شنوایی
ضمنی
حافظه افعال موقت
فرایندهای کنترلی
تمرین
رمزگردانی
تصمیم ها
راهبردهای یادآوری
حافظه ی حسی
حافظه ی کوتاه مدت مدت
ذخیره حافظه مسلط
حافظه دراز مدت
برون داد پاسخ
شکل ۲ -۱مدل نمایی یا مدل هنجاری حافظه اتکینسون و شیفیرین (۱۹۶۸)، برگرفته از بدلی ( ۱۹۹۹).
در ادامه به برخی از ابزارهای معمول در سنجش حافظه­ بینایی می­پردازیم.
۲-۴- آزمون­های سنجش حافظه­ دیداری
۲-۴-۱- آزمون بینایی بنتون
این آزمون یک وسیله­ تحقیقی و کلینیکی است که برای ارزیابی حافظه­ بینایی، درک بینایی و توانایی­های بینایی طراحی شده است. در این آزمون سه فرم موازی وجود دارد (C.D.E) که هر فرم شامل ۱۰ طرح می­باشد و هر طرح نیز شامل یک یا چند شکل است. وقت لازم برای اجرای هر فرم نیز ۵ دقیقه می باشد ( چان و ناکایاما[۱۴۸]، ۲۰۰۰) شیوه اجرای مختلف برای بررسی حافظه و ادراک در این آزمون وجود دارد. اجرای A : در این روش هر طرح برای ۱۰ ثانیه به آزمودنی نشان داده می­ شود و پس از آن بلافاصله با سازه­ی حافظه توسط فرد صورت می­گیرد. اجرای B : هر طرحی برای ۵ ثانیه به آزمودنی نشان داده می­ شود. سپس بازسازی حافظه بلافاصله توسط آزمودنی صورت می­گیرد. اجرای C: در این اجرا، آزمودنی باید طرح را تا جایی که امکان دارد عین شکل اصلی ایجاد کند و کارت تا زمانی که آزمودنی مشغول انجام کار است در معرض دید آزمودنی قرار می­گیرد. اجرای D: هر طرحی به مدت ۱۰ ثانیه به آزمودنی نشان داده می­ شود. آزمودنی باید بتواند تا ۱۵ ثانیه بعد از دیدن کارت تصویر را در ذهن خود نگه دارد و پس از این مدت تصویر را از حافظه­ خود بازسازی کند. قابل ذکر است که از بین ۴ روش اجرای مذکور، روش اجرای C ( کپی برداری ) برای ارزیابی ادراک بینایی است و سایر روش ها ( D.B.A) برای اندازه ­گیری حافظه­ بینایی استفاده می­ شود. نمره گذاری آزمون به دو روش نمره­گذاری بر حسب شمارش تعداد بازسازی­های صحیح و شمارش تعداد خطاها صورت می­گیرد. همخوانی بین نمرات بسیار بالا است (r=095) و انتخاب روش و نوع نمره گذاری بر عهده­ پژوهش­گر است زمانی­که مبنای نمره گذاری بر اساس شمارش تعداد خطاها صورت گیرد به طور کلی می ­تواند شامل ۶۴ خطای ویژه باشد. این خطاها در شش طبقه­ی اصلی دسته­بندی شده ­اند که شامل: حذف، تغییر شکل، درجا ماندگی، چرخش، جابجایی و خطای اندازه می­باشد ( چمن آباد، معروضی و همکاران، ۱۳۹۲).
۲-۴-۲- آزمون بینایی کیم کاراد
برای جمع آوری داده ­های مربوط به حافظه­ بینایی می­توان از آزمون حافظه­ بینایی کیم کاراد استفاده کرد که دارای یک صفحه فلزی ۱۶ خانه­ای است. در هر خانه، بینایی وجود دارد و بین برخی از آن ها شباهت­هایی دیده می شود. در ضمن یک صفحه فلزی ۱۶ خانه­ای سفید و ۱۶ قطعه­ی فلزی جداگانه نیز وجود دارد که روی هر یک از آن­ها یکی از تصاویر صفحه­ی فلزی مصور، رسم شده است. آزمودنی به مدت یک دقیقه به صفحه­ی فلزی تصویر نگاه می­ کند و سپس ۱۶ قطعه­ی مجزا را در جاهای مناسب قرار می­دهد. به آزمودنی بر حسب قطعاتی که درست چیده است، تعداد قطعاتی که جهت آن­­ها غلط است و تعداد قطعاتی که جای آن­ها غلط است، نمره­ای تعلق می­گیرد ( خیر الدین ، حکمتی و همکاران، ۱۳۸۹).
۲-۴-۳- آزمون تصاویر درهم ری – استریه
آزمون حافظه­ دیداری آندره ری برای نخستین­بار توسط ری در سال ۱۹۴۱ ساخته و بعد توسط استریه در سال ۱۹۴۴ گسترش یافت ( استریه،۱۹۷۷؛ ری، ۱۹۴۱). این آزمون برای ارزیابی کژکاری عصب شناختی در حافظه­ دیداری و ادراک دیداری به کار می­رود. به طور خلاصه در این آزمون از آزمودنی خواسته می­ شود بینایی درهم و پیچیده را نسخه برداری کند و بعد از مدتی کوتاه دوباره آن را از حفظ رسم کند. از زمان معرفی آزمون تصاویر درهم ری در سال ۱۹۴۱، از آن به طور گسترده در حوزه­ سنجش عصب روان­شناختی برای ارزیابی حافظه­ دیداری، ادراک دیداری، نقاشی و پاراکسی به کار برده شده است ( مویه[۱۴۹]، ۱۹۹۷) و مسلماً اختلال در حافظه­ دیداری یا توانایی­های دیداری- ادراکی یا دیداری- ترسیمی به عملکرد ضعیف در این آزمون منجر خواهد شد. این آزمون شامل یک تصویر متشکل از اشکال و خطوط است. وسایل مورد نیاز برای اجرای آن عبارتند از؛ مداد مشکی یا مداد رنگی، کرونومتر، دو برگ کاغذ سفید بدون خط و پاک­کن. پس از آماده سازی آزمودنی، اجرای این آزمون در دو مرحله به صورت انفرادی صورت می­گیرد ( هایلبرونر[۱۵۰]، ۱۹۹۲)

