۲-۱-۱۸برقراری سرویس رفت آمد
برقراری وسایل نقلیه به منظور تسهیل در رفت و آمد کارکنان کم درآمد و حاضر شدن بموقع آنان در محل کار خود،یکی از اقدامات رفاهی است. در برقراری این سرویسها معمولاً وجهی از کارکنان دریافت نمی شود، مگر در موارد کمبود بودجه که ممکن است مباغ ناچیزی از ایشان دریافت شود. برقراری سرویسهای رفت و آمد با توجه به وسعت شهرهای بزرگ،ازدحام جمعیت، کمبود امکانات حمل و نقل شهری و دیگر مشکلات شهر نشینی، از قبیل ترافیک، کمبود پارکینگ، آلودگی هوا،آلودگی صدا وخطرات ناشی از رانندگی جنون آمیز،وسیلۀ مؤثری برای کاهش فشار های عصبی کارکنان و در نتیجه، ارائه خدمات بهتر در سازمان خواهد بود. به همین دلیل ،این امر مهم امروزه در کشور ما مورد توجه مسؤولان و مدیران رده بالای سازمانی قرار گرفته است.(کلوگانی،۳۹۲،۱۳۸۷)

۲-۱-۱۹بازدید های رفاهی
دو جریان اصلی جهت انتقال فعالیت های رفاهی به خارج از محل کار وجود دارد.
(الف) عیادت بیمار
اگر کارمند شما بیمار شد،ممکن است توصیه کنید که فردی برای عیادت او به منزل یا بیمارستان برود.به طور کلی بهتر است که کارمند با ملاقات کننده آشنا باشدکه البته رئیس مستقیم او ارجحیت دارد.
اگرچه هدف از چنین ملاقاتی ممکن است آرزوی بهبودی کارمند باشد،ولی احتمالاً سوء تعبیر شود. کارکنان ممکن است تصور کنند که رؤسای آنها خواسته اند بدانند که واقعاً با رفتار و گفتار خود حسن ظن خود را آشکار کنید و به خاطر داشته باشید که در مقابل، کارمندی که به عیادت شما سوء ظن دارد، کارمندی نیز وجود دارد که از سازمان و علاقه شما سپاسگزارباشد.
(ب) شرکت در مراسم عزاداری
اگر یکی از کارکنان شما فوت کند،شرکت در تشعیع جنازۀ او حداقل احترام و قدر شناسی شما را نشان می دهد.باز هم در چنین مواقعی ،رئیس مستقیم بهترین فرد است. اگر شخص فوت شده در سازمان سنوات خدمت طولانی دارد،بهتراست یکی از مدیران ردۀ بالا به عنوان نمایندۀ سازمان در مراسم شرکت کند.
( دیوانگاهی ، ۲۵۹:۱۳۸۰)
۲-۱-۲۰فعالیت های فرهنگی
کار های ذوقی و سرگرم کننده،تفریحات گروهی و تسهیلات کتابخانه ای، برخی از فعالیت های فرهنگی است که سازمان ها می توانند برای رشد و غنی سازی فرهنگی کارمندانشان فراهم آورند.
دانشمندان علوم رفتاری معتقدند که این فعالیت ها حالت های فکری وسیع را در انسان بر می انگیزاند، بنابراین به انجام مؤثرتر کار ها کمک می کند، این فعالیت ها نسبتاً کم هزینه هستند و تجربه صنعت نسبت به آن ها عموماً سود مند بوده اند.
