سیلیسیوم دومین عنصرپوسته زمین از نظر فراوانی است. فناوری امروز بدون سیلیسیوم و ترکیبات آن دچار سر درگمی خواهد بود و رشد آن متوقف می گردد.بدون کاتالیست های سیلیکون دی اکسید فرایند پالایش نفت متوقف می شود، سوپر آلیاژهای موتورهای جت قابل ریخته گری نخواهد بود، شیشه ها و سرامیک های مدرن و فیبرهای نوری و میکرو مدارهای الکتریکی وجود نخواهند داشت. بنابراین رشد فناوری بسیار وابسته به این جسم است.

مصرف این جسم در جهان با سرعت رو به افزایش است و وفور منابع اولیه این ترکیب در هر نقطه از کره زمین می تواند نیروی محرکه انجام تحقیقات در این زمینه باشد. صنایعی مانند نفت و گاز و پتروشیمی، تولید رنگ، دارو، مواد غذایی، چسب و جوهر و مرکب، پوشش ها، صنایع لاستیک و پلاستیک، صنعت تولید کاعذ، صنعت الکترونیک و ریخته گری صنایعی هستند که به صورت روز افزون به این جسم نیازمندند و بدیهی است تحقیق در مورد روش های نوین تولیدی که بتوان این جسم را در مقیاس بالا تولید نمود حائز اهمیت است.
در حال حاضر تولید این جسم در دنیا از نظر نیاز با بسیاری از مواد شناخته شده برابری می کند و بدیهی است که تحقیق در این زمینه بسیار ضروری است و بر اساس این تحقیقات واحدهای صنعتی تولیدی شکل خواهند گرفت. بعلاوه با روش پیشنهادی مشکل زیست محیطی لاستیک ها و روغن های ضایعاتی سیلیکونی که در حال حاضر هیچ گونه باز یافتی روی آن صورت نمی گیرد ، حل می شود.
روش اخیر بر اساس تولید به روش تف زاد می باشد و مزیت آن نسبت به سایر روش ها عبارتند از :
استفاده از کلیه ترکیبات آلی مایع و گازی شکل سیلیسیوم.
استفاده از ترکیبات ضایعاتی سیلیسیوم که قابلیت هیچ گونه بازیافتی ندارند.
عدم نیاز به سایر مواد اولیه مانند هیدروژن و ترکیبات مختلف.
کنترل فرایند با کنترل پارامترهای ساده نظیر دما و نسبت های مولی جسم آلی و هوا.
تولید انرژی حرارتی حین انجام پروسه.
جمع آوری و جدا سازی ساده محصول تولید شده.
خلوص بالای محصول.
تکرار پذیری و تولید پذیری.
مصرف انرژی ناچیز.
ملاحظات زیست محیطی به لحاظ استفاده از ترکیبات ضایعاتی غیر قابل بازیافت و عدم تولید فرآورده های جانبی مضر برای محیط زیست.
به علاوه به دلیل اهمیت روش سل - ژل در تولید سیلیکای تک اندازه و با خلوص بالا و مساحت سطحی زیاد جهت استفاده در کاتالیست ها این روش نیز از اهمیت به سزایی بر خوردار است و امروزه حجم زیادی از پژوهش ها در این زمینه متمرکز است. از این روی همزمان با این پژوهش، ذرات سیلیکا به روش استوبر^[۱۷] تولید شده است.
فصل دوم
مروری بر تحقیقات انجام شده

دانش کلوئیدها
علم کلوئید شامل مطالعه سیستم های دارای ذراتی بزرگتر از سطح اتمی می باشد [۴]. این ذرات قادرند به هر سمتی به آزادی حرکت کنند و ممکن است به فرم لخته یا ژل در آیند به نحوی که آزادی حرکت شان را از دست بدهند اما فردیت خود را حفظ کنند.
ذرات کلوئیدی آنقدر بزرگ نیستند که تحت تاثیر نیروی ثقل رسوب کنند ولی آنقدر کوچک هم نیستند که مانند محلول های حقیقی باشند. اندازه ذرات کلوئیدی بین ۱۰ تا ۱۰۰۰۰ آنگستروم می باشد و با توجه به اندازه اتم ها می توان گفت ذرات کلوئیدی تجمعی از تقریبا ۱۰۳ تا ۱۰۹ اتم می باشند. این اتم ها می توانند در یک شبکه کریستالی یا به فرم آمورف وجود داشته باشند (شکل ۱-۱).
