شرکت ها مسئولیت اجتماعی شرکتی را نوعی استراتژی تجاری می بینند که باعث م ی شود در فضای به شدت رقابتی، براعتبارشان افزوده شود و سهمشان در بازار فزونی گیرد؛
تصویر درباره جامعه شناسی و علوم اجتماعی

جامعه مدنی و سازمان های غیر دولتی، به این دلیل ازشرکت ها مسئولیت اجتماعی می خواهند که به رسوایی های مالی و فجایع حاصل از عملکرد شرکت ها آگاهی و اشراف دارند؛

سازمان های بین المللی با توجه به اینکه تأثیرگذاری شرکت ها در دنیای امروز بسیار بیشتر از حکومت ها است، حل چالش های جه انی را بدون مشارکت شرکت ها غیر ممکن می دانند، همچنین بسیاری از سیاستمداران به نوعی مدیران شرکت ها نیز هستند؛

مراکز علمی و دانشگاهیان نیز به مسئولیت اجتماعی شرکت ها از زاویه نقش شرکت ها در توسعه یک کشور ، توسعه دموکراسی، تداخل وظایف، مسئولیت های یک شرکت با حکومت و هم پوشانی های حاصل از آن می نگرند.

به همین دلیل است که امروزه در جهان رقابت، موضوع مسئولیت اجتماعی شرکت ها به پارادایمی غالب در حوزه اداره شرکت ها تبدیل شده است.
مسئولیت تجارت نیز به معنای مسئولیت شرکت در پاسخگویی به پیامد فعالیت هایی است که جامع ه را تحت تأثیر قرار می دهد. شرکت باید در اتخاذ تصمیمات ، انجام فعالیت ها و اجرای عملیات خود، منافع همه ذی نفعان را در نظر بگیرد . ذی نفعان شرکت همه کسانی هستند که نتایج و پیامدهای تصمیمات و اعمال شرکت ها بر آنها اثر می گذارد . ذی نفعان داخلی، کارکنان و سهامدا ران هستند که به طور مستقیم تحت تأثیر تصمیمات و عملیات شرکت قرار می گیرند و ذی نفعان خارجی شامل شهروندان، مشتریان، عرضه کنندگان، رقبا، دولت و نهادهای اجتماعی اند. توجه به منافع ذی نفعان و به طور کلی جامعه، برای شرکت ضروری است و شرکت در برابر تمامی این ذی نفعان مسئولیت هایی دارد.(کلارکسون ،۱۹۹۵)
تصویر درباره بازار سهام (بورس اوراق بهادار)
مسئولیت در قبال سهامداران و مالکان : مهم ترین و اولین مسئولیت شرکت، در قبال موجودیت و حیات خود است. به عبارتی ، شرکت ها ابتدا به ساکن در برابر عملکرد خود مسئولیت دارند . میلتون فریدمن ، یگانه مسئولیت شرکت ها را افزایش سود می داند و این افزایش سود را همراه بارعایت قواعد اساسی جامعه از سوی شرکت می داند . بدین ترتیب ازشرکتی که در حال ورشکستگی است، نمی توان انتظار مسئولیت اجتماعی داشت .
مسئولیت درقبال کارکنان : شرکت ها در قبال سرمایه های انسانی که در اختیار دارند مسئولند؛ زیرا تداوم حیات، بقاء و سوددهی شرکت به کارکنان آن وابسته است . واکنش مناسب نسبت به خواسته های کارکنان، ایجاد شرایط کاری مناسب، قدردانی و دخالت دادن کارکنان در طراحی وبرنامه ریزی ها، و آموزش و توانمند سازی کارکنان، سبب می شود که کارایی کارکنان بیشتر شده و روحی ه آنها قوی تر و تجارب آنها غیرانحصاری تر شود؛ در نتیجه در برایند کلی شرکت تأثیر شگرفی گذارد.
