شاعران را ز لفظ و معنی او لفظ و معنی همه دگر سان گشت
و او را استاد خود خوانده است:
ای خواجه بوالفرج نکنی یا دمن تا شاد گردد این دل ناشاد من
نازم بدان که هستم شاگرد تو شادم بدان که هستی استاد من
(زندانی نای ،۱۳۸۸ ،۹۴)
بیشتر قصاید بلفرج محدود و مقتضب است. رونی مورد توجه همه شاعران و نویسندگان قرن ششم بود و از همه بیشتر مورد توجه انوری بوده است.
باد معلومش که من بنده به شعر بولفرج تا بدیدستم ولوعی داشتستم بس تمام
(پیشین ، ۹۳ )
استاد شفیعی کدکنی در علّت گرایش انوری و توجه او به شعر بوالفرج رونی می‌نویسد:
«نقطه‌ی اصلی این گرایش در طرز دید علمی بلفرج است که در آن روزگار تازگی داشته، یعنی کوشش برای ایجاد تصاویری که نهاد علمی دارند و از فرهنگ علمی روزگار شاعر مایه می‌گیرند.»[۳۶]
در بیت مورد توجه ما احتراق و قران دو اصطلاح از اصطلاحات نجوم هستند که مسعود سعد در شعر خود به کار برده است. یکی از تحوّلات سبکی قرن ششم که به سبک بینابین و آذربایجانی معروف است تحولاتی است که در هر سه سطح زبانی _ادبی و فکری صورت می‌گیرد. امّا تحوّلات عمده در مرحله‌ی اول در مختصات ادبی و گرایش شاعران به بدیع و بیان است و در مرحله‌ی بعدی در مختصات فکری است که شعر پر از اشارات علمی و تلمیحات است طوری که اگر خواننده از علوم قدیم چون نجوم و معارف اسلامی بی خبر باشد نمی تواند از عهده‌ی فهم شعر بر آید.
با کوه گویم آنچه از او پر شود دلم زیرا جواب گفته‌ی من نیست جز صدا
هر روز بامداد بر این کوهسار تند ابری بسان طور زیارت کند مرا
در دنیای ادبیات همه چیز جاندار است و فعل از آنها سر میزند. شاعر می‌تواند در زدان نای با کوه و ستارگان و با تمامی کاینات راز گوید. حال آنکه در زبان ارجاعی و فلسفی وعلمی چنین چیزی ممکن نیست.ناصر خسرو (متوفی ۴۸۱) شاعر آواره‌ی یمگان با باد خراسانی راز می‌گوید:
بگذر ای باد دلفروز خراسانی بر یکی مانده به یمگان دره زندانی
اندرین تنگی بی راحت بنشسته خالی از نعمت وز ضیعت و دهقانی
برده این چرخ جفا پیشه بی بیداد از دلش راحت وز تنش، تن آسانی
دل پر اندوه تر از نار پر از دانه تن گدازنده تراز نال زمستانی
داده آن صورت و آن هیکل آبادان روی زی زشتی و آشفتن و ویرانی
گشته چون برگ خزانی ز غم غربت آن رخ روشن چون لاله‌ی نغمانی
روی برتافته زو خویش چو بیگانه دستگیرش نه جز رحمت یزدانی
بهنه جویان و جز این هیچ بهانه نه که تو بلند هی و دشمن یارانی
چه سخن گویم من با سپه دیوان نه خداوند مــرا داد سلیـمانی[۳۷]
(محقق ،۱۳۷۷ ،۹۹)
یکی از تیره‌های فکری که بر سر ایمان و اعتقاد خود دچار مرارت ها گردیده اند و شعر آنان نماینده‌ی اندیشه و مکنونات قلبی آنان است تیره‌ی فکری ناصر خسرو ی است. ناصر خسرو نیز از آن تیره هایی است که شعر مرکوب اندیشه‌ی[۳۸] آنان است. ناصر خسرو پس از دگرگونی روحی در سرزمین مصر با المؤید فی الدین شیرازی که داعی الدّعاه‌ی لقب گرفته بود و رئیس مبلغّان هشتمین خلیفه‌ی فاطمی بود لقب حجّت خراسان گرفت. وبه هنگام مراجعت از مصر به ایران زبان انتقاد به خلفای بنی عباس و سلاطین سلجوقی و امرای ترک و علما و فقها که تابع آنان بودند گشود و برای انکه خود در امان باشد به نقطهای کوهستانی از جبال بدخشان بنام “یمگان” پناه برد و در همانجا در سال ۴۸۱ دیده از جهان فرو بست. ناصر بنا به قول خودش که یمگان چون زندانی می‌دانسته است پانزده سال در آنجا اقامت داشته است.
پانزده سال بر آمد که به یمگانم چون واز بهر چه؟ زیرا که به زندانم
او در یمگان به سرودن اشعار انتقادی و نوشتن مطالب حکیمانه اشتغال داشت و از اینکه درآنجا زندانی و محبوس است رنج می‌برد[۳۹] او نیز چون مسعود از شب‌های دیجور و دیریاز در رنج است که در دیوان آن دو دیده می‌شود. این دو مضمون را در مقابل هم می‌گذاریم:
مسعود سعد در ضمن قصیده ای خروس را چنین وصف می‌کند:
شد مشک شب چو عنبر اشهب شد در شبه، عقیق مرکّب
زان هم که آفتاب زند تیغ لرزان شده ز گردون، کوکب
ما را به صبح مژده همی داد از چیست می‌ندانم یا رّب
هست از نشاط آمدن روز یا از تأسف شدن شب
راجع به خروس بیش از سه بیت اخیر در قصیده‌ی مسعود سعد سلمان نیست که پس از آن به تغزّل می‌پردازد و با خیال معشوق زندگی را بر خود تحّمل پذیر می‌سازد:
ای ماهروی سلسله زلفین ای نوش لعل سیمین غبغب
پیش من آر باده از آن روی نزد من آر بوسه از آن لب
امّا قصیده‌ی ناصر خسرو هم از آغاز خطاب به خروس است و شرح اوصاف بدیعی که در او وجود دارد تا آن هنگام که خروس را به سخن آرد و خروس از وی بپرسد که چرا مانند دیگران به نشاط و زندگی روی نمی آورد، مخصوصاً که بهار با تمام زیبایی و نشاط انگیزی بر بساط زمین گل و سبزه گسترده است و باز از او جویا شود که چرا دچار بیخوابی و قلق هستی و در نتیجه شاعر علّت بیخوابی و آشفتگی روح خود را باز گوید و سرانجام به اصل مقصد بپردازد که به راز جهان پی برده و آن را قابل ستایش نمی داند:
آن جنگی مرد شایگانی معروف شده به پاسبانی
در گردنش از عقیق تعویذ بر سرش کلاه ارغوانی
بر روی نکوش، چشم رنگین چون بر گلزرد خون چکانی
بر پشت فکنده، چون عروسان زربفت ردای پرنیانی
بسیار نکوتر از عروسـان مردی است به پیری و جوانی
تا زنده همیشه چون سواران با بانگ و نشاط و شادمانی
آلوده به خون کلاه و طوقش اینست ز پر دلی، نشانی
از گوشه‌ی بام دوش رازی با من بگشاد بس نهانی
گفتا که «به شب چرا نخسبی؟ وز خواب و قرار دورمانی؟!
یا چون نکنی طلب چو یاران داد خود از این جهان فانی؟!
نوروز نگر که روی بستان شسته است به آب زندگانی
و آراسته شد چو نقش مان آن خاک سیاه باستانی
گیتی به مثل، بهشت گشته است هر چند که نیست جاودانی
چون شاد نه ای چو مردمان تو؟ یا تو نه ز جنس مردمانی؟!
تو زاهدی و سوی گروهی بدترز جهود و زندحوانی!…»
گفتم که: به هر سخن که گفتی زی مرد خرد زراستانی
خوابم نبرد همی که زیرا شد راز فلک مرا عیانی
بشـنودم راز او، چــو ایزد برداشت ز گوش من گرانی
گیتی بشنو که می‌چه گوید با بی دهنی و بی زبانی
گوید که: مخسب خوش ازیرا من منزلم و تو کاروانی…»[۴۰]
(دشتی ،۱۳۶۳، ۳۹)
اسلامی ندوشن درباره‌ی سبک شاعری ناصر خسرو می‌نویسد: «سبک شاعری ناصر خسرو هماهنگی با اندیشه اش دارد: استوار و عبوس و، عضلانی و با هیبت. کلمات را جز برای بیان مقصود به کار نمی برد. به ندرت در پی آرایش کلام می‌آید، مگر آنکه خود به خود، به نحو طبیعی صنعتی سر بر آورد، آن هم باز برای نافذ ترکردن اندیشه است. کلمات مانند قطرات ذرت باران می‌افتند، سرد و شفاف و بیدار کننده. حّتی یک لحظه خواننده را به عباراتی نوازش دهنده یا آرامش بخش رها نمی‌کند. همان‌گونه که در خواب به او گفته‌اند، معتقد است که «در بی‌خودی و بیهوشی راحتی نباشد.» حتی گاهی که گریز به منظره‌ای می‌زند، باز می‌گردد به حیطه‌ی حکمت خود، و این وادی حکمت او سرزمین مه آلودی است، نه جای تفرّج بلکه محّل انتباه و استکشاف، که بوی قوی گیاه ها خواب را از چشم می‌برد. حتی زمانی که مانند فردوسی یا خیام از بی اعتباری روزگار و گذشت عمر یاد می‌کند (واین موارد فراوان است)، نتیجه گیریش بهره گرفتن از مواهب دنیا نیست، هوشیاری وسخت کوشی و عسرت است. اتفاق می‌افتد که یک دوره از علوم زمان خود را از فلسفه و طب و زیست شناسی تا نجوم و الهیّات و منطق، در قصیده‌ای جای دهد، چنان‌که در این قصیده:
گفتم که در پدر نگر ای پر هنر پسر گفتا به چشم دل نگرم یا به چشم سر؟
(آواها وایماها ؛۱۳۹ ،۱۸۸)
و بدینگونه می‌توان حدس زد که شانه‌های لطیف شعر تا چه اندازه بار بر آن ها بار می‌شود.[۴۱]
دکتر شمیسا در کتاب زندانی نای ص ۱۱۱ می‌نویسد: «در حاکمیّت زبان، فرمانده‌ی اصلی موضوع و معنی است که بقیه‌ی عناصر زبانی را به خدمت خود گرفته است. در زبان ادبی، که زبان شورش و طغیان است، فرماندهی در کارنیست، فرماندهی در نقش در نقش زنجیر شکنی بردگان (کلمات) است که معنی را هم به فرمان خود گرفته یا با خود در این شورش همراه کرده‌اند. اگر در زبان عادی، حاکمیّتی است که نیروی خود را صرف ساختن، اقتصاد زبانی، قانون و نظم زبانی … می‌کند در زبان ادبی، همه‌ی نیروها صرف زنجیر شکنی و گریز می‌شود. در شعر کنایی شاعر دیگر فرسنگ ها از حیطه‌ی حاکمیّت زبان دور شده است، امّا در شعر حرفی هر لحظه بیم آن است که مجدّدا تحت تسّلط حاکمیّت مجدد زبان قرار گیرد، یا هنوز نشانه هایی از قدرت زبان درکنار طغیان ها و گریز ها نمایان است.»[۴۲] (شمسیا، ۱۳۸۸ ،۱۱۱)
عکس مرتبط با اقتصاد
اسلامی ندوشن درسخن ناصرخسرو و قدرت سخنوری او می‌نویسد: «با این همه و با همه‌ی پیچیدگی و غلظت، لحن تحذیر و تهدیدی که با کلام او همراه است، قدرت بیان و والایی معنا، و از همه بالاتر، صداقت گوینده، شعر او را دلنشین می‌کند و در بعضی موارد تأثیر سخنش به حّدی می‌رسد که لرزاننده می‌شود.
قدرت شاعری و لطف بیان ناصر، بیشتر در جاهایی نموده می‌شود که به حسب حال و شرح دلتنگی‌های خود می‌پردازد. این شکوه ها پیش از آنکه جلب ترحّم کند. بزرگی و مقاومت روح صخره مانند او را می کند، چون در این قصیده:
آزارده کرد کژدم غربت جگر مرا گویی زبون نیافت به گیتی مگر مرا
در حال خویشتن چو همی ژرف بنگرم صفرا همی بر آید از انده به سر مرا