دانلود متن کامل پایان نامه در سایت fumi.ir

مرحله­­ی نسخه برداری : ترسیم از روی الگو

مرحله­ بازسازی یا یادآوری تصویر : ترسیم تصویر از حس

در خصوص فاصله­ی زمانی بین مرحله­ نسخه برداری و بازسازی، اختصاص ۳ دقیقه فاصله­ی زمانی ابتدا استریه ( کوروین و بیلسما[۱۵۱]، ۱۹۹۳) مطرح کرد. کوروین و بیلسما این مدت را تا ۳۰ دقیقه نیز افزایش می­دهد. قطع نظر از اجراهای مورد استفاده دستور العمل­هایی که در زمان اجرا ارائه می­ شود باید استاندارد باشد تا همسانی و کاربرد پذیری هنجارها حفظ شود. دستور العمل اجرای این آزمون به ترتیب زیر است:
« به این تصویر نگاه کن، از شما می­خواهم مثل آن را روی این کاغذ سفید بکشید. سعی کن تا جایی که می­توانی بینایی که می­کشی همان چیزی باشد که می­بینی. حالا، شروع کن».
پس از ۳ تا ۵ دقیقه استراحت، آزماینده مداد و کاغذ سفید دیگری در اختیار آزمودنی قرار می­دهد و می­گوید:
«حالا، از شما می­خواهم بینایی را که قبلا کشیده­ای بار دیگر از حفظ بکشی، آن را روی این کاغذ بکش».
در فاصله­ی زمانی استراحت بین دو مرحله بهتر است تکلیف مختصر استاندارد شده­ای به آزمودنی ارائه شود، از جمله پر کردن یک پرسشنامه­ کوتاه یا مطالعه­ یک متن معمولی و ساده از روزنامه . اگر قرار است مرحله­ یادآوری با تأخیر بیش از ۳ تا ۵ دقیقه صورت گیرد و آزماینده قصد دارد، فاصله­ی زمانی بین دو مرحله را تا ۳۰ دقیقه باید تکالیفی را به آزمودنی توصیه کند که به ادراک بینایی و فضایی ارتباطی نداشته باشد. یادآوری همراه با تأخیر زیاد معمولاً با تغییرهایی از ۲۵ تا ۴۵ دقیقه تا ۶۰ دقیقه انجام می پذیرد ( اسپرین و استاروس[۱۵۲]، ۱۹۹۸). برای نمره­گذاری آزمون تصاویر درهم ری چندین شیوه ارائه شده است، اما روش اصلی و اولیه­ی استریه که ارائه داده و ۱۸ جزء یا عنصر عمده­ی موجود در تصویر آزمون استوار است. این روش، یکی از پرکاربردترین روش­های نمره گذاری است و هسته­ی اصلی اکثر روش ها را تشکیل می­دهد ( مارنات، ۲۰۰۰) این شیوه­ نمره­گذاری به صورت زیر انجام می­ شود و حداکثر نمره ۳۶ خواهد بود :

ترسیم درست و سر جای خود هر جزء ۲ نمره.

