اکثر محققان بر این اعتقادند که عوامل متعددی از جمله ویژگی های درونی، روانی – اجتماعی، حمایت اعضای خانواده و دوستان و حمایت دیگر سیستم­های اجتماعی در ایجاد و ارتقاء میزان تاب­آوری نقش دارد(حجازی، سلیمانی، ۱۳۸۹).
تصویر درباره جامعه شناسی و علوم اجتماعی
فاستر[۵۴] (۱۹۹۷) و داویس[۵۵] (۱۹۹۹) عنصر زمان را نیز به مفهوم تاب آوری می افزاید و تفاوت بین کنار آمدن، سازگاری و تاب آوری را شرح می دهد. کنار آمدن به عنوان پاسخ دادن به یک موقعیت خصمانه برانگیز است و اغلب نوعی حالت تدافعی در طبیعت است. سازگاری واکنش هایی را شرح می دهد که از حالت تدافعی و حفاظتی به تطابق و کنار آمدن حرکت می کند به نحوی که به پیشرفت و بهبود موقعیت شخص می انجامد و سرانجام تغییر مثبت در گذر زمان است و به حفظ توانایی ها ، کنار آمدن و سازگاری مرتبط است. بنابراین با کاهش خطر شخص تاب آور و سازگار شدن با مصیت را تمرین کرده و به مرور زمان از آن بهتر استفاده می­ کند( داوی، ۲۰۰۳)
هر فردی با پتانسیلی برای رشد و پرورش تاب آوری به دنیا می آید.
پنج سطح تاب آوری عبارتند از :
۱٫حفظ ثبات هیجانی، سلامت و بهزیستی
۲٫تمرکز بر بیرون: مهارت های حل مسأله خوب(چالش هایی که باید با آنها کنار بیائیم)
۳٫تمرکز بر درون : خود درونی قوی(عزت نفس قوی، خودپنداره مثبت )
۴٫مهارت های تاب آوری خوب
۵٫استعداد خوشبختی : توانایی تبدیل بدشانسی ها به خوش شانسی و خوش اقبالی همان چیزی است که استعداد برای خوشبختی گفته می شود.
زمانی که شما با بدبختی ها و مصیبت ها مواجه می شوید بهتر است بخاطر داشته باشید که :
ذهن و عادت های شما می تواند برای شما موانع و پل هایی را برای رسیدن به آینده ای بهتر خلق کند؛ انعطاف پذیری آموخته نمی شود، اما می توان آن را یاد گرفت. یعنی از طریق کار کردن بر روی ترکیب منحصر به فرد توانایی های درونی شما حاصل می شود؛ تلاش و تقلاء برای برگشت به شرایط اولیه و بهبودی پس از بدبختی ها و مصیبت ها می تواند منجر به توسعه و پرورش توانمندی هایی گردد که شما فکر نمی کنید امکان پذیر باشد.(جزایری،دهقانی و سینارحیمی، ۱۳۸۷).
۲-۱۷سخت رویی کلیدی برای تاب آوری
سخت­رویی[۵۶] یکی از ویژگی­های شخصیتی است که به عنوان عاملی برای ارتقای سلامتی تلقی می­ شود. خوشابا (۱۹۷۹) سخت رویی را ترکیبی از باورها و در مورد خود و جهان می داند که فرد را در برابر فشارهای بیرونی ودرونی مصون می دارد. درواقع این ویژگی توانایی پردازش مناسب محرک های درونی و بیرونی است. مفهوم سخت رویی را نباید صرفاَ در نیروهای خاص برای تحمل فشارهای روانی خلاصه کرد بلکه وجود این سازه فرد را در شرایط دشوار به پیش می راند و او را یاری می کند که وقایع تهدیدآمیز را با موفقیت بیشتری پشت سر گذارد. سخت رویی توانایی درک درست شرایط پیرامون و قابلیت تصمیم گیری مطلوب در مورد خویشتن است(خوشابا و مدی،۱۹۷۷، به نقل از شیخ زاده،۱۳۸۹)
۲-۱۸مولفه های سخت رویی
کوباسا(۱۹۸۲) سخت رویی را ترکیبی از باورها در مورد خویشتن و جهان تعریف می کند که از سه مولفه تعهد[۵۷]، کنترل[۵۸]، مبارزه جویی[۵۹] تشکیل شده است .
۲-۱۸-۱تعهد
افرادی که در بازخورد تعهد قوی هستند نسبت به آنچه انجام می دهند احساس تعهد می کنند و خود را وقف فعالیت هایشان می کنند. این افراد اهمیت و ارزش فعالیت های خود را باور دارند و می توانند برای آنچه که انجام می دهند معنایی بیابند. آنان به توانایی خود برای تغییر تجارب زندگی در جهتی جالب و معنی دار اطمینان دارند، در نتیجه به جای گریز از مشکلات زندگی با بسیاری از جنبه های آن مانند شغل ، خانواده و روابط بین فردی کاملاَ درآمیخته می شوند. افراد متعند در زمان نیاز برای انطباق به دلیل و توانایی درخواست از دیگران آگاهی دارند و توانایی تفکیک ارزش ها ، اهداف و همین طور درک ارزش تصمیم گیری صحیح در موقعیت های پر استرس موجب ایجاد تعادل در زندگی افراد متعهد می گردد(کوباسا، ۱۹۷۹، به نقل از شیخ زاده قولنجی، ۱۳۸۹).
۲-۱۸-۲کنترل
افرادی که در بازخورد کنترل قوی هستند معتقدند که قادر به کنترل و یا تاثیرگذاری بر روی حوادث اند. شخصیتی که میزان کنترل بالایی دارد ، به کنترل و توانایی تعیین جهت سرنوشت و آینده خو اعتقاد دارد . این افراد قادر به نفوذ و تاثیر گذاری بر روی حوادث مختلف زندگی هستند. آنها با بهره گرفتن از دانش ، مهارت و قدرت انتخاب می توانند رویدادهای زندگی را پیش بینی و کنترل کنند و بر این اساس در مواجهه با مشکلات بیشتر به مسئولیت خود تکیه و تاکید می کنند تا بر مسئولیت دیگران(مدی، کاهن و مدی، ۱۹۹۸ ، نقل شده از شیخ زاده قولنجی، ۱۳۸۹)
۲-۱۸-۳مبارزه جویی
مولفه مبارزه جویی به این باور اشاره دارد که تغییر در زندگی امری طبیعی است . افرادی که زندگی را به عنوان عرصه مبارزه در نظر می گیرند، تغییرات گوناگون زندگی و نیاز به سازگاری مجدد را فرصتی برای یادگیری و رشد بیشتر می دانند تا تهدیدی برای امنیت و آسایش خود. افراد چالش طلب رضایت خاطر را در سایه رشد مداوم می جویند و نه در راحتی ، آسایش، امنیت و زندگی روزمره. چنین باوری انعطاف پذیری شناختی و قدرت تحمل رویدادها و موقعیت­های استرس زای زندگی را به همراه دارد، زیرا آنان وقایع زندگی عادی و به دور از انتظار را به صورت تجربه­های جالب و باارزش ادراک می­ کنند. افرادی که در زندگی مبارزه جو هستند به دنبال تغییرات در زندگی خوداند. این افراد با جستجو در محیط اطراف منابعی برای کمک به کاهش استرس ها می یابند تا موجب انطباق موثرتر و بهتر آنان با استرس موجود شوند و با تکیه بر انعطاف پذیری موجود در شخصیت خود موجب کاهش احساس ترس های درونی در موقعیت های جدید می شوند(خوشابا،۱۹۷۹؛مدی ، کاهن و مدی ، ۱۹۹۸ ، نقل شده از شیخ زاده قولنجی، ۱۳۸۹)
اگر چه سخت رویی ترکیبی از سه مولفه تعهد، کنترل و چالش تعریف شده است، اما سخت رویی چیزی فراتر از جمع این ه مولفه است. کوباسا و همکارانش (۱۹۸۵) اظهار می دارند که انعطاف پذیری روان شناختی افراد سخت رو ، صرفاَ از تاثیر انفرادی این سه مولفه سرچشمه نمی گیرد ، بلکه از شیوه مقابله خاصی است که با ترکیب پویای این سه مولفه همخوان است(پارکر و مدی ، ۱۹۸۸). در واقع سخت رویی ساختار و امری است که به یکپارچه سازی مولفه هایش می پردازد، به عبارت دیگر سخت رویی تمایز مولفه هایش را از بین می برد و در آنها یک همگونی تیجاد می کند(خوشابا و مدی , ۱۹۸۲، نقل شده از شیخ زاده قولنجی، ۱۳۸۹).
۲-۱۹مدرسه و تاب آوری
مدارس تاثیرات مهم و قابل توجهی بر روی کودکان و نوجوانان دارند. کودکان از ۵ سالگی بخش زیادی از وقت خود را در مدرسه می گذرانند. بنابراین تجاربشان در مدرسه ممکن است از طریق مختلف روی آنها تاثیرگذار باشد . در حقیقت با وجود اینکه ممکن است محیط مدرسه منجر به مخاطراتی شود این امکان نیز وجود دارد که محیط مدرسه کودکان را در برابر شرایط و خطرات احتمالی محافظت کند
راتر و همکاران(۱۹۷۰) در مطالعه ای طولی بر روی کودکان از سال های اولیه تا بزرگسالی تاثیرات فراوانی را برای مدرسه معرفی می کنند . آنها دریافتند که رفتار، توجه، موفقیت در امتحانات و تخلفات دانش آموزان کاملاً با ویژگی های مدرسه مرتبط است(به نقل از سعدآبادی، ۱۳۸۹).
راتر(۱۹۸۷) معتقد است که مدرسه ها می توانند به عنوان یک عامل محافظتی عمل کنند چرا که مدرسه می تواند از طریق رشد مهارت های حل مسأله و مهارت های اجتماعی دانش آموزان و همچنین ایجاد فرصت برای مشارکت آنها در تجارب موفق مانند کمک به دیگران، تمرین تصمیم گیری در مورد مباحث مربوط به خودشان، عزت نفس و اعتماد به نفس دانش آموزان را افزایش دهد.
پژوهشگران دریافتند که روابط حمایتی مدرسه محور(مثل حمایت معلم، همسالان و مشاوران) می ­تواند به عنوان عامل محافظتی در برابر شرایط خطرناک موجود در خانه و دیگر محیط های غیر از مدرسه به کار رود (دابایس[۶۰] و همکاران، ۱۹۹۲ به نقل از سعدآبادی، ۱۳۸۹).
همچنین بروکس (۲۰۰۶) بیان می کند که مدارس می توانند تاب­آوری را وسیله شایستگی اجتماعی، افزایش الزامات بین دانش آموزان و توجه و مرافبت والدین، ایجاد انتظارات بالا در خصوص عملکرد اجتماعی و تحصیلی برای دانش آموزان، ایجاد فرصت های زیاد برای مشارکت هدفمند دانش اموزان در محیط مدرسه و تقویت تاب­آوری در میان معلمان و کارکنان مدارس و ایجاد همکاری با خانواده و جامعه بهبود بخشند(سعدآبادی، ۱۳۸۹).
۲- ۲۰راهبردهای مدرسه محور در آفرینش و تقویت تاب­آوری

دانلود متن کامل پایان نامه در سایت fumi.ir

رشد شایستگی اجتماعی[۶۱]

شیوه هایی جهت بهبود شایستگی اجتماعی

ایجاد مهارت حل مسأله

برقراری ارتباط موثر

معنابخشیدن به عواطف و احساسات

اعتمادبه نفس

تصمیم گیری

افزایش پیوندجویی و فراهم سازی مهربانی و حمایتگری[۶۲]

شیوه های بهبود پیوندجویی

افزایش پیوندهای مثبت با دیگران

حمایت بی چشمداشت

شنیدن و درک کردن (گفتن و درک شدن)

ایجاد حس اعتماد و باورمندی

داشتن توقعات و انتظارات بالا[۶۳] (انتظارات بالا این پیام را در بر دارند که دانش آموزان می توانند موفق شوند)

مشارکت دانش آموزان در امور مدرسه

مشارکت دانش آموزان در تصمیم گیری

مشارکت دانش اموزان در امور یادگیری

ایجاد فرصت هایی برای به کارگیری توانایی های دانش آموزان

ایجاد فرصت برای مشارکت هدفمند و معنامند[۶۴]

ایجاد فرصت هایی برای رقابت اجتماعی

ایجاد فرصت هایی برای حل مسأله

ایجاد فرصت هایی برای مشارکت دانش آموزان

ایجاد فعالیت های فوق برنامه پس از مدرسه

پژوهش های خارجی:

۲- ۱۰ضرورت آموزش مدام و دانش افزایی………………………………………………………………………………………………..۱۸
۲-۱۱آموزش ضمن خدمت ………………………………………………………………………………………………………………………..۱۸
۲-۱۲ویژگیهای دوره آموزشی معلمان………………………………………………………………………………………………………..۱۹
۲-۱۳اهمیت فراگیری مهارتهای تدریس…………………………………………………………………………………………………….۱۹
۲- ۱۴برنامه های آموزشی تربیت معلم……………………………………………………………………………………………………..۲۰
۲- ۱۵گرایش تحصیلی دبیری…………………………………………………………………………………………………………………….۲۱
۲- ۱۶آموزش تخصصی دوره­ تربیت دبیر ………………………………………………………………………………………………۲۱
۲- ۱۷دروس تربیتی دوره­ تربیت دبیر…………………………………………………………………………………………………….۲۱
۲-۱۸مبانی نظری مربوط به موضوع تحقیق ……………………………………………………………………………………………..۲۴
فصل سوم: روش پژوهش
۳-۱روش پژوهش ……………۳۵
۳-۲ جامعه آماری ونحوه انتخاب نمونه پژوهش ……………۳۵
۳-۳ ابزارجمع آوری داده ها ……………۳۵
۳-۴ روائی وپایائی………………………………………………………………………………………………………………………………………..۳۵
۳-۵روش تحلیل داده های آماری ……………………………………………………………………………………………………………..۳۶
فصل چهارم: گردآوری داده وتجزیه و تحلیل نتایج
مقدمه ……………۳۸
توصیف آماری نتایج بدست آمده ……………۳۹
۴-۲-۱بررسی آماری سوال اصلی پژوهش………………………………………………………………………………………………….۵۲
۴-۲-۲بررسی آماری سوال۵پژوهش…………………………………………………………………………………………………………..۵۳
۴-۲-۳بررسی آماری سوال۶پژوهش ……………۵۵
۴-۲-۴بررسی آماری سوال ۷پژوهش…………………………………………………………………………………………………………۵۷
فصل پنجم :بحث نتیجه گیری وپیشنهادات
بحث ونتیجه گیری………………………………………………………………………………………………………………………………………۶۰
محدودیتهای پژوهش…………………………………………………………………………………………………………………………………..۷۱
پیشنهادات ………………………………………………………………………………………………………………………………………………….۷۱
منابع وماخذ………………………………………………………………………………………………………………………………………………….۷۶
فهرست منابع فارسی……………………………………………………………………………………………………………………………………۷۶
پیوستها………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..۷۷
فهرست جداول و نمودارها
جدول ونمودارمربوط به فراوانی جنسیت(۴-۱)……………………………………………………………………………………………………۳۹
جدول ونمودارمربوط به فراوانی میزان تحصیلات(۴-۲)………………………………………………………………………………………۴۰
جدول ونمودارمربوط به فراوانی سابقه تدریس(۳-۴)…………………………………………………………………………………………..۴۱
جدول ونمودارمربوط به فراوانی گرایش تحصیلی(۴-۴)……………………………………………………………………………………….۴۲
جدول ونمودارفراوانی دوره های ضمن خدمت عمومی تخصصی ومهارتهای تدریس(۴-۵)………………………………..۴۳
جدول ونمودارفراوانی صلاحیتهای حرفه ای(۴-۶)……………………………………………………………………………………………….۴۵
جدول ونمودارفراوانی صلاحیتهای حرفه ای(۴-۷)………………………………………………………………………………………………۴۷
جدول ونمودارفراوانی صلاحیتهای حرفه ای(۴-۸)………………………………………………………………………………………………۴۹
جدول فراوانی صلاحیتهای حرفه ای(۴-۹)………………………………………………………………………………………………………….۵۱
جدول آمارتوصیفی(۴-۱۰)……………………………………………………………………………………………………………………………………۵۲
جدول تفاوقی میزان تفاوت صلاحیت حرفه ای دبیران زن ومرد(۴-۱۲)…………………………………………………………….۵۳
نمودارمیزان تفاوت صلاحیت حرفه ای دبیران زن ومرد(۴-۶)…………………………………………………………………………….۵۴
جدول آزمون استقلال(۴-۳)…………………………………………………………………………………………………………………………………۵۴
جدول توافقی صلاحیت حرفه ای دبیران مدارس دولتی وغیردولتی(۴-۱۴)………………………………………………………۵۶
جدول آزمون استقلال(۴-۱۵)………………………………………………………………………………………………………………………………۵۶
نمودارصلاحیت حرفه ای دبیران مدارس دولتی وغیردولتی(۴-۷)………………………………………………………………………۵۷
جدول توافقی فراوانی موردانتظار(۴-۱۵)……………………………………………………………………………………………………………..۵۷
جدول آزمون استقلال(۴-۶)…………………………………………………………………………………………………………………………………۵۷
جدول( الف-۱)مجموعه علوم تربیتی …………………………………………………………………………………………………………………..۲۲
جدول(الف-۲)پیشینه تحقیقات انجام شده…………………………………………………………………………………………………………..۳۱
جدول(الف-۲)درصدفراوانی مشاهده شده برحسب پاسخ به سوالات(الف-۲)………………………………………………………۷۴
فصل اول
کلیات تحقیق

۱-۱ مقدمه
قوام و پایداری هر حرفه­ای به عوامل متنوعی بستگی دارد. این عوامل، خود متأثر از شرایط و عوامل تاریخی جامعه است. یکی از عوامل مهمی که نقش حیاتی در شایستگی و بایستگی حرفه­ها دارد صلاحیت حرفه ای است. ( قراملکی ، ۱۳۸۴، ص ۳۰)
هرچند به نظر می­رسد این مفهوم پدیده ای نسبتاً نو و محدود به حرفه هایی چون پزشکی و مانند آن باشد،اما به لحاظ تاریخی همه حرفه هایی که از پایداری و اقبال برخوردار بوده اند دارای مجموعه ­ای ـ چه مدون، چه ضمنی ـ از اصول کاری و صلاحیت حرفه ای بوده اند. (قراملکی، ۱۳۸۴، ص۱۴۸).

صلاحیت حرفه­ای[۱]، از دو منظر موجب قوام هر حرفه می شود. از منظر درون حرفه­ای (حرفه مندان) و از دیدگاه برونی (جامعه). این امر را می توان به شکل عینی در رشته پزشکی مشاهده کرد. آنها در میان خود به اصول و قواعدی اخلاقی پایبندند و به همین جهت روابط میان خود را قوام و هویت می­بخشند از دیدگاه اجتماعی نیز مردم خود را با جامعه پزشکی در چهارچوب برخی اصول و ملاحظات اخلاقی شکل می­ دهند مجموعه همین دیدگاه ­های درونی و بیرونی در نهایت هویت حرفه­ای حرفه­ها را بوجود می­آورد. باتوجه به جایگاه ارزشمند صلاحیت حرفه­ای در بین معلمان می توان براستی خوشنود بود که درمقایسه با سایرحرفه­ها انحرافی در میان اعضای این جامعه که به آنها و اجتماع آسیب رساند وجود ندارد و یا بسیار بعید است. جای خوشبختی است که جامعه معلمان ایران نیز به اهمیت صلاحیت حرفه­ای خود پی برده و در طول چند سال اخیر با برگزاری همایشها و کلاس­های بازآموزی و ضمن خدمت و متونی را برای آشنایی با این حرفه­مندان ارائه داده است.(ملکی، ۱۳۸۷،ص ۴۵)
تصویر درباره جامعه شناسی و علوم اجتماعی
ازآنجاکه مشخصات ورفتارمعلمان درهراجتماعی،توجه عموم مردم رابه خودجلب می کندلذاشایسته است که معلمین ازبین افرادی انتخاب شوندکه علاقه وافری به این شغل داشته باشند.گروه وسیعی ازمعلمان جهان،تعلیک وتربیت رامعادل بافراگرفتن مقداری معلومات واطلاعات می دانند،وگمان می کنندکه هدف تعلیم وتربیت آن است که دانش آموزان براین اطلاعات تسلط یابنددرنتیجه معلمان آینده می کوشند،که دانشهای موردنیازوروش تدریس آنهارابه دانش آموزان بیاموزند.معلمان بایدهدفهای آموزش وپرورش رابه خوبی درک کنند.پی ببرندکه چگونه بایدبرنامه درسی راترتیب دهندتابه هدفهای موردنظربرسند.معلمان بایدبدانندکه چگونه درسهای خودراعرضه کنندتارغبت خودرابرانگیزند.همچنین معلمان بایدآگاه باشندکه مدرسه خوراجتماعی کامل است،ودرآن امکانات شایان توجهی وجودداردتادانش آموزان رابه قبول مسولیت ترغیب نماید.(دادور،۱۳۸۰،ص۲۵)
‌۱-۲ بیان مساله :
منابع انسانی، نقش مهمی در پیشبرد امور و تحقق اهداف سازمان دارد در واقع یکی ازموثرترین ارکان تحولات اساسی جامعه محسوب می شود. بنابراین، تجهیز او به تعهد، تخصص و به روز نگه داشتن آنها از مهمترین وظائف سازمان است. (هومن، ۱۳۷۴،ص۱۲)
آموزش وپرورش، به عنوان یکی از نهادهای اصلی هر جامعه با کارکردهای مهمی چون اجتماعی کردن دانش آموزان، ایجاد و تقویت مهارت­ های لازم برای زندگی گروهی، بیش از هر سازمان دیگر به منابع انسانی صاحب صلاحیت نیاز دارد. زیرا در شرایط کنونی این باور تایید شده است که توفیق یا شکست برنامه­ها و فعالیت­های آموزش و پرورشی هر کشوری، به معلمان آن بستگی دارد به عبارت دیگر، مهمترین وسیله رسیدن جامعه به غایات و هدف­های آموزش و پرورش دانا و توانا است. (ملکی، ۱۳۸۷، ص ۱۲۰)
در خصوص بکارگیری منابع انسانی کارآمد درآموزش و پرورش، طی چند دهه گذشته کشورهای جهان رویکردهای متفاوتی نسبت به یکدیگر داشته­ اند. در این مورد کشورهای توسعه یافته تلاش­ هایی برای تدوین مجموعه­ی از شرایط انتخاب معلمان کرده اند. از جمله اسکالک[۲] تحقیقات گسترده­ای در زمینه گزینش معلمان انجام داده و در نهایت داشتن تجربه کار آموزشی، تسلط بر مهارت­ های تدریس و موضوع درس، داشتن هوش و توانایی­های آکادمیک و توانایی تعامل با دانش آموزان را برای انتخاب معلم مورد توجه قرارداده است. (عمادزاده ،هاشمیان ،۱۳۸۷ص ۱۲۵)
نتیجه تصویری برای موضوع هوش
در تامین منابع انسانی برای آموزش و پرورش، معمولاً دو جنبه کمی و کیفی بطور همزمان در نظر گرفته می شود.
صرفنظر از اهمیت جنبه کمی و تأکید جدی بر تربیت منابع انسانی به اندازه کافی برای همه بخش­های آموزش و پرورش، کیفیت منابع انسانی یکی از شرایط ارتقاء کیفی آموزش وپرورش می باشد.
درکیفیت کارمعلم، عوامل بسیاری دخالت دارند. میزان تحصیلات، آموزش­های لازم برای تعلیم، علاقه و انگیزه تدریس، تعهد و مسئولیت در آموزش، میزان تجربه و نهایتاً میزان حقوق و دستمزد دریافتی. ( علیان ،۱۳۷۸،ص ۴۵)

جهت دانلود متن کامل این پایان نامه به سایت abisho.ir مراجعه نمایید.

الف ۲ ) موقتی بودن حقوق مادی ( محدود بودن به زمان و مکان ) : از شاخص های حقوق مادی محدود بودن به زمان خاص و معین است . زیرا اثر ادبی و هنری برای استفاده عموم پدید آمده است و اثری که باقی می ماند جزء دارایی فکری و معنوی جامعه می شود . بنابر این پس از مدت زمان معینی که به بهره برداری مادی از اثر منحصر به پدیدآورنده و بازماندگان او بوده و پس از این که آنان به قدر کافی از آن بهره مند شدند ، باید حقوق فردی نسبت به اثر به نفع حقوق جامعه ساقط شود و همگان بتوانند از آن برخوردار گردند .[۱۳۲]
هم چنین این لایحه در ماده ۱۴۱ دارنده حق برنامه رایانه ای حق انحصاری انجام دادن یا اجازه انجام دادن امور را به شرح زیر برشمرده است :

برای دانلود متن کامل پایان نامه به سایت zusa.ir مراجعه نمایید.

تکثیر موقت یا دائمی اثر با هر وسیله و در هر شکل خواه به صورت کلی یا جزئی ؛

ایجاد هرگونه اثر اشتقاقی ؛

پخش اصل یا نسخه اثر ؛

در اختیار عموم قرار دادن اثر .
ب ) انواع حقوق مادی
ب ۱ ) حق تکثیر و انتشار اثر
یکی از اصولی ترین حقی که برای دارنده اثر فکری بوجود می آید ، ممانعت از تکثیر و انتشار اثر می باشد . و لذا دارنده اثر می تواند از آثاری که بدون اجازه او نشر یا تکثیر و پخش شده است جلوگیری بعمل آورد . در حقوق ایران در ماده ۲ قانون ترجمه و تکثیر کتب ، نشریات و آثار صوتی آمده است : « تکثیر کتب و نشریات به همان زبان و شکلی که چاپ شده به قصد فروش یا بهره برداری مادی از طریق چاپ افست یا عکسبرداری یا طرق مشابه بدون اجازه صاحب حق ممنوع است » . ماده۱ قانون حمایت از حقوق پدیدآورندگان نرم‌افزارهای رایانه‌ای:حق نشر، عرضه، اجرا و حق بهره‌برداری مادی و معنوی نرم‌افزار رایانه‌ای متعلق به پدیدآورنده آن است. بر اساس ماده ۵آئین نامه همین قانون حقوق مادی نرم افزار رایانه ای بدون اینکه منحصر به مصادیق زیر باشد عبارت از حق استفاده شخصی، حق نشر، حق عرضه، حق اجراء، حق تکثیر و هر گونه بهره برداری اقتصادی است و قابل نقل و انتقال می باشد
عکس مرتبط با اقتصاد
ب ۲ ) حق پاداش و جایزه نقدی :
یکی دیگر از انواع حقوق مادی که در حقوق ایران پیش بینی شده و در هیچ یک از کنوانسیون برن و موافقت نامه تریپس به آن پرداخته نشده است ، بر اساس تبصره ماده ۱۳ قانون حمایت حقوق مؤلفان و مصنفان و هنرمندان پاداش ، جایزه نقدی و امتیازاتی است که در مسابقات علمی ، ادبی ، و هنری مطابق شرائط احصاء آن ، به تولیدکننده اثر تعلق می گیرد، می باشد . هم چنین در ماده ۱۴ آئین نامه قانون حمایت از حقوق پدیدآورندگان نرم افزارهای رایانهای ،
پاداش، جایزه نقدی و امتیازاتی که در مسابقات علمی، هنری و ادبی طبق شرائط مسابقه به آثار مورد حمایت این آئین نامه تعلق می گیرد، متعلق به پدیدآورنده آن خواهد بود. « حق استفاده از پاداش و جایزه در دو مورد وحدت پدیدآورنده اثر و صاحب پاداش و جایزه و عدم اتحاد آن دو قابل طرح است و در صورت انتقال ، سایر حقوق مادی هم چنان برای صاحب حق باقی است . غرض از وحدت پدیدآورنده اثر و صاحب پاداش و جایزه این است که پدیدآورنده اثر و صاحب پاداش و جایزه ، حق استفاده از حقوق مادی را به دیگری منتقل می کند و پس از انتقال این حقوق ، در مسابقات علمی ، ادبی و هنری شرکت می کند و به دریافت جایزه ای موفق می شود ، این جایزه متعلق به خود پدیدآورنده است نه منتقل الیه ؛ اما در صورتی که اتحاد پدیدآورنده اثر و صاحب پاداش و جایزه هنرپیشه ای که به دستور کارگردان نقش خاصی را در فیلمی بازی می کند ، این هنر پیشه خالق نقش خویش نیست ، پاداش و جایزه هم نه به صرف ایفای آن نقش تعلق می گیرد که مبتکر آن هنرپیشه ای است که آن نقش را بازی می کند نه پدیدآورنده » .[۱۳۳]
در پیش نویس لایحه قانون جامع ، حمایت از مالکیت ادبی و هنری و حقوق مرتبط در فصل دوم تحت عنوان انواع حقوق ، ضمن تقسیم بندی این حقوق به مادی و معنوی به وضوح و گستره بیشتر موارد و مصادیق دایره شمول حقوق مادی ، پرداخته است . در ماده ۱۷ آمده است : با رعایت مفاد مواد مذکور در فصل استثنائات ، دارنده متناسب با نوع اثر ، حق انحصاری هرگونه بهره برداری مادی از آن به ویژه حق انجام یا اجازه انجام فعالیت های زیر را دارند :
الف ) تکثیر اثر ؛
ب ) ایجاد هرگونه اثر اشتقاقی از قبیل ترجمه ، اقتباس از اثر ؛
د ) پخش عمومی اصل یا نسخه اثر از طریق فروش ، عاریه عمومی ، اجاره یا سایر موارد پخش عمومی اثر مشروط بر اینکه قبلاٌ با اجازه دارنده حقوق پخش نشده باشد ؛
ه ) عاریه عمومی یا اجاره اصل یا نسخه اثر دیداری – شنیداری ، اثر ضبط شده در ابزار رسانه صوتی ، پایگاه داده ، اثر موسیقی به شکل نت های موسیقی ثبت شده بدون توجه به مالکیت اصل یا نسخه اثر ؛
ز ) عرضه عمومی اصل یا نسخه اثر ؛
ح ) اجرای عمومی اثر ؛
ط ) پخش رادیو – تلویزیونی اثر ؛
ی ) در اختیار عموم قرار دادن اثر ؛
ک ) سایر صور انتقال اثر به عموم ؛
ماده ۱۸ و ۱۹ همین لایحه مربوط به اموال فکری است که به صورت مشاع و یا جمعی تولید شده اند و حقوق مادی آنها را بر اساس اثر مشترک و بهره برداری از اثر خود به نحوی که باعث ضرر به دیگر اشخاص نشود ، قرار داده است مگر اینکه توافق دیگری میان آنها صورت پذیرفته باشد
ج )شرائط تحقق حقوق
پدیدآورنده از هنگامی می تواند از حقوق مادی اثر برخوردار شود که اثر ، وجود خارجی یافته و به عموم عرضه شود . بدیهی است عدم وجود یا عدم عرضه به عموم نمی تواند حقی را برای دارنده آن به ارمغان بیاورد . « بیع چیزی که خرید و فروش آن قانوناٌ ممنوع است و یا چیزی که مالیت و یا منفعت عقلایی ندارد یا چیزی که بایع ، قدرت بر تسلیم آن ندارد ، باطل است مگر این که مشتری ، خود قادر به تسلیم باشد ».[۱۳۴] « به عبارت دیگر مورد معامله باید مالیت داشته و متضمن منفعت مشروع باشد » .[۱۳۵]
در ماده ۲۲ قانون حمایت حقوق مولّفان ، مصنّفان و هنرمندان بیان شده است : « حقوق مادی پدیدآورند موقعی از حمایت این قانون برخوردار خواهد بود که اثر برای نخستین بار در ایران چاپ یا پخش یا نشر یا اجراء شده باشد و قبلاً در هیچ کشوری چاپ یا نشر یا پخش و یا اجراء نشده باشد ». بنابر این ماده اصل سرزمینی بودن مورد توجه در حقوق ایران قرار گرفته است . « این یک اصل کاملاٌ شناخته شده است که حق مؤلّف ماهیتاً جنبه سرزمینی دارد ؛ یعنی حمایتی که به موجب قانون حق مؤلّف اعطا شده ، فقط در قلمرو کشوری که قانون در آنجا اعمال می شود قابل حصول است ».[۱۳۶]
به استناد ماده ۲۲ قانون حمایت می توان گفت :
اولاً ، شرط مورد بحث تنها برای برخورداری از حقوق مادی است و حقوق معنوی در هر حال برای پدیدآورنده باید رعایت شود ؛
ثانیاً ، در صورتی که پدیدآورنده ایرانی ، اثر خود را در کشوری غیر از ایران و برای نخستین بار چاپ یا نشر یا پخش و یا اجرا نماید ، از حمایت های قانونی پیش بینی شده منتفع نخواهد شد این در حالی است که برای پدیدآورنده تبعه خارجی این دیدگاه قطعی می باشد ؛
ثالثاً ، در صورتی که پدیدآورنده تبعه خارجی برای اولین بار اثر خود را در ایران منتشر نماید بی شک از حمایت های قانونی ایران برخوردار خواهد شد .
در ماده ۶ قانون ترجمه و تکثیر کتب ، نشریات و آثار صوتی آمده است : در مورد تکثیر کتب و نشریات و آثار صوتی ، حمایت های مذکور در این قانون به شرط وجود عهدنامه یا معامله متقابل نسبت به اتباع سایر کشورها نیز جاری است . بنظر می رسد این ماده مربوط به بیگانگانی است که اثر خود را برای اولین بار در ایران منتشر نمی کنند و گرنه آن گروه از بیگانگان که اثر خود را برای اولین بار در ایران منتشر می نمایند بدون هیچ گونه پیش شرطی از حمایت های قانونی ایران برخوردار می باشند . « این ماده هیچ گونه حمایتی از آثار پدید آمده در خارج از ایران نمی کند ؛ بلکه تا حدودی حکم ماده ۲۲ را در خصوص ترجمه و آثار صوتی تعدیل کرده است .در نتیجه اگر اثر مورد بحث در کشوری پدید آمده باشد که در آن کشور از آثار مشابه حمایت می شود ، این گونه آثار در ایران نیز مورد حمایت قانونگذار قرار خواهد گرفت . بدین ترتیب گفته می شود که حکم عام ماده ۲۲ با ماده ۶ قانون ۱۳۵۲ تخصیص خورده است ».[۱۳۷]
لایحه جامع در ماده ۱۷۱ با عنوان قلمرو اجرا ، آثار زیر را در ایران قابل حمایت دانسته است : الف ) آثار پدیدآورندگانی که تبعه ایران هستند یا اقامتگاه یا مرکز عملیات اداری و محل سکونت معمولی آنها ایران است ؛
ب ) آثاری که برای نخستین بار در ایران منتشر می شوند و یا آثاری که برای اولین بار در ایران انتشار یافته و حداکثر ظرف مدت سی روز از تاریخ انتشار نخستین ، در ایران منتشر شده اند ، بدون توجه به تابعیت یا محل پدیدآورندگان آن آثار ؛
ج ) آثار دیداری – شنیداری که دفتر مرکزی یا اقامتگاه و یا محل سکونت معمولی تهیه کنندگان آنها در ایران واقع است ؛
د ) آثار معماری که در ایران بنا شده اند و سایر آثار هنری گنجانده شده در بناهای واقع در ایران .
گفتار دوم : حقوق معنوی ( اخلاقی )در قوانین ایران
حقوقدانان تعاریفی را از حقوق معنوی یا اخلاقی ارائه داده اند . عده ای معتقدند « حقوق معنوی ناظر به انتساب این اثر به پدیدآورنده است » .[۱۳۸] گروهی نیز آن را « مزایایی قانونی و غیر مادی مربوط به شخصیت پدیدآورنده یک اثر فکری دانسته و آن را ترجمه لفظی Droit moral می دانند » .[۱۳۹] دسته ای نیز آن را « امتیازی دانسته اند که هدف آن رفع نیازمندی های عاطفی و اخلاقی انسان است ارزش داد و ستد را ندارد و به طور غیر مستقیم قابل ارزیابی به پول و مبادله نیست » .[۱۴۰] در قوانین کنونی ایران تعریفی از این حق ارائه نشده است ؛ با این حال در ماده ۱۸ قانون حمایت حقوق مولّفان ، مصنّفان و هنرمندان آمده است : انتقال گیرنده و ناشر و کسانی که طبق این قانون اجازه استفاده یا استناد یا اقتباس از اثری را به منظور انتفاع دارند باید نام پدیدآورنده را با عنوان و نشانه ویژه معرف اثر همراه اثر یا روی نسخه اصلی یا نسخه های چاپی یا تکثیر شده به روش معمول و متداول اعلام و درج مگر اینکه پدیدآورنده به ترتیب دیگری موافقت کرده باشد . اما از نظری دیگر ، « حقوق معنوی و اخلاقی را شامل حق حفظ نام خود بر اثر ، پاسخگویی به نقدها ، حق انتشار و خودداری از آن ، مقابله با تغییر شکل و تحریف محتوای اثر ( از طریق الحاق ، حذف و تغییر آن ) ، حق تجدید نظر در شکل و محتوای اثر و مقابله با هرگونه لطمه به اثر که شهرت و شرف پدیدآورنده را لکه دار کرده و ناقض شأن و احترام اوست ، می باشد ».[۱۴۱] و به باوری دیگر : «حقوق اخلاقی به نویسنده اجازه می دهد اقدامات خاصی را جهت حفظ ارتباط بین خود و اثرش اعمال نماید ».[۱۴۲] لایحه قانون تشکیل سازمان نظام سینمایی و حمایت از حقوق مادی و معنوی آثار سینمایی ، « حقوق معنوی را عبارت از حق انتساب به پدیدآورنده که محدود به زمان و مکان نبوده و قابل واگذاری به غیر نمی باشد ، دانسته است ».[۱۴۳]
قانون ترجمه و تکثیر کتب و نشریات هم در انتهای ماده ۲ به حقوق معنوی اشاره داشته و مقرر کرده است که « ذکر نام مترجم در تمام موارد الزامی است » . بر این اساس تمامی حقوقی که برای پدیدآورندگان بر مبنای قانون حمایت حقوق مولفان ، مصنفان و هنرمندان برقرار می باشد ، برای مترجمان و پدیآورندگان آثار صوتی نیز برقرار می باشد .
الف )ویژگیهای
برای این حقوق دو ویزگی غیر قابل انتقال بودن و عدم محدودیت زمانی و مکانی را بر شمرده اند :
الف ۱ ) : غیر قابل انتقال بودن
بر خلاف حقوق مالی و اقتصادی که قابل انتقال به غیر می باشد ، حقوق معنوی دارای این ویژگی نمی باشد . موضوع غیر قابل انتقال بودن حقوق معنوی در ماده ۴ قانون حمایت حقوق مولّفان ، مصنّفان و هنرمندان پیش بینی شده است : « حقوق معنوی پدیدآورنده محدود به زمان و مکان نیست و غیر قابل انتقال است . این گونه امتیازها در زمره احکام وضعی است که قانون بوجود آورده و به گونه ای امری اداره می کند ؛ به همین جهت به کار بردن کلمه حق در باره آنها رسمی است که بدون مسامحه نباید پذیرفت . در نتیجه حق معنوی بر تالیف را وارثان چنان که هست می توانند اجرا کنند ، ولی اصل حق به ایشان منتقل نشده است ، چنان که مولف می تواند نوشته خود را به کلی دگرگون سازد ، نظرهای مخالف گذشته بدهد یا آن را از بین ببرد ، ولی بازماندگان او چنین اختیاری ندارند . آنان وظیفه دارند که میراث خویش را حفظ کنند و با بهره گرفتن از وسایل اجرای حق ، از مزایای مالی آن بهره مند شوند . پس می توان گفت حق معنوی مولف به صورت یک تکلیف به بازماندگان او می رسد و استثنایی بر قاعده « انتقال ناپذیر بودن حقوق غیر مالی» محسوب نمی شود » .[۱۴۴]
الف ۲ ) : عدم محدودیت زمانی و مکانی :
برای حمایت از حقوق معنوی هیچگونه محدودیت زمانی و مکانی وجود ندارد و این حق برای همیشه ، حتی در خارج از قلمرو حاکمیت کشوری که اثر در آن به وجود آمده ، قابل حمایت است . ماده ۴ ذکر شده در قسمت پیشین مهر تاییدی بر این گفته می باشد . بنابر این پس از سالیان متمادی حتی پس از مرگ صاحب اثر نیز نمی توان اثر او را بدیگری منتسب نمود .« محدود نبودن حقوق معنوی به زمان ، یعنی این حقوق دائمی هستند و با مرور زمان بی اعتبار یا ساقط نمی شوند ؛ و مقصود از محدود نبودن حقوق معنوی به مکان ، نیز آن است که این حقوق صرفنظر از محل اقامت پدیدآورنده یا محل عرضه یا محل انتشار اثر قابل حمایت هستند ».[۱۴۵]
ب ) مصادیق
مهمترین مصادیق حقوق معنوی را چنین برشمرده اند :
ب ۱ ) حق ارائه و انتشارعمومی اثر:
از مهمترین حقوق پدیدآورنده اثر ادبی و هنری ، حق انتشار و ارائه به عموم است . « بر اساس این حق ، نویسنده در باره زمان ، مکان و چگونگی افشای اثر خود به شخص یا اشخاص تصمیم می گیرد . وجود این حق برای پدیدآورنده ، دیگران رااز اجبار نویسنده به افشای اثر باز می دارد و هیچ کس نمی تواند پدیدآورنده را به افشای اثر خود مجبور سازد .[۱۴۶]
ب ۲ ) حق انصراف ( استرداد ):[۱۴۷]
بر اساس این حق ، علیرغم وجود قرارداد میان پدیدآورنده و ناشر و واگذاری حق نشر به ناشر ، و حتی پس از انتشار اثر ، پدیدآورنده حق دارد از تصمیم خود مبنی بر نشر اثر عدول نماید و استرداد آن را طلب کند .[۱۴۸] علت پیش بینی این حق را می توان چنین بیان کرد که ، با توجه به اینکه شخصیت پدیدآورنده همیشه همراه با اثر تولیدی وی می باشد ، احترام به شخصیت او ایجاب می کند که در صورت انصراف و عدم رضایت از عرضه اثر نتوان او را مجبور به تسلیم و یا انتشار اثرش نمود .
ب ۳ ) حق تمامیت اثر :[۱۴۹]
بر اساس این اصل که یکی از اصول مبنایی در حقوق معنوی می باشد ، هیچ شخصی نمی تواند بدون موافقت پدیدآورنده اثر فکری نسبت به تغییرات در آن اقدام نماید ، هر چند این تغییرات بسیار ناچیز باشد . علت این امر این است که هر گونه تغییر به منزله تجاوز به حریم اثر محسوب می گردد . « این حق دیگران را از تحریف [۱۵۰]، ناقص سازی [۱۵۱]و تغییرات اثر مورد حمایت منع می کند ».[۱۵۲]
ب ۴ ) حق دسترسی به اثر
بر اساس این حق در صورتی که پدیدآورنده ، اثر ، خود را در یک نسخه واحد به شخص ثالثی بفروشد ، این حق برای او محفوظ است که برای خود نسخه ای را در هر زمان که بخواهد از دارنده طلب نماید . البته این درخواست نباید موجب ضرر و زیان به دارنده اثر گشته و با منافع مشروع او منافات داشته باشد .
ب ۵ ) حق ولایت بر اثر[۱۵۳]
این حق که به نام حق انتساب اثر نیز مشهور است بیانگر ارتباط میان اثر و صاحب اثر می باشد . « به موجب این حق هرگاه اثر منتشر گردد باید نام پدیدآورنده یا نام مستعار او روی اثر درج شود مگر اینکه پدیآورنده تصمیم به انتشار بی نام اثر بگیرد . هم چنین او می تواند به استناد این حق ، نسبت به انتساب جعلی اثر اعتراض کند ».[۱۵۴]
در قوانین ایران دو مصداق از مصادیق حقوق معنوی را برشمرده است . ابتدا در ماده ۱۸ قانون حمایت حقوق مولّفان ، مصنّفان و هنرمندان به اصل حق ولایت پرداخته است . « انتقال گیرنده و ناشر و کسانی که طبق این قانون اجازه استفاده یا استناد یا اقتباس از اثری را به منظور انتفاع دارند باید نام پدیدآورنده را با عنوان و نشانه ویژه معرف اثر یا روی نسخه اصلی یا نسخه های چاپی یا تکثیر شده به روش معمول و متداول اعلام و درج نمایند مگر اینکه پدیدآورنده به ترتیب دیگری موافقت کرده باشد ». در ماده ۱۹ نیز حق حرمت اثر را مورد تاکید قرار داده است . « هرگونه تغییر و تحریف در اثرهای مورد حمایت این قانون و نشر آن بدون اجازه پدیدآورنده ممنوع است ».
در پیش نویس لایحه قانون جامع حمایت در مبحث دوم بطور گسترده تر به حقوق معنوی پرداخته و زمان مشمولیت حقوق معنوی را نیز بیش از حقوق مادی دانسته است . در ماده ۲۰ این لایحه آمده است : پدیدآورنده علاوه بر حقوق مادی خود ، و حتی در مواردی که وی دیگر مالک حقوق یاد شده نیست ، دارای حقوق زیر است :
الف ) حق حرمت نام پدیدآورنده : بر این اساس تنها پدیدآورنده ، حق دارد به هنگام چاپ یا هر گونه استفاده دیگر از اثر ، نام واقعی یا مستعار خود را بر روی اصل یا نسخه آن به صورت آشکار و به هر روش ممکن درج یا از درج آن خودداری نماید .
ب ) حق حرمت اثر : به موجب این حق ، تنها پدیدآورنده حق انجام و یا جلوگیری یا اعتراض به هر گونه دخل و تصرف ، تحریف یا دیگر تغییرات در محتوا ، شکل ، عنوان یا نشانه ویژه اثر بدون کسب اجازه از او را دارد .
ج ) حق افشای عمومی اثر : بر این اساس ، حق تصمیم گیری نسبت به نخستین انتشار اثر تنها با پدیدآورنده است .
د ) حق افشای مجموعه مقالات ، سخنرانی ها و سایر آثار : بر این اساس ، حق جمع آوری و افشای مجموع آثار یک پدیدآورنده تنها بل خود اوست حتی اگر اثرش بخشی از اثر جمعی باشد .
ماده ۲۱ لایحه ، بر غیر قابل انتقال بودن حقوق معنوی اثر پرداخته است و بر حق حرمت نام پدیدآورنده تأکید دارد : « در صورت انتقال حقوق مادی ، انتقال گیرنده موظف است به هنگام بهره برداری از اثر ، نام پدیدآورنده را ذکر نماید مگر اینکه خلاف آن توافق شده باشد ». در ماده ۲۲ که به حق حرمت اثر در آثار معماری اختصاص دارد ، هرگونه تغییر و تعمیر در اثر را مشروط به ملاحظات فنی و یا نحوه استفاده از آن دانسته است « در مورد اثر معماری ، تغییر در اثر از قبیل بازسازی یا تعمیر آن ، بدون رضایت پدیدآورنده به شرطی برای دیگر استفاده کنندگان قانونی مجاز است که ملاحظات فنی و نحوه استفاده از آنها چنین اقتضاء کند ».
ماده ۲۴ لایحه به زمان حمایت از حقوق معنوی در آثار دیداری – شنیداری پرداخته است و آن را منوط به نهایی شدن ساخت اثر می داند و این حقوق را متعلق به پدیدآورنده اثر می داند .« حقوق معنوی اثر دیداری – شنیداری تنها بعد از نهایی شدن ساخت اثر به پدیدآورنده اثر تعلق می گیرد اثر مزبور هنگامی نهایی تلقی می شود که تهیه کنندو کارگردان و بر حسب مورد سایر پدیدآورندگان مشترک نسبت به نهایی بودن آن به توافق رسیده باشند ، یا عرف مربوط به این امر دلالت نماید .
در ماده ۲۸ حقوق معنوی را متعلق به اشخاص حقیقی دانسته است . لذا چنین استنباط می شود که اشخاص حقوقی نمی توانند دارای حقوق معنوی باشند ، اما این حقوق در صورتی می تواند به جمع تعلق پذیرد که اثر به ابتکار و مدیریت شخص دیگری انجام پذیرفته باشد . « حقوق معنوی در اثر جمعی ، اثر ناشی از سفارش و اثر ناشی از استخدام متعلق به اشخاص حقیقی پدیدآورنده آن اثر است ، با وجود این ، در اثر جمعی شخصی که به ابتکار و با مدیریت او پدید آمده است ، نسبت به مجموع اثر ، حقوق معنوی جداگانه ای دارد .
حقوق معنوی هم چنین محدود به زمان و مکان نیست . لذا حقوق معنوی نه تنها پس از حیات پدیدآورنده قابل نقل و انتقال به غیر نمی باشد ، بلکه در زمان حیات خود نیز قابل انتقال نیست . لایحه جامع حمایت در ماده ۲۹ به این مبحث اشاره داشته و اظهار می دارد : « حقوق معنوی پدیدآورنده محدود به زمان و مکان نیست . بر این اساس ، هیچ یک از حقوق معنوی در دوران زندگی پدیدآورنده اثر قابل نقل و انتقال نیست . با وجود این ، اعمال هر یک از حقوق مذکور پس از مرگ پدیدآورنده اثر به ترتیب به وصی یا ورثه خواهد بود و در صورت فقدان وصی و ورثه ، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در صورت تجاوز به حقوق معنوی عنوان شاکی خصوصی خواهد داشت . در لایحه استثنائی را در ماده ۱۵۲ برای دارندگان حقوق معنوی برنامه های رایانه ای پیش بینی نموده است « استفاده کننده قانونی برنامه رایانه ای می تواند تغییراتی در آنها جهت کارکرد بهتر یا رفع اشکال برنامه ای بدهد مشروط بر اینکه به حیثیت یا شهرت پدیدآورنده آسیب نرساند و یا در جایی که به موجب قرارداد انتقال ، استفاده صورت گرفته است در قرارداد شرط خلافی به نفع پدیدآورنده نشده باشد ». چنانکه اشخاص یاد شده در این ماده نسبت به افشای اثر اختلاف داشته باشند ، دادگاه
با توجه به مصالح پدیدآورنده حکم مقتضی را صادر خواهد نمود ».
مبحث دوم : در موافقت نامه تریپس

