اولاف فاس[۵] (۱۹۹۷) در پژوهشی با عنوان (تأکید بر اهمیت صنایع کوچک مقیاس در مناطق روستایی) مورد بررسی قرار داده و به این نتایج نشان میدهد: اشتغالزایی بیشتر در مناطق روستایی نسبت به مناطق شهری.
اسکینر[۶] (۲۰۰۳) در پژوهشی با عنوان (مقررات اجتماعی و زیست محیطی در مناطق روستایی چین) نتیجه بدست آمده نشان میدهد: کسب درآمد و کاهش شکاف درآمدی در سطح روستا، اشتغالزایی و جذب نیروی کار روستایی.
تصویر درباره جامعه شناسی و علوم اجتماعی
۲ـ۳ـ۲ـ تحقیقات انجام شده در داخل
در بخش ادبیات تحقیق، پیشینه مسئله یا نتایج تحقیقات دیگران و نیز قضایای کلی و نظریههای مرتبط با مسئله تحقیق گردآوری شده و بر این اساس نمونهای از تحقیقاتی که دربارهی نقش شهرکها و نواحی صنعتی در وضعیت زندگی جامعه روستایی بهویژه شاغلان، شهرکهای صنعتی انجام شده، در این بخش بهصورت خلاصه بیان شده است.
تحقیقی با عنوان اثرات اجتماعی ـ اقتصادی شهرکهای صنعتی در نواحی روستایی (مطالعه موردی: شهرک صنعتی مشهد) توسط سیّد حسن مطیعی لنگرودی انجام گرفته است. یافتههای تحقیق نشان میدهد که این شهرک توانسته است تعداد زیادی از جمعیت روستاهای اطراف را جذب کار نماید و در زمینه ارتقای کیفی زندگی آنان مؤثر واقع شود. ایجاد و گسترش صنعت در نواحی روستایی عامل ایجاد فعالیتهای تلفیقی با کشاورزی و صنعتی در نواحی روستایی است و توان اشتغالزایی و بهدنبال آن کسب درآمد در نواحی روستایی را افزایش میدهد (مطیعی لنگرودی، ۱۳۷۳).
عکس مرتبط با اقتصاد
مطالعه ارزیابی اثرات زیست محیطی شهرک صنعتی (۲) اردبیل عنوان تحقیق دیگری است که توسط حسین شیخ جباری انجام شده است. از مهمترین پیامدهای مثبت طرح میتوان به ایجاد اشتغال و رفاه نسبی، کاهش مهاجرت، کاهش مفاسد اجتماعی و سلامت روانی جامعه، کمک به افزایش طرحهای توسعه آتی در منطقه بهویژه در بخش صنعت و افزایش ارزش افزوده ناشی از نیروی کار، تبدیل مواد اولیه به محصولات قابل مصرف در تولیدات صنعتی (شیخ جباری، ۱۳۸۴).
نتیجه تصویری درباره سلامت روانی
در پژوهشی با عنوان (تحلیل اثرات اقتصادی، اجتماعی نواحی صنعتی در توسعه نواحی روستایی (مطالعه موردی ناحیه صنعتی سلیمان آباد تنکابن) توسط رضوانی و همکاران انجام داده است: نتیجه تحقیق بدین صورت است. پژوهش فوق بهمنظور تحلیل اثرات اقتصادی، اجتماعی نواحی صنعتی بر نواحی روستایی انجام شده است. ناحیه صنعتی، سلیمانآباد در شهرستان تنکابن بهعنوان نمونه انتخاب و اثرات آن در قالب متغیرهای اقتصادی، اجتماعی، مطالعه شده است. دادههای مورد استفاده میدانی بوده که با تکمیل پرسشنامه، از کارگران شاغل در واحدهای صنعتی جمع آوری شده است، نتایج بدست آمده بیانگر ارتقاء کلی شاخصهای اقتصادی، اجتماعی روستاییان شاغل پس از ایجاد ناحیه صنعتی بوده و آثار منفی در زمینههای بیمه اجتماعی، اشتغال و درآمد، مشارکت توسعه مسکن، تغذیه و رفاه اجتماعی بههمراه داشته است (رضوانی و همکاران، ۱۳۸۶).
طاهرخانی (۱۳۸۰) در پژوهشی، تحت عنوان نقش نواحی صنعتی در توسعه مناطق روستایی، مطالعه موردی: نواحی صنعتی روستایی استان مرکزی با مطالعه موردی استان مرکزی در سطح ۵ ناحیه صنعتی و ۸۵ نفر از شاغلین واحدهای تولیدی نتیجه گرفت که ایجاد فرصتهای شغلی برای روستاییان موفقیتآمیز نبوده است. چراکه اکثر شاغلین نواحی صنعتی روستایی را ساکنین مناطق شهری تشکیل میدهند. استفاده اندک از منابع محلی، عدم صدور کالاهای تولیدی و فقدان نظام آموزش از دیگر یافتههای تحقیق است. بررسی شاخصهای تولیدی و فقدان نظام آموزش از دیگر یافتههای تحقیق است. بررسی شاخصهای توسعه نزد شاغلین نواحی صنعتی و ساکن در مناطق روستایی در دوره قبل و بعد از اشتغال بیانگر وجود تفاوت معنادار در الگوی مصرفی مواد غذایی و استفاده کالاهای با دوام است. همچنین مالکیت خصوصی مسکن، بیمه تأمین اجتماعی، مشارکتهای روستایی و ضریب امنیت شغلی در دوره قبل و بعد از اشتغال در سطح ۵% آلفا از تفاوت معناداری برخوردار است.
پاشازاده (۱۳۹۱) بررسی اثرات اقتصادی ـ معیشتی، شهرکهای صنعتی در توسعه نواحی روستایی شهرک صنعتی گرمی، نتیجه تحقیق: در این تحقیق مشخص شد که بیش از نیمی از شاغلین روستایی شهرک صنعتی در روستاهای با فاصله ۱ تا ۵ کیلومتری و حدود ۸۲% در روستاهای با فاصله ۱۵ کیلومتری از شهرک صنعتی سکونت دارند. یافتههای تحقیق نشان میدهد که واحدهای تولیدی شهرک صنعتی گرمی زمینهساز بهبود سطح زندگی شاغلین روستایی نسبت به دوره قبل از اشتغال شده است، بهطوری که امنیت شغلی، تغییر در وضعیت مسکن، تغییر در الگوی مصرف مواد غذایی و کالاهای بادوام، میزان مشارکت و ادامه زندگی در روستا از پیامدهای بارز شهرک صنعتی بر روی زندگی شاغلان روستایی بوده است.
محمدی مظفری (۱۳۸۳) در تحقیقی بهعنوان (عوامل مؤثر بر مکانیابی شهرکهای صنعتی با توجه به شاخصهای توسعه پایدار) معتقد است از آنجاییکه در ایران بیشتر فعالیتها دولتی است به همان میزان دولت در سازماندهی و توزیع جغرافیای استقرار فعالیتهای صنعتی اثرگذار میباشد. به ادعای او توزیع ناعادلانه امکانات در سطوح ملی و محلی و بین مناطق از جمله مشکلاتی است که باعث مهاجرت مردم به شهرهای بزرگتر میشود. بنابراین میتوان از طریق مکانیابی مناسب ضمن غلبه بر مشکل مذکور از طریق رونق بیشتر مناطق مختلف شکافهای ایجاد شده و نابرابری بین مناطق را برطرف کرد.
شاد و همکاران (۱۳۸۸) در پژوهشی بهعنوان (عوامل مؤثر بر مکانیابی شهرکهای صنعتی با توجه به شاخصهای توسعه پایدار) شهرکهای صنعتی استان آذربایجان شرقی با در نظر گرفتن عوامل طبیعی، وزش باد، شیب زمین، زلزله، رودخانه، و. . . امکانات زیربنایی (آب، برق، گاز، تلفن) محیط زیست (آلودگی هوا، حفاظت از جنگلها و مراتع، جلوگیری از انقراض نسل حیوانات و. . .) و دسترسیها (جاده، راه آهن، نیروی کار، امکانات آموزشی درمانی و. . .) با عنوان فاکتورهای مؤثر در مکانیابی شهرکهای صنعتی و مدلهای تلفیقی مدل همپوشانی شاخص، جمع فازی، فازی گاما، ژنتیک در فرایند مکانیابی مورد بررسی قرار دادند. چهار عامل ذکر شده در مدلهای مذکور مقایسه شده است. نتایج تحقیق نشان میدهد که بهترین مدل برای مکانیابی شهرکهای صنعتی با توجه به فاکتورهای یاد شده مدل همپوشانی شاخص میباشد.