 

برای

درآمد

 

 

میزان هزینه ماهانه خانواده

 

 

فاصله‌ای

 

 

۴۹ و ۵۰

 

 

 

میزان هزینه ماهانه فرزند (شاغل)

 

 

۳-۱۰-۱ جنس
منظور از جنس در این تحقیق مرد یا زن بودن فرد پاسخگو می‌باشد که در پاسخ به سؤال بسته به عنوان یک متغیر اسمی با دو ارزش مرد با کد یک؛ و زن با کد دو تعیین می‌گردد.
۳-۱۰-۲ سن
فاصله‌ی زمانی بین تاریخ تولد تا تاریخ پرسش که برحسب سالهای کامل سپری شده، اندازه گیری می‌شود. این متغیر در غالب سؤال باز و در سطح فاصله‌ای مورد سنجش قرار می‌گیرد.
۳-۱۰-۳ سطح تحصیلات
در این پژوهش آخرین مدرک تحصیلی رسمی که نشان دهنده میزان تحصیلات فرد پاسخگو می‌باشد در یک سؤال بسته، و باتوجه به جدول ۳-۱۰)، به نُه گروه: بی‌سواد، ابتدایی، راهنمایی، دبیرستان، دیپلم، فوق دیپلم، لیسانس، فوق لیسانس و دکترا، به ترتیب با کُدهای ۱، ۲، ۳، ۴، ۵، ۶، ۷، ۸ و ۹ تقسیم می‌شود و در سطح سنجش ترتیبی مورد سنجش قرار می‌گیرد.
۳-۱۰-۴ نوع شغل
بنابر تعریف گیدنز شغل عبارت است از هرگونه اشتغال مزدبگیری که در آن فرد به طور منظم کار می‌کند (گیدنز،۸۰۸:۱۳۷۶). باتوجه به جدول ۳-۱۰)، شغل پاسخگو مرد یا زن و در صورت شاغل بودن فرزند به صورت سؤال بسته شامل: دانش آموز، کد یک؛ دانشجو، کد دو؛ خانه دار، کد سه؛ دارای درآمد بدون کار، کد چهار؛ بازنشسته، کد پنج؛ سرباز، کد شش، بیکار، کد هفت و شاغل دولتی، کد هشت و شاغل غیر دولتی، کد نه و در سطح اسمی مورد سنجش قرار می‌گیرد.
۳-۱۰-۵ درآمد
۳-۱۰-۵-۱ میزان هزینه ماهانه خانواده
مبلغی است که پاسخگو در ازای کار به طور ثابت در ماه دریافت می‌کند. باتوجه به جدول ۳-۱۰)، به هفت گروه شامل: زیر ۴۰۱ هزار تومان کد یک، ۴۰۱ تا ۸۰۰ هزار تومان کد دو، ۸۰۱ تا ۲۰۰/۱هزار تومان کد سه، ۲۰۱/۱ تا ۶۰۰/۱ هزار تومان کد چهار ، ۶۰۱/۱ تا ۲ میلیون تومان کد پنج، ۰۰۱/۲ تا ۴۰۰/۲ میلیون تومان کد شش، بیش از ۴۰۰/۲ میلیون تومان کد هفت تقسیم می‌شود و در سطح فاصله‌ای مورد سنجش قرار می‌گیرد.
۳-۱۰-۵-۲ میزان هزینه ماهانه فرزند (شاغل)
مبلغی است که پاسخگو در ازای کار به طور ثابت در ماه دریافت می‌کند. باتوجه به جدول ۳-۱۰)، به هفت گروه شامل: زیر ۴۰۱ هزار تومان، کد یک؛ ۴۰۱ تا ۸۰۰ هزار تومان، کد دو؛ ۸۰۱ تا ۲۰۰/۱هزار تومان، کد سه؛ ۲۰۱/۱ تا ۶۰۰/۱ هزار تومان، کد چهار؛ ۶۰۱/۱ تا ۲ میلیون تومان، کد پنج؛ ۰۰۱/۲ تا ۴۰۰/۲ میلیون تومان، کد شش و بیش از ۴۰۰/۲ میلیون تومان، کد هفت تقسیم می‌شود و در سطح فاصله‌ای مورد سنجش قرار می‌گیرد.
۳-۱۱ پایگاه اجتماعی- اقتصادی
عکس مرتبط با اقتصاد
جدول۳-۱۱: متغیرهای پایگاه اقتصادی – اجتماعی مؤلفه‌ها و ویژگی مربوط به سنجش آن‌ ها
تصویر درباره جامعه شناسی و علوم اجتماعی

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

مفهوم مؤلفه شاخص‌ها سطح سنجش سؤالات
پایگاه
اجتماعی – اقتصادی درآمد – میزان درآمد ماهانه خانواده و فرزند فاصله‌ای ۴۹ و ۵۰
تحصیلات – میزان تحصیلات پاسخگو(پدر یا مادر) و فرزند ترتیبی ۴۷
شغل – عنوان دقیق شغل اسمی ۴۸

الف)تعریف مفهومی
اعتبار و ارزشی که جامعه برای یک فرد و یک گروه در اجتماع قائل است، پایگاه اجتماعی آن فرد یا گروه نامیده می‌شود. هر فرد در گروه در قبال آن گروه، اعتبار و مقامی خاص دارد که احیاناً از برخی پایین‌تر و در برخی بالاتر محسوب می‌شود. هم چنین هر گروه یا قشر اجتماعی در قبال گروه‌ها و اقشار دیگر، از نظر مردم منزلت خاصی دارد که ممکن است از برخی گروه‌ها پایین تر و از برخی گروه‌ها بالاتر باشد که در اصطلاح جامعه شناسی، این مقام و منزلت را ‘پایگاه اجتماعی’ می‌نامند. (ساروخانی،۸۰۹:۱۳۷۷-۸۰۸).
ب)تعریف عملیاتی
ازآنجاکه شغل، درآمد، میزان تحصیلات شاخص‌های اصلی و عمده‌ی پایگاه اجتماعی- اقتصادی هستند، برای سنجش این مفهوم از آن‌ ها استفاده می‌کنیم. پاسخگویان به سؤالات تحصیلات، درآمد و شغل که به صورت سؤال بسته پرسیده شده بود پاسخ دادند و با ترکیب این سه متغیر، پایگاه اجتماعی – اقتصادی تشکیل گردید.
۳-۱۲ روایی و اعتبار[۶۰]
۳-۱۲-۱ روایی
در کتاب ‘مقدمه‌ای بر روش تحقیق در علوم اجتماعی’ در تعریف روایی چنین آمده است: ‘اگر آزمایشی را چندین بار تکرار کنیم یا تجزیه و تحلیل را به دفعات انجام دهیم و در همه موارد نتایج یکسان باشد، می‌گوییم مطالب به دست آمده از روایی کافی برخوردار است. پس منظور از روایی حصول نتایج مشابه در تکرار اعمال قبلی است’ (ساروخانی،۱۳۶:۱۳۸۲). بنابراین به درستی می‌توان گفت روایی شاخصی است دال بر اینکه تا چه حد سنجه (وسیله‌ی اندازه‌گیری) دارای خطاهای تغییر پذیری است. منظور از خطاهای تغییر پذیری این است که وسیله اندازه‌گیری نتواند واقعیتی را در زمان ‌های مختلف و واقعیات مشابه را در یک زمان بدرستی بشناسد و دگرگونی‌های آن را اندازه‌گیری نماید (همان:۱۴۷). به عبارت ساده‌تر منظور از روایی وسیله‌ی اندازه‌گیری آن است که اگر خصیصه‌ی مورد سنجش با همان وسیله یا وسایل مشابه، تحت شرایط مشابه دوباره اندازه‌گیری شود، نتایج به دست آمده تا چه حد مشابه حالت قبل است. به بیانی دیگر روایی ثبات نتایج تحقیق را می‌رساند. برای روایی تحقیق از روش آزمون- آزمون مجدد استفاده شده است که نتایج با هم مقایسه شده و تفاوت معناداری نداشته است.
۳-۱۲-۲ اعتبار[۶۱]
در کتاب ‘شناخت روش‌های علمی’ در تعریف اعتبار آمده است: مقصود از اعتبار آن است که وسیله اندازه‌گیری بتواند واقعاً صفت مورد نظر را اندازه بگیرد نه صفت دیگری را (ساروخانی۱۳۸:۱۳۸۲)
در این پژوهش، برای تعیین اعتبار ابزار تحقیق (پرسش‌نامه) از روش اعتبار صوری که نوعی
اعتبار محتوایی است استفاده شده است و منظور از اعتبار صوری میزان توافق متخصصان یک امر با یک شاخص یا معیار است (ساروخانی،۲۸۷:۱۳۸۰).
بدین منظور، از نظریات متخصصان و کارشناسان جامعه شناسی در زمینه‌ی منطبق بودن محتوای سؤال‌ها با ویژگی‌های مورد انتظار استفاده شده است. هم چنین، علاوه بر اعتبار صوری، به منظور شناسایی دقیق اندازه‌گیری از اعتبار سازه نیز استفاده شده است. در این شیوه ارزیابی نتیجه برحسب مطابقت آن با انتظارات نظری صورت می‌گیرد (دواس،۶۲:۱۳۸۳).

فصل چهارم

تجزیه و تحلیل داده‌ها
۴-۱ مقدمه

 

 

۲-۲۳-۱-۸ دسته بندی بر اساس استفاده از رسانه ها

گاهی این خود رسانه و نه مخاطب است که مبنای دسته بندی قرار می گیرد. برنامه ریز ارتباطی ممکن است به دلایل مختلف، ناچار باشد از رسانه های خاص استفاده کند، اولین گام در این وضعیت تحلیل مخاطبان آن رسانه به عنوان یک دسته و یا گروه فرعی است. برنامه ریز ارتباطی ممکن است سرانجام با چند دسته روبه رو شود.

 

۲-۲۳-۱-۹ دسته بندی بر اساس مجرا و پیام

هنگامی که یک گروه مخاطب فرعی به عنوان دسته تعریف می شود، برنامه ریز ارتباطی باید مجراها و پیام هایی را بیابد که مناسب آن دسته باشند. اما نمی توان از طریق مجراهای سازگار، یعنی از طریق مجراهایی که مخاطبان آنها، با گروه مورد نظر برنامه ریز منطبق است، به همه بخش ها دست یافت. در این موارد ممکن است راه حل، دسته بندی پیام باشد.
دسته بندی پیام به گونه ای است که با دستۀ مورد نظر تناسب یابد. با وجود این، پیام به گروهی گسترده تر از مخاطبان مورد نظر می رسد.
فراگردی که توضیح داده شد را می توان به این ترتیب خلاصه کرد:

 

۲-۲۳-۲ هفت نقش کارگزار تبلیغ در ارتباط با مخاطبان هدف

کارگزار تبلیغ، در فرایند یک نوآوری با مخاطبان خود دارای هفت نقش پیاپی است. او قبل از هر چیز باید به پیام هایی که ارسال می کند، آگاهی کافی و باور داشته باشد و با سازمان یا جامعۀ خویش احساس تعلق کند. در مجموع هفت نقشی که وی باید ایفاء کند به شرح زیر است:

 

 

برانگیختن احساس نیاز مردم نسبت به تغییر: کارگزار تبلیغ باید احساس نیاز به تغییر را در رفتار مخاطبان خود پدید آورد. برای اجرای این کار وی باید راه حلهای گوناگون مربوط به یک مسئله را نشان دهد، اهمیت مسایل را روشن سازد و مخاطب خود را قانع کند. در این مرحله کارگزار تبلیغ نه تنها باید نیازها را مشخص کند بلکه آنها را به صورت عاملی سازنده و ابزاری برای پیشرفت ارائه کند. شاید یکی از مشکلات مردم جوامع مختلف و به ویژه جامع، ما بی اطلاعی از خدماتی است که این سازمان ها می توانند در جهت منافع آنها انجام دهند.

ایجاد ارتباط با مخاطب: هنگامی که نیاز به تغییر ایجاد شد، کارگزار تبلیغ باید با مخاطب خود ارتباط برقرار کند. او می تواند با اعتبار بخشیدن، ایجاد اعتماد و همدلی با نیازهای آنان، این رابطه را تحکیم بخشد، زیرا در این جا مخاطبان باید پیش ازپذیرش نگرش جدید، کارگزار تغییر را پذیرفته باشند.

تعیین نیاز مخاطب: کارگزار تبلیغ باید مسایل مخاطبان خود را بررسی کرده و مشخص سازد چرا روش های موجود نمی توانند نیازهای آنها را برآورده کنند. در این جا کارگزار تبلیغ باید برای دستیابی به نتایج تحقیق خود، موفقیت ها را از نگاه مخاطبان خود ببیند. او باید از نظر روانی خود را در موقعیت آنها قرار دهد و مسائل را آنگونه ببیند که آنها می نگرند. این نوع شیوۀ انتقال فکری و روانی معمولا” دشوار است.

ایجاد انگیزۀ تفسیر در مخاطب: کارگزار تبلیغ پس از بررسی راه های دستیابی مخاطب به اهداف خود، باید وی را به تغییر و نوآوری تشویق کند، اما تفسیر، باید با توجه به خواست و نیازهای مخاطب باشد تا تغییر برای تفسیر. در این مرحله، کارگزار تبلیغ تنها نقش یک مشوق را ایفا می کند اما آنچه باید در اینجا یادآوری شود، این است که اگر تمایلات درونی علایق یک شخص یا گروه نسبت به موضوعی زیاد باشد، اعتقادات آمادگی زیادی برای ثبات از خود نشان می دهند، از این رو نمی توان در دیدگاه های آنها به آسانی تغییرایجاد کرد. این امر در مورد دیدگاه های نخبگان جامعه نیز صادق است. در مجموع، اگر علایق و انگیزه های درونی افراد در سطح بالائی قرار گیرد، عوامل محیطی پیرامون آنها نیز می توانند از استحکام عقایدشان حمایت کنند و اگر جامعه حمایت خود را از موضوع نشان دهد، عامل مهمی در ثبات بیش تر عقاید و کاهش احتمال تغییر عقاید قبل از زمان معین خواهد بود. بر عکس، هنگامی که افراد انگیزه و علایق درونی کمتری نسبت به موضوع داشته باشند، اگر عوامل محیطی نیز از موضوع حمایت نکنند، این حمایت نکردن و علاقه نداشتن سبب پدید آمدن بی ثباتی در آنها می شود و تغییر علایق در طول زمان به وجود خواهد آمد. در مواردی که مردم با موضوعی فعال اند برخورد می نمایند، باید پاسخ های خاصی را به افکار مختلف مردم در سطح وسیع انتشار داد. بی توجهی به نظرات و عقاید مردم منجر به بی تفاوتی آنها نسبت به حقایق اجتماعی خواهد شد.
تصویر درباره جامعه شناسی و علوم اجتماعی

 

تبدیل نگرش به رفتار: نگرش عبارت از نوعی آمادگی، تمایل به عمل یا عکس العمل خاصی در مقابل محرکی خاص است. در صورت برخورد با موضوع، نگرش در بیان و رفتار تجلی پیدا می کند. کراچفیلد نگرش ها را همچون «سازمانی پایا از فرایندهای انگیزشی، هیجانی و ادراکی» تعریف می کند. بنابر این بین نگرش و رفتار رابطۀ نزدیکی وجود دارد، زیرا نگرش های از پیش شکل گرفته می توانند گزینش های ذهنی فرد را سمت و سو دهند. از این رو کارگزار تبلیغ تلاش می کند تا با توصیه های مبتنی بر نیازهای مخاطب در رفتار وی تاثیر بگذارد و نگرش را به رفتار تبدیل کند.

پایدار ساختن تغییر: کارگزار تبلیغ می تواند به گونه ی مؤثر، با فرستادن پیام های تشویق، رفتار جدید را تثبیت و پایدار کند. این روش با دادن پاداش برای بالا بردن نیروی تمایل به دادن پاسخ دلخواه انجام می گیرد. در این روش برای بالا بردن امکان دریافت پاسخ دلخواه پاداش داده می شود.

دستیابی به داوری جدید: هدف نهایی اغواگران و کارگزاران تبلیغ این است که افراد را از وابستگی به عقاید دیگران و پیشداوری دربارۀ سازمان خود برهانند و استقلال فکر و داوری جدید به آنها بدهند. در این مسیر موفقیت کارگزار تبلیغ در استفادۀ دقیق از تبلیغات نوآورانه است که می تواند بر اهداف تبلیغاتی خویش از طریق جذب وتاثیرگذاری بر مخاطبان هدف نایل آیند.

بخش دوم: بررسی رفتار مصرف کنندگان و رابطه تبلیغات تلویزیونی بر رفتار خریداران

 

۲-۲۴ رفتار مصرف کننده:

رفتار مصرف کننده از موضوعات جدید حوزه بازاریابی به شمار می رود. اولین کتب در این باره در دهه ۱۹۶۰ تألیف شده است. ولی سابقه این موضوع به پیشبرد برمی گردد.
به عنوان نمونه می توان به دهه ۱۹۵۰ اشاره کرد که ایده های فروید توسط بازاریابان مورد استفاده قرار گرفت. رفتار مصرف کننده موضوعی بحث انگیز و چالشی است که دربرگیرنده افراد و آنچه خرید می کنند چرا و چگونگی خرید آنها، بازاریابی و آمیزه بازاریابی و بازار است.
ویلکی و سالمون رفتار مصرف کننده را بدین صورت تعریف نموده اند: فعالیت های فیزیکی، احساسی و ذهنی که افراد هنگام انتخاب، خرید، استفاده و دور انداختن کالا و خدمات در جهت ارضای نیازها و خواسته های خود انجام می دهند.

 

۲-۲۴-۱ مهم بودن مطالعه رفتار مصرف کننده:

توسعه مطالعات رفتار مصرف کننده نتیجه چرخش فلسفه بازاریابی از گرایش تولید و محصول به گرایش فروش و سپس گرایش بازاریابی است.
عوامل دیگری نیز در گسترش مطالعات رفتار مصرف کننده دخیل بوده اند که عبارتند از: سرعت زیاد معرفی محصولات جدید، چرخه های کوتاه تر عمر محصولات، افزایش جنبش های حمایت از مصرف کنندگان به وسیله گروه های خصوصی و سیاست گذاران عمومی، توجه به محیط زیست و رشد بازاریابی خدمات.در چنین فضایی داشتن درک صحیح از مصرف کنندگان و فرایند مصرف، مزیت های متعددی را دربر دارد. این مزیت ها شامل کمک به مدیران در جهت تصمیم گیری، تهیه یک مبنای شناختی از طریق تحلیل رفتار مصرف کنندگان، کمک به قانون گذاران و تنظیم کنندگان برای وضع قوانین مربوط به خرید و فروش کالا و خدمات در نهایت به مصرف کنندگان در جهت تصمیم گیری بهتر می باشد. رفتار مصرف کننده در طراحی کمپین های تبلیغاتی نیز نقشی حیاتی ایفا می کند.
عکس مرتبط با محیط زیست
با علم به نحوه رفتار مخاطبان است که می توان رسانه و پیام مناسب را انتخاب کرد. به علاوه مطالعه رفتار مصرف کننده می تواند در فهم عوامل مربوط به علوم اجتماعی که رفتار انسان را تحت تأثیر قرار می دهند، به ما کمک می کند.بر این اساس تحلیل رفتار مصرف کننده در مواردی همچون طراحی آمیخته بازاریابی، پخش بندی بازار و تعیین موقعیت و متمایز سازی محصول نیز امری لازم و حیاتی است.
تحلیل و مطالعه رفتار مصرف کننده به دنبال پاسخ سؤالات زیر است:

 

 

