپا. ↑
.بند2 ماده 6 كنوانسیون پالرمو. ↑
.توصیه شماره 1. ↑
.آقایی نیا،حسین،نیم سال دوم سال تحصیلی 1382-1381،تقریرات درس حقوق جزای عمومی2،‌كارشناسی ارشد دانشگاه تهران. ↑
1.peter Gill and others, op. cit .,p. 197. ↑
.میر محمد صادقی،حسین،حقوق جزای بین الملل،پیشین،ص347. ↑
.ماده 3 كنوانسیون وین،‌ماده 1 دستورالعمل اروپایی،بند 2(و) كنوانسیون پالرمو،توصیه شماره 2(الف)،«فاتف» در سال 2001. ↑
.گزارش دفتر بررسی های اقتصادی،از سری بررسی های امنیت اقتصادی، پولشویی،1381،ص 18-17 ↑
.علیزاده،ژیلا،«مقابله با پولشویی و نقش آن درسالم سازی اقتصاد»،بانك و اقتصاد،ش 38،ص 28. ↑
1.Refinifg. ↑
.میر محمد صادقی،حسین،حقوق جزای بین الملل،پیشین،ص 335. ↑
.بند اول اعلامیه كمیته بال،توصیه شماره 10«فاتف» 1990 و شماره 5 آن در اصلاحیه 2001 و … ↑
1.Smurfing. ↑
2.Laundering Digital Money, on : www .cs .utah .edu/kmay.lookdigital/laundery.html. ↑
3.Neal Hall , Money laundering ,on: www.justice4you. org/money – laundering.html. ↑
4.Correspondent Bank. ↑
.تذهیبی،فریده،«درتعقیب پول كثیف»،بانك و اقتصاد،ش 24،ص 37. ↑
6.Offshore. ↑
1.linda Gustitus,Elise Bean, Robert Roach,”correspondent Banking: A Gateway for Money. launderingh”, Economic perspectives E-Journal, may 2001. on: www. Usinfo. State. Gov/journals. ↑
2.R.mark Bortner ,”cybrlaundering” on : www.law miami .edu/froomkin.seminars. Bortner .html. ↑
.بابایی خانه سر،عباس،پیشین،ص 69. ↑
.محمدی،احمد،1380،بررسی راهكارهای مبارزه با جرم تطهیر پول در اسناد بین المللی وحقوق جزای فرانسه و ایران،پایان نامه كارشناسی ارشد دانشگاه امام صادق (ع)،ص34. ↑
2.FATF Report on Money laundering and Terrorist Financing Typologies ,2003-2004.p.3-6. ↑
3.Tax heavens. ↑
– NCCT : Non – Coaperational Countries and Territories ,June . 2001 1.Patrik M.Jost , Harjit singh sandhu, “The Hawala Alternative Remittance System and Its Role in Money laundering , Interpol General Secretariat ,lyon.January 2000 . on: www.Interpol. Int/public/Financial crime/ money laundering/Hawala/default.asp ↑
2.W.Michael Kramer.Hanging Global Money laundering out to Dry, on :WWW .ACFE.com. ↑
3.FATF Report , op.cit. 1997 – 98 , p.p 5-6. ↑

۲-۱-۱- سابقه و خاستگاه اصلی زرتشت
هم زمان با حکومت مادها، سلسله ای در شرق ایران حکومت می کرد که در منابع کهن و به زبان پهلوی به کیانیان، جمع «کی»، معروف و مرکز آن بلخ(باختر- باکتریا) بود(تفضلی، ۱۳۷۶؛ ص ۳۶). محدوده حکومتی کیانیان شرق ایران از زرنگیا(سیستان بعدی) تا بلخ را در بر می گرفت. در زمان مورد بحث، گشتاسب یا ویشتاسب، فرزند لهراسب از سلسله کیانی و آخرین آنان، فرمانروایی می کرد. گشتاسب اهمیت تاریخی فراوانی دارد؛ زیرا گذشته از آن که دین زرتشت را پذیرفت، در تقویت دیوان سالاری و ترتیب دیوان ها و گردآوری و نگاشتن دفاتر حکومتی کوشش بسیار کرد که وزیر دانشمندش جاماسب در این کار سهم بسزایی داشته است. زرتشت که آوازه ی این حکومت را شنیده بود نزد گشتاسب رفت و دین خود را بر او آشکار کرد(اصفهانی، ۱۳۶۷: ص۳۳). ابتدا، همسر گشتاسب «آتوسا» به وی پیوست و سپس گشتاسب و آن گاه جاماسب پیرو او شدند؛ بدین ترتیب دستگاه حکومتی