دانش‌آموزان که در سن پایین‌تر از فناوری استفاده نمی‌کنند، مهارتی با ابزارهای الکترونیکی ندارند.

دانش‌آموزان از فناوری در سنین پائین و به میزان زیاد استفاده نموده و به بحث درباره چگونگی کاربرد این ابزارها می‌پردازند.

باتوجه به نظر آوریل لاولس نظام تعلیم و تربیت نسبت به گذشته سیار تغییر یافته است و دنیای معاصر برای رویارویی با چنین نظامی نیاز به تغییر و بازسازی دارد. در همین راستا می‌توان به تحول محیط‌های یادگیری و مقایسه آن با محیط‌های یادگیری سنتی که توسط جامعه بین‌المللی فناوری در تعلیم و تربیت[۱۰] (۲۰۰۲) نشان داده شده، نیز اشاره نمود. همانطور که در جدول مشاهده می‌شود محیط‌های یادگیری جدید نسبت به گذشته بسیار متحول شده‌است.
کاربرد فناوری در تعلیم و تربیت
جامع‌ترین و کاملترین تعریف از فناوری آموزشی را جیمز براون و همکارانش بیان کرده‌اند که عبارتست از «روش منظم طراحی، اجرا و ارزیابی کل فرایند تدریس و یادگیری با بهره گرفتن از هدف‌های بخصوص و بهره‌گیری از یافته‌های پژوهشی در روانشناسی و ارتباط انسانی و بکارگیری ترکیبی از منابع انسانی و غیر انسانی به منظور ایجاد یادگیری مؤثرتر، عمیق‌‌تر و پایدارتر».
فناوری آموزشی اصول و راهبردهایی است که به منظور حل مسائل آموزشی در سطح کاربردی مورد استفاده قرار می‌گیرد. فناوری آموزشی مانند فناوری در هریک از شاخه‌های عملی دیگر، شامل دو جزء است:

برای دانلود متن کامل پایان نامه به سایت tinoz.ir مراجعه کنید.

جزء نرم‌افزار (محتوایی) شامل روش‌ها، دستورالعمل‌ها، الگوها، راهبردها و طبقه‌بندی‌ها.

جزء سخت‌افزاری، شامل ابزار، وسایل، دستگاه‌ها و رسانه‌ها.

این دو جزء مکمل یکدیگرند بدون یکی از آن دو، فناوری آموزشی کامل نخواهد بود. برای مثال فیلم آموزشی به عنوان سخت‌افزار باید با روش‌ها، دستورالعمل‌ها و الگوی تهیه اینگونه فیلم‌ها همراه باشد تا یک فناوری کامل را تشکیل دهد (فردانش، ۱۳۷۲).
نقش عمده فناوری آموزشی کمک به بهود جریان یاددهی – یادگیری است. کاربرد این امر به طرق گوناگون ظاهر می‌شود مانند:

رشد کیفی امر یاددهی – یادگیری و کاهش هزینه‌ها؛

کاهش مدت زمان فعالیت یادگیرندگان جهت دسترسی به اهداف آموزشی موردنظر؛

افزایش کارآیی معلمان برحسب تعداد یادگیرندگان که به آنها آموزش داده می‌شود بدون کاهش کیفیت یادگیری.

افزایش استقلال فراگیران و انعطاف و امکانات و شرایط آموزشی (احدیان و همکاران، ۱۳۸۱).

این گونه رسانه‌های آموزشی به سبب ایجاد فرصت‌ها و موقعیت‌های مناسب آموزشی در رشد استعدادهای فردی دانش‌آموزان و افزایش علاقه آنها به تداوم مطالعه بسیار مفید و مؤثرتر بوده‌است. امروزه جدیدترین نوع فناوری آموزشی، آموزش به کمک کامپیوتر است که مهمترین نماد آن همان آموزش برنامه‌ای است (عبداللهی، ۱۳۸۳)
آموزش برنامه‌ای
اندیشه آموزش برنامه‌ای را اولین بار بی‌اف اسکینر در مقاله‌ای با عنوان «علم یادگیری و هنر آموزش» که در سال ۱۹۵۴ منتشر ساخت ارائه داد. او در این مقاله آموزش برنامه‌ای را وسیله رفع معایب روش‌های مرسوم آموزش و یادگیری مدارس معرفی نمود. آموزش برنامه‌ای روشی است که معایب روش‌های گذشته را ندارد و دارای اصول یادگیری مهم می‌باشد. از جمله:

مطالب درسی را به مراحل کوچک تقسیم و فراگیر از راه یادگیری این مراحل، مطالب پیچیده‌تر را می‌آموزد.

یادگیرنده در این روش در تمام مراحل یادگیری شرکت فعال دارد به صورتی که او در هر مرحله سوالی را جواب می‌دهد یا مسئله‌ای را حل می‌کند.

یادگیرنده بلافاصله پس از ارائه هر پاسخ، از نتیجه کارخود آگاه می‌شود (سیف، ۱۳۷۶).

ماشین آموزشی
اگر مطالب آموزش برنامه‌ای به کمک یک دستگاه ماشینی به یادگیرنده آموزش داده شوند، به آن ماشین آموزشی می‌گویند. در این روش پیشرفت و حرکت فراگیر در مطالعه، تحت کنترل ماشین است. یعنی تا فراگیر یک قاب را مطالعه نکند و به سوال آن قاب پاسخ صحیح ندهد نمی‌تواند به مطالعه قاب بعدی بپردازد. ماشین آموزشی مانند یک معلم خصوصی ماهر فراگیر را کمک می‌کند تا یک مطلب را بخوبی یادبگیرد و بعد به آموزش مطلب بعدی می‌پردازد. به فراگیر کمک می‌کند تا به سوال‌های مطرح شده پاسخ مناسب بدهد و پاسخ‌های صحیح او را بلافاصله تقویت می‌کند. به فراگیر در هر گام تنها ان مقدار مطلب ارائه می‌دهد که برای یادگیری آن آمادگی دارد. این فواید در مورد آموزش برنامه‌ای هم صادق است. اما تنها امتیاز ماشین آموزشی نسبت به آموزش برنامه‌ای کتابی، کنترلی است که ماشین بر نحوه پیشرفت فراگیر در جریان یادگیری اعمال می‌کند. ماشین‌های آموزشی اولیه به سرعت تکامل یافتند و اکنون جای آنها را کامپیوترهای آموزشی گرفته است (سیف، ۱۳۷۶).
فرایند تکوین فناوری اطلاعات[۱۱] (IT)
نتیجه تصویری درباره فناوری اطلاعات
اصطلاح IT را نخستین بار ویسل و لیودت[۱۲] (۱۹۸۵) به کار برده‌اند (مه‌پویان، ۱۳۸۰). این اصطلاح فناوری‌های نوین مانند کامپیوتر، فاکس، میکروالکترونیک‌ها، ارتباط از راه دور و نیز فناوری‌های قدیمی‌تر نظیر نظام‌های بایگانی اسناد، ماشین‌های محاسباتی مکانیکی، چاپ و حکاکی را در برمی‌گیرد. هرچند این اصطلاح جدید است، اما از لحاظ مفهومی قدمت آن به قدمت اشتیاق انسان به برقراری ارتباط می‌رسد. کلام شفاهی به عنوان نخستین شکل ارتباطات، به دلیل ایجاد ارتباط فقط به صورت رویارو، دچار محدودیت بود. سیگنال‌هایی مانند طبل و دود اولین فناوری‌هایی بودند که برای غلبه بر محدودیت‌های کلام شفاهی طرح‌ریزی شدند. تصاویر، پیشینه اطلاعات را حفظ کردند و اولین تصاویر غارها به الواح، جوهر، پاپیروس، نظام حروفچینی متحرک، تلگراف، تلفن و پست تغییر یافت (عبداللهی به نقل از بهان و هولمز، ترجمه آذرخش، ۱۳۸۱).
طی قرن‌های ۱۸ و ۱۹ مستندسازی مراحل تکوینی مستمری را پیموده است. قبل از اینکه کامپیوتر به طور وسیع برای پردازش اطلاعات مورد استفاده قرار گیرد، به منظور ذخیره و بازیابی اطلاعات از نظام‌های دستی و نیمه خودکار استفاده می‌شد. از سال ۱۹۷۰ به بعد که دانشمندان علم اطلاع‌رسانی دانستند که مسائل و معضلات سازماندهی و دستیابی به اطلاعات بسیار پیچیده و مشکل است و بدین وسیله کم کم زمینه برای کاربرد ابزار کمکی (کامپیوتر) در این زمینه فراهم شد. با ورود کامپیوتر در عرصه خدمات اطلاع‌رسانی، مراکز مستندسازی با نظام‌های دستی و نیمه خودکار وداع کردند و به این صورت استفاده از کامپیوتر در مراکز اطلاعاتی و کتابخانه‌ها باعث شد از میزان وظایف خدماتی و هزینه‌های مالی تا حد زیادی کاسته شود.
با ورود کامپیوتر تغییر و تحول شگرفی در دنیای دانش و اطلاعات به وجود آمد، این تغییر و تحول گستره وسیعی را در بر گرفت به طوری که بر تمام زمینه‌های آموزشی، تجاری، اقتصادی، فرهنگی، اجتماعی، سیاسی، نظامی و… تأثیر مستقیم نهاد. با حضور کامپیوتر انقلاب عظیمی بعد از انقلاب کشاورزی و انقلاب صنعتی پا به عرصه جهان گذاشت (مهدوی، ۱۳۷۹).
تصویر درباره جامعه شناسی و علوم اجتماعی
مبانی نظری فناوری اطلاعات و ارتباطات (ICT[13]):
اگر چه در حوزه (ICT) هرکدام از صاحبنظران این رشته به اقتضاء حوزه و رشته تخصصی خود به نظریه‌پردازی و اظهارنظر در این زمینه پرداخته‌اند اما ما در اینجا باتوجه به نظر متخصصان تعلیم و تربیت و در مختصری به بررسی مبانی نظری (ICT) بطور کلی و در حوزه تعلیم و تربیت بطور خاص خواهیم پرداخت.