ترسیم نادرست و سر جای خود هر جزء ۱ نمره.

ترسیم نادرست و تقریباً سر جای خود هر جزء ۵/۰ نمره.

رسم نکردن و مشخص نبودن هر جزء صفر نمره ( میرآقایی، مرادی و همکاران،۱۳۹۲ ).

۲-۴-۴- مقیاس حافظه­ وکسلر ( WMS)
مقیاس حافطه­ی وکسلر رایج­ترین آزمون حافظه مورد استفاده برای بالغین است و به عنوان یک مقیاس عینی برای ارزیابی حافظه به کار برده می­ شود. نتیجه ی ۱۰ سال تحقیق و بررسی در زمینه­ حافظه عملی، ساده و فوری بوده و اطلاعاتی را برای تفکیک اختلالات عضوی و کنشی حافظه به دست می­دهد. مقیاس حافظه­ وکسلر مرکب از جفت تداعی کلامی، حفظ پاراگراف، حافظه­ دیداری برای طرح ها، جهت یابی، فراخونای ارقام، تکرار طوطی وار الفبا و شمارش معکوس می­باشد. این مقیاس یک نمره­ی بهره حافظه (NQ) به دست می­دهد که برای سن اصلاح شده و با بهره­ی هوشی WAIS مطابقت می­ کند ( سادوک و سادوک، ۲۰۰۳؛ سادوک و سادوک، ۲۰۰۵؛ گری گراث، ۲۰۰۳).
۲-۴-۵- آزمون یادگیری جفت ارتباط ( PAL)
این آزمون به ارزیابی حافظه­ بینایی و یادگیری جدید می ­پردازد و به طور اولیه حساس به تغییرات در عملکرد لوب تمپورال مغز است اساس آزمون به این صورت است که: در هر مرحله شش جعبه و در مر حله­ی آخر هشت جعبه بر صفحه­ی نمایشگر نمودار و به طور تصادفی باز و بسته می­ شود. یک یا چند جعبه حاوی یک الگو می­باشد. سپس الگو یک به یک در وسط جعبه نمایش داده می­شوند و فرد باید جعبه­ای را که حاوی آن الگو بوده بر صفحه­ی نمایشگر لمس نماید. شاخص ­های مورد نظر در آزمون PAL شامل موارد زیر است:

تعداد خطاها: زمانی اتفاق می­افتد که فرد جعبه­ای را انتخاب می­ کند که حاوی شکل مورد نظر نیست.

تعداد کل خطا: مجموع تعداد کل خطاهاست. طبیعی است که اگر شرکت کننده ­ای در هر یک از مراحل متوقف شود تعداد خطای کمتری از فرد خواهد داشت که آزمون را به پایان برده است. به همین دلیل متغیر دیگری تعریف شد به نام تعداد کل خطاهای انطباق یافته.

برای هر مرحله از آزمون نیز تعداد کل خطاهای مربوط به همان مرحله می ­تواند محاسبه شود.

تعداد کل تلاش­ های PAL ( انطباق یافته ): این مقیاس بیانگر تعداد کل انتخاب­های لازم برای رسیدن به پاسخ­های صحیح است.

مراحل تکمیل شده: این یک شاخص مهم برای موفقیت کلی فرد است که نشانه­ی تعداد مراحلی است که با موفقیت به پایان رسانده است. تحلیل سایر مقیاس­ها باید به این مقیاس ارجاع داده شود (تهرانی دوست، خادمی و همکاران، ۱۳۸۶ ).