مسئولیت در قبال مشتریان و مصرف کنندگان : پاسخگویی در قبال سهامداران، یگانه مسئولیت سازمان ها و شرکت ها نیست ، بلکه مصرف کنندگان نیز ذی نفع محسوب می شوند؛ زیرا مصرف کنندگان تضمین کننده بقا و دوام یک شرکت هستند . مصرف کنندگان و مشتریان انتظاردارند شرکت ها در قبال پیامدها و عوارض حاصل از فعالیت خود مسئولیت داشته باشند .گروه ذی نفعان شامل کل جامعه می شود. این گروه ذی نفعان، جوامع محلی، ملی و جهانی را در بر می گیرند. پیام های مسئولیت اجتماعی شرکتی در سطح محلی ، شامل فعالیت هایی در راستای بهبود شرایط مکانی که کارکنان در آن زندگی و کار می کنند می شود . شرکت ها در سطح ملی از عباراتی استفاده می کنند تا تلاش هایشان را در جهت ارتقاء منافع ملی کشورهای به خصوصی توصیف می کنند، به ویژه در زمان نیاز فوری و مبرم . در سطح جهانی ، شرکت ها نگرانی های خود را پیرامون زندگی شهروندان مطرح می کنند و تلاش می کنند تا با بهره گرفتن از منابعی که از طریق فروش محصولا ت شان به دست می آورند، کیفیت زندگی شهروندان را ارتقاء دهند. برای روشن شدن دامنه و گستره بحث مسئولیت اجتماعی شرکتی ابعاد این موضوع به شرح زیر است: (کلارکسون ،۱۹۹۵)
۲-۱۰ ابعاد مسئولیت اجتماعی شرکت ها در شرکت ها و جامعه
مسئولیت اجتماعی شرکت در رهبری و فرایندهای درون سازمانی
• ماموریت و چش مانداز،خط مشی ها و رویه ها، کدهای اخلاقی، مقررات و آیین نامه ها.
بسیاری از مدیران شرکت های ایرانی در گفتگو با ن گارنده، با اشاره به چالش های اقتصادی -سیاسی موجود در جامعه، از مسئولیت جامعه و حکومت در برابر شرکت ها سخن گفته اند تامسئولیت شرکت ها در برابر جامعه. در کشورهای در حال توسعه و کشورهایی که هنوززیرساخت های لازم برای فعالیت شرکت ها آماده نشده است و بازارها از کارکرد درستی برخوردارنیستند، شرکت ها و بنگا ه ها بیشتر از آنکه به مسئولیت های رقابتی خود بیندیشید، در حال برطرف کردن موانع پیش روی خود چه از جانب دولت و چه از جانب سایر بخش های یک جامعه هستند؛ در این گونه کشورها، به سختی می توان از مسئولیت اجتماعی شرکتی سخن گفت و یااین گونه مسئولیت را از بنگاه های اقتصادی انتظار داشت . در این جوامع ، مسئولیت جامعه درقبال شرکت ها و بنگاه های اقتصادی بسیار بیشتر از مسئولیت شرکتی است . این تناقضی است که به هر حال در این گونه کشورها وجود دارد.
عکس مرتبط با اقتصاد
مسئولیت اجتماعی شرکت در بازار و صنعت
• تامین کنندگان و پیمانکاران زنجیره تامین، حقوق مشتریان و مصرف کنندگان، سرمایه گذاری اجتماعی مسولانه، مسئولیت در قبال محصول، مدیریت خرید مسئولانه، لابی کردن مسئولیت پذیر.
مسئولیت اجتماعی شرکت در محیط کار
• ایمنی و سلامتی کارکنان، آموزش و توانمندسازی کارکنان، حقوق بشر، کار شایسته، تبعیض.
مسئولیت اجتماعی شرکت در محیط زیست
عکس مرتبط با محیط زیست
• توسعه پایدار، کاهش آلودگی، مدیریت ضایعات، صرفه جویی درانرژی، مدیریت خرید سبز.
مسئولیت اجتماعی شرکت در جامعه و کشور
• جامعه محلی، جامعه دانشگاهی، مشارکت با نهادهای اجتماعی، مشارکت با سازمان های غیر دولتی، داوطلبی شرکتی، حمایت از فعالیت های داوطلبی کارکنان، کمکهای خیریه و اسپانسرینگ.
بدین ترتیب، شرکت ها موفقیت وتداوم حیات خود را در گرومسئولیت در برابر محیط اجتماعی می بینند. در این صورت با رویکردی آینده نگر، مسئولیت اجتماعی ، نه تنها سیاستی هزینه بر تلقی نخواهدشد، بلکه نوعی سرمایه گذاری انسانی و اجتماعی تلقی می شود . دراینجاست که کارایی اقتصاد ی، تنها مسئولیت شرکت تلقی نمی شود .
همان گونه که شرکت ها با تولید خود جامعه را تحت تأثیر قرارمی دهند، جامعه نیز شرکت ها را ملزم به احساس مسئولیت در برابرعملکرد خود می کند تا علاوه بر تولید و خدمات مطلوب ، ملاحظات اجتماعی را نیز رعایت کنند. جامعه انتظار دارد که شرکت ها در نحوه برنامه ریزی ها و اجر ای عملکرد هاشان بتوانند یک رابطه کلان – بخشی برقرار سازند و آن را مدیریت کنند ؛ به گونه ای که گسترش و توسعه یک بخش، عدم توسعه بخش دیگر را به دنبال نداشته باشد وتعا ض ها وگسیختگی ها، هزینه هایی را به سایر بخش ها تحمیل نکند.
