نمودار ۴- ۲۷: مقایسه بین DFS با اسکور بدنی در زمان تلقیح اول ۵۱
نمودار ۴- ۲۸: مقایسه بین تولید شیر در زمان خشکی با اسکور بدنی زمان خشکی ۵۱
نمودار ۴- ۲۹: مقایسه بین تولید شیر در زمان خشکی با اسکور بدنی زمان زایش ۵۲
نمودار ۴- ۳٠: مقایسه بین تولید شیر در زمان خشکی با اسکور بدنی زمان تلقیح اول ۵۲
نمودار ۴- ۳۱: مقایسه بین میزان وقوع ورم PESTAN(به خاطر محدودیت سایت در درج بعضی کلمات ، این کلمه به صورت فینگیلیش درج شده ولی در فایل اصلی پایان نامه کلمه به صورت فارسی نوشته شده است) در دوره شیرواری قبلی با اسکور بدنی در زمان خشکی ۵۳
نمودار ۴- ۳۲: مقایسه بین میزان وقوع ورم PESTAN(به خاطر محدودیت سایت در درج بعضی کلمات ، این کلمه به صورت فینگیلیش درج شده ولی در فایل اصلی پایان نامه کلمه به صورت فارسی نوشته شده است) در دوره شیرواری قبلی با اسکور بدنی در زمان زایش ۵۳
نمودار ۴- ۳۳: مقایسه بین میزان وقوع ورم PESTAN(به خاطر محدودیت سایت در درج بعضی کلمات ، این کلمه به صورت فینگیلیش درج شده ولی در فایل اصلی پایان نامه کلمه به صورت فارسی نوشته شده است) در دوره شیرواری قبلی با اسکور بدنی در زمان تلقیح اول ۵۴
نمودار ۴- ۳۴: مقایسه بین میزان وقوع ورم PESTAN(به خاطر محدودیت سایت در درج بعضی کلمات ، این کلمه به صورت فینگیلیش درج شده ولی در فایل اصلی پایان نامه کلمه به صورت فارسی نوشته شده است) در دوره شیرواری فعلی با اسکور بدنی در زمان خشکی ۵۴
نمودار ۴- ۳۵: مقایسه بین میزان وقوع ورم PESTAN(به خاطر محدودیت سایت در درج بعضی کلمات ، این کلمه به صورت فینگیلیش درج شده ولی در فایل اصلی پایان نامه کلمه به صورت فارسی نوشته شده است) در دوره شیرواری فعلی با اسکور بدنی در زمان زایش ۵۵
نمودار ۴- ۳۶: مقایسه بین ورم PESTAN(به خاطر محدودیت سایت در درج بعضی کلمات ، این کلمه به صورت فینگیلیش درج شده ولی در فایل اصلی پایان نامه کلمه به صورت فارسی نوشته شده است) در دوره شیرواری فعلی با اسکور بدنی در زمان تلقیح اول ۵۵
نمودار ۴- ۳۷: مقایسه بین تعداد شکم زایش با اسکور بدنی در زمان خشکی ۵۶
نمودار ۴- ۳۸: مقایسه بین تعداد شکم زایش با اسکور بدنی در زمان زایش ۵۶
نمودار ۴- ۳۹: مقایسه بین تعداد شکم زایش با اسکور بدنی در زمان تلقیح اول ۵۷
فهرست جدول­ها
عنوان شماره صفحه
جدول ۴- ١: توزیع میانگین و انحراف معیار شاخص ­های تولیدمثلی در زمان­های مختلف
در گاوهای نژاد هولشتاین ۳۶
جدول ۴- ٢: توزیع میانگین و انحراف معیار شاخص ­های تولیدمثلی در زمان­های مختلف
در گاوهای نژاد هولشتاین ۳۷
فصل اول
مقدمه
گاو شیری از دیرباز نقش مهمی در تامین برخی مواد مغذی مورد نیاز انسان داشته است. ارزش غذایی بالای شیر برای انسان، قرن هاست که شناخته شده و مورد تمجید قرار گرفته است. امروزه بخش اعظم شیر تولیدی در جهان از گاو حاصل می­ شود. افزایش تولید شیر هر گاو نتیجه­ اصلاح نژاد، تغذیه صحیح­تر و مدیریت بهینه است.
داشتن نمره‌ی وضعیت بدنی مناسب در موقع خشک کردن، زایمان و مراحل مختلف شیردهی منجر به افزایش تولید شیر خواهد شد. نمره وضعیت بدنی یک روش ذهنی و دیداری برای ارزیابی مقدار انرژی ذخیره شده به صورت چربی در بدن حیوان زنده می­باشد (بدون توجه به اندازه و وزن بدن).
با افزایش سطح تولید شیر، نمره‌ی وضعیت بدنی اهمیت بیشتری می‌یابد. موقعی که گاوها تولید شیر بالایی دارند، باید خوراک بیشتری در اوایل شیردهی مصرف کنند تا کل انرژی مورد نیاز آن‌ ها تامین شود اما به دلیل کاهش مصرف ماده خشک در اوایل شیردهی، تامین این نیاز بالا از خوراک مصرفی ممکن نیست و بیان شده است که نیازهای انرژی گاوهای شیری در طول اوایل شیردهی می ­تواند توسط مصرف خوراک و جا به ­جایی ذخایر بدن تامین گردد[۸۵]. این ذخایر شامل چربی و پروتئین است که به وسیله تجزیه آن­ها، چربی و پروتئین مورد نیاز برای سنتز شیر در دسترس دام قرار می‌گیرد. به خصوص بافت چربی نقش مهمی در تنظیم انرژی مورد نیاز دام ایفا می‌کند. در گاوهای شیری، قبل از زایمان بافت چربی به افزایش میزان تجزیه لیپید سازگار می‌شود[۶۴]. و بعد از زایمان، تجزیه لیپید موجود در بافت چربی به صورت چشم­گیر افزایش می­یابد[۶۷،۶۴]. یک برنامه منظم ارزیابی نمره‌ی وضعیت بدنی می ­تواند به تشخیص مشکلات سلامتی بالقوه قبل از آن که بتوانند به طور معنی­داری تولید شیر را کاهش دهند کمک کند. کاهش زیاد نمره‌ی وضعیت بدنی بعد از زایمان ممکن است با وقوع بیماری‌های متابولیکی ارتباط داشته باشد[۴۱].
افزایش توانایی ژنتیکی گاوها برای تولید شیر در نتیجه بهبود تغذیه و مدیریت، علی رغم افزایش تولید شیر منجر به کاهش عملکرد تولیدمثلی شده است. کاهش عملکرد تولیدمثلی گاوهای شیری بیش از چند دهه است که به مسئله­ جدی در صنعت پرورش گاوهای شیری تبدیل شده است[۸۲،۷۶،۱۳]. تعدادی از مطالعات نشان داده‌اند که بین نمره‌ی وضعیت بدنی در موقع زایمان و اوایل شیردهی با عملکرد تولیدمثلی ارتباط وجود دارد[۶۳،۵۸،۵۴،۴۲،۴۱]. اهداف این طرح شامل بررسی اثر نمره‌ی وضعیت بدنی در زمان زایمان بر فاصله زایمان تا اولین تلقیح، میزان گیرایی از اولین تلقیح، روزهای باز، تعداد تلقیح منجر به ازای هر آبستنی و نسبت آبستنی، ارزیابی اثر اسکور بدنی بروز برخی بیماری‌های تولید­مثلی در گاوهای شیری، ارزیابی اثر اسکور بدنی بر میزان تولید شیر در گروه­های مذکور در زمان زایمان می‌باشد.
فصل دوم
کلیات
۲-۱- نمره‌ی وضعیت بدنی
امروزه دراثرپیشرفت ژنتیکی و پیشرفت­های حاصل شده در مدیریت صنعت گاو شیری ، گاوهای شیری پر تولیدی به وجود آمده­اند که نیاز به مدیریت بهتری در زمینه گاو شیری است[۶۱]. یکی از بهترین ابزارهای مدیریتی، دادن اسکور بدنی است که برای تولید‌کنندگان به عنوان عاملی برای تولید، ارزیابی سلامت و وضعیت غذایی قلمداد می­ شود. این روش کمک می‌کند تا یک گروه یا گله گاو از نظر ذخایر بدن به ویژه چربی و ماهیچه ارزیابی شود. اسکور بدنی در تمام مراحل چرخه تولید، تغذیه و مدیریت ممکن است تغییر کند. اسکور بدنی هر گاو، نشان دهنده قابلیت تولید شیر، تولیدمثل و طول عمر اقتصادی گاو در گله می‌باشد.
عکس مرتبط با اقتصاد
۲-۱-۱ -تاریخچه ارزیابی نمره‌ی وضعیت بدنی
ابتدا Jefferies در سال ۱۹۶۱ سیستم نمره‌ی وضعیت بدنی برای میش‌ها توصیف کرد[۵۱]. این سیستم شامل لمس زایده‌های ستون فقرات (Backbone process) و کمر (Lumbar process) بود که تیزی و پوشش استخوان‌ها لمس می­ شود. به میش­ها بر اساس یک درجه­بندی صفر تا پنج نمره داده می­شد که صفر نقطه­ی مرگ حیوان و پنج نشان دهنده حیوان بسیار چاق بود. این تکنیک توسط Lowman و همکاران در سال ۱۹۷۶ برای نمره دادن به وضعیت بدنی گاوهای گوشتی به کار گرفته شد، که در این روش هم از یک درجه بندی صفر تا پنج استفاده شد[۵۹]. در این سیستم نیز لمس زایده­های ستون­فقرات و کمر انجام می­شد. علاوه بر این، لمس ناحیه انتهایی دم (Tail head region) را نیز شامل می­شد. به دنبال آن Mulvany در سال۱۹۸۱، سیستمی برای استفاده در گاوهای شیری بیان گردید که با یک سری تغییرات جزئی در نمره دادن در ناحیه کمر و انتهای دم، مشابه نمره دادن به گاوهای گوشتی بود[۷۳]. Wildman در سال ۱۹۸۲، برای اولین بار سیستمی برای نمره دادن به وضعیت بدنی گاوهای شیری ابداع کرد که در آن نمره دادن بر اساس یک درجه بندی یک تا پنج انجام می شد[۹۹].
تمام سیستم­های که در بالا ذکر شد؛ شامل لمس کردن زایده­های ستون فقرات، کمر و انتهای دم برای ارزیابی مقدار چربی زیر پوست بود؛ بنابراین موقعی که نمره دادن به وضعیت بدنی انجام می‌شد نیاز بود تا حیوانات مهار شوند. در بسیاری از سیستم­های تولیدی به خصوص در گله‌های بزرگ متاسفانه این نوع ارزیابی مشکل بود. از این رو Edmonson در سال ۱۹۸۹ یک روشی برای ارزیابی وضعیت بدنی بر پایه همان درجه بندی یک تا پنج ابداع شد که افراد مشاهده‌گر می­توانستند تحت شرایط مزرعه از آن استفاده کنند[۲۵]. در این روش که امروزه هم از آن استفاده می شود، هشت مرحله در سه ناحیه عمده شامل کمر(Pin) ، لگن(Pelvis) و انتهای دم در نظر گرفته می­شوند و افرادی که تجربه داشته باشند می­توانند به صورت دیداری هم وضعیت بدنی گاوهای شیری را ارزیابی کنند.
۲-۱-۲-نحوه‌ی ارزیابی نمره‌ی وضعیت بدنی
نمره‌ی وضعیت بدنی براساس یک درجه بندی پنج امتیازی است که نمرات یک برای حیوانات بسیار لاغر و نمره ی پنج برای حیوان بسیار چاق لحاظ می­گردد. نمره‌ی وضعیت بدنی به صورت مستقل از بدن و اندازه بدن اندازه گیری می­ شود و بنابراین برآورد نسبتا صحیحی از چربی بدن است[۹۹]. نمره‌ی وضعیت بدنی به صورت مستقیم با وزن بدن و مقدار چربی بدن مرتبط است[۹۹،۹۷،۵۲]. به ازای هر امتیاز افزایش در نمره‌ی وضعیت بدنی به طور متوسط ۵۶ کیلوگرم به وزن گاو شیری افزوده می­ شود[۷۷]. که البته این میانگین کلی است و برای همه حیوانات مصداق ندارد و حیوانات با استخوان­بندی ریزتر یا درشت‌تر از میانگین جمعیت به ترتیب مقدار کمتر یا بیشتری از رقم گفته شده در بالا را به خود اختصاص خواهند داد. نمره‌ی وضعیت بدنی به یک گاو بر اساس ظاهر پوشش بافتی بر روی برآمدگی­های استخوانی در ناحیه کمر و لگن داده می­ شود[۹۹].
این نواحی عبارتند از: زواید خاری (Spinous Process) و عرضی (Transverse process) ستون فقرات، برآمدگی­های ایلیومی hook bone)) و نشیمنگاهی (pin bone)، لیگامنت­های دنبالچه­ای (coccygeal ligaments)، انتهای دم و ناحیه کپل (Thurl region)(شکل ۲-۱). پوشش بافت ممکن است از راه لمس، بازرسی بصری یا هر دو، مورد ارزیابی قرار گیرد[۹۹،۲۵]. به طور معمول، برای هر نمره‌ی وضعیت بدنی، توصیف ناحیه کمر، کپل و انتهای دم بیان شده است.

شکل ۲-۱: نواحی مشخص شده جهت اسکور دهی (سایت http://www.daneprairie.com)
یک نمودار (شکل ۲-۲) به منظور تسهیل گسترش مهارت در ارزیابی نمره‌ی وضعیت بدنی طراحی شده است[۳۸]. استفاده از نمودار شامل برآورد چندین ناحیه بدن و تکمیل این اطلاعات در یک نمره‌ی وضعیت بدنی کلی می­باشد. توصیف چندین ناحیه بدن ممکن است شامل اطلاعات زاید باشد یا تغییر در ظاهر یک ناحیه ممکن است خیلی نامحسوس باشد تا به صورت واضح با تغییرات اندک در نمره‌ی وضعیت بدنی توصیف شود مثل تغییرات نامحسوس در گوشه دار (Angularity) یا مدور بودن (Roundness) یک ناحیه در بدن[۳۱].

به طور ایده ال، یک سیستم ارزیابی نمره‌ی وضعیت بدنی باید ساده، قابل تکرار و آسان باشد تا قابل فهم برای شکل ۲-۲: روش ارزیابی اسکور بدنی در گاوهای هولشتاین بر اساس مطالعات Edmonson
به دلیل آن­که تغییرات در چربی بدن به شکل هماهنگ در سرتاسر بدن رخ می­دهد، تغییرات در ظاهر نواحی بدن مستقل از هم نیست. تغییرات در نواحی خاص ممکن است گروه­بندی­هایی برای نمره‌ی وضعیت بدنی را بیان کند تا این­که یک توصیف تلفیقی از تمام نواحی بدن در یک مره‌ی وضعیت بدنی داده شود. توصیف تکی ممکن است وجود داشته باشند تا هر نمره‌ی وضعیت بدنی را تشخیص دهند و تمرین کردن را آسان کنند و تکرار­پذیری بین ارزیابی کننده­ها را افزایش دهند[۴۶]. Ferguson و همکاران در سال ۱۹۹۶ نشان داده اند که تغیر ۲۵/۰ واحد نمره‌ی وضعیت بدنی نمی‌تواند به وسیله یک فرد از دو مشاهده‌گر در یک زمان معلوم شود[۳۱]. به منظور معلوم کردن تغییر ۲۵/۰ واحد نمره‌ی وضعیت بدنی به دو مشاهده‌گر از یک گاو در هر دوره زمانی است که می‌تواند هم به وسیله ارزیابی نمره‌ی وضعیت بدنی هم زمان دو مشاهده‌گر مستقل یا به وسیله تکرار مشاهده توسط یک مشاهده‌گر در زمان دیگر که می‌تواند همان روز یا روز بعد باشد، صورت گیرد. چهار متغیر استخوان Pin، استخوان hook، زایده های کمری و لیگامنت دنبالچه حدود ۶/۸۳ درصد از واریانس کل مربوط به ۷ متغیر برای نمره‌ی وضعیت بدنی دادن، را تشکیل دادند. این محققین نتیجه ­گیری کردند که تغییر در توصیفات این ۷ ناحیه بدن بر نمره‌ی وضعیت بدنی دادن به گاوها با ۲۵/۰ واحد فاصله از ۲۵/۲ تا ۲۵/۴ کافی است. توصیف این ۷ ناحیه برای جداسازی نمره‌ی وضعیت بدنی گاوها با فاصله ۲۵/۰ واحد کافی است.
گاوهایی با ظاهر V در ناحیه کپل همیشه نمره‌ی وضعیت بدنی برابر یا کمتر از ۳ و گاوهایی که باظاهر U در ناحیه کپل همیشه نمره‌ی وضعیت بدنی برابر یا بیشتر از ۲۵/۳ دارند(شکل۲-۳). بنابراین، ناحیه کپل را به دو گروه شامل آن‌ هایی که نمره‌ی وضعیت بدنی برابر یا کمتر از ۳ دارند( ظاهرV) یا گاوهایی با نمره‌ی وضعیت بدنی برابر یا بیشتر از ۲۵/۳ دارند(ظاهر U) تقسیم می­ کند[۳۱].
الف
ب

شکل ۲-۳: نشان دادن زاویه بین استخوان Pin و hook الف) به شکل U، ب) به شکل V
در مرحله بعد فرد ارزیاب باید استخوان­های hook و Pin را مشاهده کند. اگر هر دو گرد بودند، گاو نمره‌ی وضعیت بدنی برابر با ۳ دارد؛ اگر استخوان hook زاویه­دار و استخوان Pin گرد است نمره‌ی وضعیت بدنی گاو برابر با ۷۵/۲ است و اگر هر دو زاویه­دار بودند نمره‌ی وضعیت بدنی گاو کمتر یا برابر با ۵/۲ است( شکل ۲-۴). لمس استخوان Pin می‌تواند برای تشخیص نمره‌ی وضعیت بدنی ۵/۲ از ۲۵/۲ مورد استفاده قرار گیرد؛ اگر نمره‌ی وضعیت بدنی گاو ۵/۲ باشد استخوان Pin یک لایه نازک چربی قابل لمس خواهد داشت و گرنه نمره‌ی وضعیت بدنی گاو برابر یا کمتر از ۲۵/۲ است (شکل ۲-۵). کمتر از نصف زایده­های عرضی ستون فقرات در یک گاو با نمره‌ی وضعیت بدنی برابر با ۵/۲ و نصف یا بیشتر در یک گاو با نمره‌ی وضعیت بدنی کمتر از ۵/۲ قابل مشاهده است. علاوه بر این، ظاهر عمومی مهره­های ستون فقرات در طبقه ­بندی بدنی برابر با ۵/۲ گرد اما در گاوهایی با نمره‌ی وضعیت بدنی برابر یا کمتر از ۲۵/۲ نیز خواهد بود. موقعی که گاوها نمره‌ی وضعیت بدنی برابر یا کمتر از ۵/۲ دارند، کمر و ستون فقرات در طبقه بندی گاوها مفید هستند؛ اما در گاوهایی با نمره‌ی وضعیت بدنی ۷۵/۲ تا ۵/۳ ظاهر یکسانی دارند. تغییرات نامحسوس در کمر و ستون فقرات برای ارزیابی نمره‌ی وضعیت بدنی از ۷۵/۲ تا ۲۵/۳ ارزشی ندارند[۳۱]
الف
ب

شکل ۲-۴: تصویر زاویه استخوان Pin و hook الف: نشان دهنده زاویه ناحیه Pin و hook ب: نشان دهنده گرد بودن ناحیه Pin و hook
لیگامنت لگنی در گاوهایی با نمره‌ی وضعیت بدنی برابر یا بیشتر از ۴ قابل مشاهده می باشند. این لیگامنت به وسیله پوشش چربی در گاوهایی دارای نمره‌ی وضعیت بدنی بالاتر از ۷۵/۳ محصور شود و یک تفاوت منحصر به فردی را تعریف می­ کند. گاوهایی با لیگامنت لگنی غیر­قابل مشاهده باشد نمره‌ی وضعیت بدنی مساوی یا بیشتر از ۴ دارند و برای بسیاری از اهداف صنعت گاو شیری به عنوان گاو بسیار چاق لحاظ می­گردند. لیگامنت لگنی در همه گاوها با نمره‌ی وضعیت بدنی کمتر از ۴ قابل مشاهده است اما در گاوهایی با نمره‌ی وضعیت بدنی برابر یا کمتر از ۳ ظاهری تیز دارد[۳۱].
گاوهایی با ناحیه کپل U دارای نمره‌ی وضعیت بدنی برابر یا بیشتر از ۲۵/۳ هستند. در این گاوها استخوان های hook و Pin همیشه ظاهری گرد شده دارند؛ بنابراین این استخوان­ها اطلاعات مفیدی به ما نمی­ دهند مگر زمانی که گاوها به اندازه کافی چاق باشند تا این استخوان­ها غیر قابل مشاهده شوند (گاوهایی با نمره‌ی وضعیت بدنی بالای۵/۴). تغییرات در لیگامنت­های لگنی و دنبالچه­ای تغییرات نمره‌ی وضعیت بدنی در گاوها را از ۲۵/۳ تا ۴ تا حد زیادی بیان می­ کنند. اگر هم لیگامنت دنبالچه­ای و هم لیگامنت لگنی به طور مشخص قابل مشاهده باشند گاوها نمره‌ی وضعیت بدنی برابر با ۲۵/۳ دارند (شکل۲-۶). اگر لیگامنت دنبالچه­ای به سختی قابل مشاهده باشد و لیگامنت لگنی به طور مشخص قابل مشاهده باشد، گاوها نمره‌ی وضعیت بدنی برابر با ۵/۳ دارند (شکل۲-۶) اگر لیگامنت دنبالچه­ای قابل مشاهده نباشد و لیگامنت لگنی به سختی قابل مشاهده باشد، گاوها نمره‌ی وضعیت بدنی برابر با ۷۵/۳ دارند (شکل ۲-۷). اگر لیگامنت­های لگنی و دنبالچه­ای هر دو قابل مشاهده نباشند ، گاو دارای نمره‌ی وضعیت بدنی برابر یا بیشتر از ۴ است[۳۱].
زایده­های عرضی ستون فقرات از نمره‌ی وضعیت بدنی۲۵/۳ تا ۷۵/۳ قابل مشاهده هستند (۱۰ درصد تیغه­های کمر دیده می‌شوند) بنابراین این تغییرات در این فاصله قابل مشاهده نیستند. ناحیه ستون فقرات از نمره‌ی وضعیت بدنی برابر یا بیشتر از ۷۵/۳ به صورت مسطح دیده می‌شود، اما زمانی که گاوها نمره‌ی وضعیت بدنی بیشتر از ۴ دارند کاملا یکنواخت می‌گردد[۳۱](شکل ۲-۷).
به منظور تشخیص نمره‌ی وضعیت بدنی ۴ از ۵/۴ ، اگر استخوان Pin به وسیله چربی نامشخص بود و زیر دم نیز فرورفتگی زیادی نداشته باشد، نمره‌ی وضعیت بدنی بیشتر از ۲۵/۴ است (شکل ۲-۸). همان طور که گاوها چاق‌تر می‌شوند (نمره‌ی وضعیت بدنی بیشتر از ۵/۴) استخوان hook زیاد قابل مشاهده نیست ناحیه کپل مسطح و گرد می‌شود. تیغه­های کمر در گاوهایی که نمره‌ی وضعیت بدنی برابر یا بیشتر از ۴ دارند دیده نمی‌شوند[۳۱].
الف
ب

شکل۲-۵: الف تصویر اسکور بدنی ۲ وب اسکور بدنی ۲۵/۲ (خطوط نشان دهنده ستون فقرات)
ب
الف

شکل۲-۶: الف تصویر اسکور بدنی ۲۵/۳ و ب تصویر اسکور بدنی ۵/۳
الف
ب