ریز شدن ذرات باعث افزایش نسبت سطح به حجم می گردد و در ذرات کلوئیدی این نسبت عدد بزرگی است و به همین دلیل کلیه خواص سطحی تشدید می گردد. خواص سطحی نقش بزرگی در سیستم های کلوئیدی ایفا می نماید و کلوئیدها نقش بزرگی در ارگانیزم های زنده مانند بدن انسان و سایر جانداران و نیز در فرایندهای صنعتی دارد [۳].
شکل (۲-۱). ساختار کریستالی و آمورف [۵].
سیستم های کلوئیدی عمدتا شامل ذرات بسیار ریز هستند که در محلول پراکنده اند و خواص کلوئیدها مربوط به حضور سطح زیاد در حجم کم می باشد. ذرات کلوئیدی به صورت فاز جداگانه ای در یک ماده یا مواد دیگر وجود دارند و از این رو یک سیستم ناهمگن می باشد. هر کدام از این فازها می توانند به هر یکی از سه حالت فیزیکی جامد، مایع یا گاز وجود داشته باشند.
معروف ترین و متداول ترین مدل کلوئید این است که ذرات جامد در یک محلول پراکنده باشد. لازم نیست که هر سه بعد یک ذره از نظر اندازه در سطح کلوئیدی باشند و به عنوان مثال الیاف و یا فرم های سوزنی شکل فقط در دو بعد دارای اندازه های کلوئیدی هستند و یا در شکل های به فرم صفحه فقط یک بعد در ابعاد کلوئیدی می باشد.
کلوئیدها نقش فراوانی در زندگی ما دارند و به طور روزمره با آن ها در ارتباط می باشیم. صابون، البسه، روزنامه، اغذیه همه سیستم های کلوئیدی هستند.

تاریخچه
دانش کلوئیدها رفتار و خواص مواد با این ابعاد را پیش بینی می نماید. کلمه “دانش کلوئیدها” در سال ۱۹۲۹ توسط ولفانگ استوالد^[۱۸] بیان گردید [۳-۶].
در ۱۷۴۷ پات^[۱۹] شبه محلولی از سیلیکا ساخت و در سال ۱۸۲۰ مرجعی جهت ساخت سل^[۲۰] سیلیکات هیدراته منتشر گردید [۷].
در ۱۸۴۳ سلمی^[۲۱] کلوئیدها را به طور سیستماتیک بررسی نمود و محلول هایی از گوگرد، آبی پروس و کازیین تهیه نمود و با آزمایش های زیاد نشان داد که این محلول ها حقیقی نیستند و مخلوط معلقی از ذرات ریز در آب هستند [۷].
گراهام^[۲۲] در سال ۱۸۶۱ اساس آزمایش های کلاسیک کلوئیدها را بنیان نهاد و کل مواد را به دو دسته کلوئید و کریستالوئید تقسیم بندی نمود و گفت که کلوئیدها وقتی در آب حل می شوند نمی توانند از یک غشا عبور کنند در حالی که کریستالوئیدها عبور می کنند [۸]، این فرایند امروزه دیالیز نامیده می شود.
در سال ۱۸۶۴ سیلیکا به روش دیالیز ژل و نیز هیدرولیز استرهای سیلیکات تهیه شد و به دلیل شباهت آن ها به چسب ها نام آن از واژه یونانی کوآلو^[۲۳] به معنای چسب گرفته شده است. گراهام برای کلوئیدی که در یک مایع تشکیل شده است نام سل را برگزید و زمانی که در شرایط معینی این سل به جامد ژله ای تبدیل می گردد آن را ژل^[۲۴] نامید [۸].
در ۱۸۵۷ فارادی^[۲۵] متوجه شد که با عبور شعاع نور از یک کلوئید طلا مسیر نور در آن به شکل یک راه سفید معلوم است. این فرایند توسط تندال^[۲۶] توسعه یافت و امروزه به نام اثر تندال معروف است [۹].
در ۱۸۸۳ شولتز ^[۲۷]پایداری محلول های کلوئیدی را بررسی نمود و بیشتر با کلوئیدهای غیر آلی کار می کرد و در طی این مطالعات فرایندهای کوآگولایسون^[۲۸] و فلوکولاسیون^[۲۹] را تشریح نمود و قدرت توده شدن بسیاری از مواد را بررسی کرد.
فروندلیچ^[۳۰] در سال ۱۹۰۳ پدیده جذب را بررسی نمود و قانون جذب را بیان کرد و در همان سال سیدنتوف^[۳۱] و زیگموندلی^[۳۲] اولترا میکروسکوپ را بر اساس مشاهدات فارادی و تیندال اختراع نمودند که قدم بزرگی در شناخت و بررسی کلوئیدها تا اختراع میکروسکوپ الکترونی بود [۱۵-۱۰].
پارامترهای مهم مربوط به اندازه ذرات مانند ته نشینی، حرکت و کوآگولاسیون توسط مولچوفسکی^[۳۳]، ودبرگ^[۳۴] ، پرین^[۳۵] و انیشتین^[۳۶] مورد بررسی قرار گرفت. همچنین پی او ون ویرمان^[۳۷]، جیمز دابلیو مک بین^[۳۸]، هاری ان هولمز^[۳۹] و هاری بی ویسر^[۴۰] و لوید اچ ریرسون^[۴۱] بررسی های مهمی در توسعه دانش نوین کلویئدها انجام دادند [۱۱].

سل، ژل و پودر^[۴۲]
ذرات کلوئیدی معلق در یک مایع به حالت پایدار سل^[۴۳] نامیده می شود و پایدار به این معنی است که ذرات به میزان زیاد ته نشین یا مجتمع نمی گردند. اگر حلال آب باشد که مخلوط اکواسل^[۴۴] یا هیدروسل^[۴۵] نامیده می شود و اگر حلال یک ترکیب آلی باشد ارگانوسل^[۴۶] نامیده می شود. کلمه ژل^[۴۷] به سیستم پیوسته ای اطلاق می گردد که از استخوان بندی ذرات جامد که از ذرات کلوئیدی به هم پیوسته تشکیل شده اند ساخته شده باشد. تبخیر ژل در شرایط نرمال منجر به تشکیل ژل خشک شده ای می گردد که زروژل^[۴۸] نامیده می شود. زروژل به دست آمده از این طریق ۵ تا ۱۰ درصد از نظر حجمی با ژل اولیه متفاوت می باشد و کاهش حجم نشان می دهد [۱۶].
آئروژل فرم خاصی از زروژل می باشد که در آن مایع به نحوی از آن حذف شده است که در آن ساختار ژل بدون فرو ریختن حفظ شده است [۱۷]. این عمل در یک اتوکلاو در شرایط بحرانی مایع انجام می گیرد به نحوی که در آن شرایط نیروی مویینگی وجود نداشته باشد و از این روی جمع شدگی کمی رخ دهد.
محصول به دست آمده بیشتر هوا می باشد و کسر حجمی جامدات آن در حدود ۱/۰ درصد می باشد و از این روی آئروژل^[۴۹] نامیده می شود [۱۸]. آیروسل^[۵۰] ذرات کلوئیدی معلق در گاز می باشند. دود یا اکسیدهای ناشی از فعالیت های حرارتی^[۵۱] که در این مبحث منظور سیلیکا می باشد مواد پودری شکلی هستند که از تراکم مواد اولیه^[۵۲] ناشی از فاز بخار در دمای بالا حاصل شده اند [۱۹].
انواع تجاری سیلیکا به فرم ژل یا جامد موجود می باشند. سیلیکای پودری می توان زروژل، آئروسل، یا توده های کلسینه یا خشک شده باشند و واحد نهایی همه آن ها ذرات سیلیکا می باشد که اندازه این ذرات تعیین کننده سطح ویژه و خواص محصول می باشد [۲۰].

شیمی سیلیکا
سیلیکون دی اکسید^[۵۳] یا سیلیکا^[۵۴] می تواند به دو فرم سنتزی و طبیعی در دو حالت کریستالی یا آمورف وجود داشته باشد. واحد ساختمانی سیلیکا و سیلیکات ها چهار وجهی SiO₄ می باشد. که در واقع چهار اتم اکسیژن در چهار گوشه هرم متقارن به مرکزیت اتم سیلیسیم قرار دارند، در شکل (۲-۲) آرایش اتمی نشان داده شده است.

شکل(۲-۲). روش های نشان دادن همسایگی اتم های اکسیژن و سیلیسیوم (a) مدل گوی و میله (b) مدل جامد © مدل شبکه ای (d) مدل فضایی [۲۰].
سیلیکای طبیعی به فرم کریستالی می باشد و به فرم های کوارتز^[۵۵]، کریستو بالیت^[۵۶]، تری دمیت^[۵۷]، سئوزیت^[۵۸]، و استئوویت^[۵۹] و یا فرم آمورف مانند اپال^[۶۰] وجود دارد [۲۱].

۹.دکتر منوچهر اقبال :وزیر بهداری

10. 10. «سهام الدین»ذکاء الدوله غفاری : وزیر پست و تلگراف

10. 10. محمد تقی بهار : وزیر فرهنگ.^[۱۴۱]

حضور نیروهای شوروی در ایران هم چنان موجب دغدغه ی خاطر دولت های وقت بود.^[۱۴۲]
قوام پس از رسیدن به سمت نخست وزیری با دو بحران اساسی روبه رو بود که هر دوی آنها در ارتباط با سیاست شوروی بود . اول قضیه ی خروج متفقین و تخلیه ی ایران و دومین مسئله بحران آذربایجان بود که قصد خود مختاری داشتند، قوام به دلیل انعطاف و تساهلی که در تعامل با گروه های تعیین کننده در کشور داشت از حمایت تمام برخوردار بود. تمام گروه ها و دسته های صاحب منافع حضور قوام را راهی برای رسیدن به خواسته هایشان می دانستند. قوام مانند نخست وزیران پیشین بر سر مشکل و بحران چوب نمی زد ،که موجب شدت آن شود و بلکه مشکل را با نوازش رام می کرد. قوام در تعامل با نیرو های خارجی نیز موفق عمل میکرد، وی بی آنکه حامیان آمریکایی اش را آزرده سازد موفق شده بود که حسن نظر و پشتیبانی فزاینده ی شوروی ها و حزب توده را جلب کند. ^[۱۴۳]

از دیگر ویژگی های قوام برقراری موازنه ی مثبت در سیاست خارجی اش بود، اما در این موازنه سعی داشت تا حد امکان نفوذ شوروی و انگلیس را به حداقل برساند و از نیروی سومی بهره بگیرد …… از این رو در جست و جوی قدرت سوم به تدریج متوجه ی امریکا شد.^[۱۴۴]
جمیل حسنلی معتقد است که قوام به یاری شوروی ها به قدرت دست یافت. قوام هنگام تقدیم برنامه ی دولت خود به مجلس اظهار داشت که روابط ایران و شوروی باید براساس احترام و اعتماد متقابل باشد . به محض تایید کابینه قوام در مجلس، او تلگرام تبریکی از استالین دریافت کرد. قوام در در پاسخ به این تلگرام نوشت که آرزومند است در رأس هیئتی به مسکو رود و در مذاکرات شوروی با ایران شرکت کند و همان روز از استالین دعوت نامه ای دریافت کرد.^[۱۴۵]
قوام به منظور جلب نظر احزاب سیاسی بخصوص حزب توده، طی اعلامیه ای بعضی از مقررات حکومت نظامی را لغو و آزادی اجتماعات و احزاب و روزنامه ها را اعلام کرد. و تعدادی از فرماندهان ارتش ،مانند سرلشگر حسن ارفع رئیس ستاد، سرتیپ اعتماد مقدم فرماندار نظامی تهران و سرتیپ خسروپناه رئیس ژاندارمری را برکنار کرد. بدیهی ست که ترتیب کابینه ی قوام و اینگونه اقدامات نمیتوانست مورد پسند شاه باشد. در واقع شاه از نخست وزیری قوام راضی نبود و ماجرای ۲۱ آذر ۱۳۲۱ ^[۱۴۶] کدورت عمیقی بین آن دو بوجود آورده بود.^[۱۴۷]
قوام نخست وزیری خود را با چهار امتیاز عمده آغاز کرد.اول، مجلس پیش از انتخاب او به نخست وزیری ،قانونی را تصویب کرده بود،که انتخابات آینده تا خروج نیروهای خارجی برگزار نشود. بنابراین شاه بدون ایجاد جنجال حقوقی و قانونی نمی توانست وی را برکنار سازد. دوم ، ،شوروی ها به او کاملا اعتماد داشتند و تایید کردند که جز او با شخص دیگری درباره ی خروج نیروهای شوروی از خاک ایران گفتگو نخواهند کرد. جالب اینکه وی مورد پشتیبانی وزارت خارجه امریکا نیز بود. و مقامات امریکایی او را کارامدترین سیاستمدار ایرانی که می تواند با شوروی ها کنار بیایدقلمداد می کردند.سوم، او از پشتیبانی هواداران اشرافی خود و حزب توده و همچنین حکومت های خودمختار تبریز و مهاباد برخوردار بود.^[۱۴۸].
شروع این دوران را تا چیزی پس از آن می توان دوران خوش بینی برای شوروی ها، فرقه ء دموکرات آذربایجان، و گروه های چپ مجلس دانست که این خوشبینی دیری نپایید و دولت قوام توانست به حل بحران های پیش آمده بپردازد.
۵-۱-۲ سیاست قوام السلطنه با شوروی
قوام السلطنه برای حل بحران های پیش آمده ی ایران اولویت بندی کرده بود او می دانست که دموکرات ها تا وقتی که از پشتیبانی و حمایت شوروی برخوردار باشند سرسختانه بر مواضع خود پافشاری می کنند . بنابراین قوام با جلب حمایت همسایه ی شمالی کوشش خود را برای رفع شورش متجاسران آذربایجان ووتفاهم با شوروی مصروف داشت. دولت های انگلیس و امریکا و شوروی که همواره ایران را در اشغال نظامی داشتند، پس از شکست از آلمان و هم پیمانانش، و سرانجام تسلیم شدن در برابر ژاپن مطابق توافق نامه ای که در شهریور ۱۳۲۰ به کوشش محمدعلی فروغی امضا کرده بودند ،ملزم بودند نیرو های خود را پس از پایان جنگ (یعنی حداکثر تا سیزدهم اسفند ۱۳۲۴ برابر دوم مارس ۱۳۲۶)از ایران فرا خوانند. اماشوروی از یک سو به قصد بهره برداری از فرقه ی دموکرات آذربایجان و کوبیدن میخ کمونیسم در ایران و از سوی دیگر به قصد بهره برداری اقتصادی از منابع نفتی شمال ایران، از بیرون بردن نیروهای خود پرهیز می کرد.^[۱۴۹]
پس از رد پیشنهاد سه جانبه ی (شوروی، انگلیس ، امریکا )به منظور بررسی و نظارت بر اوضاع ایران از طرف دولت ایران، حکیمی نخست وزیر وقت به تاریخ ۲۹ دی ماه شکایت خود را به شورای امنیت مطرح کرد و قوام السلطنه در حالی که شکایت مزبوررا در شورای امنیت مسکوت گذارد به نماینده ی ایران دستور داد تا موافقت رئیس هیئت نمایندگان شوروی را به منظور افتتاح باب مذاکره ی مستقیم بین ایران و روسیه جلب نماید. تقی زاده مسائل دولت ایران مبنی بر شروع مذاکره ی مستقیم بین ایران و شوروی رادر جلسه ی ۱۰ بهمن ۱۳۲۴ شورای امنیت به اطلاع شورا رساند.
شورای امنیت پیشنهاد داد، که اختلاف بین دو دولت ایران و شوروی بر سر مساله آذربایجان از راه مذاکرات مستقیم صورت گیرد، ولی دو دولت نامبرده، شورای امنیت را در جریان مذاکرات و تصمیمات متخذه قرار دهند. قوام در آغاز کار ،ضمن صدور اعلامیه مورخ ۲۱ بهمن ماه مبنی بر علاقه ی دولت به حفظ اصول دموکراسی و منشور ملل متحده مقررات حکومت نظامی را در مورد احزاب و اجتماعات از تاریخ ۲۳ بهمن ماه ۱۳۲۴ ملغی ساخت ولی در همین اعلامیه اظهار داشت که مقررات مربوط به مطبوعات تا اطلاع ثانوی همچنان به قوت خود باقی خواهد بود.
قوام السلطنه ، به دنبال تصمیم دولت مبنی بر ایجاد حسن تفاهم در روابط ایران وشوروی، به فرمان شاه در تاریخ ۲۹ بهمن ماه ۱۳۲۴ عازم مسکو شد، و طی ملاقات های مکرر با سران دولت روسیه شوروی و طرح مشکلات موجود در ایران، در مورد مسائلی که منجر به تیرگی روابط دو طرف شده بود، سخن به عمل آورد و موارد زیر را از دولت روسیه درخواست کرد.
:۱.تخلیه ی ایران از نیروی نظامی شوروی به موجب پیمان سه جانبه ۲.عدم پشتیبانی و حمایت روسیه از متجاسرین آذربایجان.^[۱۵۰]
در روز ۲۵ فوریه برابر ۱۱ اسفند ۱۳۲۴ تصمیم دولت شوروی به قوام ابلاغ گردیدمبنی بر اینکه از روز دوم مارس تخلیه ی قسمتی از نیروی شوروی از نواحی ایران چون،مشهد ،شاهرود وسمنان ،که در آنجا آرامش نسبی برقرار است آغاز می شود اما نیروی شوروی در ر سایر نواحی ایران تا روشن شدن اوضاع باقی خواهد بود .در ضمن برای رفع اختلاف های موجود از دولت ایران مصرأ خواستار شدند تا امتیاز استخراج نفت شمال را به آنها اعطا کند و نیز خودمختاری آذربایجان را به رسمیت بشناسد.
قوام السلطنه با خودمختاری آذربایجان سخت مخالفت ورزید و اعطای نفت شمال را موکول به تصویب مجلس شورای ملی و خروج قوای نظامی آن دولت از ایران کرد.^[۱۵۱]حاصل سفر قوام به مسکو را نمیتوان شکست کامل ماموریت او دانست . ضیافت شامی که استالین در اخرین لحظه ،خارج از برنامه ی رسمی ،برای او و همکارانش در کاخ کرملین ترتیب داده بود نشان از ان داشت که رهبران شوروی هنوز دستیابی به قراردادی مشترک با ایران را ناممکن نمی دیدند. حضور مقامات عالی رتبه ی شوروی چون ویشینسکی ،معاون کمیسار خارجه و دادستان سابق دادگاهای فرمایشی مسکو، شماری از رهبران درجه اول بلشویسم چون زینویف، کامنوف، راداک،و……حاکی از اهمیت به آتیه و سرنوشت مذاکرات با قوام بود.^[۱۵۲]پس قوام السلطنه در تاریخ ۱۹ اسفند ۱۳۲۴ به ایران مراجعت کرد و تعقیب مذاکرات موکول به آمدن سفیر شوروی به ایران گردید.
مخالفت قوام با پیشنهاد مولوتوف ،دولت روسیه را بران داشت ،تا برای قبول تقاضای خود دولت ایران را تحت فشار قرار دهد. .به دنبال چنین سیاستی پس از مراجعت قوام به ایران ،بر عده ی نفرات نظامی خود در ایران افزود و نیز عده ی زیادی از نیرهای نظامی خود را ازطرف قزوین به سمنان و به جانب تهران حرکت دادند و در کرج و گرمسار متوقف ساخت.
قوام السلطنه پس از مراجعت به ایران در تاریخ ۲۴ اسفند ۱۳۲۴ به سفیر ایران «حسین علا»دستور داد تا مجددأ شکایت ایران مبنی بر عدم تخلیه ی کشور از نیروهای نظامی روسیه و مداخله ی مستقیم در امور داخلی ایران ، تسلیم شورای امنیت بنماید.
تهدیدهای دولت جماهیر شوروی دولت امریکارا بر آن دارد تا یادداشت شدیدی به تاریخ اول فروردین ماه ۱۳۲۵ برابر ۲۱ مارس ۱۹۴۶ به دولت شوروی ارسال دارد و درضمن آن به عنوان عضو ملل متحد و امضا کننده ی اعلامیه ی سه جانبه ی تهران ،از آن دولت تقاضا کرد تا ظرف مدت یک هفته پس از ارسال یاداشت مذکور، امر تخلیه ی ایران از ارتش سرخ عملی شود و چنانچه ظرف شش هفته دولت روسیه شوروی کلیه ی ارتش خود را از همه ی نقاط ایران خارج نکند، ارتش امریکا به ایران مراجعت خواهدکرد.^[۱۵۳]
ایدن وزیر امور خارجه سابق انگلستان هم در سخنان خود در مجلس عوام خواستار ایرانی متحد و قوی شد و از سیاست های گذشته ی خود و شوروی در تقسیم ایران به مناطق نفوذی خود انتقاد کرد.^[۱۵۴]کاردار سفارت امریکا در مسکو (جورج کنان )با ارسال یادداشتی اعتراض امیز، خواستار احترام دولت شوروی به حق حاکمیت دولت های دیگر شد.^[۱۵۵]
۵-۱-۲-۳ قرارداد قوام –سادچیکف
سال ۱۳۲۵ ش . سال پیروزی بزرگ و درخشان تاریخی ایران یعنی رهایی آذربایجان و شکست قطعی بیگانه پرستان و در عین حال یکی از بحرانی ترین دوران تاریخی ایران است . این سال با موافقتنامه ی قوام –سادچیکف،تخلیه ی ایران از نیروهای نظامی اتحاد شوروی عملی شد. قوام السلطنه از این موفقیت و دوران فترت برای تحکیم حکومت خود استفاده کرد و سیاستمداران مخالف خود مانند سیدضیاءالدین طباطبایی ،جمال امامی و کریم خان رشتی را به نام «حشرات موذی »بازداشت کرد.^[۱۵۶]
احمد قوام که رویه ی خاصی در سیاست داخلی و خارجی دولت پیش گرفته بود از شاه خواست که در غیاب قوه مقننه اورا در اداره ی امور کشور کاملا ازاد گذارد و شاه هم تا حدودی که مصالح کشور ایجاب می نمود به نخست وزیر خود آزادی عمل داد. محمدرضا شاه خود در این باره چنین میگوید: «قوام پس از بازگشت خود اصرار ورزید که باید به او اختیارات کافی داده شود تا تمام تصمیمات را خودش بگیرد .برای کاهش از اصطحکاک و هرج و مرج بیهوده به او آزادی عمل دادم. قوام که در حل و عقد امور داخلی و خارجی کشور خود را آزاد می پنداشت در تاریخ ۵ فروردین ۱۳۲۵ (۴ اوریل ۱۹۴۶)در تعقیب مذاکراتی که در مسکو با استالین و اولیای دولت اتحاد جماهیر شوروی داشت با سادچیکف سفیر اتحاد جماهیر شوروی وارد گفتگو شد و در تاریخ ۱۵ فروردین ۱۳۲۵ به توافقات ذیل رسید :
۱.واحدهای ارتش سرخ از تاریخ ۲۴ مارس ۱۹۴۶ یعنی یکشنبه چهارم فروردین ۱۳۲۵ در ظرف مدت یک ماه و نیم خاک ایران را تخلیه می نمایند.
۲.قرارداد ایجادشرکت مختلط ایران و شوروی و شرایط آن از تاریخ ۲۴ مارس تا انقضای هفت ماه برای تصویب به مجلس پانزدهم پیشنهاد خواهد شد.
۳.راجع به آذربایجان چون امر داخلی ایران است ترتیب مسالمت آمیزی برای اجرای اصلاحات طبق قوانین موجوده و با روح خیر خواهی نسبت به اهالی آذربایجان بین دولت و اهالی آذربایجان داده خواