- نهادهای شناور و تکنولوژی، واحدهایی هستند که تسهیلات ثابت را طی می­ کنند. این نهادها شامل وسایل نقلیه، کانتینرها، وسایل نقلیه مربوط به راه­آهن و موارد دیگری از این قبیل می­باشند.
- سیستم کنترلی، شامل دو قسمت کنترل وسیله نقلیه­ای و کنترل جریان است. منظور از کنترل وسیله نقلیه­ای، روش تکنولوژیکی است که وسایل نقلیه را در تسهیلات ثابت هدایت می­نماید و چنین کنترلی می ­تواند به صورت دستی یا اتوماتیک اعمال گردد (سیدحسینی،۱۳۸۰).
۲- دسته­بندی و تعیین زیرگروههای زیرسیستم اصلی حمل و نقل معمولاً با توجه به محصولی که از این طریق حمل می­گردد، صورت می­پذیرد که عبارتنداز:.
- حمل و نقل زمینی: زیرسیستم حمل و نقل زمینی خود به دو زیر گروه جاده­ای و ریلی یا راه­آهن تقسیم می­گردد.
- حمل و نقل هوایی: این زیرسیستم به دو گروه محلی (داخلی) و بین ­المللی تقسیم می­گردد (سیدحسینی،۲۴:۱۳۸۰). راه‌های هوایی جابجایی هر رفت‌وآمد در جایی که زمان، عامل مورد نظر باشد. در فواصل کوتاه و دراز، هزینه زیاد رفت و آمد با توجه به وزن و حجم است (هاگت۱۳۷۹: ۳۱۹).
- حمل و نقل آبی: زیرسیستم حمل و نقل آبی شامل زیرگروههای داخلی، خشکی، بندری و اقیانوسی است (سیدحسینی،۲۴:۱۳۸۰). جابجایی کم سرعت، بار حجیم و درجه پایین هرجا که این راه‌ها در دسترس باشند، حمل و نقل عمومی بار در صورتی که سرعت، عامل مورد نظر نباشد و یا دیگر وسایل نقلیه موجود نباشد راه‌های آبی کاربرد دارد (هاگت۱۳۷۹: ۳۱۹).
- حمل و نقل از طریق خط ­لوله (سیدحسینی،۲۴:۱۳۸۰). برای حمل و نقل مایعات، در جایی که حجم کل و روزانه آن بالاست و تداوم ارسال ضرورت دارد، ظرفیت بالقوه استفاده آتی جابجایی جامدات معلق به کار می­رود (هاگت۱۳۷۹: ۳۱۹).

۳- از دیدگاه عملکردی، معابرشهری به پنج گروه زیر تقسیم می­شوند. که در استانداردهای کشورهای مختلف ممکن است با نامهای مشابه آورده شده باشند.
- معابر جمع و توزیع­کننده منطقه­ای (اصلی یا شریانی)
- معابر جمع و توزیع­کننده ناحیه­ای
- معابر جمع و توزیع­کننده محلی
- معابر دسترسی
- معابر عابرین­پیاده (سیدحسینی،۲۴:۱۳۸۰)
تعاریف پنجگانه معابرشهری:
- معابر جمع و توزیع­کننده اصلی یا منطقه­ای (معابر شریانی^[۲۰]): وظیفه اصلی این نوع معابر، تأمین حرکت و جابجایی سریع می­باشد و خاصیت دسترسی در آنها تقریباً ناچیز است. در مناطق شهری، تمام سفرهای طولانی به این گروه از معابر اختصاص داده می­ شود. این نوع معابر نباید از درون ناحیه­های شهری عبور نمایند و معمولاً مرزهای نواحی شهری را تشکیل می­ دهند. از آزادراهها، بزرگراهها و خیابانهای شریانی اصلی تشکیل یافته و این شریانهای شهر به شبکه راه های کشوری اتصال پیدا می­ کند.
- معابر جمع و توزیع­کننده ناحیه­ای^[۲۱]: هدف اصلی از ایجاد این گروه از معابر، توزیع ترافیک در ناحیه­های شهری و یا برعکس انتقال ترافیک درون­ناحیه­ای به شبکه معابراصلی می­باشد. از دیدگاه محله­های شهر، ترافیک جاری در این گروه معابر، ترافیک عبوری محسوب می­ شود. اکثر سفرهای شهری با طول متوسط به این معابر اختصاص داده می­شوند.
- معابر جمع و توزیع­کننده محلی^[۲۲]: این معابر از درون محله­های شهر عبور نموده و وظیفه اصلی آنها ایجاد ارتباط بین معابر دسترسی و معابر توزیع­کننده ناحیه­ای می­باشد. به عبارتی دیگر ترافیک را از معابر دسترسی جمع­آوری نموده و به معابر توزیع­کننده ناحیه­ای انتقال می­ دهند و یا برعکس ترافیک را از توزیع­کننده­ های ناحیه­ای به معابر دسترسی انتقال می­ دهند.
- معابردسترسی^[۲۳]: وظیفه این گروه از معابر ایجاد دسترسی مستقیم به کاربری های مختلف، ساختمانهای مسکونی و غیره می­باشد. خاصیت حرکت در این گروه از معابر بسیار ناچیز بوده و خاصیت اصلی آنها دسترسی می­باشد (سیدحسینی،۲۵:۱۳۸۰).