مؤسسات اجتماعی فرهنگی غالباً برای ارضای نیاز به معاشرت یا صرفاًبه دلایل اقتصادی در درون سازمان ظاهر می شوند.خطوط حمل و نقل،تئاتر ها و باشگاه های ورزشیفتخفیف و نرخ های معافیت مخصوص به گرو هاعرضه می کنند. کارمندان در روز های تعطیل می توانند از گردش ها، مسافرت های کم هزینه ،یا نمایش گروه های تحت نظر یا مجاز از طرف سازمان لذت ببرند.(سید جوادین ،۶۶۴:۱۳۸۴)
۲-۱-۲۱ایجاد اماکن رفاهی- ورزشی برای کارکنان و خانواده های آنان
امکان رفاهی،تفریحی و ورزشی،مانند اردوگاهها،مهمانپذیر(پلاژها) باشگاه ها، استخر،زمین والیبال،تنیس ،فضای سبز و اردو های سیاحتی و زیارتی برای گذرانیدن ایام مرخصی تابستانها، تعطیلات نوروزی و استراحت کارکنان و خانواده های آنان امری ضروری است؛ زیرا چنین کارهایی سلامت تن و روان کارکنان را تضمین می کند. کارکنان اید بتوانند بر اساس ضوابطی مشخص و با پرداخت مبالغی جزئی و متناسب با درآمد خود از امکانات رفاهی ، تفریحی و ورزشی سازمان استفاده کنند. حتی این امکان باید برای میهمانی های خصوصی،جشن های ازدواج، مراسم ختم، مسابقه های ورزشی و … با تخفیف های ویژه برای کارکنان و خانواده های درجۀ یک آنان در نظر گرفته شود. ( همان منبع،ص۳۹۵)
همچنین با ایجاد وسایل و امکانات برای فعالیت های سالم ورزشی و تفریحات سالم و باشگاههای سازمانی،دلبستگی کارمند به محیط کارش بیشتر می شود و مضافاً بین کارکنان و دوستی بیشتر ایجاد می گردد.( کاظمی ، ۳۴:۱۳۹۰)
۲-۱-۲۲ایجاد غذاخوری در محیط کار
غذاخوری در محیط کار،با دو هدف اساسی ایجاد می شود : یکی تأمین تندرستی کارکنان با دادن غذای سالم ، بهداشتی و مقوی به آنان و دیگری کمک و مساعدت مالی به کارکنان با فروش غذای ارزان در یک محیط و بهداشتی به آنان. شاید به جرات بتوان ادعا کرد که برای برخی از کارکنان این وعده غذا شاید تنها غذای سالم بهداشتی و مقوی در شبانه روز باشد ؛ زیرا این کارکنان به دلیل کمبود امکانات مالی و زمانی ، گاهی حتی بدون خوردن صبحانه و شام کامل ، به محل کار خود می روند . حال اگر یک وعده غذای گرم ، سالم ، بهداشتی ، مقوی و ارزان قیمت به آنان داده نشود مسلماً در دراز مدت سلامت جسم و روح شان به مخاطره خواهد افتاد و این موضوع بر کیفیت و کمیت کار سازمان اثرات نامطلوبی بر جای خواهد گذاشت .
بدیهی است که بدین منظور باید غذای سازمانها از مواد اولیه ی سالم و مقوی تهیه شود و بهداشت فردی و عمومی کارکنان غذاخوری ها مورد نظارت پیگیر قرار گیرد و دست کم هر سه ماه یک بار از نظر بیماری های واگیر دار پوستی و داخلی معاینه کامل شوند و نتایج در پرونده های استخدامی آنان ثبت و ضبط گردد . علاوه بر این ، لازم است که وسایل بهداشتی ضروری ، از قبیل صابون ، کلاه، روپوش و برای کارکنان آشپزخانه تهیه و بر استفاده از آنها نظارت گردد . همچنین ، در مورد مراعات نظافت آشپزخانه ، وسایل آشپزی و ملزومات غذاخوری هم باید دقت کامل به عمل آید تا سلامت کارکنان تضمین گردد .
۲-۱-۲۳ایجاد تعاونی های مسکن و تهیه ی مسکن ارزان قیمت برای کارکنان
متاسفانه اخیرا مشکلات مربوط به گرانی قیمت مسکن و اجاره ی آن ، داشتن یک مسکن مطلوب را برای بیشتر حقوق بگیران به صورت یک رویای دست نیافتنی در آورده است . هر چند که هدف اساسی تعاونی های مسکن ساخت مسکن ارزان قیمت برای کارکنان است ، ولی به دلایلی که شاید طرح آنها در حوصله ی بحث ما نباشد ،این تعاونی ها نتوانسته اند به هدف خود نایل آیند . در این زمینه ، حمایت عملی دولت از آنها می تواند کار ساز باشد .