مردم چگونه از نیازشان به کالا یا خدمات خاصی آگاه می شوند؟

مصرف کنندگان چگونه کالا و خدمات خود را پیدا می کنند؟

مصرف کنندگان چگونه انتخاب نهایی را به عمل می آورند؟

چه اتفاقی می افتد وقتی کالا یا خدمات شما ارائه می شود؟

محصول شما چگونه انتخاب می شود؟

چگونه پول محصول شما پرداخت می شود؟

محصول شما چگونه ذخیره می شود؟

شعاع کاظمی و مومنی جاوید (۱۳۸۸)، در پژوهشی تحت عنوان “بررسی رابطۀ بین کیفیت زندگی و اُمید به زندگی در بیماران مبتلا به سرطان بعد از عمل جراحی در نمونه ۱۰۰ نفری زنان” پرداختند. داده های پژوهش حاکی از رابطۀ مثبت و معنادار بین اُمید به زندگی و کیفیت زندگی بود. بدین صورت که هر چه اُمید به زندگی بالاتر، کیفیت زندگی مطلوب تر خواهد بود و توان پیش بینی کیفیت زندگی بهتر از روی اُمید به زندگی وجود دارد.
عبادی و صالحی (۱۳۸۹)، در پژوهشی با عنوان “اثر نابرابری سرمایه انسانی در زنان و مردان بر اُمید به زندگی” پرداختند. نتایج بدست آمده با بهره گرفتن از ضریب جینی از یکسو، نشان دهنده کاهش نابرابری سرمایه ی انسانی در زنان و مردان در مناطق مختلف جهان و از جمله کشور ایران طی چهار دهۀ اخیر بوده و از سوی دیگر، مؤکد این مطلب است که در کشورهای در حال توسعه هر چه از نابرابری سرمایه انسانی در زنان و مردان کاسته شود اُمید به زندگی به طور معناداری افزایش می یابد. نکته قابل توجه و دستاورد مهم این پژوهش کاهش نابرابری سرمایه انسانی در زنان به طور معنا داری بیشتر از کاهش آن در مردان بر اُمید به زندگی تأثیر می گذارد.
غلامی، پاشا و سودانی (۱۳۸۸)، در تحقیقی به بررسی “اثر بخشی آموزش معنا درمانی گروهی بر اُمید به زندگی و سلامت عمومی بیماران دختر تالاسمی شهر اهواز پرداختند. نتایج نشان داد که آموزش معنا درمانی می تواند باعث افزایش اُمید به زندگی و سلامت عمومی بیماران گردد.
قاسمی، عابدی و باغبان (۱۳۸۸)، در تحقیقی به بررسی “اثربخشی آموزش گروهی مبتنی بر نظریۀ اُمید اشنایدر بر میزان شادکامی سالمندان شهر اصفهان” پرداختند. که نتایج نشان داد با در نظر گرفتن نمرات پیش آزمون به عنوان متغیر کمکی، مداخلات آموزش گروهی مبتنی بر نظریه اُمید اشنایدر منجر به افزایش شادکامی سالمندان شد.
قریشی (۱۳۸۸)، در تحقیقی به بررسی “سطح اُمیدواری دانشجویان ورودی های جدید و سال آخر رشته روانشناسی پرداخت که نتایج بیانگر این بود که میزان اُمیدواری در دانشجویان ورودی های جدید بر حسب جنسیت تفاوتی مشاهده نشد، ولی بین میزان اُمیدواری دانشجویان دختر و پسر سال آخر تفاوت معناداری وجود داشت.
مومنی (۱۳۸۸)، در پژوهشی به بررسی “رابطه کیفیت زندگی و اُمید به زندگی در بیماران مبتلا به سرطان بعد از عمل جراحی” پرداخت. داده های پژوهش حاکی از معناداری بین اُمید به زندگی و کیفیت زندگی بود. بدین صورت که هر چه اُمید به زندگی بالاتر، کیفیت زندگی مطلوب تر خواهد بود و بالعکس.درنتیجه توان پیش بینی کیفیت زندگی بهتر از روی اُمید به زندگی نیز وجود دارد.
هزار جیبی و صفری شالی ( ۱۳۸۸)، در تحقیقی با عنوان “بررسی رضایت از زندگی و جایگاه و احساس امنیت در آن؛ مطالعه در بین شهروندان تهرانی” پرداختند که نتایج حاکی از این بود که متغیر اُمید به ]ینده اجتماعی به واسطه اعتماد اجتماعی تأثیر فزاینده ای بر میزان رضایت افراد دارد که این نشان می دهد هر چه میزان اُمید به آینده اجتماعی بیشتر باشد، احساس اعتماد و در نهایت رضایت از زندگی بیشتر شده، در مقابل افرادی که اُمید زیادی به آینده و جامعه ندارند رضایت کمتری از زندگی دارند. در عین حال، اُمید به آینده فردی بر اُمید به آینده و جامعه تأثیر گذار بوده و از آن نیز تأثیر می پذیرد.
تصویر درباره جامعه شناسی و علوم اجتماعی
فرهادی ، رمضانی و قره خانی (۱۳۸۹)، در پژوهشی به بررسی “سلامت روان سالمندان، نقش بهزیستی معنوی و اُمیدواری” پرداختند که نتایج نشان داد که باورهای مذهبی و معنوی قوی همراه با اُمیدواری با افزایش آرامش، احساسات مثبت؛ تجارب خوشایند را افزایش و علایم ناخوشایند را کاهش می دهند.
محمدپور، خانعلی، یزدانی، محمودی و خسروی (۱۳۸۹)، در تحقیقی با عنوان “برآورد افزایش بالقوه اُمید به زندگی با حذف علل مرگ و میر در ایران در سال ۱۳۸۹” پرداختند. که نتایج تحقیق بیانگر این بود که میزان افزایش اُمید به زندگی بر حسب حذف نوع علل و گروه های سنی متفاوت می باشد و با حذف بیماریهای قلبی و عروقی و حوادث افزایش بیشتری در اُمید به زندگی ایجاد خواهد شد.
محمدی و همکاران (۱۳۸۹)، در تحقیقی با عنوان “مقایسه ی سلامت روان و اُمید به زندگی زنان شاغل و غیرشاغل استان آذربایجان غربی” پرداخت و یافته ها نشان داد بین اُمید به زندگی، اضطراب و نشانه های بدنی زنان شاغل و غیرشاغل تفاوت معناداری وجود ندارد. ولی این تفاوت در عملکرد اجتماعی معنادار است.
نادری و حسینی (۱۳۸۹)، در پژوهشی به بررسی “رابطه ی اُمید به زندگی و سرسختی روانشناختی در دانشجویان دختر و پسر دانشگاه آزاد اسلامی واحد گچساران” پرداختند. نتایج حاصل از تحلیل رگرسیون چند متغیری برای ترکیب خطی متغیرهای اُمید به زندگی، جنسیت، وضعیت تأهل وسن با سر سختی روانشناختی دانشجویان معنادار بود.
بالجانی، خشابی، امانپور و عظیمی (۱۳۹۰)، در تحقیقی تحت عنوان “بررسی ارتباط بین سلامت معنوی، مذهب و اُمید در بیماران مبتلا به سرطان” پرداختند. نتایج نشان داد که بین اُمید و اعمال مذهبی سازمان یافته، اعمال مذهبی غیر سازمان یافته (مناسکی فردی) و مذهب درونی رابطه معناداری وجود دارد.
عاشوری (۱۳۹۰)، در مقاله ای به بررسی “رابطه بین هویت کسب شده، شیوه فرزند پروری ادراک شده و میزان اُمید به زندگی با استرس ادراک شده در دانش آموزان دختر دوره متوسطۀ دبیرستان های سماء استان گیلان پرداخت. نتایج حاکی از آن بود که بین اُمید به زندگی و استرس ادراک شده رابطه منفی معنی داری وجود دارد، و بین هویت کسب شده، شیوه فرزند پروری ادراک شده و میزان اُمید به زندگی با استرس ادراک شده در دانش آموزان دختر دورۀ متوسطۀ دبیرستان های سماء گیلان رابطه وجود دارد.
علی پور و اعراب شیبانی (۱۳۹۰)، در تحقیقی به بررسی “رابطه اُمید و شادکامی با رضایت شغلی معلمان” پرداختند. که نتایج نشان داد که بین اُمید و شادکامی با رضایت شغلی رابطه معناداری وجود دارد.
Job Satisfaction - رضایت شغلی
سنقرآبادی، فتح آباد (۱۳۹۱)، به بررسی “نقش جهت گیری مذهبی و اُمید به زندگی در میزان رضایت از زندگی دانشجویان” پرداختند. که نتایج پژوهش بیانگر این بود که جهت گیری مذهبی درونی و اُمید به زندگی می تواند میزان رضایت از زندگی افراد را تبیین کند.
علیزاده اقدم (۱۳۹۱)، در پژوهشی به “بررسی میزان اُمید به آینده در بین دانشجویان و عوامل موثر بر آن” پرداخت. که نتایج تحقیق نشان داد اُمید به آینده در بین دانشجویان مقاطع تحصیلی مختلف با هم متفاوت بوده و همچنین نتایج تحقیق نشان داد که با اینکه اُمید به آینده بر عملکرد تحصیلی دانشجویان موثر بوده ولی از بین ویژگی های عمومی و فردی آنان فقط سن به صورت ضعیفی با اُمید به آینده ارتباط داشته است. در کل نتایج بیانگر این بود که اُمید به آینده در بین دانشجویان بیشتر از اینکه از ویژگی های فردی تأثیرمی پذیرفت از عوامل ساختاری متأثر بود.
علیزاده، رجایی و حسینی قصر (۱۳۹۱)، در پژوهشی با عنوان “اثربخشی اُمید درمانی گروهی بر افزایش اُمید به زندگی در مبتلایان به ویروس HIV” پرداختند. نتاج نشان داد که اُمید درمانی به شیوه گروهی به طور معناداری موجب افزایش اُمید به زندگی در مبتلایان به ویروس HIV گردید.
مهری نژاد و رجبی مقدم (۱۳۹۱)، به بررسی “اثر بخشی معنا درمانی برافزایش اُمید به زندگی معتادان به ترک کوتاه مدت پرداختند. یافته های پژوهش نشان داد بین پیش آزمون دو گروه تفاوت معناداری وجود ندارد. اما نتایج پس آزمون و پیگیری دو گروه تفاوت معناداری با یکدیگر و با پیش آزمون آن داشت. نتایج پس آزمون و پیگیری در گروه آزمایش نشان دهنده باقی ماندن اثر معنا درمانی با گذشت زمان بود.
شجاعیان، سومانی و مرادی (۱۳۹۲)، در پژوهشی با عنوان “اثر بخشی معنا درمانی گروهی بر افزایش اُمید به زندگی در مردان بازنشسته کانون بازنشستگان شهرستان ممسنی” پرداختند. که یافته ها نشان دادند معنا درمانی گروهی باعث افزایش معنادار اُمید به زندگی گروه مداخله در مقایسه با گروه کنترل (۰۵/۰=P) شد. همچنین پس از اجرای جلسات پیگیری با فاصله یک ماهه، سودمندی معنادار گروهی را نشان داد و نتایج تحقیق نشان داد که می توان از روش معنا درمانی گروهی به عنوان روشی مستقل و یا در کنار سایر درمان ها در جهت افزایش اُمید به زندگی استفاده کرد.
الیوت[۱۳۸] و همکاران (۱۹۹۱)،در تحقیقات خود که مبتنی بر تأثیرات اُمید در فرایند بهبود جراحت نخاع بود به این نتیجه رسیدند که اُمید بالا با سازگاری و افسردگی کمتر و اُمید به زندگی بیشتر، رابطه دارد.
نتیجه تصویری برای موضوع افسردگی
آیرونیک[۱۳۹] ، اشنایدر و کروسون (۱۹۹۸)، طی بررسی های خود که بر روی زنان مبتلا به سرطان انجام دادند نشان دادند که افرادی که دارای اُمید بالاتر هستنداُمید به زندگی بیشتری دارند و بهتر می توانند با بیماری خود کنار بیایند.
کلاسنر[۱۴۰] و همکاران (۱۹۹۸)، در پژوهشی که در مورد یک درمان گروهی بر بزرگسالان افسرده در جهت افزایش گذرگاه و عامل حاکی از آن است که نااُمیدی، اضطراب، افسردگی شرکت کنندگان به طور معنا داری کاهش یافته و میزان شادی به طور معناداری افزایش یافته است.
ولز[۱۴۱] (۲۰۰۵)، در پژوهش های خود طی بررسی مداخلات مبتنی بر اُمید برای بزرگسالان به این نتیجه رسید که درصد واریانس افسردگی توسط اُمید پائین تبیین می شود و بین اُمید و پیامدهای بهتر روان درمانی از جمله شادی رابطه وجود دارد.
شروین[۱۴۲] و همکاران (۲۰۰۶)، در پژوهش خود اشاره داشته اند که طی یک فرایند اُمید درمانی مبتنی بر اُمید و میزان تفکر عامل، معنای زندگی و عزت نفس و سرزندگی افزایش می یابد و اضطراب و افسردگی کاهش می یابد.
۲-۲٧ جمع بندی پیشینه ی داخلی و خارجی درباره اُمید به زندگی:
پیشینه هایی که در این حوزه وجود داشت شامل طیفی از تحقیقاتی است که در زمینه رضایت از زندگی، افسردگی، معنای زندگی، شادکامی، رضایت شغلی و … می باشد که یافته های تحقیقات بیانگر رابطه عوامل مذکور با اُمید به زندگی بود.
