می گوید : من در این حال و هوا ، شعری به مانند شعرهای ناظم حکمت نخوانده ام. وی عقیده دارد که تنها افکار ارتجاعی نیست که باید از شعر رانده شود ، بلکه باید شعارها را از شعر بیرون ریخت و گرنه مقالات سیاسی ، کار چنان شعرهایی را بهتر ادا می کنند.
در نظر فیتوری ، شعر در سکوت زاده می شود و در سکوت هـم می میرد ، در اجتـماع تـنفس
می کند و در عزلت احساس اختناق می کند.
شعر مخلوقی است اجتماعی که در فضای نفسانی از تهی سرشار نمی تواند زنده بماند. و هـمان
تصویر درباره جامعه شناسی و علوم اجتماعی
گونه که عنصر روح ، حقیقت وجودی خود را ، در ماده تکمیل می کند ، شاعر حقیقی نیز با توده مردم در رابطه است ، یعنی هر کدام از اینان برای دیگری ضروری است و در تحول فعالیت ذاتش ، نیاز به آن دیگری دارد.
پیـوند شاعـر و تـوده ، طبیـعتی دیـالکتیکی دارد ، اگر پلی که میان این دو وجود دارد از میان
برخیزد ، آن مشارکت وجدانی و خلاق از میان برخاسته است. اما باید دید کدام شاعر و کدام توده؟ شاعری که در اینجا مورد نظر من است ، شاعر معاصر عرب است ، و در سه گروه قابل دسته بندی است :

شاعر متعهد : آن که نسبت به مسأله « التزام و تعهد » ، خود آگاهی کامل دارد و با مشکلات ملتش اتحاد کلی دارد. منظورم از « آگاهی کامل به مسأله التزام و تعهد » این نیست که وی صرفاً در یک حزب سیاسی وطنی ، و زیر پرچم حزبی خاص قرار داشته باشد و شعارها و اصول آن را تصویر کند. التزام حقیقی ، فقط از راه ممارست روزمره ، در راه پیروزی دیگران حاصل می شود. متون تئوریک و افکار مجرد کافی نیست که شاعر انقلابی به وجود آورد یا شاعر واقعی.
شاعر غیر متعهد یا فرصت طلب : که منتظر است از راه بعضی حوادث اجتماعی ، خود را به مسائل مردم وابسته نشان دهد. اینان غالباً برای سکوت خود ، تقاضای بها می کنند.
گروه سوم که معتقدند عالم شعری و زیباشناسیک آنان اگر تحت تأثیر مشاغل حیات روزانه قرار گیرد ، آلوده شده است. شعر در نظر اینان چیزی است آسمانی و قدسی ، و باید از تمام جریان های زندگی روز برکنار بماند.
فیتوری می گوید ، شعر باید حاصل آمیزش ذات فرد به ذات اجتماع باشد ؛ آنـجا کـه ذات فـرد
در ذات کل محو می شود و از نو با یکدیگر مجسم می گردند ، در تصویری ایقاعی و غنایی یا حماسی یا نمایشی. این چنین است تجربه شاعر واقعی آنگونه که از خلال کارهای « پابلو نرودا » ، « ناظم حکمت » ، « برشت » و « آرگون » احساس می شود.
حال اگر قضیه را از طرف دیگرش – که توده مردم است – مورد مطالعه قرار دهـیم می بینیـم
که جامعه عرب امروز ، در یک مرحله انتقال تاریخی قرار گرفته است اما هنوز در برابر شعارهای بیمارگونه بورژوازی و افکار شعرای درباری و آه و ناله های سمسارانِ عواطف قرار دارد. وظیفه شاعر ملتزم و انقلابی در چنین شرایطی چیست ؟ آیا جز این است که با « ابتذال » به مبارزه برخیزد ؟ پرسش این است که آیا باید نماینده امپراطوری گذشته ، در جمهوری اکنون باشد یا نمایشگر پیکارها و پیروزی های آینده ؟
شعر فیتوری از غم های ساده یک سیاه زنگی با لحنی رمانتیک آغاز می شود و تـا مرحـله یـک
شعر انسانی کامل و شامل ، در مجموعه های شعری او با تـطور تاریـخی ذهـن و ذوق او ، حـرکت
می کند. ( شفیعی کدکنی ، 1380 ش ، ص 224 – 225 )
فیتوری در یکی از عناوین شعریش در کتاب اغانی آفریقا تحت عنوان « عـن الشعـر و الکـلمات
المیتة » در خصوص شعر چنین می گوید :
اِنَّ الکَلَماتَ المَیتَةَ ، کالأَشجارِ المَیتَه
دُونَ ظِلالِ …
تُعَبِّرُ ناحِینَ تُعال …
اَلکَلِمات المَیتَةِ
کَنَباتاتِ الشَطَآنِ الصَّخریة زلقه
تَتَسَلقَنا بید الشفقه
بِالضَحِکاتِ المُرَة ؟
بِالحُزنِ المُر
بِالأحساسِ العارِی
مِن رُوحِ الشِعر !
( اغانی افریقیا ، ص 252 )
فیتوری شعر را به گونه ای می داند که اگر کلمات آن مرده باشنـد و نـتوانند دیگـران را بیـدار
کنند و روح را در کالبد آنان بدمند همچون درختان مرده ای هستند که نه تنها هیچ میوه و ثمره ای را در بر ندارند و عاید مردم نمی کنند بلکه یک فضایی را هم اشغال کرده اند. او می گوید شعر باید روح داشته باشد تا بتواند ایجاد و تولید روح در دیگران بکند و انسان ها را به تحرک و حرکت وادار نماید.
فیتوری با کتابت و سرودن اشعار مختلف پیرامون کشورها و موضوعات گوناگون یک نوع بیداری
و تحول و ایجاد انگیزه را در انسانها به وجود آورده است و انسانها را به تحرک وا داشته و موجبات بیداری انسان ها به ویژه انسان ها و ملت های مظلوم را فراهم آورده است.
فیتوری اشعار سیاسی ، وطنی و ملی بسیاری سـروده است و در آنـها از روش هـای حماسـی ،
انقلابی و جنگ و مقاومت و ایستادگی استفاده کرده است ، الفاظ آن اشعار دارای موسیقی قوی و فریاد گرمی باشند. برای اینکه صدای تغییرات درونی شاعر و عواطف شعله ور او می باشد لذا از الفاظ و کلمات قوی ، شدید و با روح و جان استفاده کرده است. ( همان ، ص 53 )
3 – 2 – 8 – فیتوری شاعر متعهد
فیتوری از جمله شاعران متعهدی است که شعر را وسیلـه ای بـرای دفـاع از انسانیـت انـسان ،
آزادگی او و حفظ کرامت های انسانی و مبارزه با بردگی ملت ها توسط زورمداران تاریخ قرار داده است. او در قصیده زیر از این تعهد شعری سخن می گوید :
یا خالقَ الانسانِ من طینه
و خالقَ الفنّانِ من طینه
عذّبتَنی بالفَن
عذّبتنی بهذه النارِ السماویّه
لَسَوف ألقاکَ غَداً صارِخاً بکل ما فیَّ من اللّوعه
لم تشقنی دَمامتی ف

برای دانلود متن کامل پایان نامه به سایت zusa.ir مراجعه نمایید.
ی الوَری
لم تشقنی إلاحساسیتی
أدعوک لاتشقّ بها کائناً بعدی
فهذه النارُ من قسمتی
رضیتُ أن أفنی علی وَهَجها
لکی یعیشُ الفنُ فی مُهجَتی ! ( اغانی افریقیا ، ص 130 )
او می گوید : ای کسی که انسان را از گِل آفریدی و هنرمند را نیز از گِل ، اما مرا با این هنر
3 –3 – آثار فیتوری
فیتوری در طول زندگی پربار و متعهد خویش ، آثار ادبی و اجتماعی ارزنده ای به جامعه بشری
ارزانی داشته است که تعدادی از آنها چندین بار به چاپ رسیده و برخی دیگر به صورت مخلوط ( دست نوشته ) باقی مانده است و با توجه به اینکه درحال حاضر ایشان در قید حیات است. چاپ و تألیف دیگر اثرهای ایشان در آینده مقصود است که توسط شاگردان و فرزندانش صورت پذیرد.
فیتوری یکی از اجزاء و محورهای حرکت ادبی در سودان به شمار می آید و هم چنیـن یکـی از
اجزاء و میراث های آداب و فنون شعری مصر به حساب می آید. فیتوری مسیر شعری و شروع به نگارش و ذوق شعری را در مصر آغاز نمود و در همان جا بود که اولین اثر شعری اش را با نام « اغانی آفریقیا » در مصر به سال ( 1955) نگارش نموده و منتشر ساخت و شهرت چشمگیری با همین مجموعه به دست آورد. فیتوری در سودان ، مصر ، لبنان زندگی کرده است و تجربه های فراوانی از تحولات اجتماعی ، ارتباطات و تعاملات انسانی و وضع بشریت در اقصی نقاط جهان به دست آورده است و اثرات خوبی را از خود منتشر کرده است. پس از سروده های افریقا ، « عاشقی از افریقا » را به سال ( 1964 م ) منتشر کرد و در سال ( 1966 م ) « افریقا ، مرا به یاد آورد » را منتشر نمود.
درسال ( 1969 م ) نمایشنامه ای با عنوان « سولارا » منتشر کرد که زمینه آن افریقا است و به
مسائل و موضوعات و مشکلات افریقایی و افریقاییان پرداخته است و در چاپ دیگری که از این نمایش نامه شده است آن را « غم های افریقا » خوانده است.
درسال ( 1968 م ) شعر بلند سقوط دبشلیم را منتشر کرد که به تأسی و تأثیر یکی از حکایات
کلیله و دمنه بوده است.
هم چنین مجموعه قهـرمان و انـقـلاب و یـخ را در سـال ( 1970 م ) منتشـر نمـود. در سـال
(1970 م ) « چنگ نوازیهای درویش دوره گرد را نشر داد و درسال ( 1973 م ) « گفته های شاهد اثبات » و نیز در سال ( 1974 م ) نمایش نامه « شورش عمر مختار » را که ماجرای آن را در لیبی می گذرد و قهرمان آن علیه حکومت ایتالیا قیام می کند.( رادمنش ،1374 ش ، ص 21 )
آثار و تألیفات فیتوری فواید ادبی ، اجتماعی و سیاسی ارزنده ای به جامعه بشری ارزانی داشـته
که بعضی از آنها چندین بار به چاپ رسیده و برخی دیگر به صورت مخلوط ( دست نوشته ) وجود دارد که مقدمات مربوطه جهت چاپ را طی می نماید ، لذا به معرفی آثار این شاعر گرانقدر می پردازیم.

أغانی إفریقیا ، بیروت ، دارالمعارف ، 1955 م.
عاشق من أفریقیا ، بیروت ، دارالأداب ، 1964 م.
اُذکرینی یا افریقیا ، القاهرة ، دارالعلم ، 1966 م.
سقوط دبشلیم ، بیروت ، منشورات نزارقبانی ، 1968 م.
معزوفة لدرویش متجول ، طرابلس ، دارالمصراتی ، 1969 م.
سولارا ( مسرحیة شعریة ) ، القاهرة ، الهیئة المصریة للکتاب ، 1969 م چاپ دوم در 1970 م.
البطل و الثوره و المشنقة ، بیروت ، دارالعودة ب ت ، 1968 م و چاپ دوم در 1972 م.
اقوال شاهد اثبات ، بیروت ، دارالعودة ، 1973 م ، 1974 م.
ثدرة عمرالمختار ( المسرحیة ) ، بیروت ، دارالعودة ، 1974 م ، 1975 م.
ابتسمی حتی تمرالخیل ، بیروت ، دارالآداب ، 1972 م.