مهندسین مشاور نیز مانند پیمانکاران برای اینکه وارد عملیات اجرایی طرحهای عمرانی کشور شوند موظف به دریافت گواهینامه صلاحیت از سوی معاونت برنامه ریزی و نظارت راهبردی رئیس جمهور هستند.
رتبه بندی و تشخیص صلاحیت مشاورین طبق آئین نامه تشخیص صلاحیت موضوع تصویب نامه مربوط صورت می گیرد.
این آئین نامه مشاورین را به پنج نوع ( حقیقی، حقوقی خصوصی، حقوقی دولتی موضوع ماده ۲ قانون محاسبات عمومی، حقوقی عمومی و سایر مشاورین) تقسیم می کند. دسته بندی فعالیت مشاورین در ۱۴ گروه که هر یک شامل چند تخصص ویژه است صورت گرفته است. این گروه ها عبارتند از: شهرسازی و معماری، راه و ترابری، مهندسی آب، صنعت، معدن، نفت و گاز، میراث فرهنگی، آمار، خدمات مدیریت، خدمات برنامه ریزی و اقتصاد و گروه تخصص های مشترک؛ سازمان امتیاز مشاورین را در سه پایه در تخصص هر گروه و نیز امتیاز نهایی مشاور در گروهی که آن تخصص زیر مجموعه آن است بر اساس ضوابط مقرر در آئین نامه، محاسبه می نماید. مشاورین برای ورود به پروسه تشخیص صلاحیت باید حداقل شرایط مقرر در آئین نامه را برحسب تعلق به یکی از انواع پنجگانه صدر الذکر داشته باشند. امتیاز مشاورین بر مبنای چهار فاکتور نیروی انسانی متخصص، کارهای انجام شده ( تجربه کاری)، ساختار مدیریتی و امکانات پشتیبانی طبق فرمولی خاص با اعمال ضرایب مقرر در متن آیین نامه و جداول پیوست “طبق آخرین اصلاحات مورخ ۲۴/۵/۱۳۸۶” محاسبه می شود.
عکس مرتبط با اقتصاد

برای دانلود متن کامل پایان نامه به سایت zusa.ir مراجعه نمایید.

انتخاب مشاورین و ارجاع کار به آن ها

وفق بند ه ماده ۲۹ قانون برگزاری مناقصات در مورادی که دستگاه های دولتی و عمومی مشمول آن قانون، متقاضی ” خرید خدمات مشاوره ای اعم از مهندسی مشاور، مشاوره فنی بازرگانی مشتمل بر مطالعه، طراحی و یا مدیریت بر طرح و اجرا و نظارت و یا هر نوع خدمات مشاوره ای و کارشناسی” هستند الزامی به برگزاری مناقصه ندارند، بنابراین در انتخاب مهندسین مشاور برای پروژه ها علی الاصول احتیاجی به برگزاری مناقصه نیست مگر آنکه کارفرما (دستگاه اجرایی) وفق بند الف ماده ۱۰ آیین نامه اجرایی بند ه ماده۲۹، تشخیص دهد که برای ارجاع کار به مشاور برگزاری مناقصه ضروری است. که در این حالت نیز مناقصه به صورت دو مرحله ای و مطابق روش انتخاب بر مبنای کیفیت و قیمت برگزار می شود.
معاونت برنامه ریزی و نظارت راهبردی رئیس جمهور با هدف انتخاب مشاورین صلاحیت دار و توانمند، ایجاد محیط رقابت کیفی برای توسعه خدمات مشاوره ای و تضمین کیفیت این گونه خدمات آیین نامه اجرایی بند ه ماده ۲۹ قانون برگزاری مناقصات را تدوین نموده که طی تصویب نامه شماره ۸۴۱۷۸/ت۳۴۱۶۲ه مورخ ۱۶/۷/۱۳۸۵ هیأت وزیران برای اجرا ابلاغ شده است. با ابلاغ این آیین نامه، آیین نامه ارجاع کار به مهندسین مشاور سال ۱۳۸۳ منسوخ شده است.
طبق آیین نامه یاد شده “خرید خدمات مشاوره” از سوی کارفرمایان (دستگاه های اجرایی) طبق سه فرایند صورت می گیرد:
۱- فرایند خرید بر اساس معیار “کیفیت و قیمت” (شامل: فراخوان مشاوره وفق ماده ۷ آئین نامه برای تهیه فهرست بلند مشاورین، ارزیابی کیفی و انتخاب سه تا شش مشاور صلاحیت دار وفق ماده ۱۴ آئین نامه برای تهیه فهرست کوتاه مشاورین، ارسال درخواست پیشنهاد برای مشاورین برگزیده در فهرست کوتاه وفق ماده ۲۰ آئین نامه، تهیه و تحویل پیشنهاد ها از سوی مشاورین به کارفرما طبق ماده ۲۱ آئین نامه، ارزیابی فنی پیشنهادها توسط کارفرما وفق ماده ۲۳ آئین نامه، ارزیابی مالی پیشنهاد ها توسط کارفرما و تعیین مشاور منتخب وفق ماده ۲۴ آئین نامه، انعقاد قرارداد با مشاور منتخب وفق ماده ۱۲ آئین نامه)
۲- فرایند خرید بر اساس معیار”کیفیت” یا روش “بودجه ثابت” (شامل: فراخوان مشاوره وفق ماده ۷ آئین نامه برای تهیه فهرست بلند، تهیه استعلام ارزیابی کیفی مشاوران وفق ماده ۱۵ آئین نامه، امتیازدهی به مشاورین برای ارزیابی کیفی و تهیه فهرست کوتاه وفق ماده ۱۶ آئین نامه، ارسال درخواست پیشنهاد برای مشاورین برگزیده در فهرست کوتاه وفق ماده ۲۰ آئین نامه، تهیه و تحویل پیشنهادها توسط مشاورین وفق ماده ۲۱ آئین نامه، ارزیابی فنی پیشنهادها و تعیین مشاور حائز بالاترین امتیاز فنی وفق ماده ۲۳ آئین نامه، گشایش پاکت قیمت مشاور منتخب و ارزیابی مالی پیشنهاد مشاور وفق ماده ۲۴ آئین نامه، انعقاد قرارداد مشاوره وفق ماده ۱۲ آئین نامه)
۳- فرایند “انتخاب ساده”(شامل تهیه اسناد درخواست پیشنهاد وفق ماده ۲۰ آئین نامه، ارزیابی کیفی ساده وفق ماده ۱۴ آئین نامه، ارسال درخواست پیشنهاد برای مشاورین برگزیده، تهیه و تحویل پیشنهاد از سوی مشاورین وفق ماده ۲۱ آئین نامه، ارزیابی فنی و مالی پیشنهادهای واصله، انعقاد قرارداد مشاوره وفق ماده ۱۲ آئین نامه)
معیارهای استفاده از هر یک از این سه فرایند توسط کارفرما برای انتخاب مشاور در ماده ۱۸ آئین نامه اجرایی بند ه ماده ۲۹ قانون برگزاری مناقصات ذکر شده است و دستگاه های اجرایی حسب مورد موظف به طی فرایند قانونی تعیین شده هستند.

پیمانکاری طرح و ساخت

روش طراحی و ساخت (D.B) یا روش مهندسی، تأمین کالا، ساختمان و نصب (E.P.C) از روش های غیر متعارف پیمانکاری است که علی رغم رواج در کشورهای مختلف در ایران کمتر شناخته شده و معمول است. طبق بخشنامه های ابلاغی از سوی معاونت برنامه ریزی و نظارت راهبردی رئیس جمهور دستگاه های اجرایی در طرحهای عمرانی بستگی به ماهیت طرح (صنعتی یا غیر صنعتی) از ضوابط متفاوتی استفاده می کنند.
در پروژه های صنعتی پیمانکاران طرح و ساخت بر اساس آئین نامه “تشخیص صلاحیت پیمانکاران پروژه های صنعتی به روش طرح و ساخت”[۳۷] تشخیص صلاحیت و رتبه بندی می شوند. ارجاع کار به ایشان طبق آئین نامه خاص ارجاع کار به پیمانکاران طرح و ساخت در پروژه های صنعتی است و شرایط قراردادی پیمان های آنان نیز طبق مفاد نشریه شماره ۵۴۹۰ معاونت برنامه ریزی و نظارت راهبردی رئیس جمهور ابلاغ شده و برای دستگاه های اجرایی لازم الاتباع است.
در پروژه های غیر صنعتی پیمانکاران طرح و ساخت طبق آیین نامه “تشخیص صلاحیت پیمانکاران طرح و ساخت”[۳۸] تشخیص صلاحیت و رتبه بندی می شوند، ارجاع کار به ایشان طبق آئین نامه خاص ارجاع کار به پیمانکاران طرح و ساخت صورت می گیرد. شرایط قراردادی پیمان های آنان نیز از سوی معاونت برنامه ریزی و نظارت راهبردی رئیس جمهور به صورت نمونه تهیه و ابلاغ شده است ولی برای دستگاه های اجرایی لازم الاتباع نبوده و امکان تغییر و جایگزینی آن وجود دارد.
به طور کلی هم پیمانکاران طرح و ساخت پروژه های صنعتی و هم پیمانکارن طرح و ساخت پروژه های غیر صنعتی برای طی روند تشخیص صلاحیت می بایست قابلیت های پیمانکاران و مهندسین مشاور را یکجا داشته باشند چرا که ماهیت کار ایشان مختلط بوده و شامل هر دو فعالیت می گردد. این احراز شرایط دوگانه (پیمانکاری و مشاوره) در رابطه با پیمانکاران صنعتی و غیر صنعتی متفاوت است و آیین نامه های مربوط به هر یک از این دودسته شرایط خاصی را بیان نموده است. “ماده ۹ آیین نامه مربوط به پیمانکاران پروژه های صنعتی و ماده ۴ آیین نامه مربوط به پیمانکاران پروژه های غیر صنعتی”
لذا چنانچه پیمانکاران و مشاورین همکار که به اتفاق یکدیگر قصد تشخیص صلاحیت به عنوان پیمانکار طرح و ساخت را دارند می بایست ابتدائاً طبق آیین نامه های راجع به تشخیص صلاحیت پیمانکاران و مشاوران (که هر یک به تفکیک در بند های قبل مورد بررسی قرار گرفته اند) درای گواهینامه صلاحیت معتبر باشند.

تضمینات قراردادهای پیمانکاری و مشاوره

مسئله تضمینات قراردادی یکی از مسائل مهم در هر قراردادی است. این مسئله به طریق اولی در قراردادهای دولتی که یکی از طرفین از بودجه عمومی کشور برای انجام تعهدات طرف مقابل هزینه می کند اهمیت فراوانی دارد. به این موضوع این نکته را هم باید اضافه کرد که ماهیت الحاقی قراردادهای دولتی که طرف توانمندتر (دولت) درآن تا حد زیادی شرایط قراردادی را تعیین می کند موجب می شود که تضمینات قراردادی اطمینان بخش و سهل الوصولی از طرف های دیگر قرارداد اخذ شود؛ به همین منظور قوانین و مقررات جاری کشور نوع ، میزان و نحوه اخذ تضمینات قراردادی را در معاملات دولتی تعیین نموده انده. در حال حاضر احکام آیین نامه “تضمین برای معاملات دولتی” مصوب ۱۳۸۲ (با اصلاحات ۱۳۸۳) هیأت دولت در قراردادهای مختلف دولتی مجری است. وفق این آیین نامه چهار نوع تضمین قراردادی( تضمین شرکت در مناقصه، تضمین انجام تعهدات قراردادی، تضمین پیش پرداخت قرارداد، تضمین حسن انجام کارهای موضوع قرارداد) پیش بینی شده است. همچنین ماده ۳ آیین نامه مذکور ضمانت نامه های (گرچه برخی موارد یاد شده در این ماده “وثیقه” است نه ضمانت نامه با این وجود جهت محترم شمردن متن ماده همان اصطلاح ضمانت نامه ذکر شده است) معتبر را تعیین می کند. (ضمانت نامه های بانکی و موسسات اعتباری دارای مجوز از بانک مرکزی، وجه نقد، سفته اشخاص حقوقی، اموال غیر منقول، اوراق مشارکت، سهام شرکت های سهامی عام پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار و مطالبات تأیید شده قراردای)
تصویر درباره بازار سهام (بورس اوراق بهادار)
بدین ترتیب در هر یک از قراردادهای دولتی بنا بر تعیین آیین نامه (تقسیمات ذکر شده در بند ذیل) برخی از تضمینات چهارگانه فوق لازم بوده و در هر مورد وثایق یا ضمانت نامه های مورد قبول در هر قرارداد تعیین شده است.
بنا بر تقسیم آیین نامه تضمین برای معاملات دولتی، قراردادهای دولتی در چهار دسته تقسیم شده است:
۱—قراردادهای خدمات مشاوره، خدمات مدیریت طرح و امور تحقیقاتی.

قراردادهای پیمانکاری ، ساخت و نصب .

قراردادهای مختلط (شامل فعالیت هایی با ماهیت هر دو گروه قبل) .

قراردادهای خرید و حمل و نقل .

به این چهار دسته باید یک مورد خاص را اضافه نمود ، صرف نظر از ماهیت موضوع قرارداد به اعتبار طرف قرارداد تضمینات خاصی پیش بینی شده است و آن هم قراردادهای منعقده با شرکت های خارجی است.

گفتار دوم : نظام حاکم بر پیمان های خصوصی