عکس مرتبط با محیط زیست
۲ـ۴ـ تئوریهای کاربردی طرح
۲ـ۴ـ۱ـ مایکل تودارو[۷]: تعریف توسعه
معتقد است که توسعه را باید جریانی چند بعدی دانست که مستلزم تغییرات اساسی در ساخت اجتماعی، طرز تلقی عامه مردم و نهادهای ملی و نیز تسریع رشد اقتصادی، کاهش نابرابری و ریشه کن کردن فقر مطلق است. توسعه در اصل باید نشان دهد که مجموعه نظام اجتماعی، هماهنگ با نیازهای متنوع اساسی و خواستههای افراد و گروههای اجتماعی در داخل نظام، از حالت نامطلوب زندگی گذشته خارج شده و به سوی وضع یا حالتی از زندگی که از نظر مادی و معنوی بهتر است، سوق مییابد (تودارو، ۱۳۶۶: ۱۳۵).
۲ـ۴ـ۲ـ تئوری حداقل کردن هزینه (تئوری لانهارد)
بیست سال قبل از ارائه تئوری مکانیابی صنعتی بطور جامع توسط وبر، لانهارد[۸] بطور جزییتر به این امر همت گماشته بود. لانهارد کوشش کرد نشان دهد که چگونه میتوان مکانیابی بهینه را در شرایط ساده دو منبع مواد اولیه و یک بازار بوسیله رئوس یک مثلث نشان دهد. این نویسنده همچنین دیدگاهی را براساس ناحیه بازاری در دسترس توسعه داد .
۲ـ۴ـ۳ـ تئوری وبر
تولد تئوری مکانیابی صنعتی به سال ۱۹۰۹ بر میگردد. یعنی زمانی که وبر[۹] منتشر کرد. وبر تحقیق uber den standortder industrien کتاب خود را بنام خود را بر صنایع کارخانهای محدود کرد. وبر بهمنظور اشاره به پیچیدگیهای دنیای واقعی سه فرض اساسی دارد. اول اینکه محل جغرافیایی مواد خام معلوم است و این مواد اولیه فقط در برخی مکانها قابل دسترسی است. دوم اینکه موقعیت و اندازه مکانهای مصرف روشن است و بازار از چند نقطه مجزا و جدا از هم تشکیل شده است، فرض سوم این است که چندین مکان ثابت برای عرضه نیروی کار وجود دارد بطوریکه این نیروی کار دارای تحرک نبوده و عرضه آن در دستمزد جاری نامحدود است. در دنیای ساده وبر سه عامل بر مکانیابی صنعتی اثر میکنند، این عوامل عبارتند از: دو عامل عمومی منطقهای یعنی هزینههای نیروی کار و حمل و نقل و عامل محلی نیروهای مجتمع یا عدم تجمع، وبر ابتدا در مدل خود حداقل کردن هزینههای حمل و نقل را وارد میکند و سپس عامل هزینههای نیروی کار و عامل صرفههای ناشی از تجمع را نیز وارد مدل میکند، وبر حداقل هزینه حمل و نقل را با مثلث مکانیابی نشان داده است و بنابراین اول یک نقطه مصرف © و دو منبع مواد اولیه (M1، M2) را در نظر میگیرد، مکان حداقل هزینه (P) نقطهای است که کل وزن ضرب در فاصله (تن ـ میل مربوط به محل مواد اولیه و محصول) حداقل شود. بعبارت دیگر هدف پیدا کردن نقطه در مثلث است که مجموع فواصل این نقطه از رئوس مثلث حداقل شود، از روشهای مختلف میتوان این نقطه را پیدا کرد.
