بخش اول
عملکرد سازمانی
۲-۱-۱) مقدمه
در جهان امروز، توانمندی، قدرت اقتصادی و رفاه هر کشوری در گرو استفاده بهینه از امکانات منابع، به خصوص منابع انسانی سازمان­های کشور است. در این راستا هرچه نیروی کار شایسته­تر و کارآمدتر باشد پیشرفت و توفیق در عرصه ­های گوناگون اقتصادی و اجتماعی بیش­تر خواهد بود. منابع انسانی از ارزشمند­ترین دارایی­ های هر سازمان محسوب می­ شود، و توجه به نیازها و خواسته­ های شان تأثیر شگرفی در عملکرد آن­ها و نهایتاً تحقق اهداف سازمانی دارد(Schaufeli et al, 2012). توجه به کارکنان به عنوان بزرگ­ترین و مهم­ترین سرمایه و دارایی سازمان، در دو دهه اخیر رشد فراوان داشته است. این جنبش نیز مانند شمار دیگری از جنبش­های کارآمد مدیریت، سودمندی و کارایی بالایی دارد و هم­اکنون در سراسر کشورهای صنعتی و پیشرفته جهان نفوذ کرده و مبانی و اصول کار با کارکنان را دچار تحولی شگرف ساخته است(Rethina & Ismail, 2011 ). یکی از مسائل مهمی که مدیران با آن مواجهند، این است که باید کارکنان را تشویق کنند که نسبت به سازمان خود احساس تعهد و وفاداری بیش­تری نمایند تا سازمان بتواند در صحنه­ی رقابت جهانی باقی بماند(مرهد و گریفین؛۸۱:۱۳۸۰).
ابتدا به تعریف مختصری از عملکرد سازمانی خواهیم پرداخت و سپس به عوامل موثر بر عملکرد سازمانی، مدیریت عملکرد و نظام ارزیابی آن خواهیم پرداخت.
۲-۱-۲) مفاهیم پایه ای عملکرد سازمانی
می­دانیم که عملکرد و مفاهیم مرتبط با آن عمدتاً در حوزه علوم نرم و نظری هستند. بنابراین با توجه به این که به علت نسبی بودن اصول، قوانین و نظریه­ های موجود، منابع مطالعاتی و تحقیقی مختلف، دیدگاه های متفاوتی را در مورد تعریفی مفهوم اجتماعی و انسانی ارائه میدهند در این قسمت از مقاله، تعاریف مشخصی از متغیرهای مورد استفاده در زمینه عملکرد سازمانی ارائه شده است تا مانع پراکندگی ذهن خوانندگان در خصوص یک مفهوم مشخص باشد.

طرح­ریزی: مقصود از آن تعیین مجموعه شرایط عملکردی (مراحل اجرایی، زمان­بندی، منابع، مسئولیتها و…. ) در حوزه ­های مختلف عملکردی است
عملکرد سازمانی: عملکرد نتایج قابل اندازه گیری، تصمیمات و اقدامات سازمانی است که نشان­دهنده میزان موفقیت و دستاوردهای کسب شده است.
هزینه­ها بخش محوری از عملکرد محسوب می­شوند، در عین حال عملکرد تقریباً هر هدف رقابتی و تعالی غیرمادی نظیر قابلیت اطمینان، انعطاف پذیری، کیفیت و سرعت را نیز در بر می­گیرد(Tangan,2012).
مدیریت عملکرد: مدیریت عملکرد، عبارت است از ا یجاد نظامی برای به کارگیری اطلاعات مربوط به اندازه گیری عملکرد سازمان، از طریق به کارگیری نتایج ارزیابی عملکرد در تعیین اهداف، تخصیص منابع و آگاهی دادن به مدیران برای حفظ یا تغییر خط مشی فعلی به منظور دستیابی به اهداف(Harrison et al,2012).
سیستم مدیریت عملکرد: سیستم مدیریت عملکرد، سیستمی است که طرح­ ریزی عملکرد و تدوین برنامه­ ها، اجرای برنامه ­های تدوین شده، انجام ارز یابی با کمک نظام­های ارزیابی و در نهایت به­سازی عملکرد از طریق انجام اقدامات اصلاحی بر اساس بازخوردهای در یافتی در مرحله ارزیابی عملکرد را تبیین می کند.
اندازه ­گیری عملکرد: اندازه ­گیری عملکرد موضوعی است که غالباً مورد بحث قرار گرفته، اما کمتر تعریف شده است. در این راستا ن لی و همکارانش اندازه ­گیری عملکرد را به­عنوان فرایند کمّی سازی فعالیت تشریح میکنند. در این تعرف، اندازه گیری، فرایند کمی سازی است و فعالیت با عملکرد مرتبط است(Neely et al,2013).
سیستم اندازه ­گیری عملکرد: سیستم اندازه گیری عملکرد، ترکیبی از مجموعه شاخص­ های عملکردی به منظور مشخص کردن چارچوبی مفهومی برای کمک به مجریان ارزیابی عملکرد است. مدل­های مفهومی اندازه گیری در این نکته اشتراک دارند که هریک چیدمان خاصی را پیشنهاد می­ دهند که شاخص­ های عملکرد بایستی برطبق آن ساختار یابند (Neely et al,2013).
عملکرد یک سازمان و افراد آن وابسته به بسیاری از عوامل مانند مهارتهای فردی، یادگیری سازمانی و نواوری در ان سازمان است. این عوامل با یکدیگر در ارتباط بوده و به صورت مستقیم و یا غیر مستقیم بر عملکرد یک سازمان موثر هستند(جوانمرد و سخایی؛۱۳۸۸).
عملکرد معمولاً با دو معیار کارایی و اثربخشی سنجیده می شود. کارایی به معنی درست انجام دادن کارها از راه صرفه جویی در منابع و تجهیزات و به دست اوردن بیشترین ستاده از کمترین داده هاست و اثربخشی یعنی انجام داده کارها و رسیدن به هدف. عملکرد نحوه ی انجام وظایف و مسئولیتهای محوله است. به عبارتی همان رفتارها در ارتباط با شغل که افراد از خود نشان میدهند، می باشد(قلاوندی و همکاران؛ ۱۳۸۹).
به طور کلی تعاریف مختلفی از عملکرد سازمانی شده است که در این قسمت به آن پرداخته می شود:
عملکرد سازمانی (OP)^[1] را می­توان شاخصی برای اندازه ­گیری میزان دستیابی خوب و موثر یک اقدام به اهداف تعیین شده تعریف کرد که می ­تواند بوسیله کارایی و اثر­بخشی سازمان در دستیابی به اهداف، برآورد شود. عملکرد سازمانی تابع عملکرد منابع انسانی و تعامل آن­ها با منابع و امکانات و تکنولوژی موجود در سازمان می­باشد(Ho,2012). بطور خلاصه، می­توان گفت سازمان­ها می­توانند با بهبود نگرش و موقعیت کاری موجب انگیزش کارکنان و افزایش دانش و مهارت انجام کار در آن­ها و از طریق بکارگیری امکانات و تکنولوژی مناسب عملکرد سازمانی را بهبود ببخشد. سازمان­ها برای حفظ حیات خود و پیشرفت در دنیای رقابتی امروز به بهبود مستمر عملکرد نیاز دارند(بزاز جزایری؛۱۷:۱۳۸۷).
عملکرد در لغت یعنی حالت یا کیفیت کارکرد. بنابراین، عملکرد سازمانی یک سازه­ی کلی است که بر چگونگی انجام عملیات سازمانی اشاره دارد. معروف­ترین تعریف عملکرد توسط نیلی و همکاران(۲۰۱۳) ارائه شده است: عملکرد فرایند تبیین کیفیت اثربخشی و کارایی اقدامات گذشته است. طبق این تعریف، عملکرد به دو جزء تقسیم می شود: ۱) کارایی، که توصیف کننده­ چگونگی استفاده سازمان از منابع در تولید خدمات یا محصولات است، یعنی رابطه بین ترکیب واقعی و مطلوب درون­دادها برای تولید برون­دادهای معین؛ و ۲) اثربخشی، که توصیف کننده­ درجه­ نیل به اهداف سازمانی است.
عملکرد هم به چگونگی انجام وظایف، فعالیت­ها و نتایج حاصله از آن­ها اطلاق می­ شود(عالم تبریز و همکاران، ۱۸۷:۱۳۸۸) به اعتقاد اسکرمرهورن و همکارانش^[۲](۲۰۰۶) عملکرد به کیفیت و مقدار موفقیت­های کار فردی یا گروهی اشاره دارد(Ho,2012). آرمسترانگ ^[۳](۱۹۹۹) عملکرد را یک استراتژی می­داند که مبتنی بر تجزیه و تحلیل عوامل اساسی موفقیت و سطوح عملکرد حاصله بر پایه آن عوامل است(بزاز جزایری، ۱۷:۱۳۸۷).
از نظر تانگن^[۴] (۲۰۱۲) عملکرد نتایج قابل اندازه گیری، تصمیمات و اقدامات سازمانی است که نشان­دهنده میزان موفقیت و دستاوردهای کسب شده است. هزینه­ها بخش محوری از عملکرد محسوب می­شوند، در عین حال عملکرد تقریبا هر هدف رقابتی و تعالی غیرمادی نظیر قابلیت اطمینان، انعطاف پذیری، کیفیت و سرعت را نیز در بر می­گیرد(Tangen,2012).
عملکرد سازمانی مفهوم گسترده ای است که آنچه را شرکت تولید می کند و نیز حوزه هایی را که با آنها در تعامل است در بر می گیرد. به عبارت دیگر، عملکرد سازمانی به چگونگی انجام ماموریت ها، وظایف و فعالیت های سازمانی و نتایج حاصل از آن اطلاق می­ شود (صفرزاده و همکاران؛۱۳۹۲). عملکرد سازمانی دارای ابعاد مختلفی می باشد. بسیاری از محققان در مورد عملکرد سازمان فقط جنبه های مالی ان را در نظر می گیرند در صورتی که نتایج غیر مالی مانند نتایج فرایندی، توسعه خدمات جدید، بهبود توانایی در جذب، آموزش و توسعه را باید مدنظر قرار داد(Lee- Choi,2011).
جدول ۲-۱: تعاریف عملکرد سازمانی (پیشنهادی محقق)