۲-۵- بررسی تحقیقات انجام شده

پارسونز و همکاران (۱۳۸۲) در پژوهشی با عنوان « تفاوت­های جنسی و شناخت » بیان کردند که یافته­ ها بیشتر در مورد تفاوت­های جنسیتی در عملکرد شناختی برتری زنان نسبت به هماهنگی دیداری – حرکتی و توانایی زبان و برتری مردان در کارهای مکانیکی را نشان می­دهد. به طور کلی، نقاط قوت گروه در سال­های اولیه مدرسه بیشتر در دوران نوجوانی آغاز و از طریق بزرگ سالی پایدار باقی می­ماند. مطالعات حاضر آزمایش کرد که آیا الگوهای آغاز شده در سال های اولیه در میان سی نفر از افراد بالغ باقی مانده و هم چنین تفاوت­های جنسیتی در آزمون­های شناختی بررسی شده است. نتایج نشان می­دهد که اگرچه الگوهای آغازین در سال­های اولیه در طول زمان برای مردان پایدار باقی می­ماند، الگوهای تعیین شده برای زنان با سن تغییر می­یابد. یافته ها در حمایت از یک مزیت مردان در انجام وظایف دیداری – فضایی در میان افراد مسن کامل شده است و در توانایی کلامی در میان افراد سالمند و حافظه ی کلامی زن و مرد تفاوت معناداری مشاهده نشده است.

دادین و همکاران ( ۲۰۰۸) در پژوهشی با عنوان « بررسی رابطه بین چرخه­ی طبیعی هورمون های جنسی و تفاوت­های جنسی در حافظه » انجام دادند. بدین منظور ۳۹ نفر ( ۲۰ مرد و ۱۹ زن ) مورد آزمون قرار گرفتند. در تحقیقات نشان داده شده است که زنان دارای مزیت در حافظه­ بینایی، کلامی و مهارت­ های زبانی و مردان دارای مزیت که در استدلال انتزاعی، حل مسائل ریاضی و هم چنین در مهارت­ های فضایی هستند. نتایج این پژوهش نشان داد که با افزایش سطوح هورمون توستوسترون عملکرد مردان در مهارت­ های فضایی افزایش می­یابد. هم چنین نتایج نشان داد که با افزایش سطوح هورمون آندروژن عملکرد زنان در حافظه ی بینایی و کلامی افزایش می­یابد.

هورگان، ماست و همکاران[۱۵۳] ( ۲۰۰۴) در پژوهشی با عنوان « تفاوت­های جنستی در حافظه برای ظاهر دیگران » انجام دادند. بدین منظور در مطالعه­ اول ۷۷ نفر ( ۴۱ زن و ۳۶ مرد ) و در مطالعه‌ی دوم ۱۱۱ نفر ( ۶۵ زن، ۴۶ مرد ) مورد آزمون قرار گرفتند. شرکت کنندگان در هر دو مطالعه می­دانستند که حافظه­ آن­ها برای اهداف خاصی مورد آزمایش قرار گرفته است. اما شرکت‌کنندگان در مطالعه­ اول نمی دانستند که چه اطلاعات خاصی از ظاهر افراد مورد آزمایش قرار ­یرد. در حالی که شرکت کنندگان در مطالعه­ دوم این اطلاعات را می­دانستند. به طور کلی نتایج بدست آمده بیانگر این بود که تفاوت­های جنسیتی عامل موثری جهت تعیین دقت در ظاهر افراد است و زنان اطلاعات مربوط به ظاهر افراد را دقیق تر از مردان به یاد می­آورد. بنابراین زنان دارای این مزیت هستند که دقت بیشتری در ظاهر افراد دارند.

ترویان و مک کی[۱۵۴](۲۰۰۹ ) در پژوهشی با عنوان « مطالعه اصطلاح حافظه به عنوان متغیری تأثیر گذار بر درمان اضطراب » نشان دادند که حافظه، یک روند فعال ترمیمی است که در آن افکار، احساسات و رفتار تحت تأثیر آن قرار می­گیرد. هم­چنان نشان می­ دهند که حافظه بخشی از مکانیسم اصلی در اتیولوژی و نگهداری اطلاعات و یادگیری مبتنی بر مداخلات و ایجاد خاطرات جدید است.

والتونن، می و همکاران[۱۵۵] (۲۰۰۳) در پژوهشی به این نکته دست یافتند که وظیفه­ی حافظه ایجاد محرک پردازش حسی در قشر شنوایی انسان می­باشد، حتی زمانی­که اشیاء جهت تحریف هر محرک شنوایی ساختار می­یابند.

رادینگ، گریملی و همکاران[۱۵۶] (۲۰۰۳) در پژوهشی به این نکته دست یافتند که حافظه­ فعال افراد بر عملکرد آن­ها در موقعیت حل مسئله تأثیر می­گذارد.