۲-٢٨ جراحی زیبایی:
توجه به ظاهر در چارچوب اجتماعی، امری بهنجار، پسندیده و حتی در حد متعادل نشان دهنده ی سلامت روانی است، اما در جوامع امروزی به علت تأکید بیش از حد شکل افراطی به خود گرفته است (براون[۱۴۳]، ۲۰۰۱). جراحی زیبایی شامل انجام دادن کلیۀ جراحی های زیبایی صورت از جمله بینی، پلک، ابرو، گونه، پیشانی، گردن و زیبایی بدن است که ممکن است تقلیلی (مثل برداشتن چربی)، یا تقویتی (گذاشتن پروتز)، می باشد. به طور کلی منظور از عمل جراحی زیبایی، جراحی هایی است که بدون ضرورت پزشکی خاص و صرفاً به منظور زیبایی انجام می شود (کبیری، ۱۳۷۷). از آنجا که جراحی های زیبایی برای تغییر ظاهر افراد و افزایش خشنودی و بهبود اعتماد به نفس آنها انجام می شود، جراحی زیبایی را می توان پیامد یک اُلگوی روانشناختی معین دانست. در شرایط مطلوب این بیماران در صدد روان درمانی بر می آیند تا ماهیت حقیقی احساسات نوروتیک مبنی بر بی کفایتی خود را دریابند (کاپلان و سادوک، ۲۰۰۳).
نتیجه تصویری درباره سلامت روانی
جراحی زیبایی که جهت بهبود بخشیدن به ظاهر به کار گرفته می شود، تخصصی است که به ترمیم، نگهداری یا بهبود ظاهر فیزیکی فرد از طریق تکنیک های جراحی و پزشکی می پردازد و در دهه گذشته به طور چشمگیری افزایش یافته است (سوامی و همکاران[۱۴۴]، ۲۰۰۷). بر اساس آمار منتشر شده در سال ۲۰۰۳ در آمریکا، پنج جراحی معمول و رایج زیبایی شامل: لیپوساکشن، افزایش و کاهش حجم سینه،جراحی پلک و جراحی بینی بوده است و تزریق بوتاکس، برداشتن مو با لیزر،میکرودرم ابریژن، پلینگ شیمیایی و تزریق کُلاژن هم به عنوان شایع ترین مداخلات زیبایی غیر جراحی مطرح شده است (انجمن جراحان پلاستیک آمریکا[۱۴۵]، ۲۰۰۴).
جراحی های زیبایی یکی از شایع ترین اعمال جراحی در سطح جهان است و میزان متقاضیان آن، روز به روز افزایش می یابد. (موسوی زاده و همکاران، ۱۳۸۹). در کشور ما از حدود دهه ۷۰ امروزه، تقاضا برای جراحی زیبایی ۸۰% رشد داشته و این آمار در حال حاضر رو به افزایش است. جراحی زیبایی منحصر به طبقه مُرفه جامعه نیست و از هر طبقه اجتماعی افرادی وجود دارند که بخشی از صورت یا اندام خود را به تیغ جراحان زیبایی سپرده اند.
شکسپیر و کلی (۱۹۹۷)، جراحی زیبایی را چنین تعریف نمودند: یک نوع جراحی برای تغییر دادن ظاهر بدن، در غیاب بیماری، آسیب و جراحت یا بدشکلی مادرزادی و ارثی می تواند عاملی برای بهبود کیفیت زندگی باشد.
ارزشیابی های روانپزشکی بر روی کسانی که خواهان زیبایی بودند، نخستین بار در دهه های ۱۹۵۰-۱۹۴۰ گزارش شده و این گرارش ها بیشتر بازتاب دهنده گرایش های روانکاوی در روانپزشکی آمریکا بودند (هیل و سیلور[۱۴۶]، ۱۹۵۰).
اسمیت و همکاران[۱۴۷] (۲۰۰۰)، دریافته اند که مردم، زیبایی ظاهری را با ویژگی های شخصیتی پسندیده همچون هوش، شایستگی، دلپذیر بودن و پذیرش اجتماعی ربط می دهند و این جراحی بیشتر برای از میان بردن ناخشنودی افراد از ظاهر خود و گاهی افزایش عزت نفس انجام می شود.عزت نفس پائین و تصویر بدنی منفی معمولاً استرس هایی را برای افراد به دنبال دارد که فرد برای غلبه بر آنها راهبردهای مقابله ای خاصی را به کار می گیرد. ویژگی های شخصیتی برای راهبردهایی که فرد در مقابله با استرس های زندگی از آنها استفاده می کند، تأثیر می گذارد (بشارت، ۱۳۸۶).
جراحی زیبایی اغلب با توصیفات منفی از ظاهر بدنی همراه می باشد. پژوهش ها نشان داده اند که عوامل مؤثر در گرایش به جراحی زیبایی شامل نارضایتی از ظاهر، کسب ظاهر آرمانی و ایده آل جنسیت، شریک عشقی و تصویر بدنی مناسب می باشد (سوامی، ۲۰۰۹، موسوی زاده و همکاران، ۱۳۸۹). افزون بر این در این پژوهش مشخص شد که که یکی از بهترین عوامل برا نگیزاننده برای جراحی زیبایی، سطح تحصیلات فرد می باشد نه سطح درآمد؛ به گونه ای که سطح تحصیلات افراد متقاضی جراحی زیبایی از میانگین سطح تحیلات زن ایرانی، بسیار بالاتر بوده واغلب متقاضیان تحصیلات دانشگاهی داشتند (طوسی، باریک بین، اعرابی و ساعتی، ۱۳۸۶).
هدف اصلی جراحی زیبایی بهبود ظاهری فرد است که دارای ظاهری بهنجار باشد. زمانی که انسان ها در می یابند که خصوصیات فیزیکی آنها مطابق با هنجاره نیست، ممکن است دچار رنجش شده و جراحی را به عنوان راه حل نهایی در نظر بگیرند (هیل هورست[۱۴۸]، ۲۰۰۲). جراحی زیبایی اکنون تبدیل به یک عامل فریبنده و وسیله ای برای تجمل گرایی افراد مختلف شده است و این امر سبب پایه ریزی انتظارات غیرواقعی در افراد و مخدوش شدن حقایق در مورد ماهیت واقعی آنان گردیده است (پیرل و وستون[۱۴۹] ،۲۰۰۳).
براساس نظریه ی شناختی _ رفتاری، میزان درجه ی ارزیابی افراد از ظاهر خود بستگی به طرحواره هایشان در رابطه با ظاهر داشته است ( یوسفی، ۱۳۹۰).
طرحواره های مربوط به تصویر بدنی، به عنوان الگوهای شناختی برای ارزیابی ظاهر فرد و هیجانات مربوط به تصویر از بدن به کار رفته است. حس نا زیبا بودن و اقدام به جراحی زیبایی بیشتر متأثر از ذهن افراد بوده و باورها نقش عمده یی در ایجاد آن دارند، طوریکه افراد با باورهای غیرمنطقی مانند احساس کهتری معمولاً احساس عزت نفس پائینی دارند (آقاخانی، ۱۳۹۱).
افراد از انجام جراحی زیبایی اهداف متعددی را مانند: رسیدن به جهره ی جذاب تر، بهبود بخشیدن به وضع ظاهری، کسب موفقیت در تشکیل زندگی زناشویی، به دست آوردن اعتماد به نفس بیشتر در برخوردهای اجتماعی، جلب رضایت خانواده و دوستان را دنبال می کنند.
جراحی پلاستیک عموماً به دو طبقه عمده تقسیم می شود: بازسازی و زیبایی. جراحی های مرتبط با بازسازی و زیبایی. جراحی های مُرتبط با بازسازس برای ایجاد عملکرد بهنجار جسمانی و اجتماعی در افراد ضروری اند. بسیاری از جراحی های پلاستیک به این افراد کمک می کنند تا از شر نقایص جسمانی خود خلاص شوند و کیفیت زندگی اجتماعی شان را بهبود ببخشند. اما جراحی های زیبایی اغلب به دلیل نارضایتی افراد از نقص های جزئی و تخیلی در ظاهرشان انجام می گیرد و معمولاً ریشه در مشکلات روانشناختی دارد (فردریک[۱۵۰] ،۲۰۰۷).
مطالعات نشان داده است که جراحی زیبایی، اثر مثبت و قابل توجهی در اعتماد به نفس، رضایت از خود، هویت خود جسمی، خود خانوادگی و خود اجتماعی دارد. بدن افراد از تجربه های اجتماعی، به خصوص از هنجارها و ارزش هایی که به آن تعلق دارد، تأثیر می پذیرد (گیدنز، به نقل از چاوشیان، ۱۳۹۱).
سارور و کرند (۲۰۰۴)، جراحی زیبایی را به عنوان وسیله ای برای بهبود ظاهر فیزیکی سلامت روانی گزارش کردند. عطایی و همکاران (۱۳۹۰)، گزارش نمودند که در ایران جراحی زیبایی تبدیل به مُد گشته و انجام آن تعیین کننده جایگاه های اجتماعی به حساب می آید.
پروزینسکی و ادگرتون[۱۵۱] بر این باورند که در واقع جراحی زیبایی، جراحی زیبایی تصویر بدنی است و با بهبود بخشیدن به بدن توسط جراحی، بهبود روان شناختی صورت می پذیرد (سارور و وادن[۱۵۲]، ۱۹۹۸).
در واقع مؤلفه های روان شناختی در تقاضای عمل جراحی زیبایی و هم چنین در پیش آگهی و رضایت پس از عمل نقش مؤثری دارند. بعضی پژوهشگران بر این باورند که قسمت عمده ای از عزت نفس افرادی که برای عمل جراحی زیبایی اقدام می کنند، به ظاهر بدنی آنها وابسته است و بنابراین برای افزایش عزت نفس خود به دنبال تغییر به وسیله جراحی می روند. در حالی که دیگر پژوهشگران این افراد را از نظر روان شناختی به طور کامل سالم می دانند که برای بهتر کردن ظاهر خود انگیزۀ بالایی دارند (دیوید ول[۱۵۳]، ۲۰۱۰).
تحقیق انجام شده به وسیله دکتر محمو کیوان آرا با عنوان “قشربندی اجتماعی و اصلاح بدن؛ جراحی زیبایی به مثابه نماد پایگاه اجتماعی” بر این موضوع تأکید دارد که رفتارهایی چون انجام جراحی زیبایی، به یکی از کنش های شایع در میان افراد تبدیل شده است و بدن و زیبایی و جذابیت متجسم در آن در مناسبات اجتماعی نوین به عنوان سرمایه جسمانی قابل تبدیل به انواع دیگر سرمایه اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی است (کیوان آرا، ربانی، ژیان پور، ۱۳۸۹).
پورآقاجان و همکاران دریافتند که سطوح تحول من (Ego Development) یا به عبارتی سطح ارتباط با واقعیت کنترل و تنظیم کشاننده های درونی و پختگی من، در متقاضیان جراحی های زیبایی نسبت به غیر متقاضیان پائین تر می باشد و از آنجایی که می توان نقش (من) در مواجهه با عوامل تهدید کننده را همچون نقش سیستم ایمنی بدن در برابر عوامل آسیب را در نظر گرفت، این نتیجه گیری منطقی است که بالاتر بودن سطح تحول من، قابلیت های رشد یافته تر حل تعارض و مقابله های منطقی تر را در جمعیت غیر متقاضی رقم می زند.
۲-٢۹ پیشینه تحقیق:
بهزادیان نژاد (۱۳۸۴)، در تحقیقی با عنوان “فرهنگ زیبایی با تأکید بر جراحی پلاستیک” پرداخت. وچنین نتیجه گیری نمود که مهمترین عامل گرایش افراد به جراحی زیبایی را کسب اعتماد به نفس می داند.
ابراهیمی (۱۳۸۵)، در تحقیقی به بررسی “الگوهای شخصیتی افراد داوطلب جراحی زیبایی” روی نمونه ۱۰۰ نفری از داوطلبان جراحی زیبایی پرداخت. نتیجه نشان داد بین علائم روان شناختی و تقاضای جراحی زیبایی رابطه وجود دارد.
فرزانه (۱۳۸۵)، در تحقیقی به بررسی “عوامل مؤثر در جراحی زیبایی” پرداخت. و نتیجه گیری نمود که زنان دارای نگاه متفاوتی به جراحی زیبایی بوده و این را از منابع متفاوت هویتی می داند. و جراحی زیبایی را اقتضای جامعه مُدرن برای کسب هویت و منزلت معرفی می کند که فشارهای اجتماعی را نیز در این مسیر موثر می داند.
طوسی، باریک بین، اعرابی و ساعتی (۱۳۸۶)، به بررسی “رابطه عزت نفس و تصویر بدنی با عوامل انگیزشی افراد برای جراحی زیبایی” پرداختند. یافته ها نشان داد که اختلال بدشکلی بدن، سطح تحصیلات، و فرهنگ عامل پیش گویی کننده ی تصمیم گیری برای جراحی زیبایی محسوب می شود.
محمدی و سبحانی نژاد (۱۳۸۶)، در بررسی شاخص های روان سنجی، تصور بدنی و شاخص حجم نمونه، نارضایتی از تصویر بدنی و عزت نفس و نارضایتی از تصویر بدنی و اقدام به جراحی زیبایی رابطه وجود دارد.
مسعودزاده، یوسفی و تیرگری (۱۳۸۸)، به ” مقایسه الگوهای شخصیتی و وضعیت سلامت عمومی متقاضیان جراحی زیبایی بینی و گروه شاهد” پرداختند که یافته ها نشان داد که صفت وسواسی و اعتماد به نفس پائین در متقاضیان جراحی زیبایی بینی است همچنین سایر الگوهای شخصیتی نیز در ایت افراد متعادل نیست .
کلاهی و همکاران (۱۳۸۸)، در پژوهشی به “مقایسه اختلالات شخصیتی داوطلبان جراحی زیبایی با افراد عادی” پرداختند. نتایج نشان داد که در داوطلبان جراحی زیبایی میانگین اختلالات شخصیت وسواسی، ضداجتماعی، خوشیفته و هیستری در افراد داوطلب جراحی زیبایی بیشتر از افراد عادی بود و همچنین افراد عادی از اختلال شخصیت وابسته و اسکیزوئید بیشتری نسبت به داوطلبان جراحی زیبایی برخوردار بودند. در اختلال شخصیت مرزی، پارانوئید، اسکیزوتایپال و اجتنابی بین دو گروه تفاوت معناداری وجود نداشت.
پاشا و همکاران (۱۳۸۹)، در حقیقی به “مقایسه تصویر ذهنی ار بدن، شاخص حجم بدنی، سلامت عمومی و خودپنداره در میان افراد متقاضی جراحی زیبایی با افراد غیر متقاضی پرداختند که یافته ها نشان داد که تفاوت معنا داری بین این دو گروه در این شاخص ها وجود دارد.
حسینی و همکاران (۱۳۸۹)، در پژوهشی به “مقایسه میزان استرس و تصور از بدن در بین افراد ۳۰_۲۰ ساله دارای سابقه جراحی زیبایی با افراد عادی پرداختند. و نتایج نشان داد که بین میزان استرس و تصور از بدن رابطه معنادار وجود داشت و افراد با سابقه جراحی زیبایی از نظر میزان استرس و تصور از بدن خود با افراد فاقد سابقه جراحی زیبایی تفاوت معناداری ندارند ولی با توجه به رابطه ی منفی بین استرس و تصور از بدن چنین نتیجه گرفتند که استرس بالا می تواند در تصور از بدن افراد تأثیر منفی بگذارد.
قاسمی (۱۳۸۹)، به پژوهشی با عنوان “عوامل موثر بر گرایش افراد به جراحی زیبایی با تأکید بر جنسیت” پرداخت یافته ها نشان داد که بین جراحی زیبایی مردان و زنان، شباهت ها و تفاوت هایی وجود دارد که به نوعی، نشان دهندۀ اقتضائات جامعه مُدرن است. همچنین احساس رضایت شخصی و عاملیت فرد در جراحی زیبایی افراد بررسی شده، نقش موثری داشته است.
نادری و اکبری (۱۳۸۹)، در پژوهشی نشان دادند که بین افراد متقاضی جراحی زیبایی، افرادی که جراحی زیبایی انجام داده اند و افراد عادی از نظر تصویر بدنی، شاخص حجم بدنی، سلامت عمومی و عزت نفس رابطه معناداری وجود دارد.
نوغانی و همکاران (۱۳۸۹)، در تحقیقی به بررسی ” عوامل اجتماعی مؤثر بر انجام جراحی زیبایی زنان” پرداختند که نتایج نشان داد که متغیر های سرمایۀ فرهنگی و فشار های هنجاری و پایگاه اقتصادی _ اجتماعی با احتمال انجام جراحی زیبایی رابطۀ مثبت معنادار دارد و متغیرهای تصور بدنی در در روابط اجتماعی با احتمال جراحی زیبایی رابطۀ منفی دارد.
خانجانی، باباپور و صبا (۱۳۹۰)، در پژوهشی با عنوان “بررسی و مقایسه وضعیت روانی و تصویر بدنی متقاضیان جراحی زیبایی با افراد غیر متقاضی پرداختند. نتایج پژوهش نشان داد که بین افراد متقاضی و غیر متقاضی جراحی زیبایی از لحاظ اختلالات اضطرابی، افسردگی و تصویر بدنی تفوت معناداری وجود دارد.
سهرابی، علیلو، رسولی آزاد (۱۳۹۰)، در مقاله پژوهشی با عنوان “بررسی نیمرخ آسیب شناسی روانی در متقاضیان جراحی پلاستیک” پرداختند. نتایج پژوهش نشان داد که جویندگان جراحی پلاستیک در مقیاس های افسرده، نمایشی، خودشیفته، وسواسی، خودآزار، مرزی و اسکیزوتایپال از میان شاخص های مربوط به الگوهای بالینی شخصیت نمرات بالاتری داشتند. همچنین از میان شاخص های مربوط به نشانگان بالینی نیز در مقیاس های اضطراب، شبه جسمی، وابستگی به الکل، اختلال تفکر و افسردگی اساسی نمرات آنان بالاتر از جمعیت عادی بود. ارزیابی های روان شناختی در تعیین نیمرخ بالینی متقاضیان، شناسایی اختلالات شخصیت و روان پزشکی و ارجاع آنها قبل از اجرای اعمال جراحی به روان درمانی مفید و کمک کننده است.
قلعه بندی و همکاران (۱۳۹۰)، در پژوهش خود تحت عنوان “اُلگوهای شخصیتی متقاضیان جراحی زیبایی بینی” پرداختند و نشان دادند که فراوانی های اُلگوهای شخصیتی وسواسی – خودشیفته در درخواست کنندگان جراحی بینی بیشتر از سایر اُلگوهای شخصیتی است.
مهری و وکیلی قاضی جهانی (۱۳۹۰)، به تحقیقی با عنوان “تحلیل گفتمان جراحی های صورت” پرداختند.که نتایج نشان داد که افراد به چشم و هم چشمی مالی و نیز مصرف متظاهرانۀ نشانه ای از زیبایی روی آورده اند.
محمدپناه و همکاران (۱۳۹۰) به بررسی “رابطه بین باورها در مورد ظاهر و احساس حقارت در بین داوطلبان جراحی زیبایی با افراد غیر داوطلب پرداختند که نتایج بیانگر تفاوت معنادار بین این دو گروه بوده و به علاوه بین باورها در مورد ظاهر و احساس کهتری در افراد متقاضی جراحی زیبایی ارتباط وجود داشت.
اردکان، یعقوبی و یوسفی (۱۳۹۱)، در تحقیقی به بررسی “صفات شخصیت و سبک های دفاعی در افراد داوطلب جراحی زیبایی” پرداختند. نتایج بیانگر این بود که انگیزۀ جستجوی جراحی زیبایی بر اساس ترکیبی از عوامل روان شناختی، هیجانی و شخصیتی است و صفات و ویژگی های شخصیتی افراد داوطلب جراحی زیبایی با روش های دفاعی و مقابله ای که این افراد اتخاذ می کنند، رابطه مستقیم دارد.
بنی اسدی (۱۳۹۱)، به انجام پژوهشی با عنوان “تأثیر جراحی زیبایی بینی بر تصویر تن زنان” پرداخت. نتایج پژوهش نشان داد که جراحی زیبایی بینی موجب افزایش میزان رضایت زنان از تصویر ذهنی که در مورد تنشان دارند می گردد و باعث می شود که فرد از تصویر بینی و تن خود رضایت بیشتری داشته باشد.
توسلی و مدیری (۱۳۹۱)، در پژوهشی با عنوان “بررسی گرایش زنان به جراحی های زیبایی” در سطح شهر تهران پرداختند. نتایج نشان داد که بیشترین انگیزه در تمایل زنان به این جراحی ها کسب زیبایی به منزلۀ عاملی برای ارتقای اعتماد به نفس معرفی شده است و این تمایل، از طرفی متأثر از خصوصیات فردی و از طرف دیگر، تحت تأثیر الزام های خارجی است. به طوری که در افراد مجرد، افراد با تحصیلات بالاتر، افراد دارای تصویر منفی از بدن خویش و افراد با اعتماد به نفس پائین بیشتر است.
زمانی، فضیلت پور (۱۳۹۱)، به بررسی تحقیقی با عنوان “تأثیر جراحی زیبایی بینی بر عزت نفس و تصویر منفی فرد از خود پرداختند که یافته های پژوهش بیانگر این بود که می توان جراحی زیبایی را عامل تغییرات روان شناختی از جمله احساس شایستگی، عزت نفس و بهبود تصویر منفی فرد از خود دانست.
ژیانپور (۱۳۹۱)، در پژوهش خود به بررسی “عوامل جامعه شناختی موثر به جراحی های زیبایی در شهر اصفهان” پرداخت. و چنین نتیجه گیری کرد که سن، جنس، وضعیت تأهل و عزت نفس از عوامل موثر بر انواع جراحی های زیبایی هستند، در حالیکه رابطه ی معناداری بین انواع جراحی و متغیرهایی چون طبقه و پایگاه اجتماعی دیده نمی شود.
صبا و خانجانی (۱۳۹۱)، در تحقیقی به “مقایسه اختلالات شخصیت خوشه C و B در متقاضیان جراحی زیبایی با افراد غیر متقاضی” پرداختند. نتایج نشان داد که از بین اختلالات شخصیتC و B بین دو گروه فوق الذکر در دو اختلال شخصیت مرزی و اجتنابی تفاوت معناداری به دست نیامد. اما در سایر اختلالات شخصیت این دو خوشه تفاوت معناداری دیده شد.
فلاح (۱۳۹۱)، پژوهشی تحت عنوان “تأثیر درمان ذهن آگاهی بر خود پنداره ی بدنی متقاضیان جراحی زیبایی” انجام داده ، و یافته ها نشان داد که با کنترل پیش آزمون، بین خودپنداره بدنی گروه آزمایش و گروه کنترل متقاضیان جراحی زیبایی تفاوت معناداری وجود دارد. (۰۰۱/۰>P). و درمان ذهن آگاهی مبتنی بر شناخت درمانی باعث افزایش خودپنداره ی بدنی متقاضیان مراجعه کننده به مراکز جراحی زیبایی گوه آزمایش در مقایسه با گروه کنترل شد.
محمدی و همکاران (۱۳۹۱)، در پژوهشی با عنوان “مقایسه کمال گرایی در افراد استفاده کننده از جراحی زیبایی بینی با گره شاهد در شهر یاسوج” پرداختند. نتایج نشان داد تعداد زنان استفاده کننده از جراحی زیبایی بیشتر از مردان بوده و تفاوت معناداری در کمال گرایی بین متقاضیان جراحی زیبایی با افراد عادی مشاهده گردید.
اسدی و همکاران (۱۳۹۲) در پژوهش خود تحت عنوان “عزت نفس و نگرش به ظاهر بدنی پیش و پس از عمل جراحی زیبایی بینی” به این نتیجه رسیدند که بین عزت نفس متقاضیان پیش و پس از عمل جراحی تفاوت معنادار نبود.اما بین نمره های نگرش به ظاهر بدنی، پیش و پس از عمل جراحی تفاوت معنادار بود.
اعتمادی فر و امانی (۱۳۹۲)، به مطالعه “جامعه شناختی انگیزۀ زنان از گرایش به جراحی زیبایی” پرداختند که نتیج نشان داد که انگیزه زنان از انجام عمل های زیبایی، به دو دسته کلی انگیزه های شخصی (انگیزه های معطوف به خود) و انگیزه های فراشخصی (انگیزه های معطوف به فراخود) طبقه بندی نمودند.
خزیر، دهداری و محمودی (۱۳۹۲)، به بررسی “نگرش دانشجویان دختر دانشگاه علوم پزشکی نسبت به انجام جراحی زیبایی و رابطه با تصور از بدن” پرداختند. یافته ها نشان داد ۷۰% دانشجویان تمایل به تغییر ظاهر قسمت هایی از بدن خود را داشتند ۶۰% ظاهر فیزیکی خود را با مانکن ومُدل مقایسه می کردند همچنین ۷۲% دانشجویان احساس می کردند بقیه افراد از نظر ظاهری جذاب تر از آنها هستند ۷۷% از دانشجویان با خرید محصولات آرایشی سعی می کردند ظاهر خود را بهتر کنند و یافته ها نشان داد که بین نگرش نسبت به جراحی زیبایی و تصور از بدن رابطه معنی دار (۰٫۰۰۱>P) وجود دارد.
رمضانی و همکاران (۱۳۹۲)، به بررسی “میزان تأثیر جراحی زیبایی بینی بر عزت نفس و تصویر بدنی در دختران” پرداختند. نتایج پژوهش نشان داد، در دو متغیر عزت نفس و تصویر بدنی قبل و بعد از عمل جراحی زیبایی بینی تفاوت معناداری نشان ندادند. به علاوه بین عزت نفس و تصویر بدنی رابطه ی معناداری وجود ندارد، ولی در یکی از خرده مقیاس ها «رضایت از قسمت های بدن» با عزت نفس همبستگی وجود دارد.
مددی، امام زاده، کدیورو نوابی نژاد (۱۳۹۲)، در تحقیقی به “بررسی و مقایسه مهارتهای اجتماعی، عزت نفس در بین زنان متقاضی جراحی” پرداختند. نمونه تحقیق مشتمل بر ۲۶۱ نفر می باشد. در این تحقیق از سه ابزار، پرسشنامه عزت نفس، پرسشنامه رشد مهارت های اجتماعی استفاده شد. نتایج نشان داد که بین زنان از نظر عزت نفس و مهارت های اجتماعی تفاوت معنی داری مشاهده نشد .
طهماسبی، یغمایی و طهماسبی (۱۳۹۳)، در مقاله پژوهشی تحت عنوان “عوامل مرتبط با تمایل به انجام جراحی زیبایی بر اساس نظریه عملکرد منطقی در دانشجویان شهرکُرد” پرداختند. که یافته های پژوهش نشان داد که جایگاه خانواده به عنوان مهمترین عامل تأثیر گذار به گرایش به عمل جراحی زیبایی و ایحاد احساس امنیت در جوانان مورد توجه است.

