اکثر محققان بر این اعتقادند که عوامل متعددی از جمله ویژگی های درونی، روانی – اجتماعی، حمایت اعضای خانواده و دوستان و حمایت دیگر سیستم­های اجتماعی در ایجاد و ارتقاء میزان تاب­آوری نقش دارد(حجازی، سلیمانی، ۱۳۸۹).
تصویر درباره جامعه شناسی و علوم اجتماعی
فاستر[۵۴] (۱۹۹۷) و داویس[۵۵] (۱۹۹۹) عنصر زمان را نیز به مفهوم تاب آوری می افزاید و تفاوت بین کنار آمدن، سازگاری و تاب آوری را شرح می دهد. کنار آمدن به عنوان پاسخ دادن به یک موقعیت خصمانه برانگیز است و اغلب نوعی حالت تدافعی در طبیعت است. سازگاری واکنش هایی را شرح می دهد که از حالت تدافعی و حفاظتی به تطابق و کنار آمدن حرکت می کند به نحوی که به پیشرفت و بهبود موقعیت شخص می انجامد و سرانجام تغییر مثبت در گذر زمان است و به حفظ توانایی ها ، کنار آمدن و سازگاری مرتبط است. بنابراین با کاهش خطر شخص تاب آور و سازگار شدن با مصیت را تمرین کرده و به مرور زمان از آن بهتر استفاده می­ کند( داوی، ۲۰۰۳)
هر فردی با پتانسیلی برای رشد و پرورش تاب آوری به دنیا می آید.
پنج سطح تاب آوری عبارتند از :
۱٫حفظ ثبات هیجانی، سلامت و بهزیستی
۲٫تمرکز بر بیرون: مهارت های حل مسأله خوب(چالش هایی که باید با آنها کنار بیائیم)
۳٫تمرکز بر درون : خود درونی قوی(عزت نفس قوی، خودپنداره مثبت )
۴٫مهارت های تاب آوری خوب
۵٫استعداد خوشبختی : توانایی تبدیل بدشانسی ها به خوش شانسی و خوش اقبالی همان چیزی است که استعداد برای خوشبختی گفته می شود.
زمانی که شما با بدبختی ها و مصیبت ها مواجه می شوید بهتر است بخاطر داشته باشید که :
ذهن و عادت های شما می تواند برای شما موانع و پل هایی را برای رسیدن به آینده ای بهتر خلق کند؛ انعطاف پذیری آموخته نمی شود، اما می توان آن را یاد گرفت. یعنی از طریق کار کردن بر روی ترکیب منحصر به فرد توانایی های درونی شما حاصل می شود؛ تلاش و تقلاء برای برگشت به شرایط اولیه و بهبودی پس از بدبختی ها و مصیبت ها می تواند منجر به توسعه و پرورش توانمندی هایی گردد که شما فکر نمی کنید امکان پذیر باشد.(جزایری،دهقانی و سینارحیمی، ۱۳۸۷).
۲-۱۷سخت رویی کلیدی برای تاب آوری
سخت­رویی[۵۶] یکی از ویژگی­های شخصیتی است که به عنوان عاملی برای ارتقای سلامتی تلقی می­ شود. خوشابا (۱۹۷۹) سخت رویی را ترکیبی از باورها و در مورد خود و جهان می داند که فرد را در برابر فشارهای بیرونی ودرونی مصون می دارد. درواقع این ویژگی توانایی پردازش مناسب محرک های درونی و بیرونی است. مفهوم سخت رویی را نباید صرفاَ در نیروهای خاص برای تحمل فشارهای روانی خلاصه کرد بلکه وجود این سازه فرد را در شرایط دشوار به پیش می راند و او را یاری می کند که وقایع تهدیدآمیز را با موفقیت بیشتری پشت سر گذارد. سخت رویی توانایی درک درست شرایط پیرامون و قابلیت تصمیم گیری مطلوب در مورد خویشتن است(خوشابا و مدی،۱۹۷۷، به نقل از شیخ زاده،۱۳۸۹)
۲-۱۸مولفه های سخت رویی
کوباسا(۱۹۸۲) سخت رویی را ترکیبی از باورها در مورد خویشتن و جهان تعریف می کند که از سه مولفه تعهد[۵۷]، کنترل[۵۸]، مبارزه جویی[۵۹] تشکیل شده است .
۲-۱۸-۱تعهد
افرادی که در بازخورد تعهد قوی هستند نسبت به آنچه انجام می دهند احساس تعهد می کنند و خود را وقف فعالیت هایشان می کنند. این افراد اهمیت و ارزش فعالیت های خود را باور دارند و می توانند برای آنچه که انجام می دهند معنایی بیابند. آنان به توانایی خود برای تغییر تجارب زندگی در جهتی جالب و معنی دار اطمینان دارند، در نتیجه به جای گریز از مشکلات زندگی با بسیاری از جنبه های آن مانند شغل ، خانواده و روابط بین فردی کاملاَ درآمیخته می شوند. افراد متعند در زمان نیاز برای انطباق به دلیل و توانایی درخواست از دیگران آگاهی دارند و توانایی تفکیک ارزش ها ، اهداف و همین طور درک ارزش تصمیم گیری صحیح در موقعیت های پر استرس موجب ایجاد تعادل در زندگی افراد متعهد می گردد(کوباسا، ۱۹۷۹، به نقل از شیخ زاده قولنجی، ۱۳۸۹).
۲-۱۸-۲کنترل