پشتیبان او گشت و از ان پس دین رسمی شرق ایران زرتشتی شد. در این زمان زرتشت چهل و دو ساله بود و دارای پسران و دختری بود. جاماسب دختر زرتشت را به همسری گرفت و این خویشاوندی در توسعه کار وی تأثیر گذارد. حتی گشتاسب برای اشاعه دین زرتشتی دست به نبردهایی نیز زد، که پیروزی با وی بود(بویس[۲]، ۱۳۷۵: ص ۲۳)؛ و توسعه این دین گواه آن است. ابن مسکویه می نویسد: «که به دستور گشتاسب در هند نیز آتشکده ای ساخته شد»(ابن مسکویه، ۱۳۶۶:ص ۸۳). زرتشت در این سفر، در شرق ایران پایگاهی مهم یافت. بدین ترتیب زرتشت با نیروی فزاینده ای که از جانب شرق ایران و دستگاه حکومت گشتاسب یافت و با رسمیتی که به دین وی بخشیده شد، سفر خود را از شرق به غرب ادامه داد. یکی از مراکز مهم دین زرتشتی و طبقه مغان ری بود که بر سر راه شرق به غرب قرار داشت و از موقعیت مهم جغرافیایی و سوق الجیشی برخوردار بود؛ بعدها، مهم ترین و اصلی ترین پایگاه زردشت، آتور پاتکان(آذربایجان) یا مدیا(مدیه)، مرکز ثقل حکومت نوپای مادها قرار گرفت و بدین ترتیب، دین زرتشتی از اوایل سده هفتم ق.م قلمرو مادها را فرا گرفت و به احتمال زیاد، دین رسمی حکومت شد(دیا کونوف،۱۳۴۵: صص ۴۸۱ ،۴۸۴، ۴۹۴)؛ زیرا دستگاه حکومتی نیاز به یک دین رسمی داشت تا از لحاظ معنوی نیز بر اتباع خود که در گستره وسیع فلات ایران قرار داشتند، به گونه ای نیرومند و یکدست فرمان براند؛ زرتشت عمری دراز داشته و همین طول عمر سبب شد که فرصت آن را بیابد تا در اشاعه هر چه بیشتر دین خود بکوشد(بویس، ۱۳۷۵: ص ۲۶۵). گروهی که معتقدند زرتشت در آذربایجان(آتورپاتکان) متولد شده و از آن جا ظهور کرده است، حرکت تبلیغی او را از این منطقه دانسته اند(اصفهانی، ۱۳۶۷: ص۳۵۷). [آن چه مسلم است این است که] کیش زرتشتی، کهن ترین دین وحیانی است و چه بسا بیش از هر دین دیگر، به طور مستقیم و غیرمستقیم بر جهان بشری اثر نهاده باشد. این کیش، خود، دین رسمی سه شاهنشاهی بزرگ ایران بوده است که از سده ی ششم پیش از میلاد تا سده هفتم میلادی تقریباً پیوسته در اوج شکوفایی و قدرت بودند و بر بخش اعظم خاور نزدیک و میانه سلطه داشتند(بویس، ۱۳۷۵: ص ۲۶۵).
۲-۲ جغرافیای زرتشتیان
۲-۲-۱- سیستان
سجستان در قرون اول اسلامی یکی از ایالات ایران بود ، که دین زرتشتی در آن قوی مانده بود. این ایالت به خصوص در تاریخ مذهبی ایران مانند آذربایجان، دارای مقام ارجمندی است. این سرزمین وطن اصلی کیانیان شمرده شده. بی شک سیستان قدیم به خرابی و بیچارگی و کم جمعیتی امروزه نبوده، دریاچه هامون در سنت زرتشتیان معتبر است؛ چون در آینده سه پسر از پشت پیغمبر زرتشت از کنار آن ظهور خواهند کرد که هر یک فاصله هزار سال از همدیگر پا به عرصه وجود خواهند گذاشت و به ترتیب هوشیدر، هوشیدرماه و سوشیانت نام دارند.در ظهور پسر آخری که غالباً کلمه سوشیانت بر او اطلاق می شود، لشکر دروغ اهریمنی یکسره نابود خواهد شد(پور داوود، ۱۳۸۰: صص ۲۸۹، ۳۰۲).
در دیه کرکویه آتش خانه ای بود که بنیاد آن را به کیخسرو پادشاه کیانی نسبت می دادند. تاریخ سیستان (تألیف ۴۴۵ ه) یکی از دو کتابی است «که درباره آتش کرکویه به تفصیل سخن رانده و در آن باره از کتاب گرشاسب ابوالمؤید بلخی نقل کرده است. این امر معلوم می دارد ،که تا عصر مؤلف کتاب، یعنی اواسط قرن پنجم، طایفه مغان و علما و متکلمان زرتشتی در سیستان بسیار بوده اند.»(صدیقی، ۱۳۷۲: ص ۱۰۵).