 

 

اولاف فاس[۵] (۱۹۹۷) در پژوهشی با عنوان (تأکید بر اهمیت صنایع کوچک مقیاس در مناطق روستایی) مورد بررسی قرار داده و به این نتایج نشان می‌دهد‌: اشتغال‌زایی بیشتر در مناطق روستایی نسبت به مناطق شهری.
اسکینر[۶] (۲۰۰۳) در پژوهشی با عنوان (مقررات اجتماعی و زیست محیطی در مناطق روستایی چین) نتیجه بدست آمده نشان می‌دهد‌: کسب درآمد و کاهش شکاف درآمدی در سطح روستا‌، اشتغال‌زایی و جذب نیروی کار روستایی.
تصویر درباره جامعه شناسی و علوم اجتماعی
۲ـ۳ـ۲ـ تحقیقات انجام شده در داخل
در بخش ادبیات تحقیق‌، پیشینه مسئله یا نتایج تحقیقات دیگران و نیز قضایای کلی و نظریه‌های مرتبط با مسئله تحقیق گردآوری شده و بر این اساس نمونه‌ای از تحقیقاتی که درباره‌ی نقش شهرک‌ها و نواحی صنعتی در وضعیت زندگی جامعه روستایی به‌ویژه شاغلان‌، شهرک‌های صنعتی انجام شده‌، در این بخش به‌صورت خلاصه بیان شده است.
تحقیقی با عنوان اثرات اجتماعی ـ اقتصادی شهرک‌های صنعتی در نواحی روستایی (مطالعه موردی: شهرک صنعتی مشهد) توسط سیّد حسن مطیعی لنگرودی انجام گرفته است. یافته‌های تحقیق نشان می‌دهد که این شهرک توانسته است تعداد زیادی از جمعیت روستاهای اطراف را جذب کار نماید و در زمینه ارتقای کیفی زندگی آنان مؤثر واقع شود. ایجاد و گسترش صنعت در نواحی روستایی عامل ایجاد فعالیت‌های تلفیقی با کشاورزی و صنعتی در نواحی روستایی است و توان اشتغال‌زایی و به‌دنبال آن کسب درآمد در نواحی روستایی را افزایش می‌دهد (مطیعی لنگرودی، ۱۳۷۳).
عکس مرتبط با اقتصاد
مطالعه ارزیابی اثرات زیست محیطی شهرک صنعتی (۲) اردبیل عنوان تحقیق دیگری است که توسط حسین شیخ جباری انجام شده است. از مهم‌ترین پیامدهای مثبت طرح می‌توان به ایجاد اشتغال و رفاه نسبی، کاهش مهاجرت، کاهش مفاسد اجتماعی و سلامت روانی جامعه، کمک به افزایش طرح‌های توسعه آتی در منطقه به‌ویژه در بخش صنعت و افزایش ارزش افزوده ناشی از نیروی کار، تبدیل مواد اولیه به محصولات قابل مصرف در تولیدات صنعتی (شیخ جباری، ۱۳۸۴).
نتیجه تصویری درباره سلامت روانی
در پژوهشی با عنوان (تحلیل اثرات اقتصادی‌، اجتماعی نواحی صنعتی در توسعه نواحی روستایی (مطالعه موردی ناحیه صنعتی سلیمان آباد تنکابن) توسط رضوانی و همکاران انجام داده است‌: نتیجه تحقیق بدین صورت است. پژوهش فوق به‌منظور تحلیل اثرات اقتصادی‌، اجتماعی نواحی صنعتی بر نواحی روستایی انجام شده است‌. ناحیه صنعتی‌، سلیمان‌آباد در شهرستان تنکابن به‌عنوان نمونه انتخاب و اثرات آن در قالب متغیر‌های اقتصادی‌، اجتماعی‌، مطالعه شده است‌. داده‌های مورد استفاده میدانی بوده که با تکمیل پرسش‌نامه‌، از کارگران شاغل در واحدهای صنعتی جمع‌ آوری شده است‌، نتایج بدست آمده بیانگر ارتقاء کلی شاخص‌های اقتصادی‌، اجتماعی روستاییان شاغل پس از ایجاد ناحیه صنعتی بوده و آثار منفی در زمینه‌های بیمه اجتماعی‌، اشتغال و درآمد‌، مشارکت توسعه مسکن‌، تغذیه و رفاه اجتماعی به‌همراه داشته است (رضوانی و همکاران، ۱۳۸۶).
طاهرخانی (۱۳۸۰) در پژوهشی‌، تحت عنوان نقش نواحی صنعتی در توسعه مناطق روستایی‌، مطالعه موردی‌: نواحی صنعتی روستایی استان مرکزی با مطالعه موردی استان مرکزی در سطح ۵ ناحیه صنعتی و ۸۵ نفر از شاغلین واحدهای تولیدی نتیجه گرفت‌ که ایجاد فرصت‌های شغلی برای روستاییان موفقیت‌آمیز نبوده است. چراکه اکثر شاغلین نواحی صنعتی روستایی را ساکنین مناطق شهری تشکیل می‌دهند. استفاده اندک از منابع محلی‌، عدم صدور کالاهای تولیدی و فقدان نظام آموزش از دیگر یافته‌های تحقیق است‌. بررسی شاخص‌های تولیدی و فقدان نظام آموزش از دیگر یافته‌های تحقیق است‌. بررسی شاخص‌های توسعه نزد شاغلین نواحی صنعتی و ساکن در مناطق روستایی در دوره قبل و بعد از اشتغال بیانگر وجود تفاوت معنادار در الگوی مصرفی مواد غذایی و استفاده کالاهای با دوام است‌. همچنین مالکیت خصوصی مسکن‌، بیمه تأمین اجتماعی‌، مشارکت‌های روستایی و ضریب امنیت شغلی در دوره قبل و بعد از اشتغال در سطح ۵% آلفا از تفاوت معناداری برخوردار است.
پاشازاده (۱۳۹۱) بررسی اثرات اقتصادی ـ معیشتی، شهرک‌های صنعتی در توسعه نواحی روستایی شهرک صنعتی گرمی‌، نتیجه تحقیق‌: در این تحقیق مشخص شد که بیش از نیمی از شاغلین روستایی شهرک صنعتی در روستاهای با فاصله ۱ تا ۵ کیلومتری و حدود ۸۲% در روستاهای با فاصله ۱۵ کیلومتری از شهرک صنعتی سکونت دارند‌. یافته‌های تحقیق نشان می‌دهد که واحدهای تولیدی شهرک صنعتی گرمی زمینه‌ساز بهبود سطح زندگی شاغلین روستایی نسبت به دوره قبل از اشتغال شده است‌، به‌طوری که امنیت شغلی‌، تغییر در وضعیت مسکن‌، تغییر در الگوی مصرف مواد غذایی و کالاهای بادوام‌، میزان مشارکت و ادامه زندگی در روستا از پیامدهای بارز شهرک صنعتی بر روی زندگی شاغلان روستایی بوده است.
محمدی مظفری (۱۳۸۳) در تحقیقی به‌عنوان (عوامل مؤثر بر مکان‌یابی شهرک‌های صنعتی با توجه به شاخص‌های توسعه پایدار) معتقد است از آنجایی‌که در ایران بیشتر فعالیت‌ها دولتی است به همان میزان دولت در سازماندهی و توزیع جغرافیای استقرار فعالیت‌های صنعتی اثرگذار می‌باشد‌. به ادعای او توزیع ناعادلانه امکانات در سطوح ملی و محلی و بین مناطق از جمله مشکلاتی است که باعث مهاجرت مردم به شهرهای بزرگتر می‌شود‌. بنابراین می‌توان از طریق مکان‌یابی مناسب ضمن غلبه بر مشکل مذکور از طریق رونق بیشتر مناطق مختلف شکاف‌های ایجاد شده و نابرابری بین مناطق را برطرف کرد.
شاد و همکاران (۱۳۸۸) در پژوهشی به‌عنوان (عوامل مؤثر بر مکان‌یابی شهرک‌های صنعتی با توجه به شاخص‌های توسعه پایدار) شهرک‌های صنعتی استان آذربایجان شرقی با در نظر گرفتن عوامل طبیعی‌، وزش باد، شیب زمین، زلزله‌، رودخانه‌، و. . . امکانات زیربنایی (آب‌، برق‌، گاز، تلفن) محیط زیست (آلودگی هوا‌، حفاظت از جنگل‌ها و مراتع‌، جلوگیری از انقراض نسل حیوانات و. . .) و دسترسی‌ها (جاده‌، راه آهن‌، نیروی کار، امکانات آموزشی درمانی و. . .) با عنوان فاکتور‌های مؤثر در مکان‌یابی شهرک‌های صنعتی و مدل‌های تلفیقی مدل همپوشانی شاخص‌، جمع فازی‌، فازی گاما‌، ژنتیک در فرایند مکان‌یابی مورد بررسی قرار دادند‌. چهار عامل ذکر شده در مدل‌های مذکور مقایسه شده است‌. نتایج تحقیق نشان می‌دهد که بهترین مدل برای مکان‌یابی شهرک‌های صنعتی با توجه به فاکتور‌های یاد شده مدل هم‌پوشانی شاخص می‌باشد.
عکس مرتبط با محیط زیست
۲ـ۴ـ تئوری‌های کاربردی طرح
۲ـ۴ـ۱ـ مایکل تودارو[۷]: تعریف توسعه
معتقد است که توسعه را باید جریانی چند بعدی دانست که مستلزم تغییرات اساسی در ساخت اجتماعی، طرز تلقی عامه مردم و نهادهای ملی و نیز تسریع رشد اقتصادی، کاهش نابرابری و ریشه کن کردن فقر مطلق است. توسعه در اصل باید نشان دهد که مجموعه نظام اجتماعی، هماهنگ با نیازهای متنوع اساسی و خواسته‌های افراد و گروه‌های اجتماعی در داخل نظام، از حالت نامطلوب زندگی گذشته خارج شده و به سوی وضع یا حالتی از زندگی که از نظر مادی و معنوی بهتر است، سوق می‌یابد (تودارو، ۱۳۶۶: ۱۳۵).
۲ـ۴ـ۲ـ تئوری حداقل کردن هزینه (تئوری لانهارد)
بیست سال قبل از ارائه تئوری مکان‌یابی صنعتی بطور جامع توسط وبر‌، لانهارد[۸] بطور جزیی‌تر به این امر همت گماشته بود‌. لانهارد کوشش کرد نشان دهد که چگونه می‌توان مکان‌یابی بهینه را در شرایط ساده دو منبع مواد اولیه و یک بازار بوسیله رئوس یک مثلث نشان دهد‌. این نویسنده همچنین دیدگاهی را براساس ناحیه بازاری در دسترس توسعه داد .
۲ـ۴ـ۳ـ تئوری وبر
تولد تئوری مکان‌یابی صنعتی به سال ۱۹۰۹ بر می‌گردد‌. یعنی زمانی که وبر[۹] منتشر کرد‌. وبر تحقیق uber den standortder industrien کتاب خود را بنام خود را بر صنایع کارخانه‌ای محدود کرد‌. وبر به‌منظور اشاره به پیچیدگی‌های دنیای واقعی سه فرض اساسی دارد‌. اول این‌که محل جغرافیایی مواد خام معلوم است و این مواد اولیه فقط در برخی مکان‌ها قابل دسترسی است‌. دوم این‌که موقعیت و اندازه مکان‌های مصرف روشن است و بازار از چند نقطه مجزا و جدا از هم تشکیل شده است‌، فرض سوم این است که چندین مکان ثابت برای عرضه نیروی کار وجود دارد بطوری‌که این نیروی کار دارای تحرک نبوده و عرضه آن در دستمزد جاری نامحدود است. در دنیای ساده وبر سه عامل بر مکان‌یابی صنعتی اثر می‌کنند‌، این عوامل عبارتند از: دو عامل عمومی منطقه‌ای یعنی هزینه‌های نیروی کار و حمل و نقل و عامل محلی نیروهای مجتمع یا عدم تجمع‌، وبر ابتدا در مدل خود حداقل کردن هزینه‌های حمل و نقل را وارد می‌کند و سپس عامل هزینه‌های نیروی کار و عامل صرفه‌های ناشی از تجمع را نیز وارد مدل می‌کند‌، وبر حداقل هزینه حمل و نقل را با مثلث مکان‌یابی نشان داده است و بنابراین اول یک نقطه مصرف © و دو منبع مواد اولیه (M1‌، M2) را در نظر می‌گیرد‌، مکان حداقل هزینه (P) نقطه‌ای است که کل وزن ضرب در فاصله (تن ـ میل مربوط به محل مواد اولیه و محصول) حداقل شود‌. بعبارت دیگر هدف پیدا کردن نقطه در مثلث است که مجموع فواصل این نقطه از رئوس مثلث حداقل شود‌، از روش‌های مختلف می‌توان این نقطه را پیدا کرد.
