نواوری در محصول، فرایند طراحی فنی، پژوهش و توسعه، تولید؛ مدیریت و فعالیت­های لازم برای بازاریابی محصول­یا خدمات جدید(بهبود­یافته) و ­یا انتخاب و توسعه محصول جدید است. (جیمنز^[۱۲۰] و همکاران، ۲۰۰۸ )

 

3. 3. پاسخگویی به مشتریان عبارت است از ارزش قائل شدن برای مشتری، ارضای نیازهای او و انجام اقداماتی برای بهبود کارایی فرایند تولید و کیفیت خروجی سازمان است که شامل سفارشی سازی و زمان پاسخ به مشتری است.

 

3. 3. توجه به کیفیت کالا و حساسیت نسبت به خدمات مطلوب تر در زمره مهمترین نکاتی است که جامعه جهان در عصر حاضر به آن­ها اولویت خاصی بخشیده است. کالای نامرغوب و خدمات پایین تر از حد انتظار همواره موجب می­ شود که مشتریان کالا و بهره گیران از خدمات روز به روز اعتبار و اعتماد کمتری نسبت به عرضه کنندگان آن کالا و ارائه دهندگان این خدمات پیداکنند. امروزه کیفیت را خواسته مشتری تعریف می­ کنند و ادراکات و انتظارات مشتری را اصلی ترین عامل تعیین کننده آن می­دانند. (شارما و گادن^[۱۲۱]، ۲۰۰۱)

 

۷-۲ عوامل حیاتی موفقیت^[۱۲۲] (CSF)
عوامل حیاتی موفقیت مجموعه ­ای از عوامل هستند که برای دستیابی شرکت به مزیت رقابتی و حفظ آن ضروری است. عوامل بحرانی موفقیت بطور مستقیم از اطلاعت ارزیابی محیط بیرونی و از لحاظ نمودن آن اطلاعات در تجزیه و تحلیل تهدید- فرصت بدست می ­آید (سرمد، ۱۳۹۰) این عوامل موفقیت و ناکامی­شرکت­های فعال در­یک صنعت را رقم زنده و مشخص می­سازند و از صنعتی به صنعت دیگر متفاوت می­باشند. (واکر^[۱۲۳] وهمکاران، ۱۳۸۶)
از عوامل حیاتی موفقیت تعاریف متعددی به عمل آمده و اولین استفاده از این واژه در سال ۱۹۶۱ صورت گرفت و اولین بار رونالد دانیل^[۱۲۴] آن را ایجاد کرد. (دانیل، ۱۹۶۱) این فرایند توسط جان. اف روکارت^[۱۲۵] در سال ۱۹۸۱باز تعریف شد. (روکارت، ۱۹۸۱) و در سال ۱۹۹۵ جیمز جانسون^[۱۲۶] و میشل فریزن^[۱۲۷] آن را برای تنظیمات بسیار بخش­ها بکار بردند. (جانسون و فریزن، ۱۹۹۵)
۱-۷-۲ دیدگاه­ های موجود درباره عوامل حیاتی موفقیت

 

1. 1. دسته اول افرادی هستند که از آن­ها به عنوان عوامل مورد نیاز جهت موفقیت در صنعت­یاد می­ کنند ولی این عوامل را عاملی جهت کسب مزیت رقابتی برای صنعت محسوب نمی­کنند. آن­ها معتقدند که سازمان­هادر­یک صنعت خاص برای حفظ بقایشان در آن صنعت نیازمند توجه به عوامل حیاتی موفقیت می­باشند ولی سرمایه گذاری به این عوامل منوط به ایجاد مزیت رقابتی برای ­یک سازمان نسبت به رقیبش نمی­ شود. سازمان­ها برای بدست آوردن مزیت رقابتی باید بر عوامل دیگری سرمایه گذاری کنند.

 

1. 1. گروه دوم آنهایی اند معتقدند که شرکت­ها می­توانند با شناخت عوامل حیاتی موفقیت برای خودشان کسب مزیت رقابتی ایجاد کنند و در محیط رقابتی از رقبای خودشان پیشی بگیرند. در واقع آن­ها معتقدند که سازمان می ­تواند با تمرکز بر عوامل حیاتی موفقیت در­یک صنعت و ایجاد تمایز در آن­ها نسبت به رقبای خودش ­یک فرصت طلایی ایجاد کند.

 

1. 1. دسته سوم آنهایی اند که مخالف عوامل حیاتی موفقیت اند و در کل معتقدند که چیزی به عنوان عوامل حیاتی موفقیت در صنایع وجود ندارد و اعتقاد به سرمایه گذاری بر روی آن­ها و کسب مزیت را عقیده ای باطل محسوب می­نمایند. (پناهی و حسینی، ۱۳۸۴)

 

از آنجایی که پژوهش حاضر بر مبنای دیدگاه دوم بنا شده است لذا در این قسمت به تعریف و توضیح این مفهوم از دیدگاه صاحب نظران گروه دوم می ­پردازد.
این عوامل از­ یک سر با اهداف سازمانی ارتباط داشته و برای تحقق اهداف ضروری هستند و از طرف دیگر با استراتژی رقابتی سازمان متناسب می­باشند. عوامل حیاتی موفقیت محدود هستند و در موفقیت سازمان نقش حیاتی دارند و اگر سازمان بخواهد حیات خود را ادامه دهد باید آن­ها را مهیا کند. روکارت می­گوید برای هر تجارتی ­یک تعداد نواحی بحرانی محدود وجود دارد که اگر در آن نواحی موفقیت و رضایت حاصل شود موفقیت سازمان در عرصه رقابت تامین می­ شود. (سرمد، ۱۳۹۰) عوامل حیاتی موفقیت عوامل محدود و مشخصی هستند که وجود آن­ها حرکت موفقیت آمیز مدیر ­یا ­یک سازمان را تضمین می­ کند. (بوینت و ازماد^[۱۲۸]، ۱۹۸۴) این عوامل بخش اصلی مزیت رقابتی برای صنایع به حساب می­آیند.
یک روش مناسب برای ارزیابی اینکه آیا­ یک صنعت برای­ یک شرکت ­یا تیم مدیریت خاص جذاب است­ یا خیر همچنین برای تعیین اینکه آیا­ یک تیم مدیریتی مورد پذیرش و مطلوب نظر سرمایه گذاران با دیگر عرضه کنندگان منابع است ­یا خیر، ارزیابی هماهنگی بین عوامل اساسی موفقیت ­یک صنعت و حضور آن عوامل در ­یک شرکت ­یا نزد تیم مدیریتی پیشنهاد شده است. (واکر و همکاران، ۱۳۸۶)
شناسایی این عوامل به کارکنان در جهت درک نواحی حیاتی برای تخصیص منابع و زمان کمک می­ کند. این عوامل هم در سطح فردی وهم درسطح سازمانی درنظر گرفته می­ شود و شناسایی آن­ها تا حد زیادی کیفی می­باشد. CSF­های طراحی شده برای موقعیت خاص مدیران و شرکت­ها به عنوان موقعیت­های متفاوت (به عنوان مثال: صنعت، بخش، فردی) منجر به عوامل حیاتی موفقیت متفاوت می­شوند. پایه و اساس نوشتن عوامل حیاتی موفقیت مناسب برای سازمان­هایی که به دنبال استفاده از روش CSF هستند، درک مناسب از محیط، صنعت و سازمان است و تعیین عوامل حیاتی موفقیت برای صنعت روانکارها می ­تواند فراهم کننده زمینه ای برای ایجاد و ارزیابی مزیت رقابتی باشد.
۲-۷-۲ تعاریف عوامل حیاتی موفقیت
یکی از مهمترین تعاریف را روکارت در سال ۱۹۷۹ارائه کرده است: (روکارت ۱۹۷۹)
“عوامل حیاتی موفقیت اشاره به حوزه ­های محدودی در هر پروژه ­یا کسب و کار دارد که چنانچه به نتایج مطلوب منجر شوند، مزیت و کارایی رقابتی مناسبی را برای سازمان تضمین خواهند نمود.” همچنین از این عوامل به عنوان اصطلاحاتی برای عنصری که برای سازمان­ها ­یا پروژه­ ها ضروری است تا از طریق آن به مأموریتشان دست پیدا کنند نام برده است و این اصطلاح در جهان برای اولین بار در جهت تجزیه و تحلیل داده ­ها و کسب و کار به کار برده شده است.
“گیل ویلکل” چنین بیان می­دارد: عوامل حیاتی موفقیت، فرصت، منفعت­ یا ضرورت بالقوه ای است که هنوز برخی از عوامل به فعلیت رسیدن آن مهیا نشده است. موانع فراهم شده این عوامل، گلوگاههای استراتژیک را تشکیل می­ دهند و کارکرد اصلی راهکارهای استراتژیک مرتفع کردن آن­هاست. (سرمد، ۱۳۹۰)
“برنو و لیدکر”^[۱۲۹] بیان می­ کنند که این عوامل ویژگی­ها، متغیرها و ­یا شرایطی اند که اگر به درستی نگهداری و مدیریت شوند می­توانند اثر قابل توجهی در رقابت ­یک شرکت در صنعتی خاص داشته باشد. (برنو وهمکاران، ۱۹۸۴) “اسلوین و پینتو” بیان داشتند که عوامل حیاتی موفقیت عواملی هستند که اگر مورد توجه قرار بگیرند، به طور چشم گیری شانس اجرای پروژه را بهبود می­بخشند. (پینتو و اسلوین، ۱۹۸۷) اما “استیوز”^[۱۳۰] در سال ۲۰۰۴ بیان داشت که هر دو این تعاریف در بیان مفهوم جامع ارائه شده توسط روکارت به شکست برخوردند. (استیوز، ۲۰۰۴)
سایر تعاریف
عوامل حیاتی موفقیت، آن دسته از اجزا تشکیل دهنده استراتژی هستند که سازمان باید در آن­ها برتری داشته باشد تا مزیت رقابتی بدست آورد. (جانسون و شولز، ۱۹۹۹)^[۱۳۱]
عوامل حیاتی موفقیت دسته مواردی هستند که باید بخوبی به سرانجام برسند. آن­ها عواملی هستند که مدیران برای دستیابی به موفقیت باید همیشه آن­ها را تحت نظر داشته باشند. (رابسون، ۱۹۹۷)^[۱۳۲]
تعداد محدودی از شاخص­ های کلیدی که چنانچه از پیشرفت مطلوب برخوردار شوند، سازمان موفقیت را در مسیر بهبود کیفیت درک می­ کند. (بندل و همکاران^[۱۳۳]، ۱۹۹۸)
غفاریان و کیانی درکتاب خود برای عوامل حیاتی موفقیت از اصطلاح گلوگاه استفاده کرده اند و بیان می­ کنند که فرصتها از طریق منافع بالقوه نهفته در آن­ها کشف می­شوند ولی دستیابی به این منافع مستلزم فراهم شدن عوامل لازم است این عوامل عناصر مفقود شده منافع بالفعل هستند و به سه گروه کلی تقسیم می­شوند:
اولین گروه عواملی هستند که فراهم ساختن آن­هابرای همه امکان پذیر بوده و از پیچیدگی خاصی برخوردار نمی­باشند.
عوامل هستند که دستیابی به آن­ها با پیچیدگی همراه است ولی در حال حاضر در سازمان وجود دارند.
عواملی هستند که در تحقق منافع نهفته در فرصت نقش کلیدی داشته و دستیابی به آن­ها با پیچیدگی­هایی همراه است به این عوامل عوامل حیاتی موفقیت ­یا گلوگاه گفته می­ شود.
۳-۷-۲ راه های تشخیص عوامل حیاتی موفقیت
تجزیه و تحلیل عوامل حیاتی موفقیت در سه مرحله انجام می­ شود:
ابتدا باید عوامل لازم برای تحقق منافع نهفته در فرصت شناسایی شود برای این مرحله دو رویکرد کلی وجود دارد: عینی وذهنی. اساس رویکرد عینی الگوبرداری از­یک مصداق مشابه است. چنانچه دستیابی به مصداقی که از تشابه لازم برخوردار است، میسر نباشد رویکرد ذهنی بکار گرفته می­ شود.­ یعنی از روش­های شهودی
در این مرحله این عوامل به دو دسته تقسیم می­شوند: گروه اول شامل مواردی است که دستیابی به آن­ها از پیچیدگی خاصی برخوردار نیستند و در گروه دوم عوامل استراتژیک دستیابی به منافع نهفته در فرصت باقی می­ماند.
در اینجا عوامل استراتژیک با قابلیت‌های موجود سازمان مقایسه می­ شود و مغایرت این دو عوامل حیاتی موفقیت را مشخص خواهد نمود.
این گام دو عامل بسیار مهم برای هر سازمان را آشکار می­سازد: قابلیت­ها­ی موجود سازمان در این مرحله، شایستگی­های کلیدی را نشان می­دهد و کمبود عوامل استراتژیک عوامل حیاتی موفقیت سازمان را مشخص می­سازد. ( غفاریان و کیانی، ۱۳۸۳)
۴-۷-۲ عوامل حیاتی موفقیت و شایستگی­های کلیدی
عوامل حیاتی اصلی و شایستگی­های کلیدی همزاد هستند و در مجموع عوامل استراتژیک سازمان را تشکیل می­ دهند. ­یک رابطه دیگر بین عوامل حیاتی موفقیت و شایستگی­های کلیدی، روند تبدیل این دو به­ یکدیگر است. در فضای فرصت­های استراتژیک به هر میزان شایستگی­های کلیدی بیشتر باشد CSF­های استراتژیک کمتر خواهد بود.
۵-۷-۲ گام­ها­ی اساسی روش عوامل حیاتی موفقیت
مارتین چهار گام­ اساسی برای روش عوامل حیاتی موفقیت بیان کرده است:
مطالعه سازمان و بررسی هدف­های خرد وکلان، استراتژی­ها و خط مشی­های آن
هر صنعت و در هر سطحی از مدیریت کارهای حساسی وجود دارند که تحقق اهداف سازمان در گرو انجام صحیح آن­هاست. در نتیجه نخستین گام در تعیین عوامل حیاتی موفقیت، شناسایی هدف­های سازمانی و پیدا کردن سرنخهایی است که به نحوه کسب آن اهداف دلالت دارند.
تحلیگران برای شناخت بهتر سازمان باید تلاش کند تا آن مجموعه از خطوط کلی که سازمان برای رسیدن به هدف­های خودترسیم می­ کند را نیز شناسایی کند. این خطوط کلی همان استراتژی­ های سازمان هستند. این استراتژی­ها بر نحوه تخصیص منابع سازمان برای کسب هدف­های سازمانی دلالت دارند. بنابراین استراتژی­ های هر سازمان برای استفاده از عوامل حیاتی موفقیت خودش، بیانگر نحوه نگرش آن سازمان به پدیده ­های مختلف است. استراتژی­ های هر سازمان از طریق خط مشی های سازمانی به منزله­ی خطوطی راهنما برای عملیات روزانه آن به اجرا در می­آیند. این خط مشی ها چهارچوبی را برای تصمیم ­گیری ارائه می­ کنند تا سازمان بتواند با مسائلی که هنگام پیگیری هدف­های خود با آن­ها مواجه می­ شود، برخورد کند.
شناسایی مدیران اصلی، برای مصاحبه درباره عوامل حیاتی موفقیت

طرح (۳-۳)
در طیف IR این ترکیب پیک موجود در ناحیه cm^-1 ۳۴۱۷ مربوط به ارتعاش کششی گروه O-H، پیک موجود در ناحیه cm^-1 ۲۹۵۳ مربوط به ارتعاش کششی C-H آلیفاتیک، پیک موجود در ناحیه cm^-1 ۱۷۸۳ مربوط به گروه کربونیل مزدوج با بار منفی می­باشد.همانطور که در شکل ۱۰۵ مشاهده می­گردد، با منفی دو گروه کربونیل رزونانس داشته و لذا فرکانس ارتعاشی گروه کربونیل کاهش می­یابد. لازم به ذکر است که این نمک بشدت آبدوست می­باشد. پیک موجود در ناحیه مربوط به ارتعاش کششی C-Br می­باشد. (شکل ۲۸ در ضمیمه طیف­ها)

ترکیب (۱۰۵)
طیف ^۱H-NMR ترکیب (۱۰۵) پیک یکتایی معادل یک پروتون در ناحیه ۶۹/۴ مربوط به حلال DOH، پیک سه تایی معادل چهار پروتون در ناحیهppm 35/2 =δ مربوط به هیدروژن­های معادل a پیک پنج­تایی معادل دو پروتون در ناحیهppm 76/1 =δ مربوط به هیدروژن­های معادل b می­باشد. (شکل ۲۹-الف و ۲۹- ب در ضمیمه طیف­ها)
در طیف ^۱۳C-NMR ابن ترکیب در مجموع چهار پیک مشاهده می­ شود که نشان دهنده وجود چهار نوع کربن می­باشد.

ترکیب (۱۰۵)
پیک موجود در ناحیه ppm 1/192 =δ مربوط به کربن­های معادل d می­باشد. پیک موجود در ناحیه ppm 9/97 =δ مربوط به پیوند C-Br، پیک موجود در ناحیه ppm 9/35 =δ مربوط به کربن­های معادل b و پیک موجود در ناحیه ppm 6/20 =δ مربوط به کربن a می­باشد. (شکل ۳۰ در ضمیمه طیف­ها)
۳-۳ مکانیزم تشکیل ترکیب سدیم ۲- برومو- ۱و۳- سیکلوهگزان­دی­اون
مکانیزم پیشنهادی برای سنتز ترکیب ۱۰۵ به این صورت می‌باشد که ابتدا فرم انولی ترکیب ۲۸ در حضور سدیم اتوکسید و در حلال متانول با حمله به ترکیب ۲۹ حدواسط ۱۰۶ را ایجاد می‌کند. این حدواسط در طی نوآرایی درون مولکولی به ترکیب ۲- برمو سیکلوهگزان ۱و ۳- دی اون (۱۰۷) تبدیل می‌گردد. این حدواسط نیز در محیط واکنش، در حضور باز سدیم اتوکسید یک پروتون از دست داده و به صورت نمک ۱۰۵ باقی می‌ماند. (طرح۳-۴)

گروه تحقیقاتی، قبلا تشکیل نمک β- دی­کربونیل­های دیگر را گزارش نموده ­اند [۷۴و۷۵و۷۶و۷۷].براساس تشکیل نمک β- دی­کربونیل­های گزارش شده مکانیسم حاضر برای تشکیل نمک ۱۰۵ منطقی می­باشد.

(۱۰۶) (۲۹) (۲۸)
(۱۰۵) (۱۰۵) (۱۰۷)
طرح (۳-۴)
علاوه بر طیف IR، ^۱H-NMR و ^۱۳C- NMR که ساختار ۱۰۵ را ثابت می­نماید. (اشکال ۲۸ تا ۳۰ در ضمیمه طیف‌ها) شاهد دیگری که وجود برم را در ترکیب ۱۰۵ تأئید می‌کند آزمایش ذوب قلیایی سدیم می‌باشد. بر اساس این آزمایش بر روی محلول قلیایی یا محلول گداز، اسید نیتریک غلیظ ریخته و محلول را حرارت دادیم سپس محلول نیترات نقره به آن اضافه گردید. رسوب زرد کمرنگی تشکیل گردید که این رسوب زرد کمرنگ به سختی در آمونیاک حل شد. این رسوب نشان‌دهنده وجود برم در این ترکیب می‌باشد (تشکیل AgBr)، همچنین تست سیدم نیز انجام شد وحضور سدیم با بهره گرفتن از دستگاه فلیم فتومتری^۱[۱۶] در ترکیب به اثبات رسید.
۳-۳-۱ دستگاه فلیم فتومتری
دستگاهی است که جهت اندازه گیری فلزاتی مانند : کلسیم ، سدیم ، پتاسیم ، لیتیم و باریم بکار می رود. فلیم فتومتر شبیه اسپکتروفتومتر و یا فتومتر ساده است ، با این تفاوت که در فتومتر، لامپ الکتریکی ، و در فلیم فتومتر نور حاصل از شعله بعنوان منبع نور محسوب می شود . همچنین فتومتر یا اسپکتروفتومتر ، میزان نور جذب شده توسط محلول را اندازه گیری می نماید در حالیکه فلیم فتومتر نور حاصل از سوختن فلز را مستقیماً اندازه گیری می کند
هنگامی که نمک های فلزی (metallic salts) در داخل شعله گداخته می شود ، انرژی گرمایی جذب اتم فلزمی شود و سبب می گردد تا یک یا تعداد بیشتری الکترون از اربتیال های خود خارج شوند ، زمانیکه الکترونهای مذکور به سطح الکترونی خود برمی گردند نوری از خود ساطع می نمایند که مختص آن فلز است بعبارت دیگر طیف نشری هر فلز منحصر بفرد است .
۳-۳-۲ نحوه اندازه‏گیری با دستگاه فلیم فتومتری
پـس از تـنـظیم دستگاه فیلتر سدیم یا پتاسیم (بر حسب احتیاج) در جای مخصوص قرار داده می‌شود.
۱- دستگاه با آب مقطر دو بار تقطیر (بلانک) صـفـر مـی‏شـود. (با بهره گرفتن از دکمه مخصوص تنظیم صفر)
۲- با محلول استاندارد که پیشتر آماده شده گـالـوانـومـتـر روی یـک عـدد تـنظیم می‏شود. (با بهره گرفتن از دکمه مخصوص حساسیت)
۳- سرم بیمار، که پیشتر برابر با رقت محلول کنترل و استاندارد آماده شده به دستگاه داده شده و عدد گالوانومتر خوانده می‏شود.
۴- رقــم خــوانــده شــده گــالـوانـومـتـر از روی جدول مخصوص دستگاه بر حسب میلی‏گرم یا میلی اکی والان تعیین می شود.
۳-۴- مکانیسم تشکیل ترکیبات a104 تا j104
مکانیسم پیشنهادی برای سنتز این ترکیبات در طرح (۳-۴) نشان داده شده است. از واکنش ترکیب (۲۸) با سیانوژن برومید (۲۹) در حضور سدیم اتوکسید ترکیب ۱۰۵ بدست می‌آید که مکانیسم آن در طرح ۳-۴ توضیح داده شده است. همزمان با این واکنش، ترکیب ۲۸ در حضور سدیم اتوکسید با آلدهید تراکم نووناگل انجام داده و ترکیب ۱۰۷ بدست می‌آید. ترکیب ۲۹ از ترکیب ۱۰۵ فعالتر بوده و قبل از تشکیل نمک ۱۰۵،تشکیل شده و به ترکیب ۱۰۷ حمله می­ کند و طی یک واکنش افزایشی، حدواسط ۱۰۸ را تشکیل می‌دهد و این حدواسط نیز طی یک واکنش درون مولکولی ترکیب ۱۰۴ را تولید می‌کند.

(۱۰۸) (۲۹) (۱۰۷) (۲۸)

(۱۰۴) (۱۰۹)
طرح (۳-۵)
۳-۵- مکانیسم تشکیل ترکیبات h104 و i104
شمای واکنش دی­آلدهید­ها با ترکیب ۲۸ در حضور BrCN در طرح (۳-۶) نشان داده شده است.

(i104) (h104) 0(a110) (28)
(b110)
طرح (۳-۶)
مکانیسم پیشنهادی برای سنتز ترکیب (h104) در طرح (۳-۷) نشان داده شده است. از واکنش ترکیب (۲۸) با ترکیب آلدهیدی(a110) در حضور سدیم اتوکسید ترکیبh 104 بدست می‌آید که مکانیسم آن در طرح (۳-۷) توضیح داده شده است. همزمان با این واکنش، ترکیب ۲۸ در حضور سدیم اتوکسید با آلدهید تراکم نووناگل انجام داده و ترکیب (۱۱۳) بدست می‌آید. این حدواسط نیز طی یک واکنش توتومریزاسیون به ترکیب(h104) تبدیل می­گردد.

(۱۱۴) (۲۹) (۱۱۳) (۲۸) (a110)

(h104)
طرح (۳-۷)
همانطور که مکانیسم واکنش نشان می­دهد، ترکیب (۱۰۵) هیچ نقشی در تشکیل ترکیب (h104) را ندارد.

امریکا و جریان صهیونیسم بین‌الملل برای عملیاتی ساختن و جنگ نرم در قالب ناتوی فرهنگی علیه جمهوری اسلامی ایران طی سال‌های گذشته و همچنین برای سال‌های آینده راهبردها و شیوه‌های زیر را طراحی کرده‌اند:

- پیگیری پرونده هسته‌ای ایران و القای غیرصلح‌امیز بودن این فناوری تبلیغ و اینکه ایرانی‌ها تلاش دارند بمب اتمی بسازند که نه تنها برای امنیت و ثبات منطقه و جهان خطرناک است بلکه موجب تقویت جبهه تروریست‌ها و جریان بنیادگرایی افراطی در جهان خواهد شد.
- سرمایه‌گذاری در رسانه‌های دیداری و شنیداری، سازمان‌های تبلیغاتی و خبری و کمپانی‌های فیلم‌سازی برای ارائه تصویری سیاه و خطرناک از جمهوری اسلامی ایران برای افکارعمومی جهان که آخرین نمونه آن ساخت و پخش فیلم ضدایرانی ۳۰۰ بوده است. فیلم دیگری نیز تحت عنوان فرار از تهران توسط کمپانی برادران وارنر در حال تولید است.
- ایجاد فضای رسانه‌ای درباره دخالت ایران در عراق، لبنان و … در نقش بزرگ‌ترین مدافع تروریسم که به عوامل ناامنی در این کشورها تسلیحات می‌رساند و آنها را آموزش نظامی می‌دهد.
- تقویت و ایده جنبش دمکراسی به سبک امریکایی و مستمسک قراردادن مقوله حقوق بشر، حقوق زنان و دامن‌زدن به مطالبات صنفی و اجتماعی همچنین سازمان‌دهی نارضایتی‌ها و نافرمانی به اصطلاح مدنی به وسیله مطبوعات خاکستری، احزاب و …
- راه‌اندازی سایت‌های اینترنتی و ارائه نرم‌افزارهای جاسوسی به عوامل خود در داخل کشور تا ابعاد مختلف جنگ رسانه‌ای به شکل اثربخش‌تر طراحی و اجرا شود.
- تلاش برای تحلیل مغرضانه از اوضاع داخلی و ایجاد فضای وحشت‌زا و موهوم از احتمال بروز جنگ، آغاز دوره بحران اقتصادی و مشکلات عظیم ناشی از آن.
- سوءاستفاده تبلیغاتی از اجرای طرح‌هایی چون طرح امنیت اجتماعی به عنوان محدودکننده آزادی و حقوق زنان و نقش‌ آزادی‌های مدنی و اجتماعی.
- ایجاد تقابل‌های سیاسی بین سران ارشد نظام اسلامی و القای اینکه جنگ قدرت در جمهوری اسلامی بین چند طیف در جریان است و در نهایت فلان طیف یا فلان گروه پیروز و یا شکست می‌خورد.
۴-۱۲-جنگ رسانه‌ای امریکا علیه جمهوری اسلامی ایران
بنیادی‌ترین تعریف از جنگ رسانه‌ای استفاده از رسانه‌ها برای تضعیف کشور هدف و بهره‌گیری از توان و ظرفیت رسانه‌ها (اعم از مطبوعات، خبرگزاری‌ها، رادیو، تلویزیون، اینترنت و اصول تبلیغات) به منظور دفاع از منابع ملی است. جنگ رسانه‌ای یکی از برجسته‌ترین جنبه‌های جنگ نرم و جنگ‌های جدید بین‌المللی است. اگرچه رسانه‌ای عمدتاً به هنگام جنگ‌های نظامی کاربرد بیشتری پیدا می‌کند، اما این به آن مفهوم نیست که در سایر مواقع جنگ رسانه‌ای در جریان نبوده و یا مورد استفاده قرار نمی‌گیرد. جنگ رسانه‌ای تنها جنگی است که حتی در شرایط صلح نیز بین کشورها به صورت غیررسمی ادامه دارد و هر کشوری از حداکثر توان خود برای پیشبرد اهداف سیاسی خویش با بهره گرفتن از رسانه‌ها، بهره‌برداری می‌کند. (سایت ساتا،۲۰۰۶)
جنگ رسانه‌ای ظاهراً میان رادیو و تلویزیون‌ها، مفسران مطبوعاتی، خبرنگاران خبرگزاری‌ها، شبکه‌های خبری و سایت‌های اینترنتی جریان دارد، اما واقعیت آن است که در پشت این جدال ژورنالیستی، چیزی به نام سیاست رسانه‌ای یک کشور نهفته است که به طور مستقیم توسط بودجه‌های رسمی مصوب پارلمان‌ها یا بودجه‌های سری سازمان‌های اطلاعاتی و امنیتی و سرویس‌های جاسوسی تغذیه می‌شود. سربازان جنگ رسانه‌ای، متخصصان تبلیغات، استراتژیست‌های تبلیغات بین‌المللی و کارگزاران رسانه‌ها هستند.
پیچیدگی‌های ابعاد مختلف جنگ رسانه‌ای موجب شده تا تصمیم‌گیری درباره طراحی، تدوین استراتژی، چارچوب‌ها، تکنیک‌های کاربردی، نحوه عملیاتی کردن اهداف و مأموریت‌های تعریف شده، استفاده از حداکثر از توان هر رسانه با توجه به امکانات انتشار مکتوب، چاپی، صوتی، تصویری، چندرسانه‌ای، اینترنتی و سرانجام انتشار آنلاین تنها به ژنرال‌های نظامی واگذار نشود. جنگ رسانه‌ای مقوله‌ای است که همکاری هماهنگ و نزدیک بخش‌های نظامی، سیاسی، اطلاعاتی، امنیتی، رسانه‌ای و تبلیغاتی یک کشور را می‌طلبد. طراحان جنگ رسانه‌ای نه لزوماً ژنرال‌های پادگان‌نشین، بلکه ممکن است پروفسورهای کالج‌ها و دپارتمان‌های رسانه‌ای در دانشگاه‌های معتبر هر کشور باشند (سایت ساتا،۲۰۰۶)
جنگ رسانه‌ای برخلاف جنگ‌های نظامی که عمدتاً میان دو یا چند کشور به عنوان ائتلاف با یک کشور جریان می‌یابند، می‌تواند میان یک گروه از کشورها با گروه بزرگ دیگری از کشورها با ویژگی‌های مشخص جریان یابد. جنگ رسانه‌ای غرب علیه جهان اسلام و جنگ رسانه‌ای غرب علیه کشورهای جهان سوم، دو نمونه بارز از موضوعی هستند که می‌توانیم آن را به جنگ جهانی رسانه‌ای تعبیر کنیم.بهره‌برداری چندمنظوره از فناوری جدید ارتباطاتی، یکی از شیوه‌های جنگ رسانه‌ای علیه ایران است. از سویی شبکه تلویزیون ماهواره‌ای مخصوص کامپیوتر و اینترنت راه‌اندازی می‌کنند و از سوی دیگر با بهره گرفتن از اینترنت، سایت‌ها و وبلاگ‌ها، به تشریح روش استفاده از آنتن‌ها و رسیورهای ماهواره‌ای و نحوه عبور از پارازیت‌ها می‌پردازند.در تعدادی از سایت‌ها و وبلاگ‌های مخصوص ماهواره آنچنان از جزئیات فنی کانال‌ها، فرکانس‌ها، سیگنال‌ها و مشخصات آنتن‌ها و ان‌ال‌پی سخن به میان آمده که هر مخاطبی با داشتن سطح اطلاعات اندکی می‌تواند تشخیص دهد که در پشت چنین سایت یا وبلاگی یک طراح حرفه‌ای و یک برنامه از پیش تعیین شده برای گسترش فرهنگ استفاده از ماهواره در ایران و حل مسائل و مشکلات فنی استفاده‌ کنندگان وجود دارد.اگرچه توجه مطبوعاتی امریکایی به مسائل ایران بسیار اندک بوده و به ندرت رویدادهای جاری ایران در این رسانه‌ها بازتاب می‌یابد، اما یک خط‌مشی کلان و محوری بر این رسانه‌ها حاکم است که بر اساس آن فقط اخبار منفی از ایران بر روی صفحات این نشریات نقش می‌بندد و عمده گزارش‌های خبرنگاران مطبوعات غربی از ایران، یا مربوط به بحران‌های سیاسی، اجتماعات، زدوخوردها و تضاد حاکمیت با مردم و یا مربوط به موضوعات کلیشه‌ای و تکراری مانند نقض حقوق بشر، تلاش برای دستیابی به سلاح‌های هسته‌ای و کشتارجمعی و نقش آزادی‌های سیاسی و مدنی است. این رسانه‌ها همچنین با انتشار اخبار سری و محرمانه یا اخبار هدایت‌شده از سوی دستگاه‌های سیاست خارجی و اطلاعاتی کشور متبوع خود، به ایجاد فضا و جوسازی علیه ایران می‌پردازد.ریشه‌یابی بسیاری از جریان‌سازی‌های رسانه‌ای علیه ایران، برای اولین بار نشان می‌دهد که این راسنه‌ها که عمدتاً وابسته به محافل صهیونیستی بوده‌اند با جعل یا انتشار عامدانه برخی اطلاعات، اقدام به ایجاد محور فشار علیه ایران کرده و بیشتر رسانه‌های بین‌المللی تحت تأثیر فضای ایجاد شده، به دنباله‌روی از آن مسئله و دامن‌زدن به بحران خبری و سیاسی پرداخته‌اند.در سال‌های اخیر، با محوریت یافتن مسائل سیاسی ایران، بسیاری از مطبوعات امریکا، اقدام به اعزام خبرنگار یا تأسیس و تقویت دفاتر نمایندگی در ایران کرده‌اند.این مسئله، عیناً در مورد خبرگزاری‌هایی نظیر رویترز، آسوشیتدپرس، یونایتدپرس، فرانس پرس و شبکه‌های تلویزیونی بی. بی. سی و سی. ان. ان نیز مصداق دارد (سایت نیورکر،۲۰۰۸)
۴-۱۳-شبکه‌سازی تحت پوشش اقدامات مدنی علیه جمهوری اسلامی ایران
صاحب‌نظرانی همچون رابرت ستلاف در کتاب خود با عنوان نبرد ایده‌ها در جنگ بر علیه تروریزم درباره چگونگی کمک به متحدان امریکا در نبرد بر ضدحکومت‌های اسلامی به خصوص ایران سه پیشنهاد ارائه می‌دهند: نخست اینکه امریکا متحدان بالقوه‌ای را که شناسایی کند که می‌توانند زیر یک چتر دسته‌جمعی مخالف، با ایده‌های اسلام‌گرایانه سازمان یابند. دوم؛ ایالات متحده باید شرکای خود را در نبرد با موج فزاینده سازمان‌های غیردولتی اسلام‌گرا تقویت کند. این سازمان‌ها تحت پوشش ارائه خدمات اجتماعی به جوامع محلی به مسیر مهمی برای اشاعه افکار اسلام‌گرایانه در سرتاسر جهان اسلام تبدیل شده‌اند. سوم؛ فرصت‌های آموزشی لازم - با تأکید بر زبان انگلیسی - در اختیار جوانان مسلمان قرار داده شود. دانش عملی از زبان انگلیسی پنجره رو به جهان را برای جوانان مسلمان می‌گشاید و به آنها امکان دسترسی به منابع اطلاعاتی جهانی و نه تنها محلی را می‌دهد.دانیل بایمن کارشناس مؤسسه بروکینگز نیز معتقد است امریکا در مقابل ایران گزینه‌های محدودی در اختیار دارد. بنا به گفته وی گزینه‌هایی همچون تغییر نظام، بمباران تأسیسات هسته‌ای و اعمال فشارهای دیگر علیه ایران می‌تواند به تضعیف موقعیت امریکا در خاورمیانه بینجامد.در مقابل بایمن از استراتژی چندجانبه اعمال فشارهای مدنی و نرم به عنوان ابزارهای بالقوه امریکا برای مقابله با ایران نام می‌برد. به اعتقاد وی هدف این استراتژی باید تقویت گروه‌هایی در ایران باشد که به ظاهر از افزایش انزوای کشور ابراز نگرانی می‌کنند.گروهی از کارشناسان امریکایی نیز شبکه‌سازی را در قالب رویکرد تعامل‌گرایی با هدف تغییر رفتار ایران پیشنهاد می‌دهند (رنجبران،۱۳۸۸؛ ۹۰)
براساس این رویکرد، مخالفان جمهوری اسلامی باید متحد شوند و همبستگی مؤثری میان آنها به وجود آید. حامیان رویکرد تغییر رفتار معتقدند اتخاذ رویکرد تعامل‌گرایانه برای امریکا سخت نخواهد بود چرا که این کشور پیش از این نیز با وضعیت‌های مشابه روبه‌رو بوده است. دونالد ریگان در دهه ۸۰ با وجود که اتحاد جماهیر شوروی را شیطان بزرگ نامید، سال‌ها ایدئولوژی و رفتار شوروی را تحمل کرد، روابط دیپلماتیک خود را با مسکو قطع ننمود و طی این فرایند به نتایج سودمند و عملی برای هر دو طرف دست یافت. حوزه‌های چهارگانه‌ای که حامیان ایده تعامل‌گرایی به دنبال تغییر رفتار جمهوری اسلامی در آنها هستند عبارتند از:

 

1. 1. مسئله هسته‌ای ایران و به طور کلی سلاح‌های کشتارجمعی، ۲٫ حمایت از تروریسم، ۳٫ اخلال در روند صلح خاورمیانه، و ۴٫ وضع حقوق بشر.

 

مراکزی نظیر مؤسسه بروکینگز، شورای غیردولتی روابط خارجی، مرکز نیکسون، بنیاد کارنگی برای صلح جهانی و مرکز بین‌المللی وودرو ویلسون و محققانی چون جفری کمپ، ری تکیه، زیبگینیو برژینسکی، ریچارد هاوس و هنری کسینجر نمایندگان رویکرد تعامل‌گرا و تغییر رفتار به شمار می‌روند.
شورای روابط خارجی امریکا و برخی شخصیت‌های فعال سیاسی و مقامات اسبق و فعلی امریکا در آن نیز به نحوی رویکرد تغییر رفتار ایران را مورد توجه قرار داده‌اند.
مایکل رابین در مقابل درخواست شورای ایرانیان مقیم امریکا مبنی بر درخواست از کنگره امریکا برای قطع بودجه مربوط به فعالیت جامعه مدنی در ایران مطرح نمود: “قطع بودجه مربوط به جنگ نرم علیه رژیم ایران اقدامی نادرست است. مهم‌ترین اقدام این است که ما به روشی نرم رژیم ایران را تغییر دهیم که مهم‌ترین محور آن افزایش بودجه برای گسترش فدرالیسم قومی در ایران است. ” نکته مهم این است که بودجه این اقدامات از ۴/۱ میلیون دلار به ۶۶ میلیون دلار در سال جاری رسیده است که ۳۶ میلیون دلار آن به برنامه‌های رادیو صدای امریکا و رادیو اروپا آزاد با هدف خدشه‌دار نمودن چهره ایران اختصاص یافته است. علاوه بر این دپارتمان دولت امریکا ۵ میلیون دلار بودجه برای ترجمه این برنامه‌ها به فارسی اختصاص داده است. علاوه بر این، مایکل رابین می‌گوید که پروژه انقلاب‌های مخملی باید در مورد ایران هم اجرا شود، به این صورت که با تغییرات فرهنگی در ایران این کشور وتوی فرهنگی شود.
دیگر محور این طرح تمرکز بر نیروهای داخلی برای کاهش مشروعیت رهبران نظام و زمینه‌سازی برای تغییر نرم رژیم است.
در مجموع به نظر می‌رسد دلایل چندی موجب شده است تا شاهد نوعی چرخش ظاهری در ادبیات سیاسی مقامات امریکا در قبال نظام جمهوری اسلامی و ماهیت و موجودیت آن باشیم. به دیگر سخن عواملی مانند ناامیدی واشنگتن به تغییر قهری و نرم نظام اسلامی و امکان تهییج جنبش‌های اجتماعی، شکست سیاست تغییر قهری رژیم در عراق و بحران امنیتی پس از سقوط رژیم بعث در این کشور و نیز علل ریشه‌ای تر، تاریخی‌تر و بنیادی‌تر دیگر موجب شده است تا گفتمان تغییر نظام اسلامی تا حد زیادی افول یابد و به جای آن اندیشه جنگ نرم اهمیت یابد.
۴-۱۴-نحوه تأثیرگذاری جنگ نرم در ژئوکالچر جمهوری اسلامی ایران
پدیده جنگ نرم که هم‌اکنون به عنوان پروژه‌ای عظیم علیه جمهوری اسلامی ایران در حال تدوین است در شاخص‌هایی ماننده ایجاد نابسامانی اقتصادی، شکل دادن به نارضایتی در جامعه، تأسیس سازمان‌های غیردولتی در حجم گسترده، جنگ رسانه‌ای، عملیات روانی برای ناکارامد جلوه دادن دستگاه اداری و اجرایی دولت، تضعیف حاکمیت ایران از طریق روش‌های مدنی و ایجاد ناتوی فرهنگی متبلور می‌شود. در برایند جنگ نرم، عوامل براندازی یا از زمینه‌های موجود در جامعه برای پیشبرد اهداف خود بهره می‌برند یا به طور مجازی سعی در ایجاد نارضایتی در نزد افکارعمومی و سپس بهره‌برداری از آن دارند.استفاده از مشکلات اقتصادی، تنوع کثرت قومی ایران، ایجاد و دامن زدن به نافرمانی مدنی در تشکل‌های دانشجویی و نهادهای غیردولتی و صنفی، تلاش در نزدیکی به مردم تحت پوشش حمایت از حقوق بشر و دمکراسی در ایران، ایجاد شبکه‌های متعدد رادیو تلویزیونی فارسی زبان حمایت از اپوزیسیون (سفر فعالان جوان خارجی از کشورهای متحد با امریکا به ایران تحت عناوین جهانگرد که در صورت نیاز، به جنبش‌های مدنی و نافرمانی‌ها بپیوندند)، تسهیل فعالیت ان.جی.اُ امریکایی در ایران، دعوت فعالان جوان ایرانی به خارج برای شرکت در سمینارهای کوچک (این افراد باید از سوی مقامات امریکایی انتخاب شوند نه نهادهای ایرانی)، استفاده از سفارتخانه‌های کشورهای دیگر و به طور کلی تضعیف ستون‌های حمایتی حکومت ایران از جمله راهکارهای اجرای این استراتژی به شمار می‌آیند (اسماعیلی، ۱۳۸۹؛ ۳۸).
۴-۱۵-شاخصه های ناتوی فرهنگی از نظرگاه رهبری انقلاب
رهبر انقلاب در سفر به استان سمنان در تحلیلی جامع، شاخصه های ناتوی فرهنگی را به صورت ذیل بیان فرمودند:
۱: ایجاد اختلاف وتفرقه در میان ملت ایران وجهان اسلام
۲: جلوگیری از الگو شدن ایران در جهان اسلام ومنطقه
۳: مرعوب ومنکوب کردن مسئولین ومقامات تصمیم گیرنده
۴: دامن زدن به مسائل وحساسیت های قومی ومذهبی
۵: القاء ناکارآمدی نظام
ایشان در دیدار اساتید و دانشجویان دانشگاههای این استان در این رابطه فرموده­اند : در مقابل پیمان ناتو که آمریکاییها در اروپا به عنوان مقابله با شوروی سابق یک مجموعه مقتدر نظامی به وجود آوردند ( اما برای سرکوب هر صدای معارض با خودشان در منطقه خاورمیانه و آسیا و غیره از آن استفاده می کردند) حالا یک ناتوی فرهنگی هم به وجود آْورده اند . این ، بسیار چیز خطرناکی است . البته حالا هم نیست؛سالهاست که این اتفاق افتاده است .
۴-۱۶-راه های تحقق بخشی جنگ نرم
امریکا و جریان صهیونیسم بین‌الملل برای عملیاتی ساختن جنگ نرم در قالب ناتوی فرهنگی علیه جمهوری اسلامی ایران طی سال‌های گذشته و همچنین برای سال‌های آینده راهبردها و شیوه‌های زیر را طراحی کرده‌اند:
۱: پیگیری پرونده هسته‌ای ایران و القای غیرصلح‌آمیز بودن این فناوری وتبلیغ اینکه ایرانی‌ها تلاش دارند بمب اتم بسازند که نه تنها برای امنیت و ثبات منطقه و جهان خطرناک است بلکه موجب تقویت جبهه تروریست‌ها و جریان بنیادگرایی افراطی در جهان خواهد شد.
۲: سرمایه‌گذاری در رسانه‌های دیداری و شنیداری، سازمان‌های تبلیغاتی و خبری و کمپانی‌های فیلم‌سازی برای ارائه تصویری سیاه و خطرناک از جمهوری اسلامی ایران برای افکارعمومی جهان که آخرین نمونه آن ساخت و پخش فیلم ضدایرانی ۳۰۰ بوده است.
۳: ایجاد فضای رسانه‌ای درباره دخالت ایران در عراق، لبنان و … در نقش بزرگ‌ترین مدافع تروریسم که به عوامل ناامنی در این کشورها تسلیحات می‌رساند و آنها را آموزش نظامی می‌دهد.
۴: تقویت و ایده جنبش دمکراسی به سبک امریکایی و مستمسک قراردادن مقوله حقوق بشر، حقوق زنان و دامن‌زدن به مطالبات صنفی و اجتماعی و همچنین سازمان‌دهی نارضایتی‌ها و نافرمانی به اصطلاح مدنی به وسیله مطبوعات خاکستری، احزاب و …
۵: راه‌اندازی سایت‌های اینترنتی و ارائه نرم‌افزارهای جاسوسی به عوامل خود در داخل کشور تا ابعاد مختلف جنگ رسانه‌ای به شکل اثربخش‌تر طراحی و اجرا شود.
۶: تلاش برای تحلیل مغرضانه از اوضاع داخلی و ایجاد فضای وحشت‌زا و موهوم از احتمال بروز جنگ.
۷: سوءاستفاده تبلیغاتی از اجرای طرح‌هایی چون طرح امنیت اجتماعی به عنوان محدودکننده آزادی و حقوق زنان و نقش‌ آزادی‌های مدنی و اجتماعی.
۸: ایجاد تقابل‌های سیاسی بین سران ارشد نظام اسلامی و القای اینکه جنگ قدرت در جمهوری اسلامی بین چند طیف در جریان است و در نهایت فلان طیف یا فلان گروه پیروز و یا شکست می‌خورد.(به نقل از سایت عملیات روانی )
۴-۱۷-مقابله با جنگ نرم
یقینا نیل به اهدافی که می توان به تعبیر رهبری عزیز انقلاب، برای افسران جوان (دانشجویان) این میدان در نظر گرفت، بدون برنامه ریزی دقیق و مدبرانه ممکن نیست که در اینجا به برخی اشاره می شود و به نظر می رسد که دانشگاه ها نیز در این عرصه باید مرتبا در حال رصد کردن اوضاع فرهنگی بوده و در راستای بهبود برخی شاخص های این مقوله حساس،گام های بلندی بردارند.

از آنجا که شواهد تجربی اندکی دردست بوده محقق به دنبال نظریه ای می باشد که رابطه قابل توجه و اقتصادی بین شیوه های مدیریت منابع انسانی و عملکرد سازمانی تبیین نماید

 

۱۳ شیوه که در دو دسته متفاوت اندازه گیری شده است
الف)مهارت های کارکنان و ساختار سازمانی
ب) ارزیابی های عملکرد کارکنان

 

۱۰ شیوه از ۱۳ شیوه را از تحقیقات دلانی،لوین و ایچنوفسکی (۱۹۸۹) ، اقتباس نموده و ۳ شیوه راکه شامل : تلاش جهت استخدام، میانگین ساعت آموزش به ازای هرکارمند در هر سال وملاک های ارتقا را خود اضافه نموده است

 

داده های اندازه گیری شده در سطح هر سازمان به سطح مدیران منابع انسانی هر سارمان فرستاده می شود

 

جابجایی، بهره وری، عملکرد مالی موسسه

 

پرسش جابجایی با توجه به نرخ سالانه ،
بهره وری بر پایه لگاریتم فروش به ازای هر نفر،
عملکرد مالی موسسه

 

سرمایه گذاری بر روی شیوه های مدیریت منابع انسانی با نرخ جابجایی کمتر، بهره وری بالاتر و عملکرد بهتر مالی قرین می باشد

 

 

 

نیشی^[۱۴۱]، لپاک^[۱۴۲] و اشنایدر^[۱۴۳] (۲۰۰۸)

 

آزمایش تاثیر اسناد های منابع انسانی برعملکرد سازمان

 

۵ شاخص منابع انسانی اسنادشده برای هر کدام از ۵ وظیفه منابع انسانی

 

توسعه موارد و شاخص ها براساس ۵ کارکرد منابع انسانی

 

سطح تحلیل بر اساس هر دپارتمان و کارمندان هر بخش می باشد ، مشتریان هر دپارتمان نیز بر اساس هر دپارتمان دسته بندی شده اند

 

رضایت مشتریان با مردم

 

کارمندان هر دپارتمان درجه بندی شده با مشتریان آن

 

شاخص های مرتبط شده به وسیله شیوه های مدیریت منابع انسانی جهت بهبود کیفیت خدمات سازمانی با نگرش کارکنان رابطه دارد.
شاخص های متمرکز بر کاهش هزینه ها رابطه منفی با نگرش کارکنان دارد و در انتها آنکه شاخص های بیرونی هیچ گونه رابطه ای با نگرش کارکنان ندارد

 

 

 

گنگ^[۱۴۴]، لاو^[۱۴۵]، چانگ^[۱۴۶] و زین^[۱۴۷] (۲۰۰۹)

 

بررسی چگونگی ارتباط شیوه های مدیریت منابع انسانی و عملکرد سازمانی براساس دیدگاه منبع محور و دیدگاه مبادله اجتماعی

 

۸ شیوه که در د.گروه دسته بندی شده اند
دسته ای براساس نگهداری زیر سیستم های منابع انسانی و دسته دیگر براساس عملکرد زیر سیستم منابع انسانی

 

برگرفته از ۸ شیوه ، که این هشت شیوه منتج از مظالعه ۴۸ پژوهش منتشر شده در ۹ مجله علمی ،پژوهشی
(دلری و دوتی، ۱۹۹۶)

 

از سطح سازمانی که بین مدیران ، مدیران منابع انسانی و کارکنان داده ها جمع آوری شده است

 

سود،
رشد فروش کل،
سهم بازار ،
رشد سرمایه کل،
نرخ بازگشت دارایی پس از کسر مالیات ،
نرخ برگشت از فروش پس از کسر مالیات ،
بهره وری نیروی انسانی

 

گزارش مدیر عامل یا هیئت مدیره در مورد نرخ بازگشت سرمایه ، سود ، فروش،
سهم بازار،

 

رابطه مثبت بین سیوه هالی مدیریت منابع انسانی و عملکرد سازمانی به وسیله تعهتد مدیریت میانی تعدیل می شود.

 

 

 

کمبس^[۱۴۸]، لیو^[۱۴۹]، هال ^[۱۵۰]وکچن^[۱۵۱] (۲۰۰۶)

 

آنها با بهره گرفتن از فرا تحلیل به دنبال بررسی

ب) اصل بر این قرار گیرد که در صورت قتل در چنین مواردی مجازات اولیه و اصلی قاتل قصاص است مگر اینکه قاتل چهار شاهد ارائه دهد که به عینه عمل زنا را مشاهده نموده اند.
ج) قانون گذار اقدام به قتل در این موارد را به جای عوامل موجهه جرم به عوامل مخففّه تقلیل دهد و راه را نسبت به تقلب نسبت به قانون از جانب زوجه مسدود نماید.
ب: محاربه
محاربه از مصدر باب مفاعله از ریشه حرب است، حرب به معنی جنگ به کار میرود در ترمینولوژی حقوقی محاربه چنین تعریف شده است (( محاربه یعنی اخلال در امنیت عمومی به وسیله اسلحه یا بدون آن خواه مقرون به غارت باشد خواه نباشد)) ^[۵۰] فقها در کتب فقهی محاربه را جزء حدود آورده اند و قانون گذار محاربه را در قسمت حدود قرار داده است. مستند محاربه آیه ۳۳ سوره مائده است باتوجه به مضمون آیه در اسلام جنگ و ستیز با بندگان خدا، ارعاب و ترساندن آنها و سلب آرامش و امنیت آنان جنگ ومحاربه با خدا و رسول او تلقی شده و ذلت بار ترین مجازات دنیوی و اخروی برای عاملان آن پیش بینی شده است. با مطالعه تعریف فقهای شیعه ازجرم محاربه آنچه به نظر می رسد این است که فقها در تعریف محاربه و اصول حاکم بر آن اتفاق نظر دارند اما پیرامون اوصاف محاربه اختلافاتی به چشم می خورد به عنوان مثال شیخ طوسی، محاربه را محدود به قطاع الطریق می داند و مقصود از محاربه را تنها راه زنی می داند^[۵۱] حضرت امام در مورد محاربه علاوه بر قصد ترساندن وجوب قصد فساد در زمین را ضروری می دانند.^[۵۲] اما آنچه که در میان فقها مورد اتفاق نظراست این است که برای تحقق محاربه دو شرط ضروری است

برکشیدن سلاح ۲) قصد اخافه
البته در رابطه با کشیدن سلاح در جرم محاربه فقها متمایل به سه دیدگاه شده اند (( گروهی از فقها مقصود از سلاح را در این زمینه محدود به سلاح آهنین مانند تفنگ، شمشیر و چاقو نموده اند گروه مزبور پیرامون مصادیق سلاح آهنین تفاوتی میان سلاح گرم و سرد قائل نشده اند. همین دیدگاه است که در مورد پذیرش اکثریت فقهای امامیه قرار گرفته است. و قانون گذار در تبصره ۳ ماده ۱۸۳ق.م.ا از این نظر تبعیت نموده است. گروه دوم از فقها کسانی اند که علاوه بر سلاح آهنین مصادیق دیگری همچون سنگ و عصا و چوب که عرفاً سلاح تلقی نمی شود را نیز برای تحقق محاربه کافی دانسته اند. گروه سوم نیز در این زمینه کسانی اند که استفاده از سلاح را تا به کاربردن زور و قهر و غلبه توسعه داده اند براساس این دیدگاه به طور کلی در محاربه بکار بردن اسلحه شرط نمی باشند^[۵۳] قانونگذار اسلامی نیز به تبعیت از مشهور در ماده ۱۸۳ ق.م.۱ محاربه را اینگونه تعریف کرده است (( هرکس برای ایجاد رعب و هواس و سلب آزادی و امنیت مردم دست به اسلحه ببرد، محارب و مفسد فی الارض می باشد)) تبصره ۱ ((کسی که بروی مردم سلاح بکشد ولی در اثر ناتوانی موجب هراس هیچ فردی نشود محارب نیست)) برخی از حقوقدانان باتوجه به تبصره ۱ ماده ۱۸۳ قانون مجازات اسلامی استدلال نموده اند که تحقق محاربه منوط به وجود ارعاب و هراس در خارج می باشد.^[۵۴] اما عده دیگری از نویسندگان تبصره فوق را به این معنی دانسته اند که برای تحقق قصد اخافه، لازم است تا در مرتکب به صورت بالقوه امکان چنین قصدی وجود داشته باشد حال به مجرد اینکه وی با چنین قصدی حرکت کند محارب است چه منتج به اخافه شود یا خیر^[۵۵] نکته دیگر در ماده ۱۸۳ ق.م.ا از لفظ مردم دو نکته به نظر می رسد اولاً ظاهر کردن سلاح باید در مقابل یک جمع یعنی گروهی که عرفاً دلالت بر جمع را بنماید باشد و ثانیاً فرقی میان مسلمان وغیر مسلمان در این مورد نمی باشد.
در صورت اثبات جرم فقها در مجازات و کیفرهایی که در آیه ۳۳ سوره مائده آمده است دچار اختلاف شده اند برخی از فقها از جمله صاحب جواهر ، علامه حلی، شهید ثانی در شرح لمعه و صاحب تحریر الوسیله قائل به تخییرانتخاب هر یک از چهار گونه مجازات در رابطه با محارب هستند و دلایل آنها علاوه بر ظاهر آیه که لفظ «أو» دلالت بر تخییر دارد خبر صحیحه جمیل بن دراج است که از امام صادق (ع) نقل شده است که فرمود: «اختیار و تعیین این مجازات با امام است که اگر بخواهد دست وپای او را قطع کند و اگر بخواهد او را به دار بیاویزد واگر بخواهد او را از شهر تبعید می کند و اگر بخواهد او را می کشد »^[۵۶] قانون گذار اسلامی نیز در ماده ۱۹۰ قول به تخییررا پذیرفته است اما عده دیگری از فقها از جمله شیخ طوسی عقیده بر ترتیب مجازات ها را دارند. در کتاب وسائل الشیعه در موضوع محاربه مجموعاً ۱۱ روایت در بیان حد محاربه وجود دارد که تنها ۳ روایت قایل به تخییر است و ۹ روایت دیگر بر مبنای ترتیب می باشد. از جمله روایت محمدبن مسلم از امام باقر (ع) است که فرمودند:«هرکس در شهری از شهرها سلاح بکشد و کسی را مجروح کند قصاص می شود و سپس از آن شهر تبعید می شود. هر کس در خارج از شهر سـلاح بکشـد و کـسی را مجـروح کند قـصاص می شود و از آن شهـر تبعید می شود.هرکس در خارج از شهر سلاح بکشد وبزند و زخمی کند و مال را ببرد و کسی را نکشد محارب است و کیفرش کیفر محارب است و کار او با حاکم شرع است اگر بخواهد او را بکشد و اگر بخواهد او را به دار می کشد و اگر بخواهد دست و پایش را قطع می کند و اگر بزند و بکشد و مال او را هم بگیرد بر حاکم شرع واجب است که دست راست او را به خاطر سرقت ببرد و وی را تحویل اولیای مقتول دهد تا مال خود را از او بگیرد و سپس او را بکشد.^[۵۷] موضوعی که در اینجا مطرح می شود این است که آیا محارب مهدورالدم است و در صورت مهدور الدم بودن آیا مهدورالدم عام است یا خاص؟ در باب مهدورالدم بودن محارب چند روایت وجود دارد از جمله:
الف) محمدبن یحیی از امام صادق نقل می کند که حضرت فرمودند«هرگاه دزدی وارد خانه ای شـد مالک خانه می توان د او را به هلاکت برساند و نیز فرمود لصّ محارب به خدا و رسولش است و می توان او را به قتل رساند.»^[۵۸]
ب) روایتی از حضرت علی (ع) وجود دارد که فرمودند « هرگاه دزد وارد خانه شد، اورا بکش واگر صدمه ای به او وارد شد خونش مباح است»^[۵۹]
ج) امام صادق فرمود:« هرکس به شکل محاربه وارد خانه مومنی شود در آن حالت خونش مباح است»^[۶۰] آنچه از مفاد این روایات مستفاد می شود این است که این روایات راجع به دفاع در مقابل محاربه و لصّ می باشد و فقهای شیعه نیز به طور صریح در باب مهدور الدم بودن محارب نظر نداده اند^[۶۱] فقهای عامه معتقدند که مراد از محاربه در آیه ۳۳ سوره مائده همانا راهزنان و قاطع الطریق می باشد زیرا این آیه در شأن آنان نازل شده است و در تعریف محارب چنین گفته اند : محارب کسی است که سلاح ظاهر کند و در بیابان به غارت کردن و تاراج نمودن مشغول شود.
آنچه از مفهوم روایت بر می آید دفاع در مقابل محارب و لصّ است و درخصوص محارب در کتب فقهی شیعه دلیلی بر اجرای حد محارب بدون اذن امام و توسط اشخاص عادی نداریم. صاحب جواهر پس از نقل این روایات استفاده می نماید که تفاوتی میان دفاع در برابر لصّ و محارب و سایر ظالمان نیست^[۶۲] در نتیجه از نظر فقهی محارب نسبت به عموم افراد مهدورالدم نیست بلکه مجازات محارب تنها از اختیارات امام معصـوم و یا حـکومت اسلامی می باشد و در خصوص باغی نیز اذن به مقاتله به اختیار حاکم اسلامی است.آنچه بر افراد عادی لازم است چنانچه منجر به قتل شود مجازات ندارد، دفاع است و از شروط قصاص محقون الدم بودن مقتول نسبت به قاتل است ومحارب و لصّ که در حکم محارب است نسبت به کسی که به او حمله کرده محقون الدم نیست اما نسبت به سایر اشخاص محقون الدم است.
ج) واجب القصاص:
در مورد مجازات ها می توان گفت که قصاص تنها مجازاتی است که بین عمل انجام شده و مجازات آن تناسب کاملی برقرار است یعنی همان عملی را که جانی انجام داده بر او نیز چنین خواهد شد مگر در مواردی که مانعی وجود داشته باشد. قصاص نفس از حقوق اولیاء دم می باشد و در صورت در خواست قصاص واجب می باشد اما ولی دم می تواند از قصاص گذشت کند.
در شریعت اسلام مجازت اصلی قتل عمدی قصاص است و این اختیار به اولیای دم واگذار شده است که هر یک از اولیای دم می توانند جانی را قصاص نمایند و در صورت مطالبه دیه از جانب برخی از اولیاء دم برخی دیگر از اولیاء دم که خواهان قصاص هستند می توانند با پرداخت دیه جانی را به قتل برساند. اما سوال اینجاست که آیا قاتل نسبت به اشخاص غیر از اولیاء دم نیز مهدورالدم می باشد. فقهای امامیه به اتفاق معتقدند که مهدورالدم بودن قاتل عمدی نسبی است و جانی تنها در برابر اولیاء دم مهدورالدم می باشد. صاحب جواهر دراین باره می فرماید (( جانی فقط در برابر اولیاء دم مهدورالدم می باشد و نسبت به دیگران محقون الدم است))^[۶۳]
آیت الله خویی نیز همین عقیده را دارد و می فرماید (( هرگاه قصاص نسبت به مسلمانی ثابت شود و غیر از ولی دم او را به قتل برساند بدون اذن ولی دم، قصاص بر او ثابت می شود))^[۶۴] ایشان علت این موضوع را محقون الدم بودن قاتل نسبت به قاتل دوم می دانند و قتل دوم را ظالمانه و عدوانی معرفی می نمایند. قانون مجازات اسلامی به پیروی از اجماع فقهای امامیه در ماده ۲۱۹ بیان می دارد(( کسی که محکوم به قصاص است باید به اذن ولی دم او را کشت. پس کسی که بدون اذن ولی دم او را بکشد، مرتکب قتلی شده که موجب قصاص است لذا همانگونه که بیان شد هریک از اولیای دم می توانند اقدام به قصاص قاتل عمدی بنمایند اما منظور از اولیاء دم چه کسانی هستند؟ صاحب تکمله می فرماید ولایت برقصاص از آن مردانی است که از مال مقتول ارث می برند نه شوهر و نه اقارب مادری، اما زنان و لو اینکه اقارب پدر می باشند نه حق عفو دارند و نه حق قصاص^[۶۵] اما حضرت امام معتقد است ((همه کسانی که مال مقتول را به ارث می برندخواه زن و خواه مرد، قصاص را به ارث می برند تنها زوج و زوجه مستثنی هستند))^[۶۶] قانون گذار اسلامی نیز به تبعیت از نظر ایشان در ماده ۲۶۱ ق.م.ا می گوید (( اولیاء دم که قصاص و عفوو اجرا در اختیار آنهاست، همان ورثه مقتول اند، مگر شوهر یا زن که در قصاص و عفو و اجراء قانون اختیاری ندارند)) لذا مشخص شد که منظور از اولیاء دم چه کسانی هستند، بنابراین زوج یا زوجه مقتول اگر اقدام به کشتن قاتل بنمایند قابل قصاص می باشند زیرا قاتل نسبت به ایشان محقون الدم است قانون مجازات اسلامی در ماده ۲۰۵ قصاص قاتل را از جانب اولیاء دم منوط به اذن ولی امر نموده است اما اگر اولیاء دم بدون اذن ولی امر و یا حتی قبل از محکوم شدن قاتل به قصاص اورا به قتل برسانند درصورت اثبات عمدی بودن قتل این امر موجب قصاص آنها نیست البته صاحب تحریرالوسیله ولی دمی را که تنها می باشد و قبل از اذن امام اقدام به قصاص قاتل می نماید را قابل تعزیه دانسته^[۶۷].
ح) دفاع مشروع : واژه دفاع مشروع از دو جزء ((دفاع)) و ((مشروع)) تشکیل شده است دفاع به معنی دور کردن از کسی، دفع کردن از کسی ^[۶۸] و مشروع به معنی آنچه را شرع روا می دارد. آنچه بر طبق احکام شرع مجاز و قانونی است ^[۶۹] در ترمینولوژی حقوق دفاع مشروع این چنین تعریف شده است (( آنکه جان یا مالی یا شرف او مورد تجاوز است و فرصت توصل به قوای دولتی را ندارد و با فرار از محل تجاوز نتواند خلاصی یابد حق داردبه قهر از خود دفاع کند، متجاوز ممکن است فردی عادی و یا مامور دولت باشد))^[۷۰].
هرچند در جوامع امروزی، پلیس و قوای دولتی امر دفاع و حمایت از جان و مال و ناموس افراد اجتماع را به عهده دارند و تلاش بر این شده که افراد از اقدامات خودسرانه و گرفتن تقاص منع شوند در عین حال،در جایی که دفاع از طرف دولت ممکن نباشد منع افراد در دفاع منطقی نیست. به همین جهت قانونگذار ایران در ماده ۶۱ ق.م.ا بیان می دارد (( هرکس در مقام دفاع از نفس و یا دفاع از عرض و یا ناموس و یا مال خود یا دیگری و یا آزادی تن خود و یا دیگری در برابر هرگونه تجاوز فعلی یا خط قریب الوقوع عملی انجام دهد که جرم باشد، در صورت اجتماع شرایط زیر قابل تعقیب و مجازات نخواهد بود :
دفاع با تجاوز و خطر متناسب باشد. ۲) عمل ارتکابی بیش از حد لازم نباشد. ۳)توسل به قوای دولتی بدون فوت وقت عملا ممکن نباشد و یا مداخله قوای مذکور در رفع تجاوز و خطر موثر واقع نشود)) در فقه و حقوق ایران دفاع مشروع از عوامل موجه محسوب می شود که در صورت وجود شرایط ذکر شده، فعل ارتکابی جرم محسوب نمی شود در حقوق اسلام دفاع مشروع به عنوان یک حق شناخته شده در حقوق اسلام سه قسم دفاع مشروع وجود دارد یکی دفاع فردی، دیگری دفاع اجتماعی و سوم دفاع از کیان اسلام^[۷۱].
در رابطه با دفاع فردی در حقوق اسلام این دفاع به عنوان یک حق شناخته شده است و حتی فقهای شیعه در برخی موارد، اقدام به دفاع را از تکالیف شرعی اشخاص می دانند مستند آن دلایلی از جمله آیات، روایات و نظرات فقهی می باشد خداوند در آیه ۹ سوره حجرات می فرماید (( هرکس بر شما تجاوزکرد به مانند اوبر او تعدی و تجاوز کنید)) از ائمه معصوم نیز روایاتی وجود دارد که دال بر جواز دفاع مشروع می باشد از جمله اینکه امام صادق (ع) از پدر بزرگوارشان نقل می کنند که فرمود : اگر مردی به قصد تجاوز به ناموس و مالت بر تو وارد شد اگر می توانی او فورا بزن، زیرا دزد محارب با خدا و رسولش است و من مسئولیت آنرا به عهده می گیرم».^[۷۲]
در اقوال فقها در مورد دفاع مشروع همانطور که در قانون مجازات در ماده ۶۱ آمده است دفاع در مقابل نفس، عرض و مال و حریم را جایز دانسته و حتی برخی موارد دفاع را واجب می دانند. از جمله صاحب تحریرالوسیله در مورد دفاع از نفس و حریم بیان می دارد (( اگر بر مدافع هجوم آورد که او را به قتل برساند و یا به حریمش هجوم کند واجب است دفاع نماید ولو ا ین که بداند که کشته می شود چه رسد به اینکه از کشته شدن کمتر باشد و چه رسد به اینکه گمان یا احتمال بدهد)) ^[۷۳] صاحب جواهر دفاع از عرض را واجب می داند و می فرماید (( حفظ نفس و عرض واجب است و اذن در تسلیم مال است)) ^[۷۴] .
در خصوص دفاع از مال فقها قایل به جواز بوده و دفاع را حق می دانند از جمله اینکه صاحب تحریرالوسیله می فرماید (( اگر به مال وی هجوم آورده است دفع او به هر وسیله ممکن برای او جایز است ولو اینکه به قتل مهاجم منتهی شود))^[۷۵] مشروع بودن و جواز دفاع اختصاص به جان و مال و حیثیت خود شخص ندارد بلکه دفاع از نفس و مال دیگران، در قبال تعرض از متجاوزان نیز به دلیل اصل، جایز بودن این امر نیز تایید می گردد که از مصادیق تعاون بربرّ و تقوی بوده و نصوصی که دلالت بر اعانت بربرّ کند متعدد است.^[۷۶]
صاحب تحریر الوسیله در خصوص دفاع از مال دیگری معتقد است که دفاع از مال دیگری در صورتی واجب است که مال غیر آنچنان اهمیتی داشته باشد که از بین رفتن آن بر او زیان برساند.^[۷۷] در قانون مجازت اسلامی دفاع از دیگری طی شرایطی جایز دانسته شده است تبصره ماده ۶۱ قانون مجازات اسلامی بیان می دارد (( وقتی دفاع از نفس و ناموس و یا عرض و یا مال و یا آزادی تن دیگری جایز است که او ناتوان از دفاع بوده و نیاز به کمک داشته باشد.))
اما آنچه در این رابطه اهمیت دارد این است که مهاجم تنها در مقابل مدافع مهدورالدم است آن هم در صورت رعایت شرایط دفاع از جانب مدافع ،در نتیجه می توان گفت که مهاجم مهدورالدم خاص است البته دیگران نیز تنها در مقام کمک کردن به فرد مورد هجوم آن هم در صورتی که فرد مورد هجوم قرار گرفته و توانایی دفع حمله را نداشته باشد با رعایت شرایط می توان ند اقدام به دفع مهاجم بنمایند هرچند که این اقدام موجب قتل مهاجم شود.
خ) سب النبی: حمایت از شرف و حیثیت و کرامت انسانی همواره از قدیم الایام مورد توجه ادیان الهی و حکومتها بوده است در این میان جسارت به انبیاء الهی بخصوص نبی مکرم اسلام حضرت محمد (ص) و ائمه معصومین و همچنین مقدسات اسلام حائز اهمیت بوده به طوری که تنها جرمی می باشد که اجماع فقها بر جواز قتل ساب النبی قائم گردیده و ساب النبی تنها جرمی می باشد که مرتکب آن در مقابل هر کسی مهدورالدم می باشد و خونش نسبت به شنونده هدر است. سب به معنی دشنام دادن در روایات بسیاری به سب النبی اشاره شده از جمله اینکه از امام باقر (ع) روایت شده که در سوالی از ایشان در مورد شخصی که به پیامر(ص) دشنام داده بود سوال شد. ایشان فرمودند (( اگر به جان خود ترسناک نیستی او را بکش )) ^[۷۸] صاحب جواهر می فرماید (( اگر کسی پیامبر (ص) را سب کند جایز است که واجب است برکسی که آن را از او می شنود او را بکشد و نظر مخالفی در آن ندیدم، بلکه اجماع به هر دو قسمش بر آن قائم است)) ^[۷۹] حضرت امام می فرماید (( هرکس بشنود که دیگری پیامبر و خدا را فحش می دهد برشنونده واجب است که او را بکشد اگر ترس از جان و آبرو یا جان مومن و یا آبروی فرد مومنی را نداشته باشد در صورت اخیر جایز نیست و همچنین اگر ترس از مال خود یا مال برادرش داشته باشد که در این صورت ترک قتل جایز است و برای کشتن اجازه امام یا نائب او لازم نیست و همچنین است حال کسی که به امامان (ع) و حضرت فاطمه (س) فحش می دهد چنانچه آن فحش موجب سب پیامبر گردد کشتن او اشکالی ندارد.))^[۸۰]
قانون گذار اسلامی نیز مطابق با این نظر فقهی ، ماده ۵۱۳ ق.م.ا را تدوین نمود و علاوه بر این موارد در صدر ماده توهین به مقدسات را نیز گنجاند ماده ۵۱۳ بیان می دارد ((هرکس به مقدسات اسلام یا هر یک از انبیاء عظام یا ائمه طاهرین (ع) یا حضرت صدیقه طاهره (س) اهانت نماید اگر مشمول حکم ساب النبی باشد اعدام می شود در غیر این صورت به حبس از یک تا پنج سال محکوم خواهد شد)).
هرچند از ظاهر عبارت ساب النبی بدست می آید که تنها شامل پیامبر اسلام می شود اما قانون گذار مصادیق دیگری را نیز به آن اضافه نموده است. البته این گونه نیست که قانونگذار اقدام به جرم انگاری این مصادیق نموده باشد بلکه این موارد از نظر فقهای شیعه نیز مصداق ساب النبی می باشند هرچند ازنظر فقهای عامه سب النبی تنها شامل پیامبر اسلام (ص) می باشد و ساب النبی را از موارد ارتداد می دانند اما فقهای شیعه توهین به ائمه معصومین و همچنین حضرت فاطمه زهرا (س) را نیز مصداق ساب النبی می دانند و در توجیه آن می فرمایند ((دلیلش آن است که ائمه (ع) و حضرت زهرا (س) مانند خود پیامبر هستند و حکم آنها حکم پیامبر است و همه آنها تابع یک حکم هستند))^[۸۱].
قانونگذار در متن ماده ۵۱۳ از عبارت انبیاء عظام استفاده کرده ، همانگونه که در متون فقهی نیز سب سایر پیامبران الهی را نیز مشمول سب النبی دانسته اند. در این زمینه روایتی از امام رضا (ع) وجود دارد که آن را منسوب به پیامبر می نماید که فرمودند (( هرکس پیامبری را سبّ کند کشته می شود و هرکسی صحابه پیامبری را سب کند تازیانه می خورد))^[۸۲]
اما منظور از انبیاء عظام مشخص نشده و حقوق دانان نیز قائل به چند نظر شده اند، نویسنده ای معتقد است که عبارت انبیاء عظام در واقع همان پیامبران الوالعزم و صاحب شریعت هستند که تعداد آنها نیز منحصرو محدود است. یعنی حضرت نوح، حضرت ابراهیم، حضرت موسی، حضرت عیسی و حضرت محمد(ص) ^[۸۳] عده ای معتقدند که منظور از انبیاء عظام تمامی پیامبران می باشند و صفت عظام رادر معنی لغوی خود یعنی بزرگ به کار برده اند^[۸۴] و نویسنده ای نیز معتقد است که ((مقصود از انبیاء عظام پیامبران راستین هستند که نام صد تن از آنان در قرآن آمده است.))^[۸۵]
همچنین قانونگذار توهین به مقدسات اسلام را نیز مشمول ساب النبی می داند بدون اینکه تعریفی مشخص از مقدسات اسلام داشته و مصادیق آن را معین نماید اما از عبارت مقدسات اسلامی اینگونه بدست می آید که مقدسات اسلام مجموعه اماکن و اشخاص و ارزشهای دینی و مذهبی هستند که در اسلام مورد احترام اند و اهانت و حتک حرمت به آنها اهانت به دین اسلام و در نتیجه منجر به اهانت به پیامبر می شود، بدون شک خداوند متعال و قرآن در رأس مقدسات اسلام می باشند و نیز نهج البلاغه، صحیفه سجادیه و دیگر ادعیه معصومین (ع) و اماکن مذهبی و محترمی چون حرم امامان معصوم و ارزشهایی چون روز عاشورا و نیز اشخاص محترمی چون حضرت عباس نیز می توانند مصداق مقدسات اسلامی باشند در پایان همانگونه که بیان شد فقهای امامیه به اجماع معتقد به مهدورالدم عام بودن ساب النبی می باشند و برهر شخص شنونده ای واجب می دانند که او را به قتل برساند. این در صورتی است که خوف ضرر جانی یا مالی و یا حیثیتی برای وی یا مسلمانان دیگر نباشد.
قانونگذار نیز پیرو همین عقیده در ماده ۵۱۳ ق.م.ا مجازات اعدام را برای ساب النبی در نظر گرفته است اما این امر را مشروط به آن دانسته که فرد مشمول حکم ساب النبی باشد و در غیر این صورت به حبس از یک تا پنج سال محکوم می گردد. بدون اینکه تعریف و مفهوم ساب النبی و مرز بین آن را مشخص نماید نویسنده ای در این باره معتقد است (( منظور از این بخش ازماده ۵۱۳ این است که اگر شرایط ساب النبی در هریک از این چهار مورد وجود داشته باشد مثلا سب کننده باید قصد اهانت داشته باشد در این صورت فرد اعدام می شود در غیر این صورت به مجازات یک تا پنج سال محکوم می شود))^[۸۶] نویسنده به بیان وجود شرایط سب النبی اشاره کرده بدون اینکه آن شرایط را مشخص نماید به عنوان مثال اگر عمل انجام شده و یا سخن گفته شده را نتوان مشمول توهین یا قذف و یا حتک حرمت دانست به طور کلی اعمال مجازات بر آن منتفی می باشد. در هر صورت گنجاندن ماده ۵۱۳ در قانون مجازت اسلامی اقدامی مثبت و مفید بوده تا از برخورد خودسرانه و خودجوش و فردی جلوگیری شود. همچینین به نظر می رسد که هدف قانونگذار از بکار بردن مجازات اعدام بر ساب النبی این بوده که چنین فردی ابتدا جرمش در دادگاه صالح بررسی شود و در صورت محرض دانستن آن و صدق عنوان ساب النبی بر او محکوم به مجازات اعدام شود. اما اگر فردی قبل از طرح موضوع در دادگاه چینین فردی را به قتل برساند باتوجه به مهدورالدم بودن ساب النبی قصاص و دیه از او ساقط می شود اما این در صورتی است که او بتواند ثابت نماید که مقتول مشمول عنوان ساب النبی بوده و به تبع آن مهدور الدم می باشد در هر صورت حتی با اثبات این امر اگرچه مجازات قصاص و دیه از او منتفی می شود اما طبق ماده ۶۱۲ ق.م.ا در صورت تشخیص دادگاه مبنی بر اینکه اقدام فرد موجب اخلال در نظم و صیانت و امنیت جامعه یا بیم تجری مرتکب یا دیگران می گردد وی را به حبس از سه تا ده سال محکوم می نماید.
در هر صورت ماده ۵۱۳ دچار نارسایی ها و ابهاماتی است که باید رفع شود از جمله اینکه سب النبی تعریف شود و شرایط اعمال مجازات اعدام و یا حبس افراد مشخص شود و همچنین عبارت مقدسات اسلام تعریف و مصادیق آن مشخص شود و رسیدگی به جرایم را منحصرا در اختیار دادگستری قرار دهد تا باعث جلوگیری از خودسری افراد عادی در مجرم دانستن افراد و اعمال مجازات نسبت به آنها شود.
ک) زانی محصن و لائط: از جمله مواردی که در قانون مجازات اسلامی و متون فقهی برای مرتکبین آن مجازات قتل تعیین شده زنای محصنه و لواط انسان های بالغ است قانون گذار برای زانی یا زانیه محصن مجازات رجم در نظر گرفته است و در صورتیکه فاعل غیر مسلمان باشد هرچند لواط به صورت تفخیذ انجام شود مجازات آن قتل است.
اما آنچه دراین رابطه قابل طرح است این است که آیا زانی محصن و لائط مهدورالدم عام هستند یعنی هر شخصی می تواند آنها را بدون اذن امام به قتل برساند یا اینکه تنها در مقابل امام و حاکم اسلامی مهدور الدم هستند. در این زمینه فقها دچار اختلاف شده اند. مشهور فقهای متقدم امامیه قائل به مهدور الدم بودن زانی محصن ولائط می باشند از جمله صاحب شرایع در این زمینه معتقد است (( اگر قتل کسی به واسطه ارتکاب زنا یا لواط واجب شده و غیر از امام کسی او را به قتل رساند قصاص و دیه به قاتل نیست زیرا حضرت علی (ع) در مورد کسی که مردی را به قتل رساند و ادعا کرد او را با همسرش در حال زنا دیده فرمود برتو قصاص واجب است مگر بینه بیاوری))^[۸۷] و نیز صاحب جواهر^[۸۸] نیز بر این عقیده است. اما نظر فقهای متاخر شیعه قصاص یا تردید در عدم قصاص می باشد از جمله آیت الله خویی پس از بیان موضوع می فرماید (( ولکن اظهر ثبوت القود اوالدیه مع التراضی)) در ادامه ایشان خبر سعید بن مسیب که مستند قائلان به جواز قتل زانی محصن ولائط از جمله صاحب شرایع می باشد را به دلیل اخص بودن دلیل از مدعا رد می نماید همچنین صاحب کتاب الفقه نیزهمین اشکال را بر صاحب شرایع وارد می نماید^[۸۹] و نیز علامه حلی در کتاب قواعد، پس از نقل علت حکم این موضوع را تنها در مورد نزدیکان مرد یا فرزندش و یا مملوکش ثابت دانسته و در مورد اجنبی اشکال کرده^[۹۰] .
حضرت امام نیز در موضوع عدم قصاص یا دیه در قتل زانی محصن ولائط تردید می نمایند^[۹۱] در هر صورت باوجود قول مشهور فقهای امامیه مبنی بر عدم ضمان قاتل در قتل زانی محصن ولائط ، اما در این زمنیه مخالفینی هم وجود دارد و به نظر می رسد که قول مخالفین صحیح تر باشد زیرا دلیل عمده قائلین به عدم قصاص و دیه روایت سعیدبن مسیب می باشد که این روایت اختصاص به موردی دارد که شوهر، همسر خود را در حال زنا ببیند و لذا نمی توان این حکم را به سایر مصادیق سرایت داد کما اینکه عدم ثبوت قصاص و دیه در این مورد نیز طبق روایت در صورتی است که چهار نفر مرد عادل در اثبات ادعای قاتل شهادت دهند در غیر اینصورت قاتل قصاص می شود و در صورت امکان سرایت دادن حکم به این موضوع نیز همواره دفاعیاتی از جمله اکراه، جهل موضوعی یا حکمی، توبه، از سوی بزهکار وجود دارد که در صورت اثبات می تواند موجب منتفی شدن مجازات از او شود بنابراین می توان گفت که قول به ثبوت قصاص یا دیه در مورد قتل زانی محصن ولائط منطقی تر به نظر می رسد.
گفتار چهارم:ادله کاهش مسئولیت در قتل با اعتقاد به مهدورالدم بودن مقتول
چنانچه در مطالب قبل از این بیان شد در صورتی که قاتل به تصور و اعتقاد به اینکه مقتول، به موجب قانون و شرع مستحق مرگ می باشد، مرتکب قتل وی شود در این صورت این اعتقاد علت کاهش مسئولیت وی از قتل عمد به قتل در حکم شبه عمد می شود. قتل به اعتقاد مهدور الدم بودن مقتول که در مواد ۲۲۶وتبصره ۲ماده ۲۹۵آمده مبتنی بر ادله فقهی می باشد در ادامه به بررسی این ادله می پردازیم.
بنداول: نصوص شرعی
از جمله دلایلی که باعث می شود قتل به اعتقاد مهدورالدم بودن مقتول از عنوان قتل عمدی خارج شده و در نتیجه قاتل قابل قصاص نباشد مواردی است که در صدر اسلام قتلهایی با اعتقاد به مهدور الدم بودن مقتول پیش آمد که پس از آن مشخص شد که مقتول مهدور الدم نبوده و براساس آن قتل با اعتقاد به مهدور الدم بودن مقتول از عنوان قتل عمدی خارج شد.
آیه ۹۲ در سوره نساء می فرماید ((هیچ فرد با ایمانی مجاز نیست که مومنی را به قتل برساند مگر اینکه این کار از روی خطا و اشتباه از او سرزند و کسی که مومنی را از روی خطا به قتل برساند، باید یک برده مومن را آزاد کند و خون بهایی به کسان او بپردازد، مگر آنکه آنها خون بها را ببخشند و اگر مقتول از گروهی باشد که دشمنان شما هستند ولی مقتول با ایمان بوده باید یک برده مومن را آزاد کند و اگر از جمعیتی باشد که میان شما هستند ولی مقتول با ایمان بوده باید یک برده مومن را آزاد کند و اگر از جمعیتی باشد که میان شما و آنها پیمانی برقرار است باید خون بهای او را بپردازد)).
در بیان شان نزول این آیه آمده است (( یکی از بت پرستان مکه به نام حارث بن یزید مسلمانی را به نام عیاش بن ابی ربیعه به سبب گرایش به اسلام شکنجه می داد، پس از هجرت مسلمانان به مدینه، حارث نیز به مدینه هجرت کرد و مسلمان شد. روزی عیاش شکنجه گر خود را در کوچه های مدینه دید از این فرصت استفاده کرد و او را به قتل رساند بدون اطلاع از اینکه او مسلمان شده جریان را به پیامبر (ص) عرض کردند، آیه نازل شد و حکم قتل را که از روی اشتباه و خطا واقع شده را بیان کرد))^[۹۲] لذا باتوجه به این آیه اشتباه در اعتقاد به مهدورالدم بودن مقتول باعث شد که قاتل از مجازات قتل عمدی رها شده و حکم به پرداخت دیه و کفاره بشود.
شیخ صدوق(ره) روایتی را نقل می کند که امام صادق براساس این آیه قتلی را که توسط مسلمین در سرزمین کفار نسبت به یکی از مسلمین که در آنجا می زیسته ارتکاب یافته بود را امام (ع) حکم به آزاد کردن برده ای نمود روایت چنین است : (( ابن أبی أمیر از پاره ای از یارانش از امام صادق (ع) نقل کرده که درباره مسلمانی که در سرزمین شرک می زیسته و مسلمین او را کشته اند و سپس امام جریان یافته فرمودند : به جای او بنده مسلمانی آزاد کند و این حکم خداوند عزوجل است که فرمودند: فإن کان من قومٍ عدّهٍ لکم و هو مومن فتحریر رقبهٍ مومنهٍ))^[۹۳]
۲)خداوند در آیه ۹۴ سوره نساء می فرماید: (( ای کسـانی که ایمـان آورده اید، هنگامی که در راه خدا گـام می زنید تحقیق کنید و به خاطر اینکه سرمایه ناپایدار دنیا و غنائمی بدست آوردید به کسی که اظهار صلح و اسلام می کند نگویید (مسلمان نیستی) زیرا غنیمت های فراوانی نزد خداست، شما قبلا چنین بودید و خداوند به شما منت نهاد پس تحقیق کنید، خداوند به آنچه انجام می دهید آگاه است.))
در شان نزول آیه چنین آمده است (( پیامبر (ص) بعد از بازگشت از جنگ خیبر، اسامه بن زید را با جمعی از مسلمانان به سوی یهودیانی که در یکی از روستاهای فدک زندگی می کردند فرستاد تا آنها را به سوی اسلام ویا قبول شرایط ذمه دعوت کند، یکی از یهودیان به نام مرداس که از آمدن سپاه اسلام باخبر شد، اموال و فرزندان خود را در پناه کوهی قرار داد و به استقبال مسلمانان شتافت. در حالی که به یگانگی خدا و نبوت پیامبر(ص) گواهی می داد . اسامه بن زید به گمان اینکه مرد یهودی از ترس جان و برای حفظ مال اظهار اسلام می کند و در باطن مسلمان نیست، به او حمله کردواورا کشت و اموال او را به غنیمت گرفت. هنگامی که این خبر به پیامبر (ص) رسید پیامبر سخت از این جریان ناراحت شد و فرمود : تو که از درون او آگاه نبودی چه می دانی؟ شاید به راستی مسلمان شد. در این وقت آیه فوق نازل شد و به مسلمانان هشدار داد به خاطر غنایم جنگی و مانند آن هیچگاه سخن کسانی که اظهار اسلام می کنند را انکار نکنند بلکه هر کس اظهار اسلام کرد باید سخن او را پذیرفت))^[۹۴] در این دو اتفاق ملاحظه می شود که علت اعتقاد به مهدورالدم بودن کفر سابق مقتولان بوده است و این سابقه و عدم اطلاع مسلمانان از مسلمان شدن مقتولان اعتقاد به مهدورالدم بودن آنها را ایجاد و موضوع را از قتل عمدی خارج ساخت.
بند دوم : شهرت فتوایی :
صاحب تحریرالوسیله می فرماید: اگر شخصی را به اعتقاد اینکه مهدورالدم است یا به اعتقاد قصاص، بکشد پس خلاف آن آشکار شود، یا به گمان اینکه او شکار است وبعد معلوم شود که او انسان بوده به شبه عمد ملحق می شود^[۹۵].
همچنین ایشان در جای دیگر می فرمایند(( اگر (غذای) مسموم را جلوی او بگذارد به گمان اینکه خون او هدر است پس خلاف آن آشکار شود قتل عمد نمی باشد و درآن قودی نیست))^[۹۶] همین عقیده را نیز صاحب جواهر بیان می کند^۳.
همچنین آیت الله خویی براساس روایت امام صادق (ع) در صفحه قبل بیان شد در مورد مومنی که در سرزمین کفار با اعتقاد به جواز قتل کشته می شود و بعد معلوم می شود که مومن بوده معتقد است که در این صورت دیه واجب نیست و فقط کفاره واجب است و بیان می دارند که اکثر علما در این امر اتفاق نظر دارند و تنها ابن ادریس مخالفت و صاحب جواهرهم اشکال کرده^[۹۷] درنتیجه از بیان دلایل فوق مشخص می شود که خطا دراعتقاد قاتل، باعث کاهش مسئولیت وی از قتل عمدی شده و قاتل عهده دار دیه مقتول است.
مبحث دوم: قتل فرزند توسط پدر
در رابطه با اسامی و اصطلاحـات و تعـابیری که راجـع به توصیف عصر کنونی می رود، درکـنار این اسـامی می توان عصر کنونی را ((عصر بروز رفتارهای نابهنجار)) نیز نامید. گرچه در زمان های گذشته نیز نابهنجاری وجود داشت ولی در عصر کنونی این موضوع به اوج خود رسیده است و در دنیای مدرن امروزی بیش از گذشته ، دستیابی و رسیدن به آرامش و راحتی روان مشکل شده است.
رشد و پیشرفت علم و فناوری و ارتباط آسان و سریع جوامع از یک طرف، تضعیف ارزش ها و اعتقادات مذهبی و سنتی و نقض خصیصه آرامش بخش و تسکین دهندگی مذاهب و زیر سوال بردن ارزش های اسلامی و خانواده از سوی دیگر، طلاق، اعتیاد، فاصله طبقاتی و … همه و همه باعث ایجاد فشار اجتماعی می شودکه پی در پی به صورت خشونت های فردی برعلیه اعضای جامعه و خانوداده ظاهر می شود. افزایش بیماران روانی افسردگی و خودکشی خصوصا در بین جوانان و افزایش بسیار زیاد جرایم علیه تمامیت جسمانی و اموال تقریبا در همه کشورها علیه فرزندان و کودکان، زنگ خطر هشدار دهنده ای در این زمینه است.
به طور کلی فرزند کشی در گذشته های دور در جوامع انسانی مرسوم بوده است در دوران جاهلیت قبل از اسلام در عربستان که داشتن فرزند دختر را ننگ می دانستند آنها را زنده به گور می کردند و این کار غالبا از جانب پدر طفل صورت می گرفت. این رسم پس از اسلام منسوخ شد و از جانب اسلام مورد نهی شدید قرار گرفت.
البته این موضوع اختصاص به دوران جاهلیت قبل از اسلام ندارد (( لوید دوماژ در کتاب تاریخ طفولیت، نشان می دهد که کشتن نوزادان مشروع و نامشروع یک قاعده معمول در عهد عتیق بوده. موضوع فرزند کشی در تورات و قبل از آن وجود داشته و مردمان به دلایل واهی فرزندان خود را می کشتند و یا پای بتان بی جان قربانی می کردند))^[۹۸]