در تاریخ سیستان درباره آتش کرکویه این چنین نقل شده است:
و این جایگه که اکنون آتشگاه کرکوی است معبد جای گرشاسب بود پس کیخسرو آن را آتشگاه کرد و گبرکان چنین گویند: که آن آتش هوش گرشاسب است و حجت آرند به سرود کرکوی(صدیقی، ۱۳۷۲: ص ۱۰۵).
۲-۲-۲- فارس و طبرستان
در ایالت فارس که زادگاه شاهان ساسانی بود، مخصوصاً تا قرن چهارم آتشکده های فراوان وجود داشت.
اصطخری در مسالک و ممالک می گوید: «جز قلیلی از جاها، ناحیتی و شهری از فارس بی آتش خانه نیست و ذکر همه آن ها از حفظ به سبب بسیاری عدد آن ها دشوار است.»( صدیقی، ۱۳۷۲: ص ۱۰۲). مسعودی هم چنین می گوید:
«که در ایالت فارس در شهر ارجان آتشکده ای بود و هم چنین در نسا، و همین طور از آتشکده ای در اصطخر که در عهد وی(۳۳۲ ه) خراب شده بود و آن را مسجد سلیمان می نامیدند، نام برده و هم از آتشکده ای به نام بارنوا منسوب به اردشیر. »( مسعودی، مروج الذهب و معادن الجوهر، ۱۳۷۰: صص ۷۲، ۸۱).
بنابراین در سرزمین هایی مثل استخر و کازرون و ولایات دیلم و طبرستان که آیین زرتشت در نزد طبقات ممتاز هم تا مدت ها بعد از اسلام باقی ماند، فعالیت آتشگاه و موبدان از جانب عمال خلفا با مخالفت شدید و مستمری مواجه نشد. در عهد اصطخری(وفات ۳۴۶ ه) به هیچ ولایت اسلام چندان «گبر» که در ولایت پارس بود وجود نداشت. و هیچ ناحیه و روستایی در آن جا از آتشکده ی خالی به نظر نمی رسید(اصطخری، ۱۳۶۸: صص ۱۲۱ ،۱۰۶).
در کازرون به عهد جوانی شیخ مرشد(وفات ۴۲۶ ه) تعداد گبران چنان زیاد بود که مهتر آن ها می توانست احیاناً از بنای مسجد هم جلوگیری کند(کازرونی، ۱۳۳۳: ص۲۶).
در شیراز رفت و آمد زرتشتی ها در کوی و برزن چنان آزاد و عاری از هر گونه تضییق و تحدید انجام می گرفت ،که نزد مسلمین غیر محلی با غرابت و ناخرسندی تلقی می شد(مقدسی، احسن التقاسیم، ۱۳۶۱: صص ۴۲۹، ۴۴۱).
از نظر زرتشتیان ری هم از شهرهایی(مانند مقر پاپ در واتیکان[۳]) در عصر حاضر شمرده می شد. نویسندگان عرب نام موبدان این منطقه را مصمغان (مسمغان) یعنی بزرگ مغ ها یا موبدان موبد ضبط کرده اند(محمدی، ۱۳۷۴: ص ۵۱).
مطالب ذیل را ابوزید بلخی از ایالت فارس(پارس باستانی) گزارش کرده است:
زرتشتیان در سایه یک توالی بی وقفه، کتاب ها و آتشکده ها و رسوم روزگار پادشاهانشان را حفظ کرده اند. آنان رسوم باستانی را نگاه می دارند و در دین مطابق آن ها عمل می کنند. ولایتی نیست که بیش از فارس زردشتی داشته باشد؛ چون آن جا مرکز قدرت، آیین ها و کتاب های دینی ایشان است(بویس، ۱۳۷۵: ص ۱۸۴).
همسایه شرقی آن یعنی کرمان، نخستین بار در زمان صفاریان(۸۶۹- ۹۰۳ م)(۲۵۷ه- ۳۹۱ه) عمدتاً مسلمان شد، و در اواخر سده دهم میلادی، در استان جبال، هنوز هم زرتشتیان بسیاری بودند. در نواحی شمالی تر، یعنی در کوه های طبرستان(که روزگاری گشنسب آن را تسلیم اردشیر نکرده بود) سلسله ای محلی کیش قدیم را تا اواسط سده نهم میلادی حفظ کرده بود، یعنی تا زمانی که شاهزاده مازیار، در تلاشی نومیدانه برای احیای آن و شیوه های قدیم، شورشی را رهبری کرد.(ابن اسفندیار، ۱۳۸۹، ص ۱۵۷). در آن زمان هنوز آتشکده هایی باشکوه که در آن ها هم چنان آتش مقدس می سوخت، وجود داشت. در شمال غربی، لااقل تا اواسط سده دهم میلادی، آذرگشنسب در پرستشگاهی بر بالای تپه ای مراقبت می شد و در جنوب شرقی، آتش مقدس کرکوی تا سده سیزدهم میلادی باقی بود. قزوینی جغرافی دان، از آتشکده های آن همراه با دو گنبدش که شاخ هایی مانند شاخ گاو نر داشته اند، توصیفی به جا گذاشته است. وی از پریستاران بسیار این آتش همیشه فروزان یاد می کند و این که روحانیان آن با انبرهای سیمین و دهان پوشیده، چوب خشک درخت انجیر معابد را با احترام بر آن می نهند.( بویس، ۱۳۷۵: ص ۱۸۵).