بعد از دو دهه بحث و نظریه پردازی ، هنوز مسئولیت اجتماعی شرکت ها از تعریف نسبتاً روشن، و پذیرش و اقبال همگانی برخوردارنشده است . در حقیقت ، تلاش های بسیار و واژه های بسیاری وقف تشریح این مفهوم، و کاربرد و اثرات آن شده است . بدین شکل مسئولیت اجتماعی شرکت ها در حد وسط یک آشفتگی و یک بی ثباتی قرار گرفته است. اما تلاش تمامی بازیگران جهان رقابتی چون شرکت ها، سازمان های بین المللی، حکومت ها و جامعه مدنی در این راستا است که این مفهوم را زنده نگاه دارند، ولی هر یک از این بازیگران از زوایه دید خود به این موضوع می نگرند و انتظاراتی از این مفهوم دارند . به عبارت دقیق تر، در صورتی که حد و مرز این مفهوم روشن شود، اندکی از این آشفتگی کم می شود. اتاوا از صاحب نظران مسئولیت اجتماعی، این آشفتگی را به زیبایی به تصویر کشیده است:
مسئولیت اجتماعی شرکت ها معانی مختلفی دارد و برای همه »افراد یکسان نیست . بعضی از آن معنی تعهد یا مسئولیت قانونی را برداشت می کنند، و برخی دیگر آن را به معنی رفتار مسئولانه اجتماعی بر حسب رعایت مسائل اخلاقی می دانند . برای برخیدیگر معنی آن مسئول بودن و یا معادل هدایای صدقه ای وکمک های خیریه است، بعضی نیز آن را به معنی آگاهی اجتماعی می پندارند، بسیاری از آنانی که مشتاقانه این مفهوم را پذیرفته اند، آن را به معنی مشروعیت و مقبولیت می دانند و تعداد کمی هم آن را به مثابه نوعی وظیفه محول شده برای اعمال ضوابط رفتاری عالی تر بر روی بنگاه های اقتصادی ، بازرگانان ، صنعتگران و نه شهروندان می پندارند.(نیازی،۱۳۸۷)
۲-۱۱خاستگاه و تکامل مفهوم مسئولیت اجتماعی شرکتها در جهان و ایران
هر چند که عبارت مسئولیت اجتماعی شرکتها” در قرن بیستم خلق شده، اما شرکت های مشخصی نیز در گذشته درگیر اقداماتی برای منافع کارگران، جامعه و محیط زیست بوده اند. برای مثال ، در دهه ۱۸۷۰ متعاقب با تحریم مصرف کنندگان انگلیسی در ارتباط با شرکتی که درجریان تولیدش از کارگران برده استفاده می کرد، کمپانی هند شرقی مجبور شد رویه و پرداخت های خود را تغییر بدهد و در تولید شکر ازکارگران غیر برده در بنگال استفاده کند . در دهه ۱۸۰۰ ، شرکت لیدکواکر در انگلستان شهرک هایی برای کارگرانش ساخت، مدارس وکتابخانه هایی برای خانواده هایشان، و از پمپ های آب برای بازیافت آب به عنوان بخشی از فرایندهای صنعتی اش استفاده کرد . در ایالت متحده، که براساس عملکرد بازاریابی مشتری محور» مجمع تجارت برتر « مرکانتیلیسم داشت که » کمیته بیداری « اخلاقی تأسیس شد ریشه دربرای نخستین بار در اواخر قرن ۱۹ تأسیس شده بود . در هند، شرکت اتا استیل از بدو تأسیس در سال ۱۹۰۹ در فعالیت هایی مشابه با فعالیت های مسئولیت اجتماعی شرکت ها مشارکت داشته است . لذا این نهضت به دنبال قاعده مند کردن تجارت درون کشورها به طور همزمان و موازی در سطح بین المللی توسط چندین فعالیت پیگیری شد .
بدون توجه به تشکیل و عملکرد این نهادهای بین المللی جدید در قرن ۲۰ ، تعدادی از پیشرفت های مهم مرتبط با مسئولیت اجتماعی شرکت ها در اوایل قرن ۲۰ انجام شده اند. برای مثال، شرکت به عنوان اولین صندوق دو جانبه مسئولیت اجتماعی، توسط ، پروتستان های مؤمن که مخالف مصرف الکل و دخانیات بودند تأسیس شد. صندوق از سرمایه گذاری در شرکت هایی که مشروب، سیگار، یاسیگار برگ می ساختند خودداری کرد. بنابراین سرمایه گذ اری مسئولانه اجتماعی، در خلال دهه ۱۹۶۰ تا ۱۹۷۰ نرخ رشد و مقبولیت عامیانه خوبی به دست آورد.