افرادی که در بازخورد کنترل قوی هستند معتقدند که قادر به کنترل و یا تاثیرگذاری بر روی حوادث اند. شخصیتی که میزان کنترل بالایی دارد ، به کنترل و توانایی تعیین جهت سرنوشت و آینده خو اعتقاد دارد . این افراد قادر به نفوذ و تاثیر گذاری بر روی حوادث مختلف زندگی هستند. آنها با بهره گرفتن از دانش ، مهارت و قدرت انتخاب می توانند رویدادهای زندگی را پیش بینی و کنترل کنند و بر این اساس در مواجهه با مشکلات بیشتر به مسئولیت خود تکیه و تاکید می کنند تا بر مسئولیت دیگران(مدی، کاهن و مدی، ۱۹۹۸ ، نقل شده از شیخ زاده قولنجی، ۱۳۸۹)
۲-۱۸-۳مبارزه جویی
مولفه مبارزه جویی به این باور اشاره دارد که تغییر در زندگی امری طبیعی است . افرادی که زندگی را به عنوان عرصه مبارزه در نظر می گیرند، تغییرات گوناگون زندگی و نیاز به سازگاری مجدد را فرصتی برای یادگیری و رشد بیشتر می دانند تا تهدیدی برای امنیت و آسایش خود. افراد چالش طلب رضایت خاطر را در سایه رشد مداوم می جویند و نه در راحتی ، آسایش، امنیت و زندگی روزمره. چنین باوری انعطاف پذیری شناختی و قدرت تحمل رویدادها و موقعیت­های استرس زای زندگی را به همراه دارد، زیرا آنان وقایع زندگی عادی و به دور از انتظار را به صورت تجربه­های جالب و باارزش ادراک می­ کنند. افرادی که در زندگی مبارزه جو هستند به دنبال تغییرات در زندگی خوداند. این افراد با جستجو در محیط اطراف منابعی برای کمک به کاهش استرس ها می یابند تا موجب انطباق موثرتر و بهتر آنان با استرس موجود شوند و با تکیه بر انعطاف پذیری موجود در شخصیت خود موجب کاهش احساس ترس های درونی در موقعیت های جدید می شوند(خوشابا،۱۹۷۹؛مدی ، کاهن و مدی ، ۱۹۹۸ ، نقل شده از شیخ زاده قولنجی، ۱۳۸۹)
اگر چه سخت رویی ترکیبی از سه مولفه تعهد، کنترل و چالش تعریف شده است، اما سخت رویی چیزی فراتر از جمع این ه مولفه است. کوباسا و همکارانش (۱۹۸۵) اظهار می دارند که انعطاف پذیری روان شناختی افراد سخت رو ، صرفاَ از تاثیر انفرادی این سه مولفه سرچشمه نمی گیرد ، بلکه از شیوه مقابله خاصی است که با ترکیب پویای این سه مولفه همخوان است(پارکر و مدی ، ۱۹۸۸). در واقع سخت رویی ساختار و امری است که به یکپارچه سازی مولفه هایش می پردازد، به عبارت دیگر سخت رویی تمایز مولفه هایش را از بین می برد و در آنها یک همگونی تیجاد می کند(خوشابا و مدی , ۱۹۸۲، نقل شده از شیخ زاده قولنجی، ۱۳۸۹).
۲-۱۹مدرسه و تاب آوری
مدارس تاثیرات مهم و قابل توجهی بر روی کودکان و نوجوانان دارند. کودکان از ۵ سالگی بخش زیادی از وقت خود را در مدرسه می گذرانند. بنابراین تجاربشان در مدرسه ممکن است از طریق مختلف روی آنها تاثیرگذار باشد . در حقیقت با وجود اینکه ممکن است محیط مدرسه منجر به مخاطراتی شود این امکان نیز وجود دارد که محیط مدرسه کودکان را در برابر شرایط و خطرات احتمالی محافظت کند
راتر و همکاران(۱۹۷۰) در مطالعه ای طولی بر روی کودکان از سال های اولیه تا بزرگسالی تاثیرات فراوانی را برای مدرسه معرفی می کنند . آنها دریافتند که رفتار، توجه، موفقیت در امتحانات و تخلفات دانش آموزان کاملاً با ویژگی های مدرسه مرتبط است(به نقل از سعدآبادی، ۱۳۸۹).
راتر(۱۹۸۷) معتقد است که مدرسه ها می توانند به عنوان یک عامل محافظتی عمل کنند چرا که مدرسه می تواند از طریق رشد مهارت های حل مسأله و مهارت های اجتماعی دانش آموزان و همچنین ایجاد فرصت برای مشارکت آنها در تجارب موفق مانند کمک به دیگران، تمرین تصمیم گیری در مورد مباحث مربوط به خودشان، عزت نفس و اعتماد به نفس دانش آموزان را افزایش دهد.
پژوهشگران دریافتند که روابط حمایتی مدرسه محور(مثل حمایت معلم، همسالان و مشاوران) می ­تواند به عنوان عامل محافظتی در برابر شرایط خطرناک موجود در خانه و دیگر محیط های غیر از مدرسه به کار رود (دابایس[۶۰] و همکاران، ۱۹۹۲ به نقل از سعدآبادی، ۱۳۸۹).
همچنین بروکس (۲۰۰۶) بیان می کند که مدارس می توانند تاب­آوری را وسیله شایستگی اجتماعی، افزایش الزامات بین دانش آموزان و توجه و مرافبت والدین، ایجاد انتظارات بالا در خصوص عملکرد اجتماعی و تحصیلی برای دانش آموزان، ایجاد فرصت های زیاد برای مشارکت هدفمند دانش اموزان در محیط مدرسه و تقویت تاب­آوری در میان معلمان و کارکنان مدارس و ایجاد همکاری با خانواده و جامعه بهبود بخشند(سعدآبادی، ۱۳۸۹).
۲- ۲۰راهبردهای مدرسه محور در آفرینش و تقویت تاب­آوری

 

دانلود متن کامل پایان نامه در سایت fumi.ir

 

رشد شایستگی اجتماعی[۶۱]

 

شیوه هایی جهت بهبود شایستگی اجتماعی

ایجاد مهارت حل مسأله

برقراری ارتباط موثر

معنابخشیدن به عواطف و احساسات

اعتمادبه نفس

تصمیم گیری

 

افزایش پیوندجویی و فراهم سازی مهربانی و حمایتگری[۶۲]

 

شیوه های بهبود پیوندجویی

افزایش پیوندهای مثبت با دیگران

حمایت بی چشمداشت

شنیدن و درک کردن (گفتن و درک شدن)

ایجاد حس اعتماد و باورمندی

 

داشتن توقعات و انتظارات بالا[۶۳] (انتظارات بالا این پیام را در بر دارند که دانش آموزان می توانند موفق شوند)

 

مشارکت دانش آموزان در امور مدرسه

مشارکت دانش آموزان در تصمیم گیری

مشارکت دانش اموزان در امور یادگیری

ایجاد فرصت هایی برای به کارگیری توانایی های دانش آموزان

 

ایجاد فرصت برای مشارکت هدفمند و معنامند[۶۴]

 

ایجاد فرصت هایی برای رقابت اجتماعی

ایجاد فرصت هایی برای حل مسأله

ایجاد فرصت هایی برای مشارکت دانش آموزان

ایجاد فعالیت های فوق برنامه پس از مدرسه

پژوهش های خارجی:

 

 

موضوعات: بدون موضوع
[چهارشنبه 1400-01-25] [ 04:08:00 ب.ظ ]