در واقع مرکز اصلی و واقعی زرتشتیان در جنوب ایران در ناحیه فارس بود که جغرافی دانان مسلمان تا حدود قرن چهارم هجری قمری بقایای آیین زرتشتی را در این ناحیه مشاهده می نمودند(الهامی، بی تا : ص ۳۴۸).
مقدسی می گوید:
زرتشتیان در زندگی اجتماعی این ناحیه تأثیر و نفوذ بسیار داشته اند و هر چند هم ردیف اقلیت های دینی و اهل ذمه به شمار می رفتند ؛ ولی در نزد مردم و حکام مقام والاتری داشتند به طوری که نشانه ای که معمولاً می بایستی اهل ذمه برای شناخته شدن به خود بزنند، زرتشتیان شیراز با خود نمی داشتند. «مجوسان در آن جا بی نشانه راه می رفتند و آداب گبرگان به کار برده می شد.»( الهامی، بی تا : ص ۳۴۸).
تصویر درباره جامعه شناسی و علوم اجتماعی
پس می بینیم که زرتشتیان در قرن های نخست از آزادی کامل برخوردار بوده اند و از این رو شماره ایشان زیاد بوده و تأثیر بسیار در حیات اجتماعی و فرهنگی کشور داشته اند.
۲-۲-۳ یزد، کرمان، خراسان
[پس از آن که موبد موبدان همراه با روحانیانش به شمال غرب یزد پناه بردند] روستاهای ترک آباد و شریف آباد با هم، مرکزیت سازمان روحانیت زرتشتی ایران را تشکیل دادند. ظاهراً منظور شاردن، بازرگان فرانسوی در سده هفدهم میلادی، همین روستاهاست، وقتی می نویسد: «پرستشگاه اصلیشان در نزدیکی یزد است… این، بزرگ ترین آتشکده ایشان و نیز پرستشگاه و مرکز آموزش آنان است. در آن جاست که ایشان دین، اندرزها و امیدهایشان را اظهار می دارند. روحانی بزرگشان همواره در آن جا به سر می برد و آن را ترک نمی کند. او را دستوران دستور می نامند.» و در دوره های بعد گزارش شده است که«زیارت یزد، تکلیف است و هر فرد باید دست کم یک بار در عمرش بدین کار مبادرت ورزد، در آن هنگام، آنان برای روحانی بزرگشان هدایایی می آورند.»( بویس، ۱۳۷۵ ؛ ص ۱۹۶)
روستاهای این ناحیه هنگامی که دستوران دستور در آن جا اقامت گزید، بایستی هنوز زرتشتی می بوده اند. تجمع بزرگی از زرتشتیان هم در شهر کویری کرمان و پیرامون آن وجود داشت. جامعه زرتشتیان کرمان هم دستوران دستوری برای خود داشت که زیر نظر موبدان موبد زرتشتیان، در یزد بود. در آن سوی کرمان، یعنی در سیستان هم زرتشتیانی بوده اند؛ ولی فنای آنان در دوره های بعد سبب شد، که هیچ گزارشی از این جامعه به جای نماند. از این مهم تر این که در خراسان هم که دروازه حملات و کشتارها بود، زرتشتیانی می زیسته اند؛ ولی پس از سده دهم میلادی/ چهارم هجری، از آذربایجان در شمال غربی ایران، خبری از این دین قدیم به گوش نمی رسد. و در دوران غازان خان که پایتختش را در تبریز نهاده بود، گویا جامعه زرتشتی آن هم به پایان کارش رسیده بود(بویس، ۱۳۷۵ : ص ۱۹۷).
از اطلاعات پراکنده جغرافی نویسان چنین برمی آید، که طی سده های چهار و پنج ه.ق (ده و یازده م) چند جامعه زرتشتی در ایران می زیستند. شمار زرتشتیان در فارس بیش از سایر نقاط ایران بوده است.
