3-7 معرفی شاخص‌های ارزیابی بخش انرژی 36
3-7-1 شاخص‌های قدرت انتشار و حساسیت 36
3-7-1-1 شاخص قدرت انتشار 36
3-7-1-2 شاخص حساسیت 37
3-7-2 شاخص اشتغال 37
فصل چهارم: بررسی جایگاه بخش انرژی در اقتصاد ایران در چارچوب 38
عکس مرتبط با اقتصاد
4-1 معرفی جدول داده- ستانده سال 1378 39
4-1-1 اجزاء تقاضای نهایی 40
4-1-2 اجزاء عرضه كل 40
4-2 جایگاه بخش انرژی در اقتصاد ایران 42
4-3 روش کار 45
4-3-1 پیوند پسین 45
4-3-2 پیوند پیشین 48
4-4 بررسی پیوندهای پسین و پیشین كلی بخش انرژی در اقتصاد ایران 52
4-5 بررسی شاخص انتشار و حساسیت بخش انرژی در اقتصاد ایران 56
4-6 بررسی تاثیرگذاری و تاثیرپذیری بخش انرژی 60
فصل پنجم: نتیجه‌گیری و پیشنهادها 63
5-1 نتایج تحقیق 64
5-2 پیشنهادها 74
فهرست منابع 66
ضمیمه 70
فهرست جداول
عنوان صفحه
جدول (3-1): ساختار داده- ستانده 28
جدول (3-2): نمایش ریاضی نواحی سه‌گانه 29
جدول (3-3): ضرایب فنی نواحی سه‌گانه 30
جدول (4-1): تركیب هزینه تولید بخش‌های اقتصادی ایران در سال 1378 42
جدول (4-2): تركیب مصرفی محصول بخش‌های اقتصادی ایران در سال 1378 43
جدول (4-3): تركیب تقاضای نهایی در اقتصاد ایران 43
جدول (4-4): نتایج كمی پیوند پسین بر اساس روش‌های راسموسن، استراسرت و سلا 46
جدول (4-5): نتایج كمی پیوند پسین روش‌های راسموسن و سلا 47
جدول (4-6): نتایج كمی پیوند پیشین بر اساس روش‌های راسموسن، استراسرت و سلا 49
جدول (4-7): نتایج كمی پیوند پیشین روش‌های راسموسن و سلا 50
جدول (4-8) : اندازه كمی پیوند پسین و پیشین كلی در اقتصاد ایران 52
جدول (4-9): شاخصهای پیوندی پسین و پیشین کلی در میان بخشهای اقتصادی ایران 54
جدول (4-10): تقاضای واسطه و نهایی اجزا بخش انرژی……………………………………65
جدول (4-11): اندازه كمی شاخص‌های انتشار و حساسیت 56
جدول (4-12): شاخص‌ انتشار و حساسیت در چهل بخش اقتصادی ایران 58
جدول (4-13):‌ تغییر تقاضای نهایی بخش انرژی و میزان پاسخگویی اجزا بخش انرژی و تاثیرگذاری بر سایر بخش‌های اقتصادی 70
جدول (4-14): تغییر تقاضای نهایی سایر بخش اقتصادی و میزان پاسخگویی اجزا سایر بخش‌های اقتصادی و تاثیرگذاری بر بخش انرژی……………………………………………….71
فهرست نمودارها
عنوان صفحه
نمودار (4-1): پیوند پسین بخش‌های اقتصادی ایران 53
نمودار (4-2): پیوند پیشین بخش‌های اقتصادی ایران 53
نمودار (4-3):‌ شاخص انتشار بخش‌های اقتصادی در ایران 56
نمودار (4-4): شاخص حساسیت بخش‌های اقتصادی در ایران 57
فهرست اشکال
عنوان صفحه
شكل (2-1): معرفی منابع انرژی. 13