در آغاز دهه ۱۹۶۰ فضای رقابتی در سطح بین الملل بسیاری از شرکت ها را وادار کرد برای کسب سهم بیشتری از بازار ، از هیچ اقدامی فروگزار نکنند . بدین شکل در دهه ۶۰ مسائل اخلاقی در کسب و کارها
به میزان بی سابقه ای افزایش یافت . باور قوی ای وجود داشت مبنی براینکه اقدامات کاری سرکوب گرانه حتی می تواند در برخی از شرکت هایی که مورد تشویق قرار گرفته اند وجود داشته باشد . همچنین دهه ۱۹۶۰شاهد بیداری عمومی عظیمی در خصوص موضوعات زیست محی طی بود .این بیداری به واسطه عواملی چون انتشار کتاب راشل کارسون تحت که در رابطه با مصرف گاز د . د. ت بود، و معاهده ” انفجار خاموش ” عنوان ، بین المللی تجارت گونه های در معرض خطر در سال ۱۹۶۳کنوانسیون های زیست محیطی سازمان ملل، قانون منع تکثیر هسته ای در سال ۱۹۶۸ و …. ایجاد شد . دهه ۱۹۶۰ همچنین شاهد علاقه عمومی به موضوعاتی مرتبط با حقوق سیاسی و مدنی همچون توجه به حقوق بشر، توجه به حقوق برابری و آزادی بود که می توان به کنفرانس حقوق ، بشر تهران در سال ۱۹۶۸ اشاره کرد . در خلال سال های دهه ۱۹۶۰تعدادی از شرکت های آمر یکایی اقدام به بکارگیری و استخدام سیاهان کردند. این اقدام در پاسخ به فشارهای عمومی علیه تبعیض ها صورت می گرفت. در دهه ۱۹۷۰ نیز گروه های دوستدار زمین و صلح سبز شکل گرفتند…، بعد از گذشت سه دهه این گروه ها و سایر سازمان های غیردولتی در شمال آمریکا و اروپا، به ویژه در توسعه قانون گذاری و استاندارد سازی برای موضوعات اجتماعی و زیست محیطی نقش مهمی ایفا نمودند . بدین ترتیب مسئولیت زیست محیطی شرکتی نخستین باردر میانه دهه ۱۹۷۰ مفهومی جهانی یافت . زمانی که مسئولیت پذیری های اخلاقی شرکت های چند ملیتی، به عنوان موضوعی برای مباحث اجتماعی مطرح شد و انتقادها نسبت به موضوعات ذکر شده در بالا افزایش یافت،هیئت بلند پایه ای از سازمان ملل برای مطالعه نقش شرکت های چند ملیتی در توسعه و روابط بین المللی شکل گرفت، که بعدها باعث تأسیس و استقرار مرکز شرکت های فراملیتی سازمان ملل وکار بر روی رفتار(ISO, شرکت های فراملی شد. ( ۲۰۰۴ با گذر زمان، مفهوم اخلاق تجاری و پاسخگویی زیست محیطی شرکت ها رواج یافت و از دهه ۱۹۸۰ به بعد تمایل عمومی به تأیید مسئولیت پذیری اجتماعی گسترده تر شد . برخی از عوامل سهیم در این تمایل، رسوایی های شرکتی و سرشت ج هانی روز افزون فعالیت های شرکتی بود . به هر ترتیب، در دهه ۱۹۸۰ به ویژه در عصر سیاست گذاری های اقتصادی محافظه کارانه (تاچر و ریگان )، و به دنبال تلاش برای ایجاد ضوابط رفتاری از طریق سازمان ملل برای شرکت های فرا ملی که به صورت اولیه به حال خود رها شده بودند، مقاومت های(ISO, عمده ای علیه شرکت های فراملیتی ایجاد شد.
به طور کلی، برخی از ضوابط بین المللی موضوعات پذیرفته شد ه اند، ، همچون ضوابط بین المللی بازاریابی جانشین شیر مادر در ۱۹۸۱رهنمودهای سازمان ملل در ۱۹۸۵ برای حمایت از مصرف کنندگان، ضابطه رفتاری بین المللی فائو در ۱۹۸۵ درباره توزیع و به کارگیری سموم سازمان جهانی بهداشت ) در ۱۹۸۸ ) و دفع آفات ، و ضوابط اخلاقی برای ارتقاء و بهبود داروهای پزشکی و…
در دهه ۱۹۹۰ شرکت هایی که درگیر تولید یا بازاریابی کالاها از طریق برون سپاری بین المللی بودند، شروع به پذیرش ضوابط رفتار با کارگر، متناسب عرضه کنندگان شان و مقاطعه کاران کردند . این شرکت ها به گزارش های منفی ای که آنها را محاصره کرده بود، پاسخ دادند.