در مطالعه­ مسیو، پاور و همکاران [۱۵۷] (۲۰۰۲) تفاوت­های حافظه­ آشکار و ضمنی در گروه­های افسرده، مضطرب و عادی مورد بررسی قرار گرفت و نتایج نشان داد که افراد افسرده در حافظه­ آشکار و افراد مضطرب در حافظه­ ضمنی سوگیری آشکاری دارند. افراد افسرده، اطلاعات منفی را به طور آشکار در حافظه ضبط و بسط می­ دهند و افراد مضطرب از ضبط آگاهانه­ی این اطلاعات اجتناب می­ کنند.
نتیجه تصویری برای موضوع افسردگی

رحمان، باکار و همکاران[۱۵۸] ( ۲۰۱۱) در پژوهشی با عنوان « نبود تفاوت­های جنسیتی در حافظه موقعیت فضایی طرح های انتزاعی » نشان دادند که هیچ تفاوت جنسیتی در آزمون حافظه ی دیداری ( برای یادآوری و بازشناسی ) و حافظه­ موقعیت ( شیء ) در بین ۳۰ مرد و ۳۰ زن مقایسه شده، وجود ندارد و یافته ها نشان از یک عدم تفاوت جنسیتی در جنبه های صرفاً دیداری و فضایی حافظه­ موقعیت دارد.

گاینوتی[۱۵۹] (۲۰۰۶) در پژوهشی با عنوان « بررسی عوامل موثر بر اختلالات عملکرد حافظه­ معنایی» یک نوع وابستگی متفاوت از مکانیزم های درگیر در ساخت و ساز از حافظه­ معنایی و محتوای بازنمودهای معنایی، بیان کرد. این­گونه بیان کرد که یک تداوم وجود دارد:

مکانیسم دستیابی به حافظه اپیزودیک و معنایی

بازنمودهای معنایی و حسی و حرکتی فرایندهای مقدماتی به کسب این نمایندگی. این تداوم است که پیامدهای مهمی برای فرمت بازنمودهای معنایی بر ساختار مغز در پی خواهد داشت.

بالدو، دلیس و همکاران[۱۶۰](۲۰۰۲) در پژوهشی با عنوان « بررسی عملکرد حافظه در بیماران مبتلا به ضایعات موضعی فرونتال » نشان دادند که بین افراد دارای بیماری فرونتال و عادی از نظر عملکرد حافظه تفاوت وجود دارد و این بیماران دارای اختلال حافظه­ بلند مدت هستند.

شالوم و گنل[۱۶۱] (۲۰۱۲ ) در پژوهشی با عنوان « تصاویر شی ء در حافظه ی بینایی: گواهی از خطاهای بینایی » نشان دادند که حافظه­ کاری بینایی و بینایی دارای تصاویر جداشدنی شکل شیء می­باشد و ویژگی­های جهانی صحنه­ی بینایی قبل از فرایند عناصر محسوس پردازش می شود.

اسپرلینگ (۱۹۶۰ ) اولین کار کلاسیک را بر روی انباره­ی دیداری و بینایی انجام داد. و مدت ذخیره­ی اطلاعات را یک چهارم ثانیه تخمین زد.

هابر و استاندیگ[۱۶۲] (۱۹۷۰ ) نشان دادند که مدت زمان ذخیره­ی اطلاعات در حافظه ­ی بینایی تا حدود ۱۰۰ میلی ثانیه است.

اگزلی (۲۰۰۲) در پژوهشی به بررسی رابطه بین حافظه­ بینایی و خطاهای بینایی در هجی کردن بین دو گروه با حافظه­ کوتاه­مدت معمولی و وضعیت پرداخت. نتایج نشان داد که ضعف حافظه­ کوتاه مدت بینایی به خطاهای نوشتن حروف مرتبط می­ شود. هم چنین گروهی که حافظه­ کوتاه مدت بینایی ضعیفی داشتند در سایر مقیاس­های پردازش بینایی نیز ضعیف­تر عمل می­کردند.

ولف و ایوانز (۲۰۱۰ ) در پژوهشی با عنوان « حافظه ی بینایی تا حدودی تحت کنترل ارادی است» نشان دادند که در اکثر حالت­ها فرد کنترل محدودی بر روی اقلامی که وارد حافظه­ بینایی می­شوند، دارد.