فصل اول

کلیات طرح

1-1 مقدمه
انرژی یكی از اساسی‌ترین بخش‌های جهان ماست. ما از انرژی برای انجام كارها استفاده می‌كنیم. انرژی به حركت درآورنده وسایل نقلیه اعم از خودرو، قطار، هواپیما و همچنین موشك‌هاست. انرژی خانه‌های ما را گرم می‌كند، غذای ما را می‌پزد، موزیک می‌نوازد و تصاویر تلویزیون را به ما نشان می‌دهد. زمانی كه غذا می‌خوریم، بدن ما غذا را به انرژی جهت انجام كار تبدیل می‌كند. هنگامی كه می‌دویم یا راه می‌رویم، انرژی غذا را در بدن خود می‌سوزانیم. همچنین هنگامی كه فكر می‌كنیم یا چیزی می‌خوانیم یا می‌نویسیم، كاری انجام می‌دهیم. خودروها، هواپیماها، قطارهای برقی، كشتی‌ها و ماشین‌آلات نیز انرژی را به كار تبدیل می‌كنند. بنابراین انرژی را می‌توان به «توانایی انجام كار» توصیف كرد. (سازمان بهینهسازی مصرف سوخت 1382)
با بررسی تاریخ تمدن و پیشرفت بشر ملاحظه می‌گردد، تمدن بشر در پرتو توانایی انسان در به كار گرفتن انرژی بوده است، قبل از انقلاب صنعتی، انرژی محدود به قدرت بازوی انسان و حیوانات بوده و در نتیجه قدرت جوامع بشری به تعداد جمعیت و افراد هر كشور وابسته بوده است. بعد از انقلاب صنعتی، مصنوعات اختراع شده، سطح استفاده از انرژی را بسیار گسترده نموده بطوریكه انقلاب صنعتی را دروازه ورود تمدن بشری به عصر تازه‌ای می‌دانند. (كریمی 1378)
بعد از انقلاب صنعتی، مصنوعات اختراع شده نظیر اختراع ماشین بخار و استفاده از آن در به حركت درآوردن قطارها و چرخ كارخانجات تاثیر بسزایی در رشد و توسعه اقتصادی كشورهای توسعه‌یافته كنونی داشته است. در ابتدا استفاده از ذغال‌سنگ و انرژی موجود در آن موجب به حركت در آمدن توربین‌ها و موتورهای بخار گردید اما اندك اندك جایگزین‌شدن سایر سوخت‌های فسیلی مثل نفت و گاز به عنوان انرژی برتر جای خود را در اقتصاد و صنعت پیدا نمود و هنوز هم به عنوان مهمترین و استراتژی‌ترین منابع انرژی مورد توجه قرار دارند. (نوشین 1371)
ارزان بودن و قابلیت استفاده آسان و وسیع سوخت‌های فسیلی به شكل عمده نفت و گاز، هنوز جایگاه ویژه‌ای به این منبع در دنیای كنونی داده است. ورود انرژی در مباحث اقتصادی تا قبل از دهه 1970 میلادی به شكل جدی مطرح نشده بود اما بعد از افزایش قیمت نفت خام و ظهور بحران در اقتصاد جهانی مسئله انرژی و كمیابی آن مطرح و به شدت مورد توجه اقتصاددانان خصوصاً كشورهای صنعتی واقع شد و انرژی نیز بویژه در مطالعات اقتصادی به عنوان یک منبع كمیاب مورد مطالعه علم اقتصاد قرار گرفت. (احمدیان 1373)
قبل از انقلاب صنعتی، كشا
ورزی بخش مسلط در اقتصاد بوده و حدود هشتاد درصد تولیدات به این بخش اختصاص یافته بود و در حقیقت زمین به عنوان عامل سرمایه و نیروی كار نقش اساسی را در تابع تولید ایفا می‌كردند اما بعد از انقلاب صنعتی و ورود مواد اولیه در فرایند تولید، این مواد نیز در توابع تولید جایگاه خویش را در منابع مختلف نظیر فولاد و نساجی پیدا نمود. ارزان بودن انرژی منجر به عدم توجه به این عامل مهم در تابع تولید گشته بود اما بعد از بحران سال 1970 و درك انرژی به عنوان منبع كمیاب و تداوم مطالعات در این زمینه، اقتصاد انرژی شكل گرفت. (تیرل وال 1378)
اقتصاد انرژی عمدتاً در منابع پایان ‌پذیر مطرح بوده و مطالعات كنونی در زمینه استفاده بهینه انرژی، صرفه‌جویی انرژی، تقاضای انرژی، تولید و نظایر آن شامل می‌شود. اما انرژی از دو جنبه خاص اهمیت دارد. اولاً تامین كننده انرژی مصرفی خانوارهاست در این خصوص نیازمندی‌های انرژی مصرفی خانوارها و چگونگی تنظیم مصارف انرژی خانوارها در تامین نیازهایشان مطرح است. ثانیاً در تحلیل انرژی به بررسی و تعیین میزان انرژی لازم برای تولید مواد اولیه، محصولات كارخانه و عرضه خدمات نیز مورد تحلیل و بررسی قرار می‌گیرد. (شكیبایی، 1378)
از طرفی در یک ساختار اقتصادی اساساً پیوندهای اقتصادی در دو وجه تامین نهاده (پیوند پسین[1]) و تولید محصول (پیوند پیشین[2]) مشاهده می‌شود. بر این اساس نقش انرژی در تعیین سطح استفاده از انرژی در تولید كالاها، وابستگی میان بخش‌های اقتصادی و سهم آنها در انرژی تجسم یافته در كالاها و خدمات در قالب تجزیه وتحلیل داده ـ ستانده (I-O) نیز از جایگاه خاصی برخوردار است. بنابراین در این پایان‌نامه به بررسی جایگاه بخش انرژی در اقتصاد ایران با بهره گرفتن از تحلیل‌های پیوندی پرداخته خواهد شد.
این تحقیق پنج فصل را در برمی‌گیرد، كه هر فصل نیز خود دارای چند بخش است، این وصول به ترتیب در ذیل آورده شده است.
فصل اول، كلیات تحقیق را دربرمیگیرد و بخش‌های آن عبارت است از:

مقدمه
بیان مسئله
ضرورت و اهمیت تحقیق
هدف تحقیق