اصطخری می گوید:
اکثر نواحی به ویژه روستاها در فارس آتشکده داشتند و پارسیان آداب و رسوم آیین زرتشت را به دقت اجرا می کردند. گذشته از فارس سرزمینی به نام «ری» در کنار زاینده رود به زرتشتیان تعلق داشته است. تعدادی از زرتشتیان در قریه ای موسوم به قریه المجوس در نزدیک قم و تعدادی دیگر در خوزستان، عراق و خراسان زندگی می کردند. زرتشتیان سمرقند حفاظت آبگذر را بر عهده داشتند و در عوض از پرداخت جزیه معاف بودند(اصطخری، ۱۳۶۸: صص ۱۰۶، ۱۲۱).
ابوریحان بیرونی(وفات ۴۴۰ ق/ ۱۰۴۸ م) از جامعه کوچک زرتشتیان در خوارزم خبر می دهد و آنان را مردمانی سطحی توصیف می کند که تنها به ظواهر دین توجه داشتند و از معانی و حقایق آن بی بهره بودند(بیرونی، ۱۳۵۰: ص ۳۱۲)
۲-۳- وضعیت سیاسی- اجتماعی- فرهنگی زرتشتیان ایران
۲-۳-۱- زرتشتیان و حکومت های ایران پس از اسلام
ولی، به طور یقین می دانیم که تا قرن چهارم هجری از ایرانیان جمعی کثیر به دین اهورامزدا مانده و آتشکده های بسیار در شهرها و ده ها بپا بود. تألیفات بسیار به زبان پهلوی می شد و موبدان و هیربدان هنوز محترم بودند و حتی به دربار خلفا راه داشته اند. از اواخر قرن چهارم به بعد، تعصب خشک و سخت گیری و خشونت نسبت به صاحبان ادیان دیگر شدت یافت و دین مزدیسنان رفته رفته از رونق افتاده ضعیف و تقریباً متروک شد(صدیقی،۱۳۷۲؛ ص ۸۶).
۲-۳-۱-۱- آل بویه و زرتشتیان
وقتی امیران آل بویه زمام امور بیشتر ایران را به دست گرفتند، زرتشتیان از آسایش نسبی برخوردار شدند. این سلسله ایرانی، خود را از تبار بهرام پنجم ساسانی می دانست و نسبت به دین قدیم تا اندازه ای مهربان بود. می گویند: عضدالدوله دیلمی، زمانی یک مجوس به عنوان دبیر خود گماشت . کتیبه ای عربی که بر سنگ های تخت جمشید کنده شده است، می گوید: که چگونه به سال ۹۵۵ م این فرمانروا از این ویرانه ها دیدن کرد و ماراسفند، موبد کازرون فارس، کتیبه های پهلوی آن جا را برایش خواند. در این زمان کازرون هنوز کاملاً زرتشتی بود و در اوایل سده یازدهم میلادی، حتی حاکمی زرتشتی به نام خورشید داشت(بویس، ۱۳۷۵؛ ص ۱۹۱).
عضدالدوله در فارس سیاست بی طرفی و مدارای دینی را تعقیب می کرد. هنگامی که فتنه ای خانگی میان مسلمانان و زرتشتیان بروز کرد و خانه های زرتشتیان به دست مسلمانان ویران گردید، وی به گوشمالی شدید دست اندرکاران این واقعه فرمان داد(فرای[۴]، ۱۳۷۷).
طی روزگار آسودگی آل بویه بود که جامعه زرتشتی بار دیگر توان پرداختن به موضوع گاهشماری را یافت. نوروز دینی، هنوز در آغاز آذر ماه برگزار می شد، ولی کبیسه یک ماهه برای نگاه داشتن آن تاریخ در اعتدال بهاری، که می بایستی در دوره خسرو پرویز اعمال می شد، طی جنگ ها و آشوب های آن روزگار، فراموش شده و بر این اساس آذرماه پیوسته عقب افتاده و تا سده دهم، از ماه های زمستان شده بود.این عقب نشینی سبب شد که به سال(۱۰۰۶م/۴۹۶ ه ) روز اول فروردین، عملاً یک بار دیگر با اعتدال بهاری مصادف شود، و از این رو در آن سال، نوروز دینی هم در همان تاریخ برگزار شد. و همراه آن پنج روز گاهانی هم عقب رفتند و به پایان اسفند ماه افتادند و همه گاهشمارها نیز بر همین اساس جابجا شدند. پارسیان هم همین تغییر را ایجاد کردند که به نظر می رسد در آن زمان از طریق زمینی، با زرتشتیان سیستان در تماس بوده اند. برای جامعه ایرانی این آخرین تغییری بود که تا سده بیستم انجام شد(بویس، ۱۳۷۵ : ص ۱۹۲)
به موجب اخباری که در پاره ای از منابع به چشم می خورد، در عهد اسلامی نیز جمع زیادی از زرتشتیان در ری اقامت داشتند، ولی کم کم از تعداد آن ها کاسته شد، عده ای از آن ها اسم و رسم و شهرت داشته، با برخی از امرای لشکری و کشوری مشهور بودند. ابودلف مسعربن مهلهل که در محضر صاحب بن عباد(از وزرای معروف آل بویه) حضور می یافت، در الرساله الثانیه در شرح حال مردی زرتشتی که ظاهراً مقاطعه کار سپاه بود می نگارد» در آن جا(ری) یک از مجوسان که به سال ۳۳۰ ه درگذشت، دیدم که سپاهیان خراسان و سران ایشان را سال تا سال شرابی در غایت جودت با تمامی لوازم آن از بره و طعام و میوه و هدایایی بخشید. وی ضمن نقل این حکایت به ثروتمندی و سخاوت زیاد این زرتشتی اشاره می کند. هم چنین او از یک زرتشتی شاعر از اهالی ری به نام بهرام پژدو نیز نام برده است که «زرادشت نامه» را سرود(کریمیان ۱۳۷۶: ص ۴۵).
خلاصه در قلمرو آل بویه نصاری و یهود در جبال و اهواز، مجوس(زرتشتیان) در فارس و کرمان، صائبین در اهواز بسیار بودند و در عراق هم از پیروان تمام ادیان تعداد قابل ملاحظه ای وجود داشت و با آن که جامعه اسلامی گه گاه اهل ذمه را ملزم به لبس «غیار و زنار» می کرد و با آن که آن ها همه جا به طور رسمی از اشتغال به مشاغل مربوط به نیازهای عام ممنوع بودند، در قلمرو آل بویه غالباً در اقامه مراسم خویش آزادی داشتند و در مقابل تأدیه جزیه و خراج در ذمه حمایت مسلمین بودند. اعطای مناصب اداری و مشاغل مربوط به حکومت به آن ها در دستگاه آل بویه نشانه ایی از سماحت فوق العاده دیلمان و اعتماد ایشان بر صدق و صمیمیت آن ها بود(زرین کوب، تاریخ مردم ایران، ۱۳۶۷؛ ص ۴۸۰).
۲-۳-۱-۲- غزنویان و زرتشتیان
غزنویان منسوبند به غزنه یا غزنی یا غزنین از شهرهای افغانستان حالیه در دامنه سلسله کوه های سلیمان که مرکز اولی و پایتخت ایشان بوده و اهمیت و اعتبار آن خاندان از شهر مزبور شروع شد(پیرنیا ۱۳۷۵: ص ۵۶۶ ).
اگر چه اساس دولت غزنوی از البتکین است، لیکن مؤسس حقیقی این سلسله سبکتکین را باید شمرد، چه او هم در طرف مشرق و جنوب بر بلادی وسیع دست یافته و هم از سمت مغرب به مقام حکومت خراسان و استیلای بر این کشور نایل آمده و ممالک غزنوی را وسعتی عظیم بخشیده است(پیرنیا ۱۳۷۵؛ ص ۵۶۶).
سلطان محمود در مذهب حنفی تعصب مفرط داشت و چون در ایام او بر اثر تبلیغات دعاه اسماعیلی در ماوراءالنهر و خراسان عده کثیری از مردم به آیین اسماعیلی یا مذاهب دیگر شیعه گرویده بودند، محمود هر کجا از ایشان نشان می یافت به سختی تمام می کشت، مخصوصاً به آن علت که دعاه اسماعیلی اهل ایران را به پیروی از خلفای فاطمی مصر می خواندند و این خلفا هم مدعی بنی عباس مخدومین محمود بودند این سلطان غالب کسانی را که بر دین حنفی نمی رفتند به تهمت قرمطی(یعنی اسماعیلی و طرفدار فاطمیون) تعقیب می کرد و به قتل می رساند و در این راه پیش او قرامطه و معتزله و حکما همه یک حکم داشتند، چنان که یاران مجدالدوله را به جرم معتزلی بودن از دم شمشیر گذراند و قسمت اعظم کتابخانه او را طعمه حریق کرد و فرستاده خلیفه فاطمی مصر را کشت. این سلطان گاهی نیز برای ضبط اموال اعیان و توانگران ایشان را به بد دینی متهم می ساخت و دارایی آنان را در ضبط خود در می آورد(پیرنیا ۱۳۷۵: ص ۵۷۴). ما از تعامل غزنویان با زرتشتیان در منابع تاریخی اطلاعات زیادی نداریم ، همچنانکه مری بویس معتقد است: تاریخ در قرن چهارم و پنجم در باره اقلیت های دینی اطلاعات زیادی به ما نمی دهد ، ولی می توان ، از منابع ادبی این دوره ، وضعیت اقلیت های دینی را تا حدودی حدس زد و گفت : که وضعیت اقلیت های دینی به مراتب از شیعیان اسماعیلی و فاطمی و فرقه های دیگر مسلمان بهتر بوده است . همانطور که عنصری این وضعیت را در دو بیت این گونه توصیف کرده است :
« تو آن شاهی که اندر شرق و در غرب جهود و گبر و ترسا و مسلمان
همی گویند در تسبیح و تهلیل الهی عاقبت محمود گردان »
۲-۳-۱-۳- سلجوقیان و زرتشتیان
سده های نهم و دهم میلادی را میان پرده ایرانیِ «میان تازیان و ترکان» نامیده اند. در نخستین سال های سده یازدهم میلادی ترکان سلجوقی از آسیای میانه به خراسان یورش آوردند، در سراسر ایران تاختند و همه سلسله های محلی را نابود کردند؛ و چون استقرار یافتند، اسلام را به گرمی پذیرا شدند. از اوضاع زرتشتیان در دوران حکومت اینان(۱۰۳۷ م- ۱۱۵۷ م) چندان نمی دانیم، ولی در جنگ های فتح ایران، بسیاری از آنان بایستی یا کشته شده باشند یا طی این دوران سخت که «همه راه ها بسته بود جز راه اسلام» ناچار از دین خود دست کشیده باشند(بویس، ۱۳۷۵ : ص ۱۹۵).
۲-۳-۱-۴- وضعیت اجتماعی زرتشتیان تا استقرار مغولان در ایران
بهترین راه بقای کافران [زرتشتیان] همزمان با تهاجم مغولان ناپیدایی بود؛ و احتمالاً در همین ایام بود، که موبدان موبد درصدد برآمد به همراه روحانیانش به مکانی تا جای ممکن دور(دهکده ای کوچک مشهور به ترک آباد در کنج شمال غربی دشت یزد) پناه جوید. این دهکده دورترین نقطه از شهر یزد دارای حاکم مسلمان، و در ناحیه ی مهمان کش و محصور در کوه ها بود؛ و در تپه های نزدیک آن جا زیارت گاهی برای «بانوی پارس» یعنی اردویسور اناهید وجود داشت که گویا وجود این زیارتگاه در گزینش این مکان بخصوص هم نقش داشته است. و علاوه بر این دو آتش، آتش بهرام را هم به روستای مجاور، یعنی شریف آباد آوردند و در آن جا، آن ها را در خانه های آجری کوچکی شبیه خانه های معمولی روستایی نشاندند.(از آن زمان همه آتش های مقدس را، هر چند بلند مرتبه بودند، ناچار به این شیوه بدون مزاحمت نگاهداری کردند. از آن پس گنبدهای بلند از آن مسجد مسلمانان بود.(بویس، ۱۳۷۵ : ص ۱۹۰).
در اثر یورش سهمگین مغول زرتشتیان هم آسیب فراوان دیدند. بسیاری کشته شدند و آن ها که توانستند به هند گریختند. پس از حمله مغول ادبیات مزد یسنا به گونه ای در ایران نابود گشت که اگر کسی می خواست در این زمینه تحقیقی کند ناچار می بایست به هند برود(بهار ، ۱۳۴۷).
۲-۳-۲- رابطه مسلمانان ایران با زرتشتیان
۲-۳-۲-۱- آزادی های فردی زرتشتیان
به گفته شهمردان، زرتشتیان از سوی ایرانیان تازه مسلمان شده بیشتر اذیت و آزار می دیدند. گاهی برداشت های متفاوتی در این زمینه به چشم می خورد. در نامه ای که چند تن از زرتشتیان ساکن ایران در سال ( ۸۵۷ م/۲۴۵ ه) به پارسیان ساکن سورت و نوساری هندوستان می نویسند، از وضع نابسامان خود در ایران گلایه نموده و بیان می کنند: « که هیچ گاه روزگاری به این بدی نداشته اند(یکتایی، ۱۳۵۲: ص ۱۱۵).»
در سده دهم (میلادی/ چهارم هجری) زرتشتی توانگری اهل ری با رنج و خرج بسیار دخمه ای(استودانی) بر بالای تپه ای ساخت؛ روزی که ساخت آن دخمه به پایان رسید، مردی محتسب به بهانه ای به آن جا شد و بانگ نماز بکرد بلند، و این بهانه ای شد تا آن بنا را تصرف کند(خواجه نظام الملک، ۱۳۷۳؛ ص ۱۷۲).
این کار هیچ استفاده برای مسلمانان نداشت، ولی گبر آزاری، سرگرمی مورد علاقه ای بود که قرن ها ادامه داشت و خلفا و حکومتیان بلند پایه و هم چنین عوام، به آن می پرداختند(بویس، ۱۳۷۵ : ص ۱۹۰).
دیگر وسیله آزار زرتشتیان آزار سگان بود. در اسلام آغازین نشانه ای از خصومت مسلمانان امروز نسبت به سگ به عنوان جانوری ناپاک نمی یابیم و به نظر می رسد این امر در ایران، و به دلیل احترام بسیار زردشتیان برای سگان آگاهانه ترویج یافت. احتمالاً بد رفتاری با سگ نظیر دور انداختن کتی یا تف کردن در آتش نشان ظاهری برجسته اسلام آوردن راستین بود و میزان آزاری که از آن پس مسلمانان در طول قرن ها بر این جانور وارد کردند، نمونه غم انگیزی از بی رحمی است که رقابت دینی می تواند ایجاد کند(بویس، ۱۳۷۵ : ص ۱۹۱)
با این حال در دوران اسلامی هرگز امنیت پایداری برای زرتشتیان وجود نداشت. به سال( ۹۷۹ م/۳۷۶ ه )در شیراز میان مسلمانان و مجوسان جنگی در گرفت «که در آن از گروه اخیر بسیار کشته شدند و خانه هایشان سوخت».
مسلمانان پس از فتح ایران، زرتشتیان را مانند؛ سایر اهل کتاب دانسته و کتاب آن ها را مقدس و آسمانی به حساب آوردند و خلفای راشدین به شیوه اهل کتاب با آن ها رفتار نمودند(امین ، بی تا: ص ۱۲۵).
مسلمانان نیز این ادعا را پذیرفتند و نوشته های مجوسان مورد احترام واقع گشت، هم چنین از ویرانی آتشکده ها به دست دولت و یا اقدامات دیگری بر ضد مقدسات زرتشتی به ندرت شنیده می شود و عقاید زرتشتی جزو ادیانی درآمد، که می بایست با آن ها مدارا شود(اشپولر[۵]، تاریخ ایران در قرون نخستین اسلامی ۱۳۵۸: ص ۸،۲۳۸).
از منابع تاریخی برمی آید در نتیجه خوش رفتاری مسلمانان و عدم اجبار و اکراه تا قرن پنجم آیین زرتشتی در ایران هنوز رایج و عده پیروان آن زیاد بوده و آتشکده ها به تعداد فراوان در شهرهای ایران دایر بوده و موبدان و دانشمندان ایرانی با آزادی کامل هم چنان فعالیت دینی و فرهنگی خود را دنبال می کردند(آرنولد[۶]، ۱۳۵۸: ص ۴۶۲).
اما مجوس در عراق، و خصوصاً جنوب ایران زیاد بودند و به سال ( ۳۶۹ ه ) بین مسلمانان و مجوسان شیراز فتنه ای افتاد و عامه خانه مجوسان را غارت کرده، ایشان را کتک زدند، چون؛ خبر به عضدالدوله رسید، همه دست اندرکاران آشوب را دستگیر و شدیداً تنبیه کرد. به استثنای این مورد شیراز معمولاً شهر آرامی بود، چنان که مقدسی با شگفتی می گوید:
«مجوسی که لباسش علامت (غیار) داشته باشد ندیدم و در اعیاد مجوسیان بازارها همه آذین بندی می شود» به سال ۳۷۱ ه یکی از صوفیه بزرگ درگذشت. مسلمانان، یهودیان و مجوسیان جنازه او را مشایعت کردند. مردم شهر قرینین در وسط کویر شرق فارس یکپارچه مجوس بودند و زندگی شان از چاروادرای می گذشت(متز[۷]، ۱۳۶۴: ص ۵۳).
۲-۳-۲-۲- آزادی های مذهبی زرتشتیان
معین در کتاب «مزد یسنا و ادب پارسی» از قول مغرضانه سرجان ملکم انگلیسی آورده است:
پیروان پیامبر عربی شهرهای ایران را با خاک یکسان ساختند، آتشکده ها را سوختند، موبدان را از دم تیغ گذراندند، کتاب و کسانی را که کتاب ها در اختیارشان بود از بین بردند، موبدان را مجوس و ساحر دانستند و کتب ایشان را کتب سحر می خواندند. به گفته شهید مطهری این قضیه مغرضانه تنها به دست دشمنان اسلام صورت می گیرد و ساخته و پرداخته ذهنیت آن هاست، در حالی که به شهادت تاریخ، آزادی مذهبی زرتشتیان حفظ شد. بحث درباره تسامح در اسلام بارها مورد توجه و نظر نویسندگان مسلمان و غیر مسلمان قرار گرفته است(مطهری، ۱۳۶۲: ص ۲۷۸).
آتشکده ها قبل و بعد از اسلام معمولاً محلی برای درس و بحث نیز به شمار می رفتند. ابن ندیم در کتاب الفهرست به شمار زیادی از کتاب های پهلوی و هندی اشاره کرده است، که از دستاوردهای همین مراکز می باشند(مطهری، ۱۳۶۲؛ ص ۲۸۰).

برای دانلود متن کامل پایان نامه به سایت zusa.ir مراجعه نمایید.