هر تحقیق متضمن شناخت تحقیقات پیشین است. هیچ تحقیقی بدون سابقه صورت نمی گیرد؛ بنابراین هر پژوهش در تداوم پژوهش های پیشین به انجام می رسد. پس باید در تحقیق از تحقیقات پیشین در زمینه مورد نظر یاد کرد و سپس تحقیق خود را در تداوم منطقی آن جای داد. گرچه بررسی متون همیشه اساسی نیست، ولی معمولا ضروری است که محقق بررسی مقدماتی مربوطه را، در برنامه کار خود قرار دهد. اولین بررسی را برای ارزیابی امکان عملی بودن مطالعه انجام می دهد. گاهی اوقات با مرور مجدد مطالعات و تحقیقات انجام شده می توان نتایج مفیدی بدست آورد (۱۸). در مورد موضوع مورد نظر با توجه به اهمیت اختلال یادگیری و درمان آن و با توجه به این که توانایی های ذهنی امکان ندارد از توانایی های حرکتی جدا باشند، مطالعاتی نزدیک به این موضوع انجام شده است از آن جمله:

احمدی و همکاران (۱۳۹۲) تاثیر آموزش ایروبیک بر عملکرد شناختی کودکان پیش دبستانی ارومیه را بررسی کردند. نتایج نشان داد که تاثیر آموزش ایروبیک کودکان بر عملکرد شناختی در کودکان پیش دبستانی، در سطح (۰۵/۰ P<) معنادار بود. با توجه به نتیجه به دست آمده، احتمالا ایروبیک یکی از راه های است، که به افزایش عملکرد شناختی کودکان پیش دبستانی و دبستانی کمک می کند (۴).
بخشی پور (۱۳۹۲) تاثیر برنامه حرکتی ایروبیک و بازی درمانی گروهی را بر تعادل این گونه از کودکان بررسی کرد و به این نتیجه رسید که با این که بازی درمانی گروهی بطور کلی تاثیر بیشتری بر بهبود تعادل کودکان مبتلا به نقص توجه و بیش فعالی دارد، اما ایروبیک نیز در بهبود تعادل ایستا تاثیر معنی داری داشت. بنابراین استفاده از تمرینات ایروبیک در کنار بازی درمانی گروهی می تواند باعث بهبود بیشتر تعادل این کودکان گردد (۱۰).
ناظر و همکاران (۱۳۹۲) به بررسی تاثیر ورزش درمانی ریتمیک بر علائم اختلال بیش فعالی/کم توجهی دانش آموزان دوره ابتدای پرداختند. یافته های آن ها حاکی از کاهش معنادار میزان بیش فعالی، تکانشگری و کم توجهی در گروه آزمایش بود. ناظر و همکارانش معتقد بودند که از ورزش درمانی یا بازی درمانی به عنوان نوعی درمان جایگزین یا مکمل برای کودکان مبتلا به اختلال بیش فعالی/کم توجهی می توان استفاده نمود (۵۴).
ابوعلی (۱۳۹۱) تاثیر ورزش های ریتمیک بر روی عملکرد شناختی کارکنان غیرعملیاتی (کارکنانی که برای مدت زمان طولانی تحرک کمتر و خستگی ذهنی بیشتری دارند) را بررسی کرد و به این نتیجه رسید که باید برای افزایش ظرفیت های شناختی و روانی افراد، دستورالعمل هایی جهت افزایش فعالیت چه به صورت حرکات کششی و چه به صورت تمرینات ورزشی منظم، در نظر گرفته شود (۲).
عابدی و همکاران (۱۳۹۱) به مطالعه اثر بخشی حرکات ایروبیک بر میزان توجه دیداری و شنیداری دانش آموزان پسر با اختلال نارسایی توجه پرداختند. نتایج حاصل از این پژوهش با یافته های تحقیقاتی آدیفرن^[۳۷] و همکاران (۲۰۰۸) در خصوص اثر بخش ی حرکات ورزشی ایروبیک بر توجه و حافظه کاری کودکان به ویژه کودکان با ناتوانی های عصب-روانشناختی همسو بود. در تبیین نتایج می توان گفت آموزش حرکات ورزش ایروبیک بر این اصل بنا شده اند، که توانایی توجه کردن را می توان توسط فراهم کردن فرصت های نظام مند، موزون و هماهنگ که با موزیک و ریتم خاصی همراه باشد، در کودکان با اختلال نارسایی توجه/ بیش فعالی بهبود بخشید. در اجرای حرکات برنامه ایروبیک نیاز به توجه دیداری و شنیداری و حافظه فعال می باشد که در طول اجرای یک برنامه منظم این مهارت ها در کودکان تقویت می شود (۳۴).
دهقانی(۱۳۹۱) به بررسی اثربخشی بازی های حرکتی ریتمیک بر میزان کارکردهای اجرایی کودکان با ناتوانی های یادگیری پرداخت. یافته های وی نشان داد که بازی های حرکتی ریتمیک در بهبود عملکرد آزمودنی ها در عملکرد مقیاس های مشکلات توجهی، مشکلات حافظه و یادگیری و عملکرد حسی- حرکتی مؤثر است و سبب کاهش این مشکلات می گردد. همچنین این بازی ها سبب افزایش مهارت حل مسئله -برنامه ریزی و مهارت سازماندهی رفتاری –هیجانی در کودکان با اختلال یادگیری عصب روان شناختی می شود (۱۹).
قاسمی کهریزستگی و همکاران (۱۳۹۰)، در پژوهشی به بررسی تأثیر یک برنامه حرکات ریتمیک ۸ هفته ای بر توانایی های ادراکی- حرکتی کودکان کم توان ذهنی پرداختند. در این پژوهش برای جمع آوری اطلاعات کل آزمودنی ها به شکل پیش آزمون - پس آزمون، از توانایی های ادراکی حرکتی )مقیاس اوزرتسکی( و هوش )آزمون ریون(، استفاده شد و در نهایت به این نتیجه رسیدند که با طراحی برنامه حرکات ریتمیک مناسب می توان توانایی های ادراکی _ حرکتی کودکان کم توان ذهنی را بهبود بخشید، اما اجرای یک دوره هشت هفته ای تمرینات ریتمیک اثری بر هوشبهر ندارد (۴۳).
رویکرد انعطاف پذیری مغز، کاربردها و دلالت های زیادی برای افزایش فعالیت های عصبی و هوشی براساس فعالیت های بدنی دارد . یکی از موضوعات مهم در این چارچوب بررسی نقش فعالیت های بدنی و به خصوص حرکات موزون در عملکردهای شناختی، عاطفی یا رفتاری است. غنایی چمن آباد(۱۳۹۰) با مطالعه تاثیر حرکات موزون ورزشی بر هوش عینی کودکان پیش دبستانی به این نتیجه رسید که آموزش حرکات موزون ورزشی در افزایش سطح هوش عینی کودکان پیش دبستانی تاثیر معناداری دارد (۳۹).
لاهیجانیان و همکاران(۱۳۸۹) نیز در پژوهشی به بررسی اثر بخشی آموزش حرکات ایروبیک بر کارکرد اجرایی و توجه کودکان با ناتوانی های یادگیری عصب روانشناختی پرداختند. نتایج آن ها نشان داد که آموزش حرکات ورزشی ایروبیک، بر بهبود کارکردهای اجرایی و توجه کودکان با ناتوانی های یادگیری عصب-شناختی موثر است (۳۹).
مشکل دیگری که در برخی از کودکان دارای اختلال یادگیری دیده می شود، اختلال در هماهنگی حرکتی است. مشکلات هماهنگی حرکتی در یک سوم کودکان مبتلا به اختلالات یادگیری گزارش شده است و هر دو گروه دختران و پسران را تحت تاثیر قرار می دهد (۱۰). در این زمینه، مریم اسماعیل زاده (۱۳۸۹) تاثیر حرکات منتخب ریتمیک بر هماهنگی دست– پای کودکان دختر دارای اختلال یادگیری را بررسی کرد و در نهایت این گونه بیان کرد که انجام حرکات منتخب ریتمیک، باعث بهبود هماهنگی دست و پای این کودکان خواهد شد (۶).
غنایی چمن آباد(۱۳۸۶) تاثیر آموزش حرکات ریتمیک ورزشی بر کارکرد حافظه عددی کودکان دارای اختلالات ویژه یادگیری را نیز بررسی کرده است. نتایج وی نشان داد که بین آموزش حرکات ریتمیک و حافظه عددی دانش آموزان مبتلا به اختلالات ویژه ی یادگیری رابطه مثبت وجود دارد. به گونه ای که دانش آموزان مبتلا به اختلالات یادگیری که تحت تاثیر متغییر مذکور قرار گرفته اند، از سطح حافظه عددی بالاتری برخوردار شده اند.
این یافته ها با این نظر هماهنگ است که تئوری های اخیر حسی-حرکتی یادگیری و پیشرفت، اهمیت اساسی حرکت را در تحول شناختی مشخص می کنند. به علاوه، حرکت در فعالیت های شناختی بشر نقشی بنیادی ایفا می نماید و به نظر می رسد که ما اساسا با حرکات بدنی خود فکر می کنیم. از دیگر مشکلات کودکان دبستانی دچار اختلالات یادگیری ،کارکردهای اجرایی و توجه است.
۲-۲-۲ تحقیقات در مورد تعامل ورزش پیلاتس با عوامل شناختی
مطالعات نشان داده اند که پیلاتس می تواند استرس را از ذهن آزاد، اکسیژن مغز و عملکرد مغز را نیز افزایش دهد. مطالعات انجام شده در گذشته نشان می دهند ورزش پیلاتس بر کارکرد مغز تاثیر مثبت می گذارد. از آن جمله :
مختاری و همکاران (۱۳۹۲) نیز تاثیر برنامه تمرین پیلاتس بر عوامل روانی و اجتماعی مرتبط با افتادن در زنان سالمند را بررسی کرده اند. در پایان مطالعه، اختلاف معنی داری بین دو گروه کنترل و تمرین در بعد افسردگی (۰۰۷/۰p=) و کیفیت زندگی در ابعاد جسمانی(۰۰۰۱/۰p=) و محیطی (۰۰۱۷/۰p=) مشاهده شد. نتایج تحقیق آن ها نشان داد شرکت در تمرینات پیلاتس می تواند به کاهش سطوح افسردگی و بهبود کیفیت زندگی که از عوامل کلیدی مرتبط با افتادن در سالمندان می باشد کمک کرده و به ایفای نقش فعال تر در جامعه و افزایش تعاملات اجتماعی و فرهنگی آنان منجر شود (۵۱).
نزاکت الحسینی و همکاران (۱۳۹۰) به بررسی اثر یک دوره ۸ هفته ای تمرینات پیلاتس بر بهره حافظه و خستگی بیماران مبتلا به مولتیپل اسکلروزیس پرداختند. آن ها در نهایت به این نتیجه رسیدند که تمرینات پیلاتس، میزان بهره حافظه بیماران را افزایش و باعث کاهش شدت خستگی در آن ها می شود (۵۸).
۲-۳ مروری بر تحقیقات انجام شده در خارج از کشور
۲-۳-۱ تحقیقات در مورد تعامل ورزش ایروبیک با عوامل شناختی
این پیش فرض که فعالیت بدنی، به عنوان مثال ورزش، به عنوان یک فاکتور مستقل و جدا بر جنبه های مختلف عملکردهای شناختی اثر می گذارد، توسط بررسی های پیشین مورد حمایت قرار گرفته است. از آن جمله می توان به مطالعات زیر اشاره نمود. البته مطالعه فعالیت های ورزشی روی مغز در مقایسه با دیگر بافت های بدن، کمتر مورد توجه قرار گرفته است. تحقیقات جدید در این زمینه نشان داده است مغز در سطوح آناتومیکی، سلولی و مولکولی به فعالیت بدنی پاسخ می دهد. شگفت آور است که بسیاری از این تغییرات در مناطقی از مغز اتفاق می افتد که با حافظه، یادگیری و عملکردهای شناختی ارتباط دارند (۲۳).
در این خصوص راشل و همکاران^[۳۸](۲۰۱۴) تاثیر بازی و ورزش های ریتمیک بر عملکرد اجرایی کودکان با سطح درآمد پایین را مورد بررسی قرار دادند. علی رغم تاثیر منفی سرخوردگی و خستگی در طی بازی و ورزش بر عملکرد اجرایی، نتایج نهایی نشان داد که بازی و ورزش های ریتمیک، اثرات مثبت بسیاری بر عملکرد اجرایی کودکان دارد (۸۳).
لورن^[۳۹] و همکاران (۲۰۱۳) اثر بخشی تناسب اندام بر سطح یادگیری و حافظه در کودکان را بررسی کرده اند. یافته ها ی آن ها نشان داد بین سطح یادگیری در کودکان با تناسب اندام بالاتر به نسبت کودکان با تناسب اندام پایین تر، تفاوت معنی داری وجود دارد. و کودکان با تناسب اندام بالاتر از سطح یادگیری بالاتری برخوردارند. این نشان می دهد که تناسب اندام می تواند یادگیری و حافظه کودکان را تقویت کند (۷۸).
چانگ^[۴۰] (۲۰۱۲) اثر تمرینات حاد بر عملکرد شناختی را مورد بررسی قرار داد و به این نتیجه رسید که تمرینات ورزشی حاد اثر مثبت کوچکی بر عملکرد شناختی دارد در حالی که تمرینات با شدت متوسط، اثر مثبت بیشتری بر عملکرد شناختی دارد (۶۶).
جاسمینا و سانجا ^[۴۱](۲۰۱۲) نیز به بررسی اثر فعالیت های بدنی ریتمیک بر مکانیسم های فیزیولوژیکی شناختی پرداختند و در نهایت از این فرض که فعالیت بدنی ریتمیک بر عملکرد شناختی اثر مثبت دارد، حمایت کرده اند. آن ها همچنین پیشنهاد کردند که ترویج فعالیت های بدنی در طول عمر برای پیشگیری از بیماری های معاصر (چاقی، دیابت و بیماری های قلبی عروقی) و کاهش مکانیسم شناختی در انسان اهمیت بسزایی دارد (۷۵).
پلانتو، کارادیمو و گریدیموس^[۴۲](۲۰۰۴) معتقدند که همراهی موسیقی و حرکات موزونی مانند ژیمناستیک می توانند در مطلوب کردن برنامه درسی آموزش و پرورش کودکان، توازن به وجود آورند (۸۲).
گابل – هال^[۴۳](۱۹۹۳) در پژوهشی به این نتیجه رسیدند که تمرینات ایروبیک (فعالیت و حرکات موزون هوازی که نیاز بدن به استفاده از اکسیژن را افزایش می دهد) روی وضعیت رفتاری و عملکرد شناختی افراد با اختلالات یادگیری و توانایی های توأم با آن تأثیر مثبت دارد (۷۱).
۲-۳-۲ تحقیقات در مورد تعامل ورزش پیلاتس با عوامل شناختی
ژیجی و همکاران^[۴۴](۲۰۱۳) تاثیر تمرینات پیلاتس بر ریتم الفا را بررسی کردند. ریتم الفا هنگامی ثبت می شود که فرد در حالت استراحت کافی به سر می برد و محرک های حسی شدید در او اثر نکنند. با افزایش دقت و توجه، شروع فعالیت فکری و دریافت محرک های حسی شدید، ریتم آلفا ناپدید می شود و جای خود را به امواجی با فرکانس بیشتر و دامنه کمتر می دهد. در مطالعه آن ها ریتم الفا در طی تمرینات پیلاتس در مناطق مختلف مغز، از نظر چگالی طیفی توان و شاخص هماهنگ سازی جهانی (GSI)^[45] مورد بررسی قرار گرفت. یافته ها نشان داد که شبکه های عصبی فعال تر مغز و همچنین قدرت هماهنگ سازی در مناطق فرونتال^[۴۶] و تمپورال،^[۴۷] بدنبال تمرینات پیلاتس کاهش می یابد. این نتایج از این ادعا که آموزش پیلاتس موجب بهبود عملکرد مغز و هوش می شود، حمایت می کند. همچنین این یافته ها نشان می دهد که آموزش پیلاتس برای مداخله از بیماری های تحلیل برنده مغز و توانبخشی اختلال مربوط به اندیشه و تفکر، بسیار مفید است (۹۸).
مگ دولنا^[۴۸] (۲۰۱۳) به بررسی اثر تمرینات پیلاتس بر سطح تناسب اندام، عملکرد جسمانی و کیفیت زندگی افراد سالمند پرداخت. یافته های این مطالعه نشان داد که تمرینات پیلاتس سبب بهبود ادراک استقلال و افزایش تناسب اندام در گروه آزمایش به نسبت گروه کنترل می شود (۷۹).
۲-۴ جمع بندی
مطالعات اخیر نشان می دهند که یک رابطه مثبت بین فعالیت های ورزشی و بهبود توجه، مهارت های برنامه ریزی و نگرش ها،^[۴۹] خلاقیت و تفکر واگرا،^[۵۰] بینش و رشد زبان وجود دارد. همچنین نتایج مطالعات حاکی از آن است که بین ورزش و یادگیری تاثیر مثبت وجود دارد. تا آن جائیکه ورزش می تواند باعث بهبود توجه، مهارت های برنامه ریزی و طرز تلقی، بهبود سطح یادگیری، خلاقیت و تفکر واگرا، عاطفه و رشد زبان شود. حال با توجه به نتایج جمع آوری شده از تحقیقات و مطالعات داخلی و خارجی می توان این گونه استنباط کرد که تمرین ایروبیک و پیلاتس نمی تواند بر عملکرد شناختی کودکان دارای اختلال یادگیری بی تاثیر باشد. همچنین تصور می شود که فعالیت های حرکتی می تواند در تثبیت، یادآوری، درخواست و به کار بردن مفاهیم شناختی کمک کند.
فصل سوم
روش تحقیق
مقدمه
برخی عقیده دارند که علم همان روش^[۵۱] است. در هر حال می توان به خوبی پذیرفت که هیچ علمی فاقد روش نیست و دست آورد های هر پژوهش علمی به همان نسبت حائز ارزشند که با روش هائی درست اخذ شده باشند. روش به معنای دقیق “در پیش گرفتن راهی” و یا معین کردن گام هائی است که برای رسیدن به هدفی می باید با نظمی خاص برداشت(۱۸).
تحقیق و پژوهش برای آگاهی و شناخت مجهولات و پی‌بردن به مسائل ناشناخته صورت می‌گیرد. در انسان میل به داشتن و کشف حقایق حالت فطری داشته و همین امر یکی از عوامل مؤثر در پیشرفت امر تحقیق و ایجاد روش های مختلف بوده است. انسان همواره برای رسیدن به مقصود و حل مشکلات, راه های مختلف را تجربه می کند و مناسب‌ترین راه و روش را انتخاب می‌کند بنابراین روش تحقیق عبارت از بکارگیری راه و روش خاصی است که اطلاعات مناسب تر و بیشتر را درباره موضوع مورد مطالعه فراهم نموده و عوامل و علل مرتبط بدان را مشخص نماید (۱۸).
۳-۱ روش تحقیق
تحقیق حاضر یک مطالعه نیمه تجربی با طرح پیش آزمون – پس آزمون و دارای دو گروه تجربی و یک گروه کنترل بود.
۳-۲ جامعه و نمونه آماری
جامعه آماری مورد مطالعه شامل دانش آموزان دختر ۸ سال، مقطع تحصیلی ابتدایی سال تحصیلی ۹۳-۹۲ سطح شهرستان سرایان می باشند، که از نظر معلمین کلاس های عادی به علت بروز مسائلی در فرایند آموزش رسمی شان به مرکز آموزش توانا که دارای مجوز رسمی از سازمان آموزش و پرورش کودکان استثنائی است، ارجاع داده شده اند و متخصصین مرکز مذکور این افراد را مبتلا به اختلالات ویژه یادگیری تشخیص داده اند. در پژوهش حاضر، در ابتدا از طریق مصاحبه با کودک و والدین، بررسی پیشینه و اجرای آزمون وکسلر به تشخیص قطعی اختلال ویژه یادگیری در این افراد رسیده و نیز دریافتیم که کودکان شرکت کننده در این پژوهش هیچ گونه اختلال و یا بیماری دیگری نظیر صرع ندارند. تعداد کل این افراد ۴۵ نفر بوده که در پژوهش حاضر به صورت تمام شماری به عنوان نمونه در نظر گرفته شده اند. در ادامه تمامی افراد به طور تصادفی به ۲ گروه تجربی (ایروبیک و پیلاتس) و یک گروه کنترل تقسیم بندی شده اند ( هر گروه ۱۵ نفر ). سپس، جهت مشخص شدن گروه های آزمایش و گروه کنترل هم به طور تصادفی اقدام شد.
۳-۳ ابزار گردآوری اطلاعات
مقیاس تجدید نظر شده هوشی وکسلر برای کودکان (ویسک- آر(^[۵۲]
مقیاس هوش وکسلر برای کودکان(ویسک) در سال ۱۹۴۹ توسط وکسلر و به منظور سنجش هوش کودکان تهیه شده است. یکی از ویژگی های این مقیاس آن است که، بر خلاف مقیاس های انفرادی مشابه به صورت سطوح سنی تنظیم نگردیده ، بلکه به صورت آزمون هایی است فرعی، که ماده های آن به ترتیب دشواری در هر آزمون قرار گرفته اند. هر یک از آزمون های فرعی (زیر آزمون) توانائی های متفاوتی را می سنجد و مجموعه آن هوش کلی را به دست می دهد. مقیاس ویسک فرم نزولی مقیاس هوشی وکسلر برای بزرگسالان (ویس) است که بسیاری از ماده های آن از میان پرسش های مقیاس ویس انتخاب و ماده های جدید ساده تری به آن ها افزوده شده است (۹۶).
مقیاس ویسک بیست و پنج سال پس از تدوین آن در سال ۱۹۷۴ مورد تجدید نظر قرار گرفت و پس از هنجاریابی به مقیاس هوشی تجدید نظر شده وکسلر کودکان (ویسک- آر) نام گذاری گردید. این مقیاس دارای شش خرده مقیاس کلامی ( پردازش اطلاعات، شباهت ها،^[۵۳] ریاضی، واژگان،^[۵۴] فهم^[۵۵] و فراخنای ارقام) و شش خرده مقیاس غیرکلامی یا عملی (تکمیل تصاویر، تنظیم تصاویر، طراحی مکعب ها، جستجوی نماد، تنظیم تصاویر و مازها ^[۵۶]) است. دو خرده مقیاس مازها و فراخنای ارقام جنبه ذخیره دارند. بنابراین با اجرایWISC-R سه نوع هوشبهر کلامی ، عملی و کلی به دست می آید.
WISC-R به صورت فردی و به وسیله آزماینده متخصص و آموزش دیده اجرا شد. در هر خرده مقیاس، ابتدا گویه های آسان و سپس گویه های دشوار اجرا می شدند. پس از تعیین نمره های خام، همه خرده مقیاس ها، با مراجعه به جدول های هنجار، نمره های خام به نمره های معیار تبدیل گردیدند.
سطح تفسیــر:
سطح (۱) هوشبهر کلی:
- موقعیت نسبی شخص را در مقایسه با همسالانش به دست می‌دهد.
- برآورد کلی از توانایی‌های ذهنی او در اختیار می‌گذارد.
سطح (۲) هوشبهرهای کلامی و عملی:
- بررسی هوشبهرها و تفاوت نسبی آن‌ها.
- هوشبهر کلامی شاخصی از درک و فهم و توانایی‌های کلامی است.
- هوشبهر عملی شاخصی از توانایی‌های سازمان ادراکی است (۴۸).