نیاز به خودشکوفایی در بالای هرم مازلو قرار می گیرد. این نیاز دربرگیرنده بسیاری از نیازهای سطوح پایین، یعنی نیاز به برقراری روابط متقابل، ابراز خود، ارضای نیازهای هنری و ذهنی از طریق مشارکت در دنیای اطراف نیز است، اگرچه کلید دستیابی به خودشکوفایی این است که این نیاز مستلزم تلاش برای شکوفایی شخص به عنوان فرد منحصر به فردی باشد. افراد احساس می کنند با برقراری رابط با دیگران رشد می کنند. آنها با کاوش در ابعاد تکنیکی و اجتماعی اینترنت، توانایی های بالقوه ذهنی خود را ارضا می کنند. همچنین با بهره گرفتن از ابزارهای ارتباطی گوناگون در اینترنت، به علایق درونی و گرایش ها و وجوهی از شخصیت خود آگاهی می یابند که پیش از این پنهان بودند. از نظر مازلو، یکی دیگر از جنبه های مهم خودشکوفایی، رشد معنویت فرد است. اینکه افراد در فضای مجازی زندگی معنوی خود را بیابند، برای بسیاری مضحک به نظر می رسد. اما برای برخی کاربران که در اقلیت هستند، فضای مجازی راهی برای دستیابی به رمز و رازهایی درباره ماهیت آگاهی، واقعیت و خود است(همان).
تصویر درباره جامعه شناسی و علوم اجتماعی
تاثیر اعتیاد به اینترنت بر سلامت روان، اعتماد و افسردگی
نتیجه تصویری برای موضوع افسردگی
به رغم برتری ها و مزیت های استفاده از اینترنت، نگرانی های جدیدی در خصوص استفاده از آن و تاثیراتی که این تکنولوژی بر ابعاد مختلف زندگی انسان می گذارد هر روز در حال افزایش است. کاربران در پی استفاده روزافزون از اینترنت و زندگی در فضای مجازی به مدت طولانی، نوعی وابستگی کاذب به آن پیدا می کنند که رهایی از آن امری دشوار است(رسولی و آزادمجد، ۱۳۹۲).
پرداختن هر چه بیشتر به کیفیت دنیای مجازی بر روحیات و خلق و خوی افراد گوناگون است. لذا استفاده زیاد از اینترنت سبب تنبلی های جسمی، تقویت کم تحرکی و کاهش روابط با دیگران در دنیای واقعی و در نتیجه انزوای اجتماعی می شود. همچنین، افرادی که بیش از حد معمول رایانه استفاده می کنند، بیشتر احتمال دارد که چاق شوند، تهاجمی باشند، احساس اضطراب کنند و در فراگیری فرایندهای آموزشی کندتر عمل کنند و در نتیجه سلامت روانی آنها به خطر بیفتد. به طور قطع استفاده زیاد از اینترنت معضلات و بحران های روحی و جسمی خاص خود را به همراه خواهد داشت که اگر به موقع تشخیص، به آن پرداخته نشود، می تواند سلامت روانی جامعه را با چالش های جدیدی روبرو کند(میرزائیان و همکاران، ۱۳۹۰).
نتیجه تصویری درباره سلامت روانی
اعتیاد به اینترنت شامل اعتیاد به اتاق های گپ، آنلاین و خریدهای اینترنتی می شود. همچون دیگر اعتیادها، اعتیاد به اینترنت، فرد معتاد را از خانواده و اطرافیانش منزوی می سازد. اعتیادهای رفتاری، همچون اعتیاد به شبکه های اینترنت می تواند موجب تخریب سلامت، روابط، احساسات و نهایتا روح و روان فرد گردند. به نظر می رسد که استفاده اعتیادی از اینترنت، همانند دیگر انواع اعتیاد، دارای دوره تحمل و ترک مشابهی است(ین و همکاران، ۲۰۰۷).
استفاده بیش از حد از اینترنت، انسان ها را از جامعه و ارتباطات اجتماعی واقعی دور ساخته و با حذف تعاملات واقعی اجتماعی و تسلط بر زندگی افراد می تواند با احساس تنهایی و در نهایت افسردگی در ارتباط باشد. زیرا کاربران اغلب با انتصاب روابط برخطی که ساختگی و ضعیف است و جایگزینی و ترجیح آن بر تعاملات عینی زندگی، به روابط واقعی زندگی کمتر بها می دهند و همین موضوع، می تواند با بروز افسردگی در ارتباط باشد. با افزایش افسردگی و تنهایی، معتادان اینترنتی باز هم بیشتر و هربار برای مدت طولانی تری به اینترنت وصل می شوند. این همان چرخهای است که در الکلی ها هم دیده می شود؛ یعنی نوشیدن برای فرار از مشکلات، سپس احساس بدتر شدن و سرانجام بیشتر نوشیدن برای رهایی از احساسات ناخوشایند. نتیجه ای که در این بحث بدست می آید، اثبات اصل همایندی اعتیاد به اینترنت با اختلالات دیگر است. یعنی اعتیاد به اینترنت غالباً با یکی دیگر از ا ختلالات روحی و روانی در افراد همراه است(یانگ، ۱۹۹۸، به نقل از بیدی و همکاران، ۱۳۹۱).
همانند تمام انواع دیگر اعتیاد، اعتیاد به اینترنت نیز با علائمی همچون اضطراب، افسردگی، کج خلقی، بی قراری و افکار وسواسی یا خیالبافی راجع به اینترنت همراه است. از طرفی، در عین حال که روابط این افراد در جهان مجازی افزایش می یابد، در مقابل از دامنه ی روابط آنان در جهان واقعی کاسته می شود. اختلال اعتیاد اینترنتی نوعی اختلال روان شناختی – اجتماعی است که از مشخصه های آن، علایم کناره گیری، اختلالات عاطفی و از هم گسیختگی روابط اجتماعی است. اعتیاد اینترنتی، انسان ها را به افرادی رها شده تبدیل می کند و بر روابط اجتماعی آنان تأثیر می گذارد. در نتیجه استفاده بیش ازحد از اینترنت، بهره وری و بازده کاری کاربران اینترنت، پایین می آید. آنان با تأخیر به محل کار می روند و دچار کم کاری می شوند. عدم تحرک جسمی و چاقی به همراه علایمی چون درد کمر، پشت و ماهیچه، از دیگر تبعات این مسأله اند. این کاربران به هرحال، حتی در صورت کناره گیری از اینترنت، دچار علایم اختلال می شوند(میرزائیان و همکاران، ۱۳۹۰).
اعتیاد به اینترنت می تواند منجر به افسردگی افراد شود. افسردگی اختلالی روانشناختی است که باعث ایجاد تغییرات زیادی در خلق و خو، دیدگاه، کمال طلبی، توانایی تفکر ، میزان فعالیت و فرایندهای بدنی نظیر خواب، انرژی و اشتهای افراد می شود. آمار سازمان بهداشت جهانی نشان می دهد که نزدیک به ۴۱ میلیون نفر از کل جمعیت جهان مبتلا به افسردگی هستند که علل آن بیش از ۵۰ مورد ذکر شده است. در حالی که نمازی[۴۱] و همکاران (۲۰۰۵)، دریافتند بین میزان استفاده از اینترنت و افسردگی کاربران رابطه معنادار وجود ندارد اما کاربرانی که بیشتر از اتاق های گفتگو(چت) استفاده می کنند افسرده تر هستند(به نقل از میرزائیان و همکاران، ۱۳۹۰).. کینگ استورم[۴۲](۲۰۰۳)، افراد معتاد به اینترنت را کمرو، خجالتی و افسرده دانسته. کوبی، لاوین و باروز[۴۳](۲۰۰۱)، ایشان را دارای مشکلات خواب، تحصیلی، تنهایی، جسمی، اضطراب و افسردگی دانسته است.
اعتیاد به اینترنت، با عزت نفس نیز در ارتباط است .به نظر برخی پژوهشگران ، افرادی که عزت نفس پایین و مهارتهای اجتماعی کمی دارند، بیشتر از همه احتمال دارد که وسوسه شوند تا در فضای مجازی، کنترل را به دست بگیرند و احساس هویت و جایگاهی را که در زندگی واقعی ندارند به دست آورند. با این همه نوع رابطه بین عزت نفس و اعتیاد به اینترنت معلوم نیست و نمی توان گفت که عزت نفس پایین از اعتیاد به اینترنت حاصل می شود یا این که کسانی که عزت نفس پایین دارند به سراغ اینترنت رفته و به آن معتاد می شوند. رابطه عزت نفس پایین با اعتیاد به اینترنت در تحقیقات متعددی، تأیید شده است. (جانسون، ۲۰۱۱).
می توان گفت بین استفاده مفرط از اینترنت و عزت نفس یک رابطه منفی وجود دارد. گریفیث (۲۰۰۰)، در این رابطه یافته های مهمی ارائه کرده است. او بیان می کند که استفاده کاربران از اینترنت، بشدت با ادراکشان بعنوان یک سبک مقابله و روشی برای جبران برخی کمبودها مانند عزت نفس پایین، مرتبط است. به گفته وی این موقعیت به آنها اجازه می دهد تا احساس بهتری داشته باشند زیرا جایگزینی است برای اینکه آنها شخصیت و موقعیت اجتماعی متفاوتی بدست آورند. به عبارت دیگر آنها در این راه خودشان را بشدت ارضا می کنند. همانطور که دیده میشود هنگامی که افراد خودشان را بصورت منفی ارزیابی می کنند، ممکن است چنین درک کنند که اینترنت روشی برای جبران کمبودها است و همچنین افزایش استفاده از اینترنت ممکن است به یک رابطه وابسته تبدیل شود.
پادوا و کانینگهام[۴۴](۲۰۱۰)، به عوامل اجتماعی مرتبط با اعتیاد به اینترنت اشاره میکنند.طبق گفته آنها بازیهای آنلاین و چند نفره، افراد جوان را جذب می کنند، زیرا این بازیها، ارتباطات اجتماعی را در زندگی واقعی شبیه سازی می کنند. در ادبیات مربوطه، هنوز به اجماع نرسیده اند که آیا عزت نفس علت اعتیاد به اینترنت است یا معلول آن. رابطه بین اعتیاد به اینترنت و عزت نفس می تواند تعاملی باشد. عزت نفس یکی از عوامل مهم رفتار و فعالیتهای افراد است. برخی از این فعالیتها به رشد فرد کمک کرده و برخی برای آن مضر هستند. اعتیاد به اینترنت یکی از عواملی است که با احساس کاهش کنترل خود، ممکن است به کاهش بیشتر عزت نفس منجر شود.
پیشینه پژوهش
پیشینه داخلی
دستجردی و صیادی(۱۳۹۱)، در پژوهشی با عنوان بررسی رابطه بین استفاده از شبکه های اجتماعی بر اعتیاد به اینترنت و افسردگی در دانشجویان دانشگاه های پیام نور شهر اصفهان، گزارش کردند که بین استفاده از شبکه های اجتماعی و اعتیاد به اینترنت با ضریب ۰٫۱۴۷ رو سطح معنی داری ۰٫۰۱۰ رابطه معنی داری وجود دارد، ولی بین استفاده از شبکه های اجتماعی و افسردگی با ضریب ۰٫۵۵ و سطح معنی داری ۰٫۳۳۲ رابطه معنی داری مشاهده نشد. همچنین بین استفاده از شبکه های اجتماعی و اعتیاد به اینترنت براساس متغیرهای جنسیت، سن، گروه تحصیلی تفاوت معنی داری وجود دارد که این تفاوت در بین گروه های سنی و دختران و پسران معنی دار نبود، ولی در بین گروه های تحصیلی، اعتیاد به اینترنت در رشته های گروه علوم پایه کمتر از سایر رشته ها در گروه های علوم انسانی و فنی مهندسی بوده است.
عکس مرتبط با شبکه های اجتماعی
جعفری و فاتحی زاده (۱۳۹۱)، در پژوهشی با عنوان بررسی رابطه بین اعتیاد به اینترنت با افسردگی، اضطراب، فشار روانی و هراس اجتماعی در دانشجویان دانشگاه اصفهان، گزارش کردند که بین اعتیاد به اینترنت و هر یک از متغیرهای بالینی افسردگی، اضطراب، فشار روانی و هراس اجتماعی رابطه مثبت معنی داری وجود دارد. نتایج تحلیل رگرسیون نیز حاکی از آن است که بین اعتیاد به اینترنت و مجموعه این متغیرهای بالینی رابطه مثبت وجود دارد (r=0.62) و این متغیرهای بالینی می توانند ۳۹ درصد اعتیاد به اینترنت را پیش بینی کنند.
بیدی و همکاران(۱۳۹۱)، در پژوهشی با عنوان تحلیل ساختاری ارتباط بین اعتیاد به اینترنت با افسردگی، سازگاری اجتماعی و عزت نفس نمونه ای شامل ۱۲۰ نفر از کاربران کافی نت های دوبی، از ملیت های مختلف، شامل مرد و زن، حداقل ۱۸ سال سن و مسلط به زبان انگلیسی را انتخاب کردند. نتایج حاصل از پرسشنامه ها با آزمون تحلیل مسیر مورد بررسی قرار گرفتند. نتایج نشان دادند که داده ها برازش خوبی با مدل ارائه شده دارند. ضرایب مسیر نشان دادند افسردگی، سازگاری اجتماعی و عزت نفس به طور معنی داری اعتیاد به اینترنت را پیش بینی می کنند.
مسعودنیا(۱۳۹۱)، در پژوهشی با عنوان اعتیاد به اینترنت و خطر بروز اختلال خواب در نوجوانان گزارش کرد که از ۵۳۵ دانش آموز مطالعه شده در دبیرستان های شهر یزد ۲۱٫۷ درصد، معتاد به اینترنت بوده اند و ۵۷٫۲ درصد نیز کیفیت خواب نامطلوب داشتند. کاربران معتاد به اینترنت کیفیت خواب نامطلوب تری (۷۷٫۶ درصد) در مقایسه با کاربران عادی (۵۱٫۶ درصد) داشتند. تفاوت معنی داری میان کاربران عادی و کاربران معتاد به اینترنت از نظر کیفیت کلی خواب و نیز مولفه های کیفیت خواب ذهنی، نهفتگی خواب و اختلال در عملکرد روزانه وجود داشت. تحلیل رگرسیون چندگانه سلسله مراتبی نشان داد که اعتیاد به اینترنت، ۴٫۷ درصد از واریانس کیفیت خواب را تبیین کرد.
خانجانی و اکبری(۱۳۹۰)، در پژوهشی با عنوان رابطه ویژگی های شخصیتی نوجوانان و اعتیاد آنان به اینترنت گزارش کردند که بین پنج عامل شخصیتى عامل روان نژندگرایی با اعتیاد به اینترنت رابطه مثبت و معنی دار و بین عامل باوجدان بودن، دلپذیر بودن و برون گرایی رابطه منفی با اعتیاد به اینترنت وجود دارد و بین انعطاف پذیرى با اعتیاد به اینترنت رابطه وجود ندارد. همچنین نتایج حاصل از رگرسیون نشان داد که عامل هاى شخصیتى دلپذیربودن، باوجدان بودن و عامل هاى شخصیتى روان نژندگرایی، برون گرایی و انعطاف پذیری با اعتیاد به اینترنت رابطه ندارند.
میرزائیان و همکاران(۱۳۹۰)، در پژوهشی با عنوان اعتیاد به اینترنت در بین دانشجویان و تاثیر آن بر سلامت روان گزارش کردند که سلامت روان و مؤلفه های آن شامل نشانگان جسمانی، نشانگان اضطراب، نشانگان اختلال کارکرد اجتماعی و نشانگان افسردگی، در بین دانشجویان سه گروه (بر اساس میزان اعتیاد به اینترنت)، متفاوت بود. نتیجه این که اعتیاد به اینترنت می تواند سلامت روانی افراد را تهدید نماید. ضروری است در زمینه استفاده مناسب از اینترنت، فواید و مضرات دنیای مجازی اینترنت، فرهنگ سازی و آموزش صحیح در سطح خانواده و جامعه انجام شود.
علوی و همکاران (۱۳۸۹)، در پژوهشی با عنوان بررسی ارتباط علائم روانپزشکی با اعتیاد به اینترنت در دانشجویان دانشگاه های شهر اصفهان گزارش کردند که تفاوت معنی داری بین میانگین علایم روانپزشکی در تمامی خرده مقیاس ها در پرسشنامه S-CL-90-R و سه شاخص GSL, PSDI, PST در دو گروه معتاد به اینترنت و کاربر عادی وجود دارد. همچنین نتایج نشان داد که همبستگی مثبت و معنی داری بین نمرات علائم روانپزشکی (نظیر افسردگی، اضطراب، خودبیمارانگاری، وسواس، حساسیت بین فردی، پرخاشگری، پارانویا، فوبیا و روانپزشکی) و سه شاخص GSL, PSDI, PST با اعتیاد به اینترنت وجود دارد. همچنین اعتیاد به اینترنت با کنترل جنسیت بر علائم روانپزشکی نه گانه تاثیر گذار بود.
قاسم زاده و همکاران (۱۳۸۴)، تحقیقی با عنوان بررسی میزان شیوع اعتیاد به اینترنت و رابطه آن با تنهایی و عزت نفس در دانش آموزان دبیرستانی شهر تهران، انجام دادند. جامعه آماری این پژوهش، ۱۹۶۸ نفری از دانش آموزان دختر و پسر سه رشته دبیرستانی پنج منطقه تهران بود که به شیوه تصادفی طبقه ای انتخاب شدند. از این عده، ۹۷۷ نفر کاربر اینترنت بودند که براساس مقیاس IAT یانگ، از میان آنها ۳۷ نفر معتاد به اینترنت شناخته شدند. در کل، میزان شیوع به اینترنت در بین دانش آموزان ۳٫۸ درصد بود. براساس نتایج این پژوهش تایید شد که کاربران معتاد به طور معناداری دارای عزت نفس کمتر و تنهاتر از کاربران غیر معتاد هستند. ممکن است تنهایی بر اثر اعتیاد به اینترنت رخ دهد یعنی کسانی که به اینترنت معتاد می شوند، پیامدهای منفی آن مانند تنهایی را تجربه می کنند. همچنین ممکن است چرخه ای معیوب و رابطه ای دوسویه در جریان باشد. یعنی افراد تنها، برای کاهش تنهایی خود به اینترنت روی بیاورند و در نتیجه به تنهایی آنها افزوده شود.
پیشینه خارجی
لی و همکاران (۲۰۱۴)، در پژوهشی با عنوان الگوهای وضعیت استراحت EEG متفاوت بیماران در رابطه با افسردگی در اعتیاد به اینترنت گزارش کردند که بسیاری از محققان رابطه اعتیاد به اینترنت و افسردگی را گزارش کرده اند. به همین دلیل در این مطالعه ما به مقایسه وضعیت استراحت کمی بیماران معتاد به اینترنت همراه با افسردگی و بدون افسردگی و گروه کنترل (افراد عادی) پرداختند. طبق نتایج این تحقیق گروه با اعتیاد به اینترنت که افسردگی نداشتند دلتای مطلق و قدرت بتا در تمام مناطق مغز کاهش یافته بود. گروهی که اعتیاد به اینترنت همراه با افسردگی داشتند نسبت تتا افزایش یافته بودو نسبت قدرت آلفا در تمام نقاط مغز افزایش یافته بود. این تغییرات عصبی فیزیولوژیکی با متغیرهای بالینی مورد مطالعه رابطه نداشتند.
ارسال[۴۵] و همکاران(۲۰۱۳)، در پژوهشی با عنوان بررسی اعتیاد به اینترنت و افسردگی در بین دانشجویان دانشگاه، گزارش کردند که اعتیاد به اینترنت در بین دانشجویان دانشکده اقتصاد، علوم اداری، دانشجویان با درآمد خانوادگی بالا، دانشجویان با خانواده های بزرگ، دانشجویانی که والدینشان فارغ التحصیل دانشگاهی و شاغل بودند، دانشجویان با بیماری های مزمن و دانشجویانی که بیش از ۱۳ ساعت در هر روز از اینترنت استفاده می کردند، به طور معنی داری بیشتر از سایر دانشجویان بود. همبستگی مثبت و معنی داری بین سطح افسردگی و سطح اعتیاد به اینترنت وجود دارد.
کاس و همکاران (۲۰۱۳)، در پژوهشی با عنوان اعتیاد اینترنت در بزرگسالان: عوامل پیشگیرانه و خطرآفرین، گزارش کردند که ۳٫۷ درصد از نمونه این مقاله به عنوان افرادی که به طور بالقوه قابلیت قرارگیری در طبقه معتادین به اینترنت را قرار دارند، دسته بندی شدند. استفاده از بازی های آنلاین، برنامه های کاربردی اجتماعی (سایت های شبکه های اجتماعی آنلاین و تویتر) خطر ابتلا به اعتیاد اینترنت را افزایش می دهند. در حالی که برون گرایی و با وجدان بودن عوامل محافظت کننده ای در کسانی که به میزان زیادی بازی های آنلاین انجام می دهند، می باشد. یافته ها از موارد موجود در تشخیص DSM-V حمایت می کنند.
ین و همکاران (۲۰۰۷)، در پژوهشی با عنوان مقایسه نشانه های روانپزشکی معتادان اینترنتی: مشکل توجه و اختلال بیش فعالی، افسردگی، هراس اجتماعی و خصومت، به مقایسه ویژگی های روانشناختی، شخصیتی و اجتماعی دانشجویانی که استفاده مفرط از اینترنت داشتند، در مقابل سایر دانشجویان پرداختند. نتایج پژوهش های آنها نشان داد که میزان افسردگی، اضطراب، افکار خودکشی، بیش فعالی، هراس، ترس اجتماعی، پرخاشگری و خشونت و رفتارهای ضد اجتماعی در دانشجویانی که به اعتیاد اینترنت مبتلا بودند از سایرین بیشتر بود.
لی و شانگ[۴۶] (۲۰۰۶)، در پژوهشی با عنوان کارکرد اینترنت و رفتار اعتیاد اینترنت، خاطر نشان کردند که استفاده مفرط از اینترنت، تأثیر سوئی روی بهداشت روانی دانشجویان می گذارد.آنان همچنین دریافتند دانشجویانی که استفاده مفرط و آسیب شناسانه از اینترنت داشتند، در مقایسه با دانشجویانی که دارای چنین تجرب های نبودند، آسیب شناسی و مشکلات روانی بیشتری را نشان دادند. در واقع، افزایش سطوح تجارب کار با اینترنت، با کاهش سطح بهداشت روانی ارتباط دارد. اعتیاد به اینترنت دامنه گسترده ای از افراد را، به طور مستقیم و غیر مستقیم، تحت تاثیر قرار داده است.
کاپلان[۴۷] (۲۰۰۲)، در پژوهشی با عنوان مشکلات استفاده از اینترنت و بهزیستی روانشناختی: پیشرفتی نظریه براساس ابزار های اندازه گیری شناختی رفتاری، دانشجویانی که به اعتیاد اینترنت مبتلا هستند، در مقایسه با دانشجویانی که اعتیاد به اینترنت ندارد، بهزیستی روانی و اجتماعی کمتری دارند.
آندرسون[۴۸] (۲۰۰۱)، در پژوهشی با عنوان یک پژوهش اکتشافی درباره استفاده از اینترنت در بین دانشجویان گزارش کرد که دانشجویانی که به اعتیاد اینترنت مبتلا هستند، در روابط اجتماعی مهارت های لازم را ندارند و از آسیب پذیری بالا و سلامت و بهداشت روانی پایین رنج می برند. به عبارتی دانشجویانی که اعتیاد به اینترنت دارند در مقایسه با دانشجویانی که اعتیاد به اینترنت ندارند، بهزیستی روانی و اجتماعی کمتری دارند.
یانگ و تانگ[۴۹](۲۰۰۷)، در پژوهشی با عنوان مقایسه دانش آموزان دبیرستانی معتاد به اینترنت و عادی در تایوان تفاوت های بین دانش آموزان دبیرستانی معتاد به اینترنت و غیر معتاد را مورد بررسی قرار دادند. آنان بر الگوهای استفاده از اینترنت، لذت ها و لذت های ارتباطی آزمودنی ها تمرکز کردند. آنان ۲۳۶ دانش آموز دبیرستانی را به عنوان نمونه انتخاب کردند. نتایج تحقیق آنان نشان داد که معتادان به اینترنت به طور میانگین دو برابر دیگر افراد آنلاین هستند. گشت و گذار در اینترنت با اهداف اجتماعی-سرگرمی، انگیختگی و لذت رابطه مثبت معنی داری با اعتیاد به اینترنت داشت. به علاوه نمرات بیشتری در تحمل اینترنت( استفاده اجباری و خروج)، مشکلات مربوط به خانواده و مدرسه، مشکلات بین فردی و مالی کسب کرده بودند. بین اعتیاد به اینترنت و عزت نفس رابطه معکوس معنی داری وجود داشت. به علاوه دانش آموزان با ویژگی های شخصیتی وابسته، کمرو، افسرده و با عزت نفس کم تمایل بیشتری برای اعتیاد به اینترنت داشتند.
آرمسترانگ، فیلیپس و سالینگ[۵۰](۲۰۰۰)، در پژوهشی با عنوان عوامل بالقوه استفاده زیاد از اینترنت، گزارش کردند از آنجایی که اینترنت ممکن است به منظور تحریک و یا فرار از مشکلات مورد استفاده قرار گیرد. باید این را در نظر داشته باشیم که احساس ضعف در عزت نفس منجر به استفاده بیش از حد از اینترنت می شود. طبق نتایج این پژوهش استفاده از اینترنت و عزت نفس پایین با هم رابطه معکوسی دارند.
فصل سوم:
روش شناسی پژوهش
مقدمه
در این فصل فعالیت هایی که در جریان پژوهش حاضر پرداخته می شود توضیح داده خواهد شد. ابتدا روش تحقیق، جامعه آماری، گروه نمونه و شیوه انتخاب آزمودنی ها شرح داده می شود سپس ابزار گردآوری داده ها و ویژگی های آن توضیح داده خواهد شد و در نهایت شیوه اجرا و روش تجزیه و تحلیل داده ها بررسی می گردد.
روش پژوهش
روش این پژوهش توصیفی و از نوع علی مقایسه ای (پس رویدادی) می باشد. در تحقیق علی – مقایسه‌ای هدف این است که از معلول (متغیر وابسته) به علت احتمالی (متغیر مستقل) برسیم و بدین لحاظ این تحقیق گذشته نگر می‌باشد. این طرح تحقیق زمانی مورد استفاده قرار می‌گیرد که تغییر مستقل به دلیل خصیصه‌ای بودن یا غیر اخلاقی و غیر انسانی بودن غیر قابل دستکاری است و محقق می‌خواهد با مطالعه متغیر وابسته (معلول) به متغیرهای مستقل تاثیر گذار (علت) دست یابد.
جامعه آماری
جامعه آماری این پژوهش را کلیه دانش آموزان شهرستان صحنه (۱۲۰۰ دانش آموز) تشکیل می دهند.
حجم نمونه و روش نمونه گیری
در این پژوهش برای انتخاب نمونه از کلیه دانش آموزان شهرستان صحنه از روش نمونه گیری خوشه ای چند مرحله ای استفاده شد به این صورت که ابتدا از بین مدارس این شهرستان ۲ مدرسه (یک دبیرستان پسرانه و یک مدرسه دبیرستان دخترانه) انتخاب و سپس تعداد ۳ کلاس انتخاب می شود و در نهایت تعداد ۱۴۰ نفر(۷۰ دانش آموز دختر و ۷۰ دانش آموز پسر) به عنوان نمونه و به صورت تصادفی انتخاب شدند. برای انتخاب حجم نمونه از جدول کرسجی مورگان استفاده شده است. بدین صورت که با توجه به تعداد جامعه (۱۲۰۰ دانش آموز) تعداد نمونه مورد نیاز مشخص و انتخاب شدند.
ابزار جمع آوری داده ها
در این پژوهش از سه ابزار استفاده شده است که عبارتند از؛
الف) پرسشنامه افسردگی بک
ب) اعتماد به نفس کوپر اسمیت
ج) سلامت روان
د) اعتیاد به اینترنت یانگ
پرسشنامه افسردگی بک
پرسش‌نامه افسردگی بک برای اولین بار در سال ۱۹۶۱ توسط بک و همکاران تدوین شد. در سال ۱۹۷۱ مورد تجدیدنظر قرار گرفت و در سال ۱۹۷۸ منتشر گردید. ماده‌های آزمون در مجموع از ۲۱ ماده مرتبط با نشانه‌های مختلف تشکیل می‌شود که آزمودنی‌ها باید روی یک مقیاس چهار درجه‌ای از صفر تا سه به آن پاسخ دهند. این ماده‌ها در زمینه‌هایی مثل غمگینی، بدبینی، احساس ناتوانی و شکست، احساس گناه، آشفتگی خواب، از دست دادن اشتها، از خود بیزاری و … هستند. به این ترتیب که ۲ ماده از آن به عاطفه، ۱۱ ماده به شناخت، ۲ ماده به رفتارهای آشکار، ۵ ماده به نشانه‌های جسمانی و ۱ ماده به نشانه‌شناسی میان‌فردی اختصاص یافته است. به‌این‌ترتیب این مقیاس، درجات مختلف افسردگی را از خفیف تا بسیار شدید تعیین می‌کند و دامنه نمرات آن از حداقل صفر تا حداکثر ۶۳ است(بک، استیر و گاربین[۵۱]، ۱۹۸۸). با جمع کردن نمرات فرد در هر یک از ماده‌ها، نمره فرد به طور مستقیم به دست می‌آید. تشکری و مهریار در سال ۱۳۷۳ ضریب پایایی این پرسشنامه را درایران ۷۸/۰ به دست آوردند. در پژوهش‌های دیگر از جمله پژوهش پرتوی در سال ۱۳۵۴، وهاب‌زاده در سال ۱۳۵۲ و چگینی در سال ۱۳۸۱، اعتبار پرسش‌نامه بک، بالا گزارش شده و از ۷۰/۰ تا ۹۰/۰ متغیر بوده است(ازخوش، ۱۳۹۰).
پرسشنامه اعتماد به نفس کوپر اسمیت
کوپر اسمیت (۱۹۶۷) این پرسشنامه را براساس تجدید نظر در مقیاس راجر و دیموند تهیه کرده است. این مقیاس ۵۸ سوال دارد که به سنجش و ارزیابی احساسات آزمودنی ها در مورد خودشان می پردازد و هشت سوال آن نیز دروغ سنج است که اعتبار آن توسط محققان مختلف (اسمیت، ۱۹۷۶-مورلی و بایچر، ۱۹۷۱؛ وایف، ۱۹۶۹؛ به نقل از موسوی، ۱۳۸۳) مورد تایید قرار گرفته است. ابراهیمی (۱۳۷۰) نیز پایایی نتایج این پرسشنامه را در میان دانش آموزان و دانشجویان ایرانی بررسی کرده است که ضریب پایایی آن در نمونه های دانش آموزی ۰٫۸۰ و در نمونه های دانشجویی ۰٫۸۵ گزارش شده است. همچنین ضریب آلفای کرونباخ این آزمون در پژوهش حاضر ۰٫۷۴ است که اندازه مناسبی می باشد(به نقل از موسوی، ۱۳۸۳).
پرسش نامه سلامت روان(GHQ-28)
پرسش نامه سلامت روان یک پرسشنامه سرندی[۵۲]، مبتنی بر روش خود گزارش دهی ، که در مجموعه بالینی با هدف رد یابی کسانی که دارای یک اختلال روانی هستند مورد استفاد قرار می گیرد. پرسشنامه سلامت روان را می توان به عنوان مجموعه پرسش هایی در نظر گرفت که از پایین ترین سطوح نشانه های مشترک که در اختلالهای مختلف روانی وجود دارد تشکیل شده است و بدین ترتیب می تواند بیماران روانی را به عنوان یک طبقه کلی از آنهایی که سالم می پندارند متمایز کند. بنابراین هدف پرسشنامه دستیابی به یک تشخیص خاص در سلسله مراتب بیماری های روانی نیست بلکه به منظور اصلی آن ایجاد تمایز بین بیماری وسلامت است ، فرم ۲۸ ماده ای پرسشنامه سلامت روان دارای این مزیت است که برای تمام افراد جامعه ، طراحی شده. است این پر سشنامه به عنوان یک ابزار سرندی می تواند احتمال وجود یک اختلال روانی در فرد تعیین کند این پرسشنامه در سال(۱۹۷۹)توسط گلد برگ وهیلر[۵۳] طراحی تدوین شده است. سوالهای آن براساس تحلیل عاملی برروی فرم ۶۰ ماده ای اولیه استخراج شده است. این پرسشنامه شامل ۲۸سوال ۴ گزینه ای و دارای ۴مقیاس است که هرکدام از مقیاس ها ۷ سوال دارد مقیاس های پرسشنامه سلامت روان عبارتند از:«علائم جسمانی »، «اضطراب واختلال خواب »، «اختلال در عملکرد اجتماعی »، «افسردگی شدید»(هومن، ۱۳۷۶). بهترین و مناسب ترین روش نمرگذاری استفاده از مدل لیکرت(با نمره های ۰، ۱، ۲، ۳) برای گزینه های مواد پرسشنامه است ، در نمره گذاری این پرسشنامه ، چهار نمره برای مقیاس فرعی ویک نمره به کل مواد پرسشنامه مربوط می شود. نمره ۲۳ وبالاتر نشانگر عدم سلامت روانی ونمره پایین تر از ۲۳ بیانگر سلامت روانی می باشد نقطه برش سلامت عدم سلامت روانی در هر مقیاس نمره ۱۴ می باشد بدین ترتیب آزمودنی هایی که در هر خرد مقیاس نمره کمتر از ۱۴ می گیرند واجدبیماری تشخیص داده نمی شوند. همچنین در کل مجموعه نیز تفسیر نمره شبیه به مقیاس فرعی است. تاکنون بیش از ۷۰ مطالعه در مورد اعتبار پرسشنامه(GHQ) در نقاط مختلف دنیا انجام شده است، که از این تعداد ۴۳ مطالعه اطلاعات مفصلی راجع به روش های نمونه گیری ارائه کرده اند که این موجب میشود ، بتوان مقایسه های مستقیمی بین آنها انجام داد. ویلیام گلد برگ و مارسی(۱۹۸۹) این مطالعات را فرا تحلیل نمودند که در آن با توجه به واریانس به هر تخمینی از اعتبار ضریبی داد ه شده است و نتایج نشان داد که متوسط حساسیت پرسشنامه(GHQ) GHQ-28 برابر با ۸۴%بین ۸۹%-۷۰% متوسط ویژگی آن برابر با ۸۲%-۸۵%می باشد.گلد برگ و همکاران(۱۹۷۲)، همبستگی بین داده های حاصل از اجرای دو پرسشنامه GHQ و SCL-90، را بر روی ۲۴۴آزمودنی به میزان ۷۸%گزارش نموده اند(به نقل از هومن ، ۱۳۷۶). آقا جانی(۱۳۸۱)، در پژوهش خود پایایی خرده مقیاس های پرسشنامه سلامت روان(GHQ) گلد نبرگ را بین۶۲% تا۸۲% بدست آورده است. وی همچنین پایایی کلی مقیاس( GHQ) را ۹۲%گزارش نموده است. یزدان پناه(۱۳۷۵)پایایی پرسشنامه سلامت روان را به روش همسانی درونی وبا بهره گرفتن از ضریب آلفای کرونباخ برابر با ۸۴%بدست آورد(به نقل از شرفی، ۱۳۸۲). یعقوبی(۱۳۷۴)، ضریب پایایی کلی این پرسشنامه را ۹۱%و ضریب پایایی خرده آزمونها را بین ۵۰%تا۸۱%گزارش دادند. ولیامز ، گلدنبرگ و مارسی(۱۹۸۸)، چندین بررسی انجام شده با بهره گرفتن از(GHQ) را فرا تحلیل نمودند و نتیجه گرفتند که پایایی این آزمون در حدود ۸۰%است(به نقل از شرفی ، ۱۳۸۲).
پرسشنامه اعتیاد به اینترنت یانگ
پرسش­نامه­ سنجش اعتیاد اینترنتی یانگ (IAT) اولین بار با ۸ سئوال در سال ۱۹۹۴ توسط کیمبرلی یانگ طراحی و سپس فرم تکمیل شده­ی آن با ۲۰ سئوال از سوی وی در سال ۱۹۹۸، ارائه گشت. این پرسش­نامه مشتمل بر ۲۰ سئوال بر مبنای مقیاس لیکرت پنج درجه­ای شامل هرگز، به ندرت، گاهی، اغلب و همیشه می­باشد که به ترتیب نمره­ی ۱ تا ۵ را به خود اختصاص می­دهند. دامنه­ نمرات بین ۲۰ تا۱۰۰ و کسب نمره­ی بالاتر، نشانه­ی وابستگی بیشتر به اینترنت است. نقطه­ی برش پیشنهادی این پرسش­نامه در اکثر مطالعات انجام شده از جمله مطالعه­ درگاهی و رضوی بر روی ساکنان منطقه­ ۲ غرب تهران، شامل طیف ۲۰-۴۹ طبیعی،۵۰-۷۹ در معرض خطر و نیازمند غربالگری، ۸۰-۱۰۰ وجود اعتیاد به اینترنت است، اما در مطالعه­ علوی و همکاران بر روی دانشجویان دانشگاه­های اصفهان، نقطه­ی برش ۴۶ به دست آمده است، به ترتیبی که امتیاز بالاتر از ۴۶، نشانگر وجود اعتیاد اینترنتی در فرد می­باشد. یانگ و همکاران اعتبار درونی این پرسش­نامه را ۹۲/۰ برآورد کردند و اعتبار به روش بازآزمایی نیز معنی­دار گزارش شده است. ویدیانتو و مک­موران، روایی صوری این پرسش­نامه را بسیار بالا ذکر کرده ­اند. هم­چنین از طریق تحلیل عوامل، شش عامل برجستگی، استفاده­ی بیش از حد، بی­توجهی به وظایف شغلی، فقدان کنترل، مشکلات اجتماعی و تاثیر بر عملکرد را به دست آوردند. علوی و همکاران در پژوهش خود همسانی درونی پرسش­نامه­ یانگ را برابر ۸۸/۰=α برآورد کردند (علوی و همکاران، ۱۳۸۹).
روش اجرای پژوهش
در این پژوهش با همکاری آموزش و پرورش شهرستان صحنه، ابتدا تعداد کل دانش آموزان شهرستان صحنه که در سال تحصیلی ۹۴-۹۳ مشغول به تحصیل بودند(۱۲۰۰ دانش آموز)، مشخص شد. سپس برای انتخاب نمونه از روش نمونه گیری خوشه ای چند مرحله ای استفاده شد به این صورت که ابتدا از بین مدارس این شهرستان ۲ مدرسه (یک دخترانه و یک پسرانه) انتخاب و سپس تعداد ۳ کلاس انتخاب شد و در نهایت تعداد ۱۴۰ نفر (۷۰ دانش آموز دختر و ۷۰ دانش آموز پسر) به عنوان نمونه و به صورت تصادفی انتخاب شدند. برای انتخاب حجم نمونه از جدول کرسجی مورگان استفاده شده است. لازم به ذکر است که یکی از مدارس انتخاب شده دبیرستان (مدرسه دخترانه) و دیگری دبیرستان(مدرسه پسرانه) بودند. بعد از انتخاب آزمودنی ها پرسشنامه های پژوهش شامل پرسشنامه افسردگی بک، اعتماد به نفس کوپر اسمیت و اعتیاد به اینترنت یانگ در اختیار آزمودنی ها قرار گرفت و سپس فرضیات پژوهش مورد بررسی قرار گرفت.
روش های آماری برای تحلیل داده ها
در این پژوهش برای تجزیه و تحلیل داده ها از آمار توصیفی و استنباطی با بهره گرفتن از نرم افزار spss18 استفاده شده است. در بخش آمار توصیفی فراوانی، درصد فراوانی، فراوانی تراکمی، میانگین و انحراف معیار گزارش می شود. در بخش آمار استنباطی نیز از تحلیل واریانس چند متغیری (MANOVA)، تحلیل واریانس یک راهه و آزمون تعقیبی شفه استفاده شده است.
فصل چهارم:
تجزیه و تحلیل داده ها
مقدمه
در این فصل نتایج کمی در دو بخش ارائه می گردد. در بخش اول به ارائه شاخصهای توصیفی می پردازیم و در بخش دوم، یافته ها را در چهارچوب آزمون فرضیه های پژوهش مورد بررسی قرار می دهیم.
آمار توصیفی
در این بخش از تجزیه و تحلیل داده ها مهم ترین شاخصهای توصیفی داده های پژوهش ذکر شده است. به عبارتی میانگین، انحراف معیار، فراوانی، درصد فراوانی و فراوانی تراکمی آزمودنی ها در متغیرهای مورد بررسی ارائه می شود.
جدول ۴-۱: شاخصهای توصیفی آزمودنی های براساس اعتیاد به اینترنت(خفیف، متوسط و شدید)

جهت دانلود متن کامل این پایان نامه به سایت jemo.ir مراجعه نمایید.