۲ـ۴ـ۴ـ نظریه هو ور
هو ور[۱۰] در سال ۱۹۳۷ تحقیقات خود را در زمینه کفش و چرم منتشر کرد و در سال ۱۹۴۸ کار خود را با دقت بیشتری به مکان‌یابی فعالیت‌های صنعتی تعمیم داد او کار خود را با فرض رقابت کامل بین تولیدکنندگان و فروشندگان و تحرک کامل عوامل تولید شروع کرد‌. هو ور در مقایسه با تئوری وبر هزینه‌ها را با روش واقع‌گرایانه به هزینه‌های حمل و نقل و هزینه‌های تولید تقسیم کرد.
۲ـ۴ـ۵ـ تئوری حداکثر کردن درآمد آگوست لوش
در سال ۱۹۴۰ آگوست لوش[۱۱] تئوری عمومی مکان‌یابی خود را با توجه به تقاضا و میزان درآمد تحصیل شده بعنوان عامل مهم منتشر کرد. از نتایج مطالعات لوش روشن می‌شود که سعی و توجه او توصیف مکان‌یابی فعالیت‌های اقتصادی در دنیا واقعی نیست‌. آگوست لوش یک اقتصاد فضایی را که در آن اثرات تقاضا بر مکان‌یابی غالب بررسی می‌کند.
۲ـ۴ـ۶ـ تئوری حداکثر کردن سود از نظر ایزارد[۱۲] و گرین هات[۱۳]
در عمل هزینه و درآمد واحد صنعتی به‌رغم فروض روش حداقل هزینه و حداکثر کردن درآمد متفاوت است‌، بنابراین باید گفت که مکان بهینه جایی است که بتواند بیشترین سود را بدست دهد، به‌رغم منطقی بودن روش حداکثر کردن سود و با توجه به نفوذ تئوری وبر و مشکلات مربوط به تعیین مکان حداکثر سود هنوز هم روش حداقل کردن هزینه‌ها برای مکان‌یابی بهینه فعالیت‌ها عمومیت بیشتری دارد .
۲ـ۴ـ۷ـ مدل گرافیکی برای تشریح سه روش تئوری‌، هزینه و درآمد و سود (تئوری مکان‌یابی صنعتی اسمیت)
اسمیت[۱۴] برای نشان دادن تأثیر تفاوت مکان و فضا در هزینه‌، درآمد و سود بر تصمیم انتخاب مکان سه روش تئوریک فوق جمع‌بندی می‌کند‌، اسمیت برای نشان دادن اثر تغییرات مکان در هزینه‌، درآمد و سود بر مکان‌یابی سه حالت در نظر می‌گیرد:
الف) ثابت بودن درآمد و متغیر بودن هزینه
ب) ثابت بودن هزینه و متغیر بودن درآمد
ج) متغیر بودن هزینه و درآمد
از دیدگاه اسمیت برای مشخص شدن نقطه حداکثر سود محدوده مکانی سودآوری نیز مشخص می‌شود در مکان‌یابی محدوده زمانی سودآوری ممکن است سود حداکثر شود‌. تجربیات نشان می‌دهد که در نظر گرفتن محدوده مکانی سودآوری برای کارهای عملی بسیار مفید است‌. مکان‌یابی بهینه بنگاه‌ها عمدتاً با عامل حداکثر سود تحلیل می‌شود ولی با توجه به جمع‌بندی اسمیت می‌توان گفت سودآوری بنگاه مربوط به عامل هزینه‌ها و درآمدها است .
۲ـ۴ـ۸ـ تعریف توسعه از منظر جامعه‌شناسان کلاسیک
برخی در تعریف توسعه بر روند تاریخی آن پافشاری کرده‌اند و توسعه را عبارت از مرگ تدریجی نظام کهن و تولید و رشد تدریجی نظام تازه از زندگی تعریف نموده‌اند که این نظام تازه خود مرحله و شرایط تاریخی تازه‌ای برای جامعه خواهد بود. اندیشمندان کلاسیک اجتماعی همچون اسپنسر[۱۵]، دورکیم[۱۶]، مارکس وبر[۱۷]، تونیس[۱۸]، کنت[۱۹] در این جرگه قرار می‌گیرند.
۲ـ۴ـ۹ـ تغییر اجتماعی
تغییر اجتماعی عبارت است از تغییری قابل رؤیت در طول زمان به‌صورتی که موقتی و یا کم دوام نباشد، بر روی ساخت یا وظایف سازمان اجتماعی یک جامعه اثر گذارد و جریان تاریخ آن را دگرگون نماید (روشه، ۱۳۶۶ :۷).
از دیدگاه کارکردی ساختاری دو نوع تغییر را از یکدیگر متمایز می‌کند:
الف) تغییر متعادل ب) تغییر ساختی
الف) تغییر متعادل نوعی فرایند است که به‌واسطه آن بدون آن‌که نظام اجتماعی دچار دگرگونی کامل شود، جای خود را به تعادل و توازنی جدید می‌دهد. در این نوع تغییر بخش‌هایی از نظام اجتماعی مورد دگرگونی و تغییر واقع می‌شوند.
ب) تغییر ساختی، به آن نوع تغییری گفته می‌شود که کلیت نظام اجتماعی دچار دگرگونی و به واسطه آن نظام جدیدی جایگزین نظام قبلی شود.
تأکید پارسونز[۲۰] بر تغییر نوع اول است.
۲ـ۴ـ۱۰ـ نسبت مفهوم توسعه با مفهوم تغییرات اجتماعی
مفهوم توسعه فقط بعضی از تغییرات در درجه اول درآمد و رفاه اجتماعی را دربر می‌گیرد و سایر تغییرات، مانند قشربندی اجتماعی، تحولات جمعیتی و. . . را شامل نمی‌شود.
۲ـ۴ـ۱۰ـ۱ـ مفروضات مفهوم تغییر اجتماعی
۱ـ بی‌طرفانه است.
۲ـ تکامل‌گرا یا خطی نیست.
۳ـ لزوماً بر بهبود تأکید ندارد.
۴ـ امروزه مفهوم تغییر اجتماعی در علوم اجتماعی شامل دو برداشت می‌شود:
۲ـ۴ـ۱۰ـ۲ـ برداشت وسیع
معمولاً در نظریه‌های فرهنگی و مردم‌شناسی مطرح می‌شود و تقریباً همان معنی توسعه را دارد که البته از بار ایدئولوژیکی آن کاسته است.
۲ـ ۴ـ۱۰ـ۳ـ برداشت محدود
برداشت محدود که عمدتاً جامعه‌شناسان بکار برده می‌شد، تاریخ بشر را مدنظر ندارد، بلکه نسبتاً مطالعه‌ی تغییراتی که منحصر به واقعیت‌های اجتماعی یک دوره است مورد توجه قرار می‌دهد.
۲ـ۴ـ۱۱ـ مفهوم توسعه ‌نیافتگی از نظر فورتادو[۲۱]
فورتادو در تعریف توسعه‌ نیافتگی می‌گوید: توسعه‌ نیافتگی وضعیتی است که به‌دلیل عدم هماهنگی بین عوامل اقتصادی و تکنولوژی کاربردی، امکان استفاده همزمان از سرمایه و نیروی کار در جامعه میسر نیست. به‌طور کلی توسعه‌ نیافتگی را وضعیتی دانست که ناشی از روابط نابرابر بین کشورهای توسعه نیافته و توسعه یافته می‌باشد. بنابراین توسعه نیافتگی را در پیوند با پویش‌هایی که از خارج به کشورهای توسعه نیافته تحمیل شده و نمود عینی عنصر وابستگی به نظام سرمایه‌داری جهانی است. در نظر گرفته‌اند (فورتادو، ۱۹۶۹: ۱۴۱).
۲ـ۴ـ۱۲ـ آلفرد سوی‌: جهان سوم
اصطلاح جهان سوم برای اولین بار در سال ۱۹۵۲ توسعه آلفرد سوی Alfred Sauvy جمعیت‌شناس فرانسوی مطرح شد و در دهه هفتاد و با انتشار کتاب‌هایی چون: جهان سوم توسط پیتر ورسلی ۱۹۶۴) Peter Worsely) و دنیای سه‌گانه توسعه توسط ایرونیگ لوئیس هوروتیز Louis Horowitz Irving (1966) به‌عنوان مفهومی فراگیر مطرح شد.
کشورهای جهان سوم به کشورهایی اطلاق می‌شود که علی‌رغم تفاوت‌های گوناگون از سه نظر وجه مشترک داشتند: کشورهایی بودند فقیر، رهایی یافته از بند استعمار و در جنگ سرد بین ابر قدرت غرب و شرق. عده‌ای نیز معتقدند که در دوران جنگ سرد کشورهایی که امروزه موسوم به کشورهای غیر متعهد هستند کنفرانسی را در باند ونگ اندونزی در سال ۱۹۵۵ تشکیل دادند و در پی آن بودند که سیاست عدم وابستگی و عدم تعهد به کشورهای بلوک غرب و شرق را دنبال کنند. این کشورها را نیز کشورهای جهان سوم نامیده شد. یوگسلاوی، هند‌، اندونزی‌، مصر از بانیان این کنفرانس بودند.
گروهی نیز به پیروی از تز رهبران چین جهان را به سه قسمت تقسیم می‌کنند. جهان اول را ابر قدرت‌ها می‌دانند، جهان دوم را جهان کشورهای اروپایی و نیروهای بینابینی تلقی می‌کنند و جهان سوم را دربرگیرنده تمامی کشورهای باقیمانده می‌دانند.
۲ـ۴ـ۱۳ـ تو دارو جهان سوم
تو دارو جهان سوم را شامل حدود ۱۱۸ کشور می‌دانست که سطح نازل زندگی نرخ‌های رشد زیاد جمعیت، سطح پایین درآمد سرانه و بالاخره وابستگی اقتصادی و فنی به اقتصادهای جهان اول و دوم از مشخصات بارز این کشورهاست (تو دارو، جلد دوم: ۹۱۵).
۲ـ۴ـ۱۴ـ مفهوم کشورهای در حال توسعه یا کشورهای رشد یابنده(Developing Countries)
کشورهای رشد یابنده را بر اساس تفاوت‌های موجودشان می‌توان به سه گروه تقسیم کرد:
۱ـ شامل کشورهای آسیایی است که از لحاظ سطح و ساخت اقتصادی وضع متوسطی دارند. از نظر کشاورزی واپس مانده‌اند، میزان شهرنشینی در آن‌ ها پایین است، برخی از آن‌ ها نفت‌خیزند و برخی مانند هند اقتصاد متنوعی دارند.
۲ـ کشورهای آفریقایی که عقب‌مانده‌ترین کشورها از لحاظ سطح و توسعه اقتصادی محسوب می‌شوند. کشاورزی بر صنعت برتری دارد و شهرنشینی پایین است.
۳ـ کشورهای آمریکای لاتین که از جهت رشد اقتصادی و میزان شهرنشینی موقعیت ممتازه در بین کشورهای رشد یابنده دارند. سرمایه‌داری در برخی از آن‌ ها رشد سریعی داشته است. مانند برزیل و آرژانتین که در راه توسعه، صنعتی گام‌های بلندی برداشته.
۲ـ۴ـ۱۵ـ توسعه پایدار
اگر منظور از توسعه، گسترش امکانات زندگی انسان‌هاست، این امر نه تنها در مورد نسل حاضر بلکه نسل‌های آینده نیز باید مدنظر باشد. منظور از توسعه پایدار تنها محافظت از محیط زیست نیست. بلکه مفهوم جدیدی از رشد اقتصادی است، که عدالت و امکانات زندگی را برای تمامی مردم جهان و نه تعداد اندکی افراد برگزیده مورد تأکید قرار می‌دهد. توسعه پایدار به‌معنی عدم تحمیل آسیب‌های اقتصادی، اجتماعی و یا زیست محیطی به نسل‌های آینده است (رحمانی، ۱۳۷۲: ۸۴).
۲ـ۴ـ۱۶ـ نوسازی دانیل لرنر[۲۲]
واژه مدرنیزاسیون از زبان فارسی به مفاهیمی چون نوسازی، امروزی شدن و متجدّد شدن ترجمه شده است. دانیل لرنر فرایند تغییر اجتماعی به نحوی که کشورهای کمتر توسعه یافته خصایص معرف جوامع توسعه یافته را کسب کنند.

 

برای دانلود متن کامل پایان نامه به سایت fotka.ir مراجعه نمایید.