گزارش های مبنی بر ساعات کار غیر انسانی، حقوق بسیار کم، شرایط کارناامن و غیر بهداشتی، استفاده از کودکان در تولیدات پوشاک، کفش،اسباب بازی و سایر موار د علیه این شرکت ها وجود داشت . سراسر دهه۱۹۹۰ و بعد از آن، دوران فوران و رشد قارچ گونه این ضوابط بود . این ضوابط مجادلات و سؤالات بی شماری را برانگیختند، سؤالاتی درباره نحوه تشخیص، کاربرد و اجرای این ضوابط، همچنین صلاحیت کسانی که امرتشخیص اجرای این ضوابط را بر عهده می گیرند، مکرراً مطرح شده است .
این گسترش تأثیر مهمی بر مفهوم مسئولیت اجتماعی شرکت ها گذاشت و بعضی از سازمان های بسیار شناخته شده مرتبط با این موضوع، در اواخر دهه ۱۹۹۰ شکل گرفتند . رسوایی های مالی برخی از شرکت های بزرگ فعال در بازارهای بورس چون انرو ن و … نیز باعث شد که مفهوم مسئولیت اجتماعی شرکت ها خیزشی دوباره بگیرد.
در جمع بندی می توان گفت : اگرچه مسئولیت اجتماعی شرکت ها دارای لیست رو به رشدی در دهه ۱۹۹۰ بوده است، اما این موضوع پدیده نوینی نیست و در واقع ریشه هایش به زمان های گذشته بازمی گردد. هر چند اشکال نخستین چیزی که امروزه به نام مسئولیت اجتماعی شرکت ها می شناسیم، غالباً دارای جنبه های قوی مذهبی، پدرسالاری و نوع دوستی بودند، ولی مفهوم نوین مسئولیت اجتماعی شرکت ها مستقیماً بر روی افعال روزمرهتجاری و تأثیر آن روی طیف ذی نفعان متمرکز شده است . مفهوم جدید مسئولیت اجتماعی شرکت ها در پاسخ به راه های نوین قواعد تجاری در بازارهای جهانی (مانند استفاده از زنجیره عرضه جهانی)، تغییر رویکردی متفاوت به نظارت حکومتی وعلیه ابزارهای قانونی داخلی شکل گرفته است . بعضی از ابزارهای بین حکومتی، قانون نرم ، در راس رفتارهای شرکتی قرار دارند .در ایران نیز مسئولیت اجتماعی شرکت ها در قالب مفاهیمی چون وقف و وام های قرض الحسنه … نمود یافته است . البته وقف به عنوان سنت ملی اسلامی عمدتاً محدود به ساخت مدرسه و یا مسجد می شده است و تجار و صاحبان صنایع در ساخت و تأمین هزینه های این اماکن مشارکت داشته اند. در سنت زرتشت نیز هر فرد زرتشتی موظف بوده یک دهم درآمد خود را صرف داد و دهش، کمک به فقرا و رفع مشکلات اجتماعی و مشکلات مالی هم کیشان خود کند .با توجه به اینکه فضای صنعتی در ایر ان در دهه اول سال های ۱۳۰۰ به آرامی شکل گرفت و تعداد کارگران صنعتی در اندازه های بزرگی نبود، اغلب صاحبان صنایع با افراد جامعه و کارکنان خود دارای روابط اجتماعی گسترده ای بودند و نقش پررنگ مذهب و سنت باعث می شدمشارکت های اجتماعی گسترده ای داشته باشند.متأسفانه در سال های پس از انقلاب و ابتدای جنگ تحمیلی ، سرمایه و سرمایه گذار مورد بی توجهی قرار گرفتند و یک فضای ناامنی نسبت به صنعت گران و سرمایه گذاران شکل گرفت . این فضای بد گمانی نسبت به شرکت های خارجی و چند ملیتی فعال در ایران چندین برابر بود . اما مفهوم مسئولیت اجتماعی شرکت ها در سال های اخیر توسط صاحبان صنایع و بخش خصوصی، سازما ن های غیر دولتی، روشنفکران و دانشگاهیان مطرح شده است. برگزاری اولین کنفرانس مسئولیت اجتماعی شرکت ها توسط برخی تشکل های صنعتی چون اتاق بازرگانی، کنفدراسیون صنعت، برخی از شرکت های خصوصی و سازمان های غیردولتی، نقطه آغازی در زمینه مطرح کردن مفهوم و ادبیات این موضوع درایران است.
همچنین شدت یافتن فضای رقابتی برای برخی صاحبان صنایع باعث شده که بسیاری از شرکت های برتر ایرانی در فرایندهای مدیریتی خود به این مفهوم توجه کنند . به تعبیر دیگر، با مطرح شدن و به اعتقاد برخی کارشناسان مد شدن گواهی نام های کیفیت زیست محیطی، گواهی نامه های تعالی سازمانی معیار هشتم در گواهینامه تعالی سازمانی و EFQM به مسئولیت اجتماعی اختصاص دارد. در سال گذشته بیش از ۱۰۰ شرکت ایرانی در ارزیابی این جایزه شرکت کردند. به عبارت دیگر، ۱۰۰ شرکت ایرانی به نوعی سابقه مستندی را در مورد مسئولیت اجتماعی شرکت شان (فارغ ازبحث مفهومی که آیا می توان کمک های خیریه مذهبی را مسئولیت اجتماعی دانست؟ ) ارائه دادند.سرآمدی این مفهوم در فـرایندهای مدیریتی شرکت ها جای گرفته است . خوشبختانه دریافت این گواهی نامه ها علاوه بر اینکه شرکت ها را به سمت بهره وری بیشتر سوق می دهد، برای شرکت ها مزیت رقابتی نیز ایجاد کرده است . شاید نیازصنعتگران ایرانی به پیدا کردن شریک خارجی و رقابت در فضای تجارت جهانی یکی از دلایل عمده حرکت صنایع به سمت مفهوم امروزی ومدرن مسئولیت اجتماعی شرکت ها باشد که می توان آن را در قالب و تعالی سازمانی دید . با پیوستن ایران به سازمان EFQM گواهینامه های تجارت جهانی ، شرکت های ایرانی بای د دارای اصول اخلاقی مشخص ومدون شده ای برای خود باشند تا بتوانند در فضای تجارت جهانی فعالیت کنند.(کارنامی،۱۳۸۷)
۲-۱۲پیشینه ی تحقیق
ابزری (۱۳۹۲)در تحقیقی تحت عنوان ” تاثیر شفا فسازی اطلاعات مالی بر رفتارسرمایه گذاران در بورس اوراق بهاداراصفهان” به بررسی رابطه شفاف‌سازی اطلاعات مالی با رفتار سرمایه‌گذاران بورس اوراق بهادار اصفهان پرداخت. جامعه آماری پژوهش، سرمایه‌گذاران در بورس اوراق بهادار اصفهان می‌باشند. پژوهش با بهره گرفتن از پرسشنامه در بازه زمانی اول مهر تا آخر آبان ماه سال ۱۳۹۱ انجام گرفت. برای آزمون فرضیات از آزمون‌های همبستگی، مقایسه زوج‌ها و تحلیل عاملی یک طرفه استفاده شد و هر سه فرضیه پژوهش در سطح ۹۵ درصد مورد آزمون قرار گرفتند. نتایج نشان داد که هر سه بعد شفافیت یعنی افشای اطلاعات مالی، شفافیت ساختار هیات مدیره و شفافیت ساختار مالکیت بر رفتار سرمایه‌گذاران در بورس اوراق بهادار اصفهان تاثیرگذار است و درک سرمایه‌گذاران از ابعاد شفافیت با توجه به متغیرهای جمعیت‌شناختی آنها متفاوت است. در نهایت این پژوهش می‌تواند به سرمایه‌گذاران جهت تعدیل رفتارشان متناسب با شرایط بازار بورس کمک شایانی کند.
راندوی وهمکار (۲۰۰۳)، در یک بررسی با عنوان “حاکمیت شرکت و کارا یی هیئت مدیره درصنعت ناوگان دریایی” به دنبال اثر عملکرد ی ساختار هیئت مدیره بر شرکت بودند . نتایج تحقیقات آنها بدین صورت بود که استقلال هیئت مدیره با عملکرد شرکت های موردبررسی رابطه مثبت معناداری دارد . عملکرد مثبت هیئت مدیره نیز با عملکرد مالی شرکت رابطه معناداری دارد . آنها چنین نتیجه گیری کردند که استقلال در هیئت مدیره به اعتمادافراد بیرونی خواهد افزود و آنها به بیانیه های مالی آن شرکت ها اعتماد بیشتری دارند و درتصمیمات خود و در سرمایه گذاری به این موضوع توجه ویژه داشته اند.