(IT[14]) چیست؟
بسیاری از افراد هستند که با مفهوم IT آنچنان که باید آشنا نیستند و حیطه قلمرو آن را نمی‌شناسند. شاید دلیل این امر ناشی از برداشتهای غلط از IT باشد. زیرا هرکس براساس نیاز خود و نوع استفاده از امکانات IT آن را تعریف می‌کند. یک فرد که در زمینه علومی همچون فیزیک و ریاضیات کار می‌کند، IT را مترادف با بهره گرفتن از نرم‌افزارهای برای انجام محاسبات می‌داند و فرد دیگری که در حوزه علومی همچون ارتباطات، علوم اجتماعی و… فعالیت می‌کند IT را به کارگیری اینترنت برای دستیابی به اطلاعات جدید و به روز می‌داند، فناوری اطلاعات ترجمه Information Technology است که در ادامه برای روشن‌شدن مفهوم IT تعاریف متنوعی از منابع مختلف آورده شده است:
اصطلاح فناوری اطلاعات (IT) برای توصیف فناوری‌هایی به کار می‌رود که ما را در ضبط، ذخیره‌سازی، پژوهش، بازیابی، انتقال و دریافت اطلاعات یاری می‌کنند. این اصطلاح، فناوری‌هایی مانند رایانه، انتقال از طریق دورنگار، ارتباط از راه دور، تلفن، ماشین‌های حساب، چاپ و حکاکی را نیز در برمی‌گیرد (کیت بهان و دیانا هورلمز، ۱۹۹۰).
دبیرخانه شورای عالی انفورماتیک ایران در سال ۱۳۷۸ تعریف زیر را برای فناوری اطلاعات ارائه داده است:
« فناوری اطلاعات به مجموع به هم پیوسته‌ای از روش‌ها، سخت‌افزارها، نرم‌افزارها و تجهیزات ارتباطی که اطلاعاتی را در اشکال گوناگون (صدا، متن و تصویر) جمع‌ آوری، ذخیره‌سازی، بازیابی، پردازش، انتقال و عرضه می‌کند؛ اطلاق می‌شود».
IT مخفف Information Technologyبه معنی تکنولوژی اطلاعات می‌باشد. در واقع IT شامل مجموعه‌ای از روش‌ها و ابزارهایی است که در جهت بهینه‌سازی و پشتیبانی سیستم‌های فعالی که بر پایه اطلاعات و دانش کار می‌کنند، می‌باشد. در واقع IT را می‌توان محل تلاقی الکترونیک و پردازش داده‌ها در نظرگرفت. همچنین IT برای توصیف تکنولوژی‌هایی استفاده می‌شود که استفاده‌ کنندگان از کامپیوتر را قادر به ذخیره‌سازی، پردازش، بازیابی و انتقال اطلاعات به کمک کامپیوتر می‌سازد (شجاعی، ۱۳۸۳).
(ICT) چیست؟
(ICT) مخفف عبـارت Information Communication Technologyمی‌باشــد. در واقع ICT ترکیبی از IT و ارتباطات مخابراتی است (همان منبع قبلی، ص۹).
یا به عبارتی ICT ترکیبی از حروف اول کلمات Information (اطلاعات)، Communiction (ارتباطات) و Technology (تکنولوژی یا فناوری) است، که هدف آن تسهیل و تسریع دسترسی به اطلاعات از طریق ابزارها و فنون ارتباطات است. مرکز جامع سیستم‌های اطلاعاتی (CISC) درباره ICT این چنین توضیح می‌دهد که ICT استفاده از کامپیوترها با دیگر فنون ذخیره و کنترل اطلاعات است و معتقد است که ICT با تاکید بر روند روبه رشد استفاده از کامپیوترها برای ارتباطات، از رشد فنونی مانند اینترنت ناشی شده است. بنابراین می‌توان گفت: ICT عبارتی است که برای توصیف ابزارها و فراینها به منظور دسترسی، بازیافت، ذخیره، سازماندهی، کنترل، تولید، ارائه و تغییر اطلاعات به وسیله ابزار الکترونیکی و اتوماتیک به کار می‌رود (یونسکو، ۲۰۰۳).
فناوری اطلاعات و ارتباطات به مجموعه امکانات سخت‌افزاری، نرم‌افزاری، شبکه‌ای و ارتباطی به منظور دستیابی به اطلاعات گفته می‌شود. فناوری اطلاعات و ارتباطات اغلب در مفهوم و جایگاه خاص مورد بررسی کاربردی دقیق‌تر قرار می‌گیرد نظیر: فناوری اطلاعات و ارتباطات در آموزش، بهداشت، تجارت، کتابخانه‌ها و غیره (خوشنکار، ۱۳۸۳).
در یک تعریف آموزشی‌تر از فناوری اطلاعات و ارتباطات می‌توان گفت که فناوری اطلاعات و ارتباطات طرح‌ریزی و تسهیل استفاده از رایانه و ارتباطات است که به راه‌های گوناگون تدریس، یادگیری و یک سری از فعالیت‌های دیگر را در آموزش و پرورش می‌پردازد. به عنوان مثال فعالیت‌های مرتبط با فناوری اطلاعات و ارتباطات شامل موارد زیر می‌شود:

نوارهای کاست ویدئویی یا لوح‌های فشرده به عنوان منابع اطلاعاتی در گذشته؛

میکرورایانه‌ها به همراه صفحه کلیدهای اختصاصی و دیگر وسایل جهت تدریس؛

ابزارهایی به منظور ایجاد ارتباط آسان‌تر برای کسانی که نیازهای ویژه دارند؛

بازی‌های الکترونیکی جهت تقویت فضاسازی سه بعدی و کنترل روانی – مکانیکی؛

پست الکترونیکی جهت جلب انگیزه در نوشتن و به اشتراک گذاشتن منابع؛

ویدئو کنفرانس برای تدریس روزآمد زبان‌های خارجی؛

جستجوهای اینترنتی؛

سیستم‌های یادگیری سازگار جهت تدریس؛

فناوری اطلاعات جهت مبادلات اداری و ارزیابی داده‌ها (خوشکنار، ۱۳۸۳). ICT ابزار قدرتمندی است که ما ناچاریم با آن مواجه شویم، چه در دنیای امروز گریز از فناوری امکان‌ناپذیر است، به خصوص آن که امروز ICT تأثیرات شگرفی بر زندگی و نحوه کار آن گذاشته است. ICT نه تنها دائماً در درون خود در حال رشد و نوسازی است. بلکه با نفوذ سریع و خزنده خود توانسته است در میدان علم و عمل وارد شود و دگرگونی‌های وصف‌ناپذیری در زمینه‌های گوناگون پدید آورد.

ICT شاید بیش از همه زمینه‌های فرهنگی، اجتماعی و آموزش و پرورش کشورها را تحت تأثیر ویژگی‌های خود قرارداده است و میزان این تغییرات به قدری است که حتی برای لحظه‌ای هم نمی‌توان از آن غافل شد. به بیانی ساده‌تر می‌توان گفت که فناوری اطلاعات و ارتباطات به مثابه یکی از جدیدترین فناوری‌های ساخته شده به دست بشر، توانایی گردآوری، سازماندهی، ذخیره و بازیابی اطلاعات را در قالب صوت، تصویر، متن نوشتاری و عدد را دارد که با بهره گرفتن از ابزارهای رایانه‌ای و به کارگیری سیستم‌های مخابراتی محقق می‌شود (جاریانی، ۱۳۸۲).
تاریخچه فناوری اطلاعات و ارتباطات (ICT[15]):
تاریخچه فناوری اطلاعات و ارتباطات به چهار دوره اصلی تقسیم‌بندی می‌گردد و هریک به وسیله فناوری اصلی که در آن زمان برای حل مسائل مربوط به داده، پردازش، بازداد و ارتباطات بکار می‌رفته متمایز می‌گردد. این چهار دوره عبارتنداز: