مقاله های هم سو :
۱- آسیب شناسی درس تاریخ هنر در هنرستانهای هنر، سجاد باغبان ماهر، نشریه رشد آموزش هنر – دور هشتم شماره اول، تهران ۱۳۸۹
مقاله های هم سنخ :
۱- شیشه گری، محمد تقی آشوری ، نشریه علمی پژوهشی هنرنامه شماره ۱۶ ، تهران ۱۳۸۱
۲- نقاشی پشت شیشه: ویژگی و تاثیرگذاریها، کامران سخن پرداز، نشریه آینه خیال شماره ۱۰، تهران ۱۳۸۸
پایان نامه کارشناسی ارشد هم سنخ :
۱- آسیب شناسی مواد و فرایند تولد محصولات شیشه دست ساز در کارگاه های شیشه گری تهران، زهرا ناجیان اصل ، ارشد صنایع دستی، دانشگاه هنر تهران، ۱۳۹۰
در این پایان نامه محوریت اصلی موضوع بر روی مواد تشکیل دهنده شیشه و ترکیبات آن به لحاظ شیمیایی می باشد. اما در رساله حاضر نگاه اصلی به عوامل تاثیر گذار در روند تولید شیشه های هنری از جمله : هویت و اصالت در صنعت شیشه گری، خلاقیت و نوآوری در آثار تولید شده و غیره می باشد.
۲- بررسی فرایند تولید شیشه و کریستال دست ساز در ایران از سال ۱۳۴۵ تا کنون، بهنام سربخشیان، ارشد صنایع دستی، دانشگاه هنر تهران، ۱۳۹۰
این پایان نامه به موضوع هنر تراش روی شیشه و کریستال پرداخته است که با رساله حاضر از لحاظ موضوعی کاملا متفاوت می باشد.
۳- بررسی تطبیقی نقاشیهای پشت شیشه دوران قاجار با نمونه های مشابه در آلمان و کشورهای همسایه در قرن ۱۹، آرش صداقت کیش، ارشد تصویر سازی، دانشگاه هنر تهران، ۱۳۸۹
در این پایان نامه به یکی از شیوه های تزیینی روی شیشه پرداخته شده است که نوع نگاه رساله حاضر با آن که وضعیت تولید شیشه های هنری است متفاوت می باشد.
۴- بررسی عوامل و علل پیشرفت هنر شیشه گری در کشورهای پیشرفته و مشکلات تولید آن در ایران، آسیه شفیع پوبالدار، ارشد صنایع دستی، دانشگاه هنر تهران، ۱۳۸۴
در این پایان نامه محوریت اصلی موضوع شیشه گری در کشورهای پیشرفته می باشد و نگاهی اجمالی به شیشه گری در ایران دارد. اما در رساله حاضر محوریت اصلی پایان نامه به آسیب شناسی وضعیت تولید شیشه های هنری در ایران معطوف شده است و در بخشی نیز نگاهی به نمونه های موفق و مشابه در اروپا شده است.
۵- دستیابی به فراینده های سنتی خلاق در تولیدات صنایع دستی مورد پژوهی: کارگاه های شیشه گری تهران، آوا میرهاشمی، ارشد صنایع دستی، دانشگاه هنر تهران، ۱۳۸۷
محوریت اصلی این پایان نامه خلاقیت در آثار صنایع دستی و مورد پژوهی ان شیشه های هنری می باشد که در رساله حاضر به این موضوع نیز پرداخته شده اما با نگاه آسیب شناسانه و همچنین به موارد دیگری نیز پرداخته شده است.
فصل دوم :تعاریف و مبانی نظری پژوهش
نقش و جایگاه صنایع دستی در اقتصاد
عکس مرتبط با اقتصاد
طراحی و نوآوری در آثار صنایع دستی
ضرورت و اهمیت بسته بندی در رونق صنایع دستی
هویت و اصالت در صنایع دستی
۱-۲- نقش و جایگاه صنایع دستی در اقتصاد[۱]
صنایع دستی ایران، به عنوان صنعتی مستقل و بومی، شاخص ترین هنر کاربردی ایران و یکی از سه قطب برتر صنایع دستی جهان، ریشه های عمیق و استوار در فرهنگ غنی و بارور ایران اسلامی داشته است. در بسیاری از کشورهای در حال توسعه از جمله ایران، صنایع دستی به عنوان یکی از شاخه های فرهنگی و هنری پر اهمیت، نقش بسزایی در درآمد زایی و رشد اقتصادی دارد.
«در تعریف کلی، اقتصاد علمی است که به مطالعه کاربرد و نحوه تخصیص بهینه منابع تولیدی و کمیاب به منظور تامین بیشترین نیازهای نامحدود بشری می پردازد. در این راستا معمولا از عواملی چون نیروی کار، سرمایه، طبیعت و مدیریت به عنوان عوامل اصلی تولید در کنار فن آوری و امنیت نام برده می شود» (نیلی، ۱۳۸۶، ۱۲).
با توجه به تعریف فوق در میابیم که پتانسیل های موجود در یک کشور فراوانند و بهره گیری درست از آن منابع در راستای توسعه اقتصادی جزو اولویتهای برنامه ای یک کشور محسوب می شود. رشد اقتصادی و دستیابی به هدف های مختلف آن امروزه سرلوحه برنامه و فعالیت های بسیاری از دولت ها به ویژه در کشورهای در حال توسعه شده است. این دولت ها در برنامه های توسعه اقتصادی خود هدف های عمده ای را در زمینه های مختلف اقتصاد، اجتماع، سیاست و غیره دنبال می کنند.
«اقتصاد هنر را می توان بررسی جنبه های اقتصادی تولید، مصرف و یا عرضه و تقاضای محصولات و یا خدمات فرهنگی و هنری دانست. نکته ی نهفته در این تعریف آن است که مراد از واژه ی فرهنگ در اینجا، به معنای محصولات فرهنگی و هنری مانند : کتاب، فیلم، آثار موسیقایی، هنرهای دستی، هنرهای تجسمی و موارد مشابه است و منظور از بررسی جنبه های اقتصادی، تولید مصرف و یا عرضه و تقاضای محصولات و خدمات فرهنگی و هنری است که اقتصاد فرهنگ به بررسی و شناسایی عوامل و عناصر دخیل در تولیدات، مصرف و یا عرضه و تقاضای این محصولات می پردازد. علم اقتصاد فرهنگ و هنر در این مناسبات با مطالعات و بررسی های خود، مسیر صحیح فعالیت های هنری را در چرخه ی تولید، عرضه و مصرف نشان می دهد. چنانچه محدودیت های نسبی منابع را برای رفع نیازهای فزاینده ی گروه های مختلف جامعه، مبنای حضور نظریه ی اقتصادی در فرایند تصمیم گیری و سیاست گذاری در حوزه ی فعالیت های هنری بدانیم، در جامعه ما که منابع و تولیدات در قیاس با انتظارات محدودیت بیشتری دارد، اهمیت و نقش مقوله ی هنر و به عبارت دیگر ابعاد اقتصادی تولید و مصرف محصولات هنری حایز اهمیت خواهد بود» (ایمانی خوشخو، ۱۳۸۸، ۸۰).
صنایع دستی یکی از مظاهر هنری و فرهنگی جامعه محسوب می شود و نظر به اینکه هر فرآورده دستی بازگو کننده خصوصیات تاریخی، اجتماعی و فرهنگی کشور محل تولید خود می باشد، می تواند هم عامل مهمی در معرفی فرهنگ و تمدن آن کشور به حساب آید و هم آنکه موجی برای جلب و جذب توریست و جهانگردان خارجی قلمداد شود. امروزه دیگر تنها آثار تاریخی وسیله جذب توریست به ممالک در حال توسعه که اکثرا دارای تمدنی کهن هستند نیست، بلکه همراه آن محصولات صنایع دستی با طرحها و اصالتهای ویژه خود مطرح بوده و می توانند مکمل دیدنیهای تاریخی هر کشور باشند. البته این قضیه چند سالی است که در کشور ما (ایران) بیشتر اهمیت پیدا کرده است. اما موانعی نیز سد راه صنعتگران می باشد که در فصل سوم در حوزه شیشه گری دستی به آن خواهیم پرداخت.
تصویر درباره جامعه شناسی و علوم اجتماعی
بازار داخلی صنایع دستی ایران، بازاری است سنتی و تا به حال برای گسترش آن بازاریابی و تبلیغات صورت نگرفته است. از خصوصیات مهم این بازار، سود سرشار واسطه ها در امر توزیع مواد اولیه مصرفی و داد و ستد آن است. «به طور خلاصه عوامل مؤثر در گسترش بازار داخلی صنایع دستی ایران مواردی چون : افزایش سطح درآمد سرانه، افزایش جمعیت، ازدیاد مسکن و افزایش سطح زیربنایی آن، ترویج تبلیغات در مورد استفاده از صنایع دستی به عنوان یک کالای هنر ملی می باشد. توسعه ی صادرات اعم از صدور مواد خام ، کالاهای نیمه ساخته و صنایع دستی و در نتیجه ایجاد درآمدهای ارزی ، از شرایط اساسی توسعه اقتصادی است. در سالها ی اخیر صدور محصولات دستی نه تنها توسط کشورهای جهان سوم بلکه توسط برخی از ممالک پیشرفته نیز مورد توجه خاص قرار گرفته و به ویژه کشورهای مهد صنایع دستی می کوشند تا با اتخاذ تدابیر حمایتی و سیاستهای تشویقی موجبات رشد و توسعه صادرات صنایع دستی که یکی از اقلام مهم صادراتی آنها به حساب می آید را فراهم سازند موفقیتهای بدست آمده در زمینه صدور گسترده محصولات صنایع دستی ناشی از عوامل زیر است :
١- عدم مشابهت و فقدان جنبه ی رقابتی فرآورده های دست ساز با تولیدات صنعتی کشورهای پیشرفته . در این خصوص باید گفت که کشورهای پیشرفته به عنوان تقاضا کننده مطرح بوده و کشورها ی در حال توسعه حکم عرضه کننده را دارند ( برخلاف کالاهای صنعتی ).
٢- ارزانی نسبی قیمت صنایع دستی به علت پایین بودن سطح دستمزدها در ممالک در حال توسعه .
٣- بالا بودن قدرت خرید مردم در کشورهای پیشرفته و علاقه آنان به خرید و استفاده از اشیاء هنری – مصرفی .
۴- رعایت برخی ملاحظات اجتماعی و سیاسی از طرف کشورهای پیشرفته که موجب تعیین سهمیه و معافیتهای گمرکی برای فرآورده های دستی صادراتی ممالک جهان سوم شده است » (محمدیان،۱۳۸۵، ۳۲).
مزیت ها و قابلیت های صنایع دستی :
برای آنکه جایگاه صنایع دستی در توسعه اقتصاد کشور بهتر مشخص شود به مزیت ها و قابلیت های آن اشاره می کنیم. صنایع دستی بدلیل فراوانی مواد اولیه، ارزانی، دسترسی آسان به آن، عدم نیاز به سرمایه گذاری بالا، نداشتن آلایندگی زیست محیطی و ارزش افزوده ی بالا می تواند بهترین گزینه در جهت رفع بیکاری و ایجاد اشتغال باشد. همچنین با وجود مشکلات فراوانی که صنعتگران با آن مواجه هستند، در حال حاضر یکی از مهمترین بخش های صادرات غیر نفتی کشور را صنایع دستی به خود اختصاص داده است.
«بدلیل ارتباط تنگاتنگ صنایع دستی با صنعت توریسم، توجه به این بخش میتواند برای جلب و جذب گردشگران به کشور سودمند باشد. استقبال گردشگران داخلی و خارجی برای خرید یکی از آثار هنری یا صنایع دستی هر شهر یا استان نشان می دهد قابلیت بهره برداری اقتصادی از صنایع دستی کشورمان یکی از اصلی ترین مزایای پرداختن به صنعت گردشگری و تقویت آن است. لذا بیشترین رقم ارسالی صنایع دستی ایران از طریق گردشگران به عنوان ارمغان و سوغات سفر صورت می گیرد. بنابراین ضرورت دارد در راستای توسعه صنایع دستی ابتدا توانهای گردشگری ایران شناسایی، بررسی و تقویت نموده تا شاهد حضور چشمگیر مسافران باشیم و دست اندرکاران صنایع دستی هم تولیدات خود را بر اساس سلیقه و ذایقه گردشگران تولید و عرضه نمایند تا از اقبال عمومی بیشتری برخوردار که تحقق این امر تاثیر به سزایی بر رونق توریسم فرهنگی ایران خواهد داشت » (طهماسبی، ۱۳۹۰ ،۴).
تصویر درباره گردشگری
بسیاری از مردم هنوز تصویر روشنی از صنایع دستی ندارند و غالبا ارزش آن را در ترازوی دانش اقتصادی خود، با اهمیت و بهروری بخش صنایع ماشینی مقایسه می کنند. از آنجا که در صنایع دستی، بخش عمده ای از ارزش محصول، ناشی از نیروی انسانی به کار رفته در آن و میزان ذوق هنری و مهارت صنعتگر است و بعلاوه، مواد اولیه مصرفی نیز به طور متوسط ساده و ابتدایی و عمدتا کم هزینه است، ارزش افزوده حاصل در این بخش بسیار بالا است. به طور کلی و جمع بندی مطالب گفته شده، نقش و جایگاه صنایع دستی در توسعه اقتصادی را در چند مورد زیر خلاصه کرد :
۱- بالا بردن سطح اشتغال با هزینه های بسیار کم
۲- ازدیاد درآمد سرانه ملی
۳- جذب گردشگران خارجی و توسعه صنعت توریسم
۴- ارز آوری مناسب بواسطه صنعت توریسم
۵- تاثیر در توسعه صادرات کالاهای غیر نفتی
۶- صنایع دستی بدلیل بار فرهنگی قوی می تواند به عنوان سفیر فرهنگی کشور عمل نماید.
۲-۲- طراحی و نوآوری در آثار صنایع دستی
انسان روحی کمال گرا دارد و همین ویژگی اوست که جهان هستی را پیوسته به سوی تازه شدن و بالندگی پیش می برد و تکرار و رکود برای او امری است ملال آور که موجب ضعف و کسالت روح می گردد. در این میان نیاز به تازگی و تغییرات مثبت در فضای زندگی، از اهمیت بیشتری برخوردار است که بخش بزرگی از آن بر عهده ی هنر می باشد. هنر به شکلهای مختلف و با تنوع شاخه هایش همواره مسئولیت آرام بخشی و ارضای روح بشر را به دوش کشیده است. هنرمندان با انواع سبک ها، شکلها، رنگها، صداها و غیره، همت خود را برای ارضای روح خود و همنوعانشان به کار بسته اند تا بتوانند با آثار خود، موجبات تازگی و طراوت روح کمال گرا و تنوع طلب خود و آنان را فراهم آورند. وجود این نیاز است که هنرمند را موظف به بروز خلاقیت و نوآوری پیوسته در هر شاخه و گونه ی هنری می کند. خواه نوشتن یک قطعه موسیقی امروزی باشد و خواه ساخت یک شئ از سفال، ماده ای که از هزاران سال پیش در دستان انسان بوده است.
« با نگرشی بر تاریخ هنر و ادبیات ایران و جهان به طور اعم و نیز هنرهای تجسمی و تزیینی به طور اخص، همواره نقش هنرمندان آوانگارد[۲] در آفرینش آثاری نو، بی بدیل و ماندگار با رویکرد هایی همسو با سلایق و نیازهای مردمان هم عصر خویش، همچون نگینی بر تارک وجودی دست آفریده های بشری می درخشد. با تاملی اجمالی بر ممالکی که از تعامل ذوق و دست انسان بیشترین سود را جسته اند می توان به حقیقت نقش تمدن به عنوان پشتوانه عظیم آفرینش صناعات دستی بشر اذعان داشت. تمدن های کهن و باستانی مشرق زمین هم چون ایران، چین و هند که بیشترین سهم را در تولید آثار صنایع دستی دنیا به خود اختصاص داده اند در کنار کشور های آسیایی همچون تایلند، مالزی، کره، ویتنام، اندونزی و غیره، به وضوح تجلی تمدن کهن خویش را در آیینه این سفیران فرهنگی نگریسته و چکیده فرهنگ و تمدن خود را در معرض دید جهانیان می نهند» (رحمانی،۲۶،۱۳۹۱).
در گذشته صنایع دستی، بخشی از نیاز مصرفی مردم را تامین می کرده و در زندگی آنها نقش کاربردی داشته است. ولی به تدریج با ماشینی شدن ساخت بسیاری از وسایل مورد مصرف در زندگی روزمره، آثار صنایع دستی به گوشه ی گنجه ها و انبارهای منازل رفت و یا به عنوان اشیای تزیینی در دکور برخی خانه ها استفاده شد. از طرف دیگر، سهولت استفاده از وسایل ساخت ماشین به دلیل ارزان بودن، فراوان بودن، سبک وزن بودن و در نهایت هماهنگی داشتن بیشتر با زندگی ماشینی امروز را نمی توان انکار کرد. در این شرایط صنایع دستی در هر و شکل شاخه ای می تواند با اندکی تغییر کارایی، خود را با دنیا و خواسته های انسان امروزی هماهنگ گرداند و جایگاهی ارزشمند در خانه ها، ادارات، رستورانها و حتی فضاهای شهری برای خویش بیابد. این امر با اندکی مطالعه و شناخت نیازهای زندگی امروزی و با به کارگیری اندکی ذوق و سلیقه، نوآوری و ابتکار از سوی هنرمند صنعتگر میسر است. نوآوری در محصول صنایع دستی از چندین وجه قابلیت اعمال دارد که در اینجا به چند مورد از آن اشاره می نماییم:
۱- نوآوری در کاربرد محصول : بسیاری از رشته های صنایع دستی این قابلیت را دارند که آنها را برای مصارفی غیر از مصارف رایجشان تولید کرد. یعنی با تغییر کاربری آنها می توان این محصولات را در شبکه ی جدیدی از موارد مصرفی مردم وارد نمود. محصولات جدید با کارایی جدید از طرفی برای خریداران دارای جذابیت است و از طرف دیگر آن صنعت دست را از رکود و یکنواختی می رهاند. به عنوان مثال، برخی دست بافته ها نباید لزوما به عنوان فرش و زیر انداز به کار روند. از جاجیم و دیگر بافته ها و زیر اندازها می توان به عنوان روکشی برای مبلمان اداری و خانگی استفاده نمود. از نمد و قالی می توان کیف و کفش ساخت و از محصولات شیشه ای برای ساخت چراغ دیواری و آباژور، زیور آلات و … استفاده کرد تصاویر شماره (۱-۲ و ۲-۲ و ۳-۲).

تصویر شماره (۱-۲)، استفاده از چرم برای کیف تلفن همراه، مجله گلابتون، خرداد ۱۳۹۲، صفحه ۳۴

تصویر شماره (۲-۲)، استفاده از گلیم برای روکش مبلمان، تصویر از نشریه گلابتون، خرداد ۱۳۹۲،صفحه ۱۲

تصویر شماره (۳-۲) ، کیف از جنس گلیم و چرم، نوآوری در کاربرد گلیم، تصویر از نگارنده
۲- نوآوری در فرم : طبق تعریف رویین پاکباز[۳]، «فرم در هنر بصری به معنای شکل دو بعدی یا سه بعدی، توپر یا میان تهی است». در این جا ما از مفهوم سه بعدی فرم سخن می گوییم که در بسیاری آثار حجمی می توانیم حالتهای مختلف آن را مشاهده کنیم. جز چند گروه از صنایع دستی همانند بافته های داری و منسوجات که بیشتر تابع نقش هستند، مابقی گروه محصولات هم چون سفال، شیشه، چوب و فلز ارتباط مستقیمی با فرم دارند. تمامی فرم های به کار رفته در این آثار حاصل اندیشه هنرمندان پیشین است و طی دوره های تاریخی مختلف، به گونه های زیادی تغییر شکل یافته و با باورها و نیازهای مخاطبان خود هماهنگ گشته اند. اکنون نیز این فرمها می توانند سرمشق خوبی برای هنرمندان صنایع دستی، مجسمه سازی، معماری و… باشند تا مایه ی الهامشان گردند و آنها را مطابق دنیای امروز و با کاربردهایی تازه در هنر و معماری و شهرسازی امروزی وارد سازند. این اتفاق خوشبختانه در بسیاری از هنرها از جمله صنایع دستی امروز مشاهده می شود. آثاری که در آنها هنرمندان با بهره گرفتن از خلاقیت خود، فرمهایی را ضمن توجه به آثار قدیم و حفظ برخی ویژگیهای طراحی آنها در کارشان استفاده نموده و با موادی مانند سفال، چوب، شیشه و فلز به ساخت محصولاتی مدرن، زیبا، هنرمندانه و در عین حال با اصالت پرداخته اند تصویر شماره (۴-۲). البته این اتفاق در کشورمان هنوز فضای بسیاری برای کار و ابداعات دارد که نیازمند توجه و پی گیری جدی از سوی هنرمندان است. زیرا این هنرمندان هستند که سلیقه و نظر مردم را سمت و سو می دهند و می توانند با آثار خود آن را ارتقا دهند و این یک ارتباط دو سویه است که از طرف دیگر وقتی سطح انتظار و درخواست مردم ارتقا یابد، هنرمند نیز موظف است سطح کار خود را بالاتر برده تا بتواند پاسخگوی آنها باشد.

تصویر شماره (۴-۲) ، تندیس چوبی غزال با طرحی خلاقانه، از سایت www.iransculpture.ir
۳- نوآوری در ساخت : صنایع دستی از جمله هنرهایی است که انسان از آغاز حیات خود به آن روی آورده و آن را در جهت برآوردن نیازهای خویش به کار گرفته است. شیوه هایی که انسان در طول هزاران برای ساخت این محصولات به کار گرفته، بنا بر دانش و خلاقیت او دوره به دوره تغییر کرده است. اما در این بین بسیاری شیوه های اجرایی هستند که به دلیل سهولت اجرا و کارآیی مناسبشان، در عصر حاضر نیز همچنان استفاده می شوند. مانند: شیوه های شیشه گری فوتی و ساخت سفالینه با چرخ، شیوه ی اغلب دست بافته های سنتی و … . اما بسیاری از شیوه های ساخت محصولات صنایع دستی احتیاج به بازنگری در اجزاء دارند. این بازنگری در برخی موارد شامل آماده سازی مواد مصرفی برای ساخت محصول و یا ساخت بدنه ی کار و … می شود. مانند آماده کردن قطعات چوب برای یک اثر منبت یا معرق که استفاده از دستگاه های پیشرفته ی امروزی در برش قطعات بزرگ چوب، نه تنها از ارزش هنری محصول نمی کاهد بلکه منجر به پیشروی سریع تر روند کار و کاهش هزینه ی دستمزدها می گردد. همچنین با اصلاح ساختار برخی کوره های سنتی شیشه گری، سفال، مینا و غیره که اکثرا همراه با اتلاف انرژی است، می توان در مصرف انرژی و برخی خسارات ناشی از تخریب کار در کوره صرفه جویی کرد. بنابراین استفاده از دانش و تکنولوژی روز در مراحلی از تولید کار، تا جایی که به ماهیت هنری و نقش دست و توان انسان در اعمال خلاقیت و ویژگیهای هنری آن لطمه وارد نسازد، نه تنها در سهولت ساخت به صنعتگر کمک می کند، بلکه در کفیت ارائه و قیمت نهایی محصول و نهایتا افزایش قدرت خرید مردم پیامدهای مثبتی به دنبال خواهد داشت.
۴- نوآوری در ارائه یا بسته بندی : نحوه ارائه و بسته بندی محصولات صنایع دستی از مواردی است که در عصر حاضر از اهمیت بسیاری برخوردار است. امر بسته بندی مناسب باعث خواهد گردید که از پیچاندن محصولات نفیس مانند: مینا، خاتم، شیشه، گلیم و غیره در کاغذ و نایلون فاصله بگیریم و با بهره گرفتن از دانش و تکنولوژی روز در کنار نوآوری و ابداعات تازه، محصولات خود را در بستری مناسب و در خور شأن آن ارائه دهیم. همچنین می توانیم با مواد اولیه بومی مانند حصیر، برگ درخت خرما و … بسته بندی را بومی کنیم و به این ترتیب صنایع دستی با کیفیت کشور را به سمت جهانی شدن سوق دهیم.
«می توان خلاقیت و نوآوری را با کیفیت کالا به دو بال پرواز تشبیه کرد. یعنی اگر در کنار خلاقیت و نوآوری به بال دیگر آن یعنی کیفیت کالا توجه نشود مثل کالاهای چین متقاضیان خود را از دست می دهد. اگر چه کالای چینی بازار خود را تا حدودی حفظ نموده است، دلیل آن پایین آوردن قیمت کالاهای صنایع دستی آنها است. به خاطر اینکه کار بر روری صنایع دستی زمان بر است در نتیجه قیمت تمام شده آن بالا است و برای خریداری که شناخت عمیق از صنایع دستی ندارد و آن را با کالای سایر کشورها ( چین و تایوان) می سنجد، احساس می کند کالای ایرانی گران است، اما در حقیقت چنین نیست. بنابراین خلاقیت و نوآوری به همراه مواد با کیفیت سه اصل لاینفک در هنر صنعت دستی است که باید هنرمندان تولید کننده مداوم در سر لوحه کار خود داشته باشند» (سپهر،۱۳۹۱، ۳۷).
۳-۲- ضرورت و اهمیت بسته بندی در رونق صنایع دستی
انسان امروزی به هر شکل و در هر کجا که زندگی می ‌کند با توجه به نیازهای متنوع و روز افزونی که دارد، با دنیایی از کالاهای مصرفی مواجه است که طبق نیاز روزمره ی خود آنها را خریداری می کند. این کالاها از لحاظ اهمیت و ضرورت در درجات مختلفی قرار دارند. در این بین، صنایع دستی از جمله کالاهایی هستند که اگرچه نیاز اولیه ی انسانها به شمار نمی روند اما به لحاظ ارزش هنری و معنویشان، جایگاه با اهمیتی در سبد خرید مردم یافته اند. بنابراین این محصولات نیز باید از بسته بندی و ارائه ی مناسب و حتی بهتر و شکیل تر از سایر اقلام برخوردار باشند.
«طبق تعریف موسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران، بسته‌بندی عبارت است از تهیه و تعبیه ظرف یا محافظی که سلامت کالا را در فاصله‌ی تولید تا مصرف حفظ نماید. امروزه رقابت محصولات مشابه بسیار زیاده شده است. یک بسته بندی خوب و مناسب به فروش کمک می کند و پیام تولید کننده را به خریدار می رساند و بین آنها ارتباط برقرار می کند» (قاسم خانی،۱۳۸۹، ۵).
بسته‌ بندی مناسب از طریق ارتباط بصری اطلاعات کاملی را در مورد محصول و تولید کننده به مخاطب یا مصرف کننده منتقل می ‌کند. اما بسته ‌بندی نامناسب، بر روحیه ی جامعه ی مصرف کننده تأثیر نا مطلوبی برجای می‌ گذارد. به طوری که استنباط مصرف کننده از محصول، با بسته ‌بندی نا مناسب مانند تأثیر رفتار فروشنده بی‌ حوصله درآخر وقت کار روزانه است، که اغلب از نظر روانی موجب رنجش خاطر مشتری می گردد.
اولین عنصر بصری که با خریدار یک محصول ارتباط برقرار می کند رنگ و فرم بسته بندی آن است. خیلی از دوست داران اقلام صنایع دستی به نیت خرید محصول خاصی وارد فروشگاه نمی شوند و اگر در این میان کالایی با عنصر جاذبی به نام بسته بندی بتواند به سلیقه زیبایی شناسی ایشان پاسخ دهد و با اطلاعاتی که از محصول در اختیار خریدار داخلی و خارجی قرار می دهد مانند شناسنامه محصول وبرند می تواند به عامل مهمی در خرید محصول تبدیل گردد. اغلب محصولات صنایع دستی به قصد هدیه دادن خریداری می شوند نه به قصد مصرف شخصی و یکی از عناصر اصلی اهداء یک کالا داشتن بسته بندی مناسب می باشد. تمامی خریدان داخلی و به ویژه مصرف کنندگانی که شناخت کافی از محصول کشور هدف ندارند چه شامل توریستی که وارد کشور می گردد یا بازدیدکنندگان نمایشگاه های صنایع دستی خارج از کشور زمانی حاضرند مبلغی را برای خرید یک محصول فرهنگی نسبتا پربها بپردازند که نسبت به محصول مورد نظر شناخت حاصل نمایند که تمامی این موارد می تواند با شناخت سلایق و علایق فرهنگی کشور مقصد و با فراهم نمودن بسته بندی مناسب تحقق یابد.
بسته بندی در ایران :
یکی از مشکلات مهم بر سرراه محصولات صادراتی کشورمان در سالهای اخیر عدم برخورداری از بسته بندی مناسب در بازارهای داخلی و جهانی می باشد. این موضوع اگرچه در بسیاری ازمحصولات صادراتی مانند پسته، زعفران و غیره به علت تقاضاهای بازارهای مقصد و مسائل بهداشتی این اقلام شکل مناسبتری نسبت به گذشته به خود گرفته است ولی در محصولات صنایع دستی که نمونه عینی مواریث فرهنگی این کهن مرزو بوم به شمار می آیند هنوز بسته بندی مقوله ایی است غریب که همت همگان را می طلبد تا بتوان جامه ایی نو در خور شان این اقلام به یادگار مانده از نیاکانمان، بر تن آنها پوشاند.
«بخش بسته بندی در کشور ایران از جمله بخش هایی از صنعت و خدمات است که هیچ اداره و بخش خاصی در دولت به طور مستقیم به امور آن نمی پردازد. از این جهت همواره نوعی جفا در حق این بخش روا می شود. در دعوای بودجه و یا هنگام تبیین استراتژی های خاص توسعه کشور، سهم مشخصی برای بخش بسته بندی کنار گذاشته نمی شود. اگر بودجه یا کمکی نیز برای توسعه بخش بسته بندی اختصاص یابد کسی نمی داند این بودجه را چگونه باید توزیع یا خرج کرد. زیرا بخش بسته بندی در کشور ما پراکنده و متنوع است. در حال حاضر و با ساختارهای دولتی و صنفی کنونی امکان مدیریت بخش بسته بندی در کشور ایران وجود ندارد. بسته بندی در ایران هنوز در حد موج است و با آن که ضرورت آن کم و بیش در میان مدیران و عامه مردم جا افتاده، اما استراتژی مشخص و هدفمند برای آن تبیین نشده است. دولت هرگز قادر نخواهد بود به تنهایی و با ابزار و عوامل کنونی خود این موج را تحت کنترل درآورد. در حال حاضر بار این مسئولیت ناخواسته بر دوش مطبوعات تخصصی، چند موسسه و سازمان محدود دولتی و غیر دولتی و بعضی مدیران متخصص در چند واحد صنعتی مربوط به بسته بندی قرار دارد» (قاسم خانی،۱۳۸۹، ۳۵).