نبود دانش و اطلاعات در باره مضرات قلیان وکمبود آموزش در باره مضرات آن

کایمبرل استرلینگ و رابین مرمل استاین

۲۰۱۱

بررسی استفاده کنندگان از قلیان در میان نوجوانان

جنسیت، نژاد و سابقه مصرف سیگار و وجود رستوران های عرضه قلیان
عکس مرتبط با سیگار

جیمی سیدنی، آریال شنسا و بریان پریماک

۲۰۱۲

استفاده از مواد مخدر و قلیان در ارتباط با ترتیبات زندگی در بین دانشجویان

باورها و اعتقادات نادرست در مورد کم خطر بودن قلیان نسبت به سیگار

۲-۱۱- چارچوب نظری
چارچوب مفهومی(پنداشتی)و نظری(تئوریک)، سوالها و فرضیه ها را شکل می دهند، در انتخاب متغیرهای مطالعه و تعریف آنها به محقق کمک می کنند، و سرانجام تفسیر یافته های تحقیق در پرتو آنها صورت می گیرد. از این رو در پایان مرور منابع لازم است محقق، چهارچوب نظری یا مفهومی تحقیق خود را ترسیم کند(رفیعی،۱۳۸۷: ۹۸).
همانگونه که در بخش ادبیات تحقیق مشاهده شد با مرور و مطالعه نظریه ها و و متغیرهای مرتبط با تنباکو عوامل زمینه ساز مصرف تنباکو نمی تواند تک علتی باشد بلکه مجموعه ای از عوامل روان شناختی، اقتصادی و جامعه شناختی در مصرف تنباکو بسیار موثر هستند. بنابراین اگر در پژوهشی تنها به یکی از این زمینه ها توجه شود و دیگر عوامل را نادیده گیرد، به نظر می رسد که دچار نقصان شده است.
عکس مرتبط با اقتصاد
بنابراین چارچوب پژوهش حاضر بر اساس رویکردهای بیان شده در بالا برگرفته از رویکردهای جامعه شناسی و روان شناسی اجتماعی می باشد.
تصویر درباره جامعه شناسی و علوم اجتماعی
در بررسی عوامل جامعه شناختی که تاکید اصلی این پژوهش بر آن قرار دارد از تئوری های محرومیت نسبی ،کنترل اجتماعی هیرشی و بریتویت، نظریه بازدارندگی والتررکلس، نظریه همنیشنی افتراقی ساترلند، نظریه های اوقات فراغت وبر، زیمل و بوردیو و نظریه جامعه شناسی فرایندی نوربرت الیاس استفاده شده است. در مورد محرومیت نسبی می توان گفت که در صورتی که فرد خود را با دیگران مقایسه کند و احساس محرومیت نسبی کند ممکن است بر روی مصرف تنباکو افراد اثر گذار باشد. عواملی از قبیل کنترل اجتماعی می تواند در مصرف تنباکو یا مصرف نکردن افراد موثر باشد، چرا که اگر جامعه بتواند افراد را در خود جای دهد و در افراد علاقه، تعهد، مشارکت و دلبستگی بوجود بیاورد به نحو احسن می تواند به وظیفه خود یعنی کنترل اجتماعی برسد و این نیز به نوبه خود بر روی قلیانی نشدن افراد تاثیر می گذارد.
همانطور که در بالا اشاره شد داشتن دوستان قلیانی و ارتباط با آن ها در مصرف تنباکو نیز ممکن است موثر باشد. این متغیر در بسیاری از تحقیقات که در مورد اعتیاد انجام شده ثابت شده است به طوری که در درازمدت فردی که تنباکو مصرف نکرده را به طرف خود جذب می کند و او هم ممکن است تنباکو مصرف می کند.
اوقات فراغت نیز به نوبه خودبه عنوان یک متغیر در مصرف تنباکو می تواند مورد بررسی قرار گیرد. بر اساس نظریه بوردیو سبک زندگی متغیری است که می تواند در مصرف تنباکو به طور غیر مستقیم تاثیر گذار باشد، زیرا سبک زندگی افراد، گروها، نوجوانان وجوانان با هم بسیار تفاوت دارد و هرگروه و طبقه ای سبک زندگی مختص به خود را دارد. سبک زندگی مصادیق بسیاری دارد که مهمترین آن اوقات فراغت است سبک زندگی متفاوت منجر به اوقات فراغت متفاوت می شود و باعث می شود که هر فردی به گونه متفاوت اوقات فراغت خود را بگذراند و در این میان بعضی از افراد هستند که اوقات فراغت خود را جهت رفتن به سمت مواد اعتیادآور انتخاب می کنند. بدین ترتیب سبک زندگی می تواند برروی اوقات فراغت تاثیر گذار بوده و نحوه گذران اوقات فراغت نیز بر روی مصرف تنباکو و گرایش به آن تاثیر گذار باشد. لذا یکی از مهمترین متغیرهای مورد بررسی در اینجا سبک زندگی از تئوری پیر بوردیو است. که جهت سنجش آن نیز ابتدا باید شاخص سازی شود که شاخص های آن شامل نحوه گذران اوقات فراغت شامل ورزش کردن، هنر و سرگرمی
( رفتن به سینماو کنسرت)، خوردن و آشامیدن( رفتن به رستوران ها، باشگاه ها و قهوه خانه ها) و تفریح های خانگی( تماشای تلویزیون، جست و جو در اینترنت، مطالعه و گوش دادن به موسیقی و رادیو) و سلیقه افراد( با کسی که قلیانی است یا سیگار می کشد ازدواج می کند، در مهمانی کنار افرادی که قلیان می کشند، می نشیند، در یک جمع بودن و با آن افراد قلیان می کشد، دوست دارد که دیگران قیان کشیدن او را ببیند یا پنهانی می کشد، چه نوع تنباکویی مصرف می کند، چه نوع قلیانی را مصرف می کنید)، مصرف فرهنگی( مصرف فیلم، لوح فشرده، رسانه ها، موسیقی، ادبیات) را شامل می شود.
متغیر دیگری که در بالا به آن اشاره شد جامعه شناسی فرایندی نوربرت الیاس است یعنی فرایند روی آوردن و گرایش به مصرف تنباکو است که این متغیر به نوبه خود می تواند در مصرف تنباکو افراد تاثیر گذار باشد. به این صورت شاخص سازی( افراد از چه زمانی به فکر مصرف تنباکو افتادند، قلیان کشیدن را از کجا آغاز کرده اند، چگونه آشنا می شوند،از مضرات آن آگاهی دارند، ارزان بودن رفتن به قهوه خانه ها، در دسترس بودن قهوه خانه ها نسبت به باشگاه ورزشی، در دسترس بودن قلیان در منزل) می شود.
متغیر دیگری که می تواند در گرایش به مصرف تنباکو افراد اثر گذار باشد پایگاه اجتماعی ـ اقتصادی است که از نتایج تحقیقات مطرح شده گرفته شده و در این پژوهش مورد استفاده واقع می شود. و این متغیر شامل درآمد، شغل و تحصیلات است.
همچنان که اشاره شد بعضی از متغییرهای زمینه ای وجود دارد که بر اساس تحقیقات پیشین بر گرایش مصرف تنباکو موثر است. متغیرهایی از قبیل سن، جنس، وضعیت تاهل و وضعیت اشتغال که در این جا نیز این متغیرها بررسی می شود.
در نهایت متغیرهای روان شناسی اجتماعی است که می تواند بر این گرایش تاثیرگذار باشد در این پژوهش مورد توجه واقع می شود. یکی از متغیرهای مهم در این پژوهش میزان پذیرش هنجارها و هنجار های ذهنی در مورد مصرف قلیان است که از تئوری فیش باین و آیزن گرفته شده است. متغیر گرایش شامل باور در باره نتایج حاصل از کشیدن قلیان است ، ارزیابی کردن نتایج حاصل از کشیدن قلیان، مقایسه قلیان با سیگار و مضرات آن و وسایل و تجهیزات مصرف قلیان را به رخ کشیدن و همچنین توقعات جامعه در مورد مصرف قلیان و دید جامعه نسبت به مصرف قلیان است که این متغیر نیز به نوبه خود می تواند در مصرف تنباکو افراد تاثیر گذار باشد.

نمودار۲-۱۲ مدل تحلیلی تحقیق
پایگاه اجتماعی- اقتصادی
( درآمد، شغل، تحصیلات)
کنترل اجتماعی
(تعلق خاطر، تعهد نسبت به خانواده، قانونی بودن)
گرایش نسبت به مصرف تنباکو
سبک زندگی
( نحوه گذران اوقات فراغت، سلیقه مصرف، مصرف فرهنگی) مصرف فرهنگی)
متغیر زمینه ای
)سن
جنس
وضعیت تاهل
وضعیت اشتغال(
فرایند روی آوردن( ارزان بودن، دسترسی آسان)
جامعه پذیری( درونی کردن هنجارها و هنجارهای ذهنی)
احساس محرومیت نسبی