بنددوم : بررسیوضعیتکودکاندرکشورهایاسلامیوآثارتعارضاتمسلحانهبرآنان……………………………….۴۷
الف: وضعیتکودکانوآثارجنگبرآناندرافغانستان……………………………………………………………………….۴۷
ب: بررسیوضعیتکودکانوتأثیرجنگبرآناندرعراق…………………………………………………………………….۵۰
ج: بررسیوضعیتکودکانوآثارجنگبرآناندرسایرکشورهایاسلامی…………………………………………………۵۳
بندسوم : میثاق حقوقکودکدراسلام………………………………………………………………………………………..۵۶
نتیجه……………………………………………………………………………………………………………………………….۵۹
فصل سوم : مخاصماتمسلحانهوحقوقکودک……………………………………………………………………………۶۱
گفتاراول : حقوقکودکدراسنادبین المللی………………………………………………………………………………….۶۲
گفتاردوم : بررسیاسنادویژهکودکان…………………………………………………………………………………………۶۳
بنداول : یونیسف………………………………………………………………………………………………………………..۶۳
بنددوم : کنوانسیونحقوقکودکوپروتکلدوم۲۰۰۰……………………………………………………………………..۶۵
بندسوم : ازاجلاسسرانجهان۱۹۹۰تاآخرینگزارشجهانی۲۰۰۷…………………………………………………….۶۶
بندچهارم : اسنادمنطقهای………………………………………………………………………………………………………۶۸
گفتارسوم : حمایتهایبین المللیازکودکاندرمخاصماتمسلحانه……………………………………………………۶۹
بنداول : حمایتهایعام……………………………………………………………………………………………………….۷۰
بنددوم : حمایتهایخاص……………………………………………………………………………………………………۷۱
الف: تخلیهکودکانوتأسیسمناطقویژه(پناهگاه)…………………………………………………………………………..۷۱
ب: حمایتازسلامتکودکان………………………………………………………………………………………………….۷۲
ج: شناسایی،تعیینهویتوبازگشتبهخانواده………………………………………………………………………………۷۴
د: آموزشوپرورشکودکان…………………………………………………………………………………………………….۷۵
ه: حمایت ازکودکانآوارهوبیسرپرست…………………………………………………………………………………….۷۶
و: ممنوعیتمجازاتاعدامبرایکودکانومادرانباردار…………………………………………………………………….۷۷
گفتارچهارم : خشونتهایانجامشدهعلیهکودکاندرجنگ……………………………………………………………….۷۸
بنداول : سربازگیریکودکان…………………………………………………………………………………………………..۷۸
بنددوم : تجاوزوخشونتجنسیعلیهدخترانوپسران……………………………………………………………………..۷۹
بندسوم : حملاتسازماندهیشدهوعمدیبهکودکانومدارس…………………………………………………………..۷۹
بندچهارم : بکارگیریکودکاندرعملیاتهایانتحاری…………………………………………………………………….۸۰
نتیجه……………………………………………………………………………………………………………………………….۸۱
ارزیابی کلی………………………………………………………………………………………………………………………۸۳
منابع………………………………………………………………………………………………………………………………..۸۵
ضمائم……………………………………………………………………………………………………………………………..۹۰
Abstract
چکیده:
اینپایان نامهدرسهفصلتدوینشدهاستکهدرفصلاولتعاریفومفاهیمکلی(جنگوکودک)ودرفصلدوم حمایتازکودکاندراسنادوحقوقاسلامیودرفصلسوممخاصماتمسلحانهوحقوقکودکانراموردبررسیقرار میدهیم.
امروزه مهمترین عاملی که زندگی میلیونها کودک را تحت تأثیر خود قرارداده جنگ است، درتمام جنگهایی که تاکنون روی داده، کودکان آسیبهای جبرانناپذیری را متحمل میشوند. میلیونها کودک درجنگها درگیر شدهاند که فقط تماشاگر نبوده بلکه طعمه بودهاند. برخیاز قربانیان دریورش به شهرها و یا کشتارهای دستهجمعی جان خودرا از دست دادهاند. هنوزبرخی از کودکان از تأثیر خشونت جنسی یا محدودیتهای متعدد در درگیریهای مسلحانه که آنها را در معرضگرسنگی یا بیماری قرار میدهد، رنج میبرند. جای بسی نگرانی است که هنوز هزاران نوجوان وکودک در سراسر جهان به صورت زنجیرهای به عنوان جنگجو مورد استفاده قرار میگیرند.
پدیده نامیمون جنگ همهی حقوق کودکان از جمله حقحیات، حقزندگی درکنارخانواده، حق بهداشت، حقپیشرفت و تحصیلکودکان را نقض و تهدیدمیکند. مطابق گزارشهای جدید مجامع بین المللی، سربازگیری اجباری و مشارکت دادن مستقیم کودکان در درگیریها، کشتن و نقص عضو، هجوم به مدارس و بیمارستانها، ربودن، تجاوز و خشونت جنسی و محرومکردن از دسترسی به کمکهای بشردوستانه، مواردی از خشونتهاییاست که در مخاصماتمسلحانه و درگیریها علیه کودکان اعمال میشود.
کنوانسیون حقوقکودک مهمترینسند بین المللی برای حمایت همهجانبه از کودکانمیباشدکه اساس تفکر بین المللی برای بقاء و رشد وحمایت از کودکان را در نظر دارد و آنچه امروزه حقوق بشردوستانه نامیده میشود وهدفش حفظ جان، مال وحیثیت غیرنظامیان، مجروحان، اسرا وسایرکسانیاست که درجنگ شرکت نکردهاند، ازآغاز مورد توجه واهتمام دینمبین اسلام بوده و دیناسلام این هدفانسانی را بهطورجدی مدنظر قرارداده است ودرحالیکه آنچه ما درمخاصمات مسلحانه شاهد آن هستیم بیشترین آسیب را در جنگها کودکان متحمل میشوند.
کودکان حقوق بسیاریازجمله، برخورداری از حقحیات، آموزشوپرورش، سلامت و … را درهر شرایطی دارا میباشند و همهی کشورها باید به این حقوق احترام گذاشته و طرفین هرمخاصمه نیز باید طبق حقوق بینالملل بشردوستانه این قوانین وقواعد را برای حمایت از کودکان رعایت نمایند.
واژگانکلیدی :کودک، جنگ، حقوقاسلام، حقوق بشردوستانه، حقوق بینالملل، کنوانسیون چهارگانه ژنو، میثاق حقوق کودک دراسلام، کنوانسیون حقوق کودک.
مقدمه:
همانگونه که ملاحظه میشود زنان و کودکان عامل برانگیختن و بروز جنگها نیستند، اما همواره به گواه تاریخ بیشترینصدمات رادر اثرمخاصمات و درگیریهایمسلحانه به صورتهای گوناگون و مختلف متحمل شده و میشوند. زنان و کودکان اکثراً هدف خشونتها در منازعات بودهاند واکثریت قربانیان، پناهندگان و آوارگان را تشکیل میدهند.
وجود عامل تبعیض و فرهنگ خشونت علیه کودکان و زنان در تمام جوامع وجود دارد، اما با برافروخته شدن آتشجنگ وتعارضاتمسلحانه این موضوع بیشتر تشدیدمیشود. یکی از ویژگیهای جنگهای معاصر آثاردهشتناک آن برمردم عادی بویژه کودکان است. کودکان نیمی از قربانیان جنگها ومخاصماترا به اشکال گوناگون به خود اختصاص دادهاند. براساسآمارها در بیشاز ۳۶ کشور جهان کودکان قربانی تعارضات مسلحانه هستند. ازآغازدههینودمیلادی بیشاز دومیلیون کودککشته، دوازده میلیون مجروح و معلول و دهها میلیون کودک نیز براثر درگیریهایمسلحانهآواره وپناهنده گردیدهاند. درکناراینآمار بیشاز۳۰۰ هزارنفر بطورمستقیم بهعنوان سرباز درجنگها شرکت داشتهاند، هم چنین میتوان به اشکال مختلف خشونت نسبت به کودکان به ویژه دختران و آثار ناشی از آن، از جمله بیماریهایی نظیر ایدز و… اشاره نمود.
حمله به مدارس و بیمارستانها، جلوگیری ازدسترسی به کمکهای بشردوستانه، خرید وفروش کودکان در طول جنگ و اعمال دیگر، بخشکوچکیازآثار جنگ نسبت به کودکان است[۱].
بااذعان بهاینکهکودک بهعنوان قشرآسیبپذیرجامعه درزمان بحران واضطرارینیزنیازمندرشد ونمو است، حمایتهاییرا میطلبدکهاینحمایتها دراسناد بین المللیوعمدتاً دردوروندحقوق بشروحقوقبشردوستانه ذکرشدهاست. این حمایتها بردو دستهاند: حمایتعام و حمایتخاص.
حمایتعام شاملاصولبنیادینیماننداصلتناسب واصلتفکیکمیاننظامیان وغیرنظامیان، ممنوعیت حملات کورکورانه، اعلام خطر، تخلیه واسکان، ارائه خدمات بهداشتی و بیمارستانی و …. است. مکملاینحمایت، حمایت ویژه وخاص ازکودکاناست کهعمدتاً شاملممنوعیتاستخدام و به کارگیریکودکان درنیروهایمسلح، حفظسلامتجسمی وروحیکودکان، حقامنیت ومصونیت ازبازداشتوتوقیفوحبس، حقوقخانوادگی، حقوقآموزشی وفرهنگی، حقوقمرتبط با کودکان پناهندهوآواره، دادرسیویژهعادلانه، تابعیت، ممنوعیت بردگیوکاراجباری است. دراینمسیر حمایتی، به اسناد اسلامی اشاره می شود تا ذهنآدمیرا به «کرامت ذاتی انسان» معطوف نماید. همچنینبابررسی متون موجود، بهتعاملات ومناسبات متقابل میان حقوقبشروحقوق بشردوستانه بیشتر پی خواهیم برد ودرخواهیم یافت که کودک از جمله موضوعاتیاست که ارتباط تنگاتنگ حقوقبشر وحقوق بشردوستانه را نمایان میسازد.
الف ـ بیان مسئله
با توجه به مقررات بین المللی که جنگ توسط دولتها منع شده بازهم شاهدجنگهاییدرسراسرجهان هستیمکه بواسطه آن گروه های غیرنظامی بخصوص کودکان بیشترین صدمات را متحمل میشوند ودرمعرض خطرقرار میگیرند. نادیده گرفتن حقوق کودکان ازآغاز خلقت انسان تاکنون همیشه وجود داشته ودراین بین کشورهای جهان دربرخیمواقع درقالب برخی سازمانها بهحمایت از این قشر برآمدهاند تا بتوانندحقوق کودکان را تاآنجا که مقدور است احیا نمایند.
جنگ یکیازعواملی است که بیشترینعوارض رابه کودکان واردکرده بدون اینکه آنها نقشیدربروز آن داشته باشند و اینعاملدربیشتر مواقع حقوق بسیاری از آنها را ضایع کرده است و برای حمایت ازکودکان و حقوق آنها کشورها وسازمان های بین المللی گردهم جمع شده ومقرراتی را وضع نمودند.
دیناسلامیکی ازادیانالهیاستکهدرزمینه حقوق کودک تعالیم وآموزه هایمهم وروشنیدارد. با مطالعه در متوناسلامیدرمییابیمکه قبلازاسلام حقوق کودکان به وضوح توسط افراد وگروه های مختلف نادیده گرفته میشده وحتیدرموارد بسیاری حقوقآنها رعایت نمیگردید. قبل ازاسلام کودک درخانواده جایگاهینداشته وازکمترین حقوق هم برخوردارنبود وگاهی مردم کودکان خویش را به علل مختلف ازبین میبردند.
باظهور اسلام پیامبراکرم(ص) وائمه معصومین (ع) با الهامگرفتن ازقرآن برای کودکدرخانواده وسپس در جامعه جایگاه ویژه درنظرگرفته و احترامخاصیبرای اینقشرقائل شدند. درجنگها ازتعرض بهکودکان به هر نحو اجتناب میورزیدند وهمه مسلمانان رابه رعایت حقوق آنان سفارش میکردند.
باپیشرفت جوامعبشری وعلم وتکنولوژی وبروزجنگهایمتعددوکشتهوزخمیشدنکودکان توجهکشورها به اینگروهروبه افزایشگذاشته ودراینمیانکشورهایاسلامی نیزحقوقیراکه برگرفتهازقرآن وتعالیمآنبودمقرر نمودند .
باتماماینتلاشها ما هنوزشاهد آنهستیمکهحقوق کودکانآنطورکهبایدرعایتشودتوسطکشورهای درگیر جنگکه خود شاناز تصویبکنندگان وامضاکنندگان عهدنامهها وکنوانسیونها هستندرعایت واجرا نمی شود.
دراینپژوهشبه بررسیحقوق ومقررات مربوطهازمنظرحقوق بشردوستانه بین المللیواسلامواینکه اینمقررات تا چه اندازه پیشگیرانه بوده وچهراه حلهاوتدابیریبرایرعایت بهتر قواعدبایدمدنظر داشتخواهیمپرداخت.
ب ـ سئوال های تحقیق
۱- آیا مقررات وضع شده بین المللی درحمایت ازحقوق کودکان درمخاصمات جامع وکامل است؟
۲- راه حلهای پیشگیرانه برای رعایت حقوق کودکان درمخاصمات چیست؟
۳- نقش اسلام وکشورهایاسلامی دررعایت واهمیت حقوق کودکان چگونه است؟
ج ـ فرضیات تحقیق
۱-گرچه دولتها باپیشرفت تکنولوژی، صنعتیشدن و وضعقوانین ومقررات درقالبکنوانسیون، میثاقنامه و مقاولهنامه توانستهاند تاحدودی، حمایتهاییرادرزمینه حقوقکودکان درگیردرمخاصماتمسلخانه انجامدهند ولی هنوزاین حمایتهاکافینبوده وبرخیازکشورهابهبهانههایمختلفازاجراکردنمقرراتخودداری میکنند.
۲-دولتهابایدراهحلهایپیشگیرانه باضمانتاجرایبالاتریرابرایحمایتازحقوقکودکاندرپیشگیرند بنحوی کهکودکاندرتمامکشورها احساسآرامش وآسایشنمایند.
۳-نقشاسلام وقوانین وتعالیمآندرحمایت ازکودکان برهیچکسپوشیده نیست ولازماست جوامع بین المللی با انسجام بیشتر وبا الهام ازتعالیماسلام گامهایمحکمتری درحمایتازحقوقکودکان درسطح بین المللیبرداشتهو با تعاملبیشتر بایکدیگرهمکاری نمایند.
د ـ اهداف تحقیق (شامل اهداف علمی،کاربردی وضرورت های خاص انجام تحقیق)
۱- بیان وبررسی حمایتهای انجام شده ازکودکان درحقوق بشردوستانه بین المللی واسلامی
۲- بررسی کمبودها ونواقص حمایت های بین المللی ازکودکان درمخاصمات
۳- ارائهپیشنهادهاییبرایرفع نواقصموجوددراسنادبین المللیمربوطبهحقوقکودکدرتعارضاتمسلحانه
هـ روشتحقیق
روشفیشبرداریوکتابخانهای

جهت دانلود متن کامل این پایان نامه به سایت jemo.ir مراجعه نمایید.