- معابر عابرین­ پیاده^[۲۴]: این گروه از معابر عموماً نقشی در جابجایی ترافیک عبوری و حتی ترافیک محلی ندارند و صرفاً جهت جابجایی عابرین پیاده مورد استفاده قرار می­گیرند. عبور وسایل نقلیه در آنها غیرمجاز می­باشد. البته غیر از موارد خاص و در مورد وسایل مخصوص امدادرسانی که به ناچار صورت می­گیرد. ایجاد اینگونه معابر عابرین پیاده امکان می­دهد تا در آرامش و دور از ازدحام وسایل نقلیه به پیاده­روی یا مقاصد دیگر بپردازند (سیدحسینی،۲۶:۱۳۸۰).
۲-۱۱. تقسیم­ بندی مدهای فعال در سیستم حمل و نقل درون­ شهری
در یک جمع­بندی کلی حمل و نقل عمومی را براساس عوامل و شاخصهای مختلفی می­توان طبقه ­بندی کرد:
۱- سیستم­های دارای مسیر متغیر(دارای حجم کم ­مسافر و کاملاً به اختیار مسافر).
سیستم­های متفرقه موتوری یا غیرموتوری
تاکسی تلفنی و دربستی
تاکسی­های عمومی و خودروهای ون و هوایی یا (PRT)^[25]
مینی­بوس­ها، مدی­بوسها، خودرو ون و اتوبوسهای دربستی یا تلفنی
۲- سیستم­های دارای مسیر ثابت (حجم مسافر بالاتر و بدون اختیار مسافر).
خطوط تاکسی یا ون­های خطی (مسیر خاص که ممکن است به صورت دربستی نیز درآید)
خطوط اتوبوس یا مینی­بوسرانی سریع یا نیمه­سریع (BRT)^[26] (دارای ایستگاه­های کمتر)
خطوط اتوبوس و مینی­بوسرانی عادی مسیر یکپارچه با کرایه بالاتر (گاه با خطوط سریع تلفیق می­شوند)
خطوط اتوبوس و مینی­بوسرانی کاملاً عادی
خطوط ریلی سبک (LRT)^[27] یا تراموا^[۲۸]
خطوط مونوریل واقعی یا به صورت دو ریل هوایی
خطوط مترو زیرزمینی یا روزمینی ریلی سنگین (MRT)^[29] یا دو طبقه روزمینی (مسیرهای طولانی حومه­ای بین مادرشهر و شهرکهای اقماری) (امینی­نژاد و افتخاری،۱۴۱:۱۳۹۰-۱۴۰).
در کشورهای گوناگون این وسایل با توجه به عملکرد آنها، میزان هزینه­ها، زمان سفر، مصرف انرژی، چگونگی تأثیر بر محیط­زیست و ظرفیت آنها بررسی و انتخاب می­شوند (زیاری ،۱۵۴:۱۳۸۸).
ترکیب بخش خصوصی و عمومی از مهمترین مشخصات سیستم حمل و نقل شهری است. مسئولیت عرضه خدمات حمل و نقل شهری، احداث خیابان و نگهداری آنها و ایجاد سیستم حمل و نقل عمومی، از قبیل اتوبوس و مترو، معمولاً به عهده­­ی بخش عمومی است، در حالیکه، درباره استفاده از وسایل نقلیه شخصی در بخش خصوصی نیز تصمیم گرفته می­ شود (عابدین­درکوش،۲۰۵:۱۳۸۹). سرویس­دهی حمل و نقل عمومی براساس انواع مسیرها و مسافرتهای که انجام می­ شود به سه گروه طبقه ­بندی می­شوند از جمله:
۱- در مسافت کوتاه، سرویس­دهی در محدوده مناطق کوچک با تراکم زیاد مسافرت با سرعت پایین انجام می­ شود مثل بخشهای تجاری مرکزی شهر.
۲- توسط برنامه زمان­بندی توقفها صورت می­گیرد مثل سیستم محلی و سیستم سریع­السیر که به سرعت و تراکم جمعیت مرتبط است.
۳- براساس زمان عملکرد (ساعت اوج یا زمان های خاص) باشد (جوتین­خیستی و کنت­لال،۸۶۶:۱۳۸۱).
وظیفه سیستم ترابری عمومی انتقال و جابجایی سالم، سریع و راحت مسافران در مقیاس وسیع و برحسب نیاز است. خدماتی که این سیستم باید ارائه دهد به سه بخش تقسیم می­ شود:
۱- جمع­آوری مسافران از مناطق مسکونی و مناطق دیگر شهری.
۲- انتقال مسافران به مراکز فعالیت تجاری، صنعتی، اداری، و جمع­آوری مسافران در فاصله بین مراکز و مناطق یادشده.
۳- توزیع مسافران بین مراکز کار، زندگی و تفریح (غلامی و امیری­پور،۵۰:۱۳۹۰).
جدول (۲-۱): تقسیم­ بندی مدهای فعال در سیستم حمل و نقل درون ­شهری