در حاضر ، بیشتر سازمانهای دولتی و خصوصی دارای شرکتهای تعاونی مسکن هستند که کارکنان آنها با خرید چند سهم در آن عضو شده اند ، لکن به سبب عدم حمایت عملی مسؤولان از آنها این شرکتها نتوانسته اند برای تامین مسکن اعضای خود اقدام چشمگیری بکنند . این شرکتها به سبب ضعف مالی ، مدیریتی و جایگاه قانونی ، غالباً نمی توانند از راه های قانونی زمینهای ارزان قیمت را در اطراف شهر ها ( بخصوص شهر تهران ) به دست آوردند تا اقدام به شهرک و آپارتمان سازی برای متقاضیان کنند . در نتیجه، بسیاری از حقوق بگیران در مسکنهای نامناسب زندگی کرده در مواردی بخش عمده و یا تمامی حقوق خود را برای اجاره ی مسکن می پردازند که این خود باعث ایجاد انگیزه های منفی در بسیاری از کارکنان می شود و رفتار های نا هنجاری را در محیط کاری و جامعه فراهم می آورد .
گردشگاه هااردوگاه ها و مناطق گردشی خانوادگی اغلب قسمتی از برنامه های تفریحی سازمان هستند. مناطق کوهستانی برای اردو،سواحل دریاچه ها و کناره رودها برای ماهیگیری،قایقرانی،شناو مناطقجنگلی برای گردش و پیاده روی در طبیعت،بهطور فزاینده ای برای کارمندان اهمیت پیدا می کنند.(سید جوادین ،۶۶۴:۱۳۸۴)
۲-۱-۲۴بیمه وبازنشستگی
برنامه های بیمه و بازنشستگی و وظیفه به منظور ایجاد امنیت اقتصادی تاُمین معاش و هزینه زندگی مستخدم و خانواده اش در زمان بیکاری،بیماری،پیری،ازکار افتادگی و بلاخره فوت،تهیه و اجرا می شود.(میرسپاسی ،۳۰۵:۱۳۸۰)
منظور از طرح های بازنشستگی کلاً ایجاد امنیت اقتصادی و رفاهی برای کارکنان و خانواده آنها، پس از سالیان درازکار و فعالیت در سازمان،می باشد و این خود یکی از بزرگترین انگیزشهای شغلی برای قبول خدمت در یک سازمان است.
امروزه سازمان ها به رفاه زمان پیری کارکنان توجه می کنند و با وضع قوانین و مقررات بیمه و بازنشستگی، هزینه زندگی و معاش دوران پیری و از کارافتادگی مستخدمین را در حد امکان تاُمین می نمایند.( کاظمی ،۳۷:۱۳۹۰)
بیمه کارکنان را می توان به صورتهای مختلف طبقه بندی و مورد بحث قرار داد. از جمله طبقه بندی آنها به بیمه عمر ،بیمه خدمات درمانی و یابیمه بیکاری و غیره،.(میرسپاسی،۳۰۵:۱۳۸۰)
۲-۱-۲۵-بازنشستگی
بنا بر تعریف علمی، بازنشستگی عبارت از حالتی است که کارمند رسمی دولت با داشتن شرط معینی از سن و دارا شدن سنوات معینی از خدمت، طبق قانون و به موجب حکم مقام صلاحیت دار، احراز می کند و ضمن خاتمه یافتن حالت اشتغال، وی مادام العمر مستحق دریافت حقوق بازنشستگی می گردد.
به طور کلی بازنشستگی دوره ای است پس از اتمام سالهای خدمت که بستگی به مقررات و شرایط استخدامی موجود هر سازمان دارد. اما در مواردی هم هست که بازنشستگی پیش از موعد مقرر عادی خود به وقوع می پیوندد و آن را ” بازنشستگی پیش از موعد” می نامند. موارد زیادی از قبیل حوادث ناشی از کار، ازکارافتادگی بیماریهای تحلیل برنده شغلی، بیماریهای معلولیت زای شغلی، مجروحیت، مصدومیت و یا بیماریهای ناشی از اختلالات بدنی باعث می شود که فرد پیش از موعد بازنشسته شود. هر چند بازنشستگی پیش از موعد استرس خاص خود را در دوره ای کوتاه پس از بازنشستگی دارد، اما بقیه دوره مانند بازنشستگی عادی می باشد
بازنشستگی را می توان به سه دوره فرعی‎تر تقسیم کرد که هر دوره استرسهای خاص خود را دارد:
- قبل از بازنشستگی: که عمدتاً فرد دچار بحرانهای روحی می شود. عوامل آن شامل: ناامیدی از آینده- از دست دادن شغل- از دست دادن پویائی خود-جایگزین شدن نیروهای جوان جای خود- بهم خوردن برنامه روزانه - هنگام بازنشستگی: در واقع زمانی است که فرد حکم بازنشستگی خود را می گیرد و این مساله ممکن است از چند روز تا چند ماه طول بکشد. این دوران ویژگی خاص خود را دارد به خصوص استرس عدم انطباق با شرایط جدید
- بعد از بازنشستگی: بعد از گذر از دوره قبل و انطباق با شرایط جدید، فرد دچار اختلالات این زمان می شود. البته در بازنشستگی پیش از موعد، ممکن است عوارض شدید تر باشد. عوامل این دوره شامل: نداشتن شغل و کار- حقوق ناکافی برای انجام امور روزمره زندگی-نرسیدن به اهداف زندگی-گرانیهای دوره جدید. دیگر تحقیقات جدید حاکی از آن است که افرادی که در کار خود دیر بازنشسته می شوند بیشتر از افراد دیگر مبتلا به بیماریهای قلبی می گردند. تحیقات دانشگاه یاله روی ۴۳۰۱ نفر بین سنین ۵۱ تا ۶۱ سال نشان میدهد که دیر رها کردن شغل و فعالیتهای شغلی، استرس و فشار زیادی را به اشخاص وارد می سازد. (طاهری پور،۹۶:۱۳۹۰)
کمک به کارمندان مسن در انتخاب گزینۀ درست در زندگی :
هنگامی که کارکنان مسن به بازنشستگی که ممکن است بسیار استرس زا باشد، فکر کنند با یک سری گزینه های گیج کننده، نگرانیها و خطرات احتمالی روبرو هستند.
این حقیقت را نیز باید اضافه کنیم که بازنشستگی امروز مانند بازنشستگی نسل قبل نیست ، به همین دلیل بیشتر ما درک درستی از آن نداریم و مطمئن نیستیم که آیا درست انتخاب کرده ایم با خیر .با در نظر گرفتن تحقیقات صورت گرفته از کارکنان ۵۵ ساله و بیشتر ، تنها ۲۲ %آن را دورۀ آرامش یا تعطیلات و دورۀ استراحت طولانی می دانند . واضح است که همه چیز تغییر کرده است . چند دهۀ قبل هنگام بازنشستگی مشاغل دولتی و برنامه های مربوط به مستمری آنها ، میزان انتظارات بسیار کمتر از امروز بود یعنی اینکه امروزه فرد پس از بازنشسته شدن نیز باید زندگی و کار خود را برای ۲۰ یا ۳۰ سال آینده برنامه ریزی کند . بعلاوه بیشتر افراد مسن نمی توانند کارهای سخت فیزیکی را انجام دهند. واضح است که اگر این افراد بتوانند کاری با فشار جسمی کمتر را انتخاب کنند، قادر خواهند بود به مدت طولانی تری کار کنند. با در نظر گرفتن این عوامل ، واضح است که روند برنامه ریزی برای نیمه دوه زندگی باید درست به دقت نیمه اول، صورت گیرد. اکنون می توان بازنشستگی را چنین تعریف کرد ؛ آزادی برای برنامه ریزی یک زندگی جدید شامل گزینه های کاری جدید که لزومی به ترک خدمت محل کار نیست.(ویویرکنت،۱۹۹۵،۱۵)^[۸]
۲-۱-۲۶-هدف طرح های بازنشستگی
برای تعیین میزان نرخ حقوق بازنشستگی ،فرمولهای مختلفی وجود دارد که متناسب با شرایط اقتصادی و اجتماعی بکار برده می شود . در احتساب میزان حقوق بازنشستگی معمولا سنوات خدمت و آخرین حقوق دریافتی یا میانگین حقوق دریافتی را مبنا قرار می دهند . در تهیه ی طرحهای بازنشستگی و سن بازنشستگی عموماً به مدت و سنوات خدمت ،سن، نوع وظایف ، شرایط کار ،آب و هوا ، اقلیم و محل خدمت و حقوق دریافتی فرد در طول خدمت توجه می شود . به هر حال لازم است حقوق پرداختی زندگی مستخدم بازنشسته و خانواده او را تامین کند .
در مجموع هدف طرههای بازنشستگی باید ایجاد امنیت اقتصادی و رفاه کارکنان باشد . البته منظور رفاه حین خدمت نیست ، بلکه رفاه کارکنان پس از سالیان دراز خدمت است که فرد مستحق برخورداری از امنیت اقتصادی و فارغ از نگرانیهای مالی می سازد^[۹]
همچنین رفاه باز ماندگان کارکنان متوفی نیز باید مورد توجه قرار گیرد . امروزه در ممالک مترفی سعی می شود تمام مردمی که در جایی کار می کنند- اعم از سازمانهای دولتی و غیر دولتی ، حتی در مزارع ،دکاکین و رستورانها – از حقوق بازنشستگی استفاده میکنند و برای آنها تامین اجتماعی وجود داشته است. . (کاظمی ،۱۳۹۰:صص۳۷۵-۳۷۴)
۲-۱-۲۷- مزایای بازنشستگی
مزیای بازنشستگی به قرار زیر است:
۱-تنظیم یک برنامه هماهنگ و یک شکل جهت کلیه کارکنان برای زمانی که پس از چندین سال خدمت دیگر قادر به ادامه کار نیستند
تشویق کارمند به ادامه کار در سازمان مربوط به سبب حقوقی که پس از بازنشستگی دریافت خواهد کرد و ایجاد انگیزه کاری در این زمینه.
ایجاد رضایت و اطمینان خاطر در کارمند نسبت به آتیه خود و خانواده اش و نداشتن بیم از روزگار پیری و درماندگی و حتی پس از مرگ نسبت به بازماندگان،یا در واقع کسب امنیت شغلی و اطمینان از تامین معاش برای آینده.( ویویرکنت،۱۹۹۵،۱۵)
الف)بیمه
آدمی از بدو خلقت تا کنون در معرض خطرات و حوادث گوناگونی مانند آتشفشانها،طوفانها،زلزله هاو خطراتی از قبیل بیماری، از دست دادن اعضای بدن ، پیری ، از کار افتادگی ، مرگ ، بی سرپرستی ، از دست دادن دارایی و سایر خطرات و حوادث پیش بینی ناشدنی قرار داده است ؛ انسان به حکم اندیشمند بودن ، از همان ابتدای خلقت به فکر جستن چاره ای برای این مسایل بوده تا آرامش و آسایش خویش را تضمین کند . شاید نتایج حاصل از این احساس را بتوان سبب پیدایش بیمه در جوامع بشری دانست .
موضوع مسؤولیت مدنی تامین و جبران خسارتهایی است که بر اثر تقصیر و خطا و یا فعالیتهای مخاطره انگیز یک شخص متوجه اشخاص دیگر می گردد . تاوان پرداخت زیانهای چنین حوادثی به زیان دیده ، به موجب قانون و نظم عمومی به عهده ی عامل آنهاست ؛ ولی بیشتر انسانها خود به تنهایی نمی توانند از عهده ی خساراتی ناخواسته که به دیگران وارد آورده اند بر آیند . به همین سبب خود و خانواده خود را بیمه می کنند تا در زمان وارد آوردن خسارت به دیگران و یا وارد شدن خسارت به دیگران و یا وارد شدن خسارت به آنان ، از زندگی ساقط نگردند . در حقیقت ، می توان گفت که بیمه ، نوعی امنیت خاطر برای انسان است . بیمه عملی که به موجب آن بیمه گذار با پرداخت مبلغی ، قراردادی را با بیمه گر منعقد می کند تا در صورت حوادث ، طبق مفاد قرارداد بتواند خسارت خود را از بیمه گر طلب کند. بنابر این ، در کشور ما کار فرمایان برای امنیت اقتصادی کارکنان و خانواده های آنان در زمان بیماری ، بیکاری ، از کار افتادگی ، مرگ و قراردادهایی با بیمه می بندند که پرداخت درصدی از هزینه ی آن با کارفرما و درصدی با کارکنان خواهد بود .