کای وهمکاران [۱](۲۰۰۸)،به مطالعه اثراطلاعات نامتقارن بر سه ساز وکار اصلی حاکمیت شرکتی (شدت نظارت هیات مدیره،انضباط بازار وحساسیت پرداخت بابت عملکرد مدیریت ارشد )پرداخته اند.نتایج نشان داد شرکت های دارای عدم تقارن اطلاعاتی بیشتر،به استفاده کمتر ازنظارت هیات مدیره ،انضباط بیشتر بازار وداشتن عملکردمدیریت ارشد بالاتر ،گرایش دارند.
هیسو [۲](۲۰۰۶)در تحقیقی با عنوان اثر شفاف سازی اطلاعات مالی بر رفتار سهام داران در بورس اوراق بهادار تایوان به بررسی نقش ابعاد شفاف سازی اطلاعات مالی در افزایش میزان سرمایه گذاری در بازار بورس پرداخت .نتایج نشان دادنتایج مثبت ومعنی داری در ادراک سرمایه گذاران بورس از ابعاد شفاف سازی اطلاعات مالی ورفتار آنها وجود دارد.
بورن وهمکاران[۳](۲۰۰۴)مطالعه ای در مورد صنعت بیمه آمریکا با توجه به تئوری علامت دهی وشفاف سازی اطلاعات مالی انجام دادند.با توجه به تئوری علامت دهی وشفاف سازی اطلاعات مالی تشخیص اینکه آیا قوانین ،مقررات ونظارت درجه نامتقارن بودن اطلاعات بین بیمه کنندگان وسرمایه گذاران را کاهش می دهد ،مورد بررسی قرار گرفت .نتایج تحقیق آنها این بود که قوانین ،مقررات ونظارت به طور مثبتی درجه نامتقارن بودن اطلاعات بین بیمه گران وسرمایه گذاران را کاهش می دهد.
نوبخت (۱۳۸۳)در تحقیقی با عنوان”ارزیابی شفافیت اطلاعات شرکت ها در بورس اوراق بهادار “با بررسی مبانی نظری بازارکارای سرمایه ونقش اطلاعات وبا بهره گرفتن از روش تحقیق توصیفی وابزار پرسشنامه به آزمون فرضیات تحقیق پرداخت.نتایج تخقیق نشان داد که گزارش دهی اطلاعات از سوی شرکتها مطلوب نیست.
فصل سوم
روش تحقیق
۳-۱- مقدمه
دستیابی به هدفهای تحقیق میسر نخواهد بود مگر زمانی که جستجوی شناخت با روش شناسی درست صورت پذیرد. پایه هر علمی، روش شناخت آن است و اعتبار و ارزش قوانین علمی به روش شناختی مبتنی است که در آن علم به کار می رود. روش تحقیق مجموعه ای از قواعد، ابزارها و راه های معتبر (قابل اطمینان) و نظام یافته برای بررسی واقعیتها، کشف مجهولات و دستیابی به راه حل مشکلات است (خاکی، ۱۳۸۶).
فصل روش شناسی تحقیق به نحوه حرکت از مجهولات به معلومات اشاره دارد. عبور از مجهولات به معلومات، مستلزم کاربست روش هایی است که انجام درست و علمی تحقیق را میسر می گرداند. چه بسا نمونه های بی شماری از تحقیقات را شاهدیم که به دلیل عدم رعایت این مرحله از تحقیق و عدم انتخاب درست روش های مقتضی، یا نتایج مطلوب را در پی نداشته و یا اینکه ره به کج و انحراف برده اند. هر تحقیق و پژوهشی با یک مسأله آغاز می شود. مسأله تحقیق موجب ایجاد سوالاتی در ذهن محقق گردیده و به ارائه فرضیه منجر می شود. بنابراین وظیفه اصلی و اساسی هر محقق، بررسی و پژوهش جهت تأئید یا رد فرضیاتمی باشد. جهت پاسخگویی به سوالات تحقیق و نتیجه گیری در خصوصفرضیات، داده های جمع آوری شده در خصوص تحقیق، ورودی اساسی و پایه تحقیق می باشد و در نهایت محقق بایستی با توجه به داده های گردآوری شده، در خصوص رد یا تأیید فرضیات و پاسخگویی به سوالات تحقیق اقدام نماید. اما همانگونه که آشکار و مشخص می باشد، داده ها اطلاعات خام و غیر قابل اتکائی می باشند که جهت تبدیل شدن به اطلاعات قابل استفاده بایستی تحلیل گردند، تا با تبدیل داده ها به اطلاعات بتوان اقدام به تصمیم گیری نمود.
در این فصل پس از مقدمه به بیان فرضیات تحقیق،روش تحقیق، جامعه آماری، حجم نمونه، ابزار تحقیق، روایی و پایایی پرسشنامه، روش جمع آوری و تجزیه و تحلیل داده ها پرداخته شده است.
۳-۲-فرضیات تحقیق
در این تحقیق فرضیات زیر مورد بررسی قرار می گیرد:
فرضیه اصلی
شفاف سازی اطلاعات مالی بر مسئولیت پذیری اجتماعی تاثیرمعنی داری دارد.
فرضیات فرعی
ساختار مالکیت شرکت برمسئولیت پذیری اجتماعی تاثیرمعنی داری دارد.
افشای اطلاعات شرکت برمسئولیت پذیری اجتماعی تاثیرمعنی داری دارد.
ساختار هیات مدیره شرکت برمسئولیت پذیری اجتماعی تاثیرمعنی داری دارد.
۳-۳- روش تحقیق
هدف از انتخاب روش تحقیق تعیین روش و شیوه‌ای مناسب برای بررسی موضوعی خاص است.دستیابی به هدف های علمی یا شناخت علمی میسر نخواهد بود مگر زمانی که با روش شناسی[۴] درست صورت پذیرد. به عبارت دیگر تحقیق از حیث روش است که اعتبار می یابد نه موضوع تحقیق(خاکی،۱۳۸۲).پایه هر علمی، روش شناخت آن است و اعتبار و ارزش قوانین هر علمی به روش شناختی مبتنی است که در آن علم به کار می رود ( عزتی، ۱۳۷۶ ).
تحقیق را به دو منظور متفاوت انجام می دهند. نخست حل مشکلاتی که در حال حاضر در محل کار وجود دارد و دوم، افزودن به مجموعه ی دانش بشری در زمینه ای خاصی که مورد علاقه محقق است. هنگامی که با هدف برخورداری از نتایج یافته ها برای حل مسائل موجود در سازمان به تحقیق می پردازیم آن را تحقیق کاربردی[۵] می نامیم. اما وقتی که که اساسا برای بهبود درک خود درباره ی مسائل به خصوصی که به طور معمول در محیط های سازمانی روی می دهند و نیز چگونگی حل آنها تحقیق می کنیم آنرا تحقیق بنیادی یا پایه ای[۶] می خوانیم (سکاران، ۱۳۸۶).
تحقیق حاضر از نوع کاربردی می باشد و ذینفعان این تحقیق شامل شرکتهای حاضر در بورس اوراق بهادار تهران وکلیه سرمایه گذاران بالقوه می باشدکه جهت تصمیم گیری صحیح نیازمند اطلاعات شفاف وبه موقع می باشند.
۳-۴- جامعه آماری
جامعه آماری به کل افراد، وقایع یا چیزهایی اشاره دارد که محقق می خواهد به تحقیق درباره آنها بپردازد. جامعه آماری به مجموعه افراد، اشیاء و یا به طور کلی پدیده هایی اطلاق می شود که محقق می تواند نتیجه مطالعه خود را به کلیه آنها تعمیم دهد و آحاد جامعه آماری دارای ویژگی های مشترکی هستند که آنها را از سایر پدیده های خارج از قلمرو جامعه آماری مشخص می سازد، این ویژگی ها را صفت مشترک جامعه آماری می گویند(متانی،۱۳۸۶،ص۱۰۸).
بنابراین جامعه آماری تحقیق حاضر، شامل سهامداران وسرمایه گذاران بورس اوراق بهادار تهران است.
۳-۵- نمونه آماری
نمونه عبارت است از مجموعه ای از نشانه ها که از یک قسمت، یک گروه، یا جامعه ای بزرگتر انتخاب می شود، بطوریکه “این مجموعه معرف کیفیات و ویژگی های آن قسمت، گروه، یا جامعه بزرگتر باشد”. معمولا حجم نمونه را با n نشان می دهند. به عبارت دیگر می توان گفت که نمونه عبارت است از “تعدادی از افراد جامعه که صفات آنها با صفات جامعه مشابهت داشته و معرف جامعه بوده از تجانس و همگنی با افراد جامعه برخوردار باشند”(شاه محمدی،۱۳۸۸،ص ۹۰). در ابتدا تعداد ۳۰ پرسشنامه به صورت تصادفی در میان سهامداران و سرمایه گذاران، توزیع و جمع آوری شد و پس از محاسبه انحراف معیار نمونه اولیه ( )، نسبت به تعیین حجم نمونه اقدام گردید. مقدار انحراف معیار برای نمونه ۳۰ تایی، ۹۴۵/۰ محاسبه شد. همچنین مقدار پارامتر d ، ۱/۰ فرض شده است و با توجه به نامحدود بودن جامعه مورد مطالعه از فرمول کوکران برای جوامع نامحدود بدون جایگزاری در سطح اطمینان ۹۵% استفاده شده است، حجم نمونه محاسبه شده به صورت فرمول زیر می باشد.