۲ـ۴ـ۴ـ نظریه هو ور
هو ور[۱۰] در سال ۱۹۳۷ تحقیقات خود را در زمینه کفش و چرم منتشر کرد و در سال ۱۹۴۸ کار خود را با دقت بیشتری به مکانیابی فعالیتهای صنعتی تعمیم داد او کار خود را با فرض رقابت کامل بین تولیدکنندگان و فروشندگان و تحرک کامل عوامل تولید شروع کرد. هو ور در مقایسه با تئوری وبر هزینهها را با روش واقعگرایانه به هزینههای حمل و نقل و هزینههای تولید تقسیم کرد.
۲ـ۴ـ۵ـ تئوری حداکثر کردن درآمد آگوست لوش
در سال ۱۹۴۰ آگوست لوش[۱۱] تئوری عمومی مکانیابی خود را با توجه به تقاضا و میزان درآمد تحصیل شده بعنوان عامل مهم منتشر کرد. از نتایج مطالعات لوش روشن میشود که سعی و توجه او توصیف مکانیابی فعالیتهای اقتصادی در دنیا واقعی نیست. آگوست لوش یک اقتصاد فضایی را که در آن اثرات تقاضا بر مکانیابی غالب بررسی میکند.
۲ـ۴ـ۶ـ تئوری حداکثر کردن سود از نظر ایزارد[۱۲] و گرین هات[۱۳]
در عمل هزینه و درآمد واحد صنعتی بهرغم فروض روش حداقل هزینه و حداکثر کردن درآمد متفاوت است، بنابراین باید گفت که مکان بهینه جایی است که بتواند بیشترین سود را بدست دهد، بهرغم منطقی بودن روش حداکثر کردن سود و با توجه به نفوذ تئوری وبر و مشکلات مربوط به تعیین مکان حداکثر سود هنوز هم روش حداقل کردن هزینهها برای مکانیابی بهینه فعالیتها عمومیت بیشتری دارد .
۲ـ۴ـ۷ـ مدل گرافیکی برای تشریح سه روش تئوری، هزینه و درآمد و سود (تئوری مکانیابی صنعتی اسمیت)
اسمیت[۱۴] برای نشان دادن تأثیر تفاوت مکان و فضا در هزینه، درآمد و سود بر تصمیم انتخاب مکان سه روش تئوریک فوق جمعبندی میکند، اسمیت برای نشان دادن اثر تغییرات مکان در هزینه، درآمد و سود بر مکانیابی سه حالت در نظر میگیرد:
الف) ثابت بودن درآمد و متغیر بودن هزینه
ب) ثابت بودن هزینه و متغیر بودن درآمد
ج) متغیر بودن هزینه و درآمد
از دیدگاه اسمیت برای مشخص شدن نقطه حداکثر سود محدوده مکانی سودآوری نیز مشخص میشود در مکانیابی محدوده زمانی سودآوری ممکن است سود حداکثر شود. تجربیات نشان میدهد که در نظر گرفتن محدوده مکانی سودآوری برای کارهای عملی بسیار مفید است. مکانیابی بهینه بنگاهها عمدتاً با عامل حداکثر سود تحلیل میشود ولی با توجه به جمعبندی اسمیت میتوان گفت سودآوری بنگاه مربوط به عامل هزینهها و درآمدها است .
۲ـ۴ـ۸ـ تعریف توسعه از منظر جامعهشناسان کلاسیک
برخی در تعریف توسعه بر روند تاریخی آن پافشاری کردهاند و توسعه را عبارت از مرگ تدریجی نظام کهن و تولید و رشد تدریجی نظام تازه از زندگی تعریف نمودهاند که این نظام تازه خود مرحله و شرایط تاریخی تازهای برای جامعه خواهد بود. اندیشمندان کلاسیک اجتماعی همچون اسپنسر[۱۵]، دورکیم[۱۶]، مارکس وبر[۱۷]، تونیس[۱۸]، کنت[۱۹] در این جرگه قرار میگیرند.
۲ـ۴ـ۹ـ تغییر اجتماعی
تغییر اجتماعی عبارت است از تغییری قابل رؤیت در طول زمان بهصورتی که موقتی و یا کم دوام نباشد، بر روی ساخت یا وظایف سازمان اجتماعی یک جامعه اثر گذارد و جریان تاریخ آن را دگرگون نماید (روشه، ۱۳۶۶ :۷).
از دیدگاه کارکردی ساختاری دو نوع تغییر را از یکدیگر متمایز میکند:
الف) تغییر متعادل ب) تغییر ساختی
الف) تغییر متعادل نوعی فرایند است که بهواسطه آن بدون آنکه نظام اجتماعی دچار دگرگونی کامل شود، جای خود را به تعادل و توازنی جدید میدهد. در این نوع تغییر بخشهایی از نظام اجتماعی مورد دگرگونی و تغییر واقع میشوند.
ب) تغییر ساختی، به آن نوع تغییری گفته میشود که کلیت نظام اجتماعی دچار دگرگونی و به واسطه آن نظام جدیدی جایگزین نظام قبلی شود.
تأکید پارسونز[۲۰] بر تغییر نوع اول است.
۲ـ۴ـ۱۰ـ نسبت مفهوم توسعه با مفهوم تغییرات اجتماعی
مفهوم توسعه فقط بعضی از تغییرات در درجه اول درآمد و رفاه اجتماعی را دربر میگیرد و سایر تغییرات، مانند قشربندی اجتماعی، تحولات جمعیتی و. . . را شامل نمیشود.
۲ـ۴ـ۱۰ـ۱ـ مفروضات مفهوم تغییر اجتماعی
۱ـ بیطرفانه است.
۲ـ تکاملگرا یا خطی نیست.
۳ـ لزوماً بر بهبود تأکید ندارد.
۴ـ امروزه مفهوم تغییر اجتماعی در علوم اجتماعی شامل دو برداشت میشود:
۲ـ۴ـ۱۰ـ۲ـ برداشت وسیع
معمولاً در نظریههای فرهنگی و مردمشناسی مطرح میشود و تقریباً همان معنی توسعه را دارد که البته از بار ایدئولوژیکی آن کاسته است.
۲ـ ۴ـ۱۰ـ۳ـ برداشت محدود
برداشت محدود که عمدتاً جامعهشناسان بکار برده میشد، تاریخ بشر را مدنظر ندارد، بلکه نسبتاً مطالعهی تغییراتی که منحصر به واقعیتهای اجتماعی یک دوره است مورد توجه قرار میدهد.
۲ـ۴ـ۱۱ـ مفهوم توسعه نیافتگی از نظر فورتادو[۲۱]
فورتادو در تعریف توسعه نیافتگی میگوید: توسعه نیافتگی وضعیتی است که بهدلیل عدم هماهنگی بین عوامل اقتصادی و تکنولوژی کاربردی، امکان استفاده همزمان از سرمایه و نیروی کار در جامعه میسر نیست. بهطور کلی توسعه نیافتگی را وضعیتی دانست که ناشی از روابط نابرابر بین کشورهای توسعه نیافته و توسعه یافته میباشد. بنابراین توسعه نیافتگی را در پیوند با پویشهایی که از خارج به کشورهای توسعه نیافته تحمیل شده و نمود عینی عنصر وابستگی به نظام سرمایهداری جهانی است. در نظر گرفتهاند (فورتادو، ۱۹۶۹: ۱۴۱).
۲ـ۴ـ۱۲ـ آلفرد سوی: جهان سوم
اصطلاح جهان سوم برای اولین بار در سال ۱۹۵۲ توسعه آلفرد سوی Alfred Sauvy جمعیتشناس فرانسوی مطرح شد و در دهه هفتاد و با انتشار کتابهایی چون: جهان سوم توسط پیتر ورسلی ۱۹۶۴) Peter Worsely) و دنیای سهگانه توسعه توسط ایرونیگ لوئیس هوروتیز Louis Horowitz Irving (1966) بهعنوان مفهومی فراگیر مطرح شد.
کشورهای جهان سوم به کشورهایی اطلاق میشود که علیرغم تفاوتهای گوناگون از سه نظر وجه مشترک داشتند: کشورهایی بودند فقیر، رهایی یافته از بند استعمار و در جنگ سرد بین ابر قدرت غرب و شرق. عدهای نیز معتقدند که در دوران جنگ سرد کشورهایی که امروزه موسوم به کشورهای غیر متعهد هستند کنفرانسی را در باند ونگ اندونزی در سال ۱۹۵۵ تشکیل دادند و در پی آن بودند که سیاست عدم وابستگی و عدم تعهد به کشورهای بلوک غرب و شرق را دنبال کنند. این کشورها را نیز کشورهای جهان سوم نامیده شد. یوگسلاوی، هند، اندونزی، مصر از بانیان این کنفرانس بودند.
گروهی نیز به پیروی از تز رهبران چین جهان را به سه قسمت تقسیم میکنند. جهان اول را ابر قدرتها میدانند، جهان دوم را جهان کشورهای اروپایی و نیروهای بینابینی تلقی میکنند و جهان سوم را دربرگیرنده تمامی کشورهای باقیمانده میدانند.
۲ـ۴ـ۱۳ـ تو دارو جهان سوم
تو دارو جهان سوم را شامل حدود ۱۱۸ کشور میدانست که سطح نازل زندگی نرخهای رشد زیاد جمعیت، سطح پایین درآمد سرانه و بالاخره وابستگی اقتصادی و فنی به اقتصادهای جهان اول و دوم از مشخصات بارز این کشورهاست (تو دارو، جلد دوم: ۹۱۵).
۲ـ۴ـ۱۴ـ مفهوم کشورهای در حال توسعه یا کشورهای رشد یابنده(Developing Countries)
کشورهای رشد یابنده را بر اساس تفاوتهای موجودشان میتوان به سه گروه تقسیم کرد:
۱ـ شامل کشورهای آسیایی است که از لحاظ سطح و ساخت اقتصادی وضع متوسطی دارند. از نظر کشاورزی واپس ماندهاند، میزان شهرنشینی در آن ها پایین است، برخی از آن ها نفتخیزند و برخی مانند هند اقتصاد متنوعی دارند.
۲ـ کشورهای آفریقایی که عقبماندهترین کشورها از لحاظ سطح و توسعه اقتصادی محسوب میشوند. کشاورزی بر صنعت برتری دارد و شهرنشینی پایین است.
۳ـ کشورهای آمریکای لاتین که از جهت رشد اقتصادی و میزان شهرنشینی موقعیت ممتازه در بین کشورهای رشد یابنده دارند. سرمایهداری در برخی از آن ها رشد سریعی داشته است. مانند برزیل و آرژانتین که در راه توسعه، صنعتی گامهای بلندی برداشته.
۲ـ۴ـ۱۵ـ توسعه پایدار
اگر منظور از توسعه، گسترش امکانات زندگی انسانهاست، این امر نه تنها در مورد نسل حاضر بلکه نسلهای آینده نیز باید مدنظر باشد. منظور از توسعه پایدار تنها محافظت از محیط زیست نیست. بلکه مفهوم جدیدی از رشد اقتصادی است، که عدالت و امکانات زندگی را برای تمامی مردم جهان و نه تعداد اندکی افراد برگزیده مورد تأکید قرار میدهد. توسعه پایدار بهمعنی عدم تحمیل آسیبهای اقتصادی، اجتماعی و یا زیست محیطی به نسلهای آینده است (رحمانی، ۱۳۷۲: ۸۴).
۲ـ۴ـ۱۶ـ نوسازی دانیل لرنر[۲۲]
واژه مدرنیزاسیون از زبان فارسی به مفاهیمی چون نوسازی، امروزی شدن و متجدّد شدن ترجمه شده است. دانیل لرنر فرایند تغییر اجتماعی به نحوی که کشورهای کمتر توسعه یافته خصایص معرف جوامع توسعه یافته را کسب کنند.
برای دانلود متن کامل پایان نامه به سایت fotka.ir مراجعه نمایید.
موضوعات: بدون موضوع
[سه شنبه 1400-01-24] [ 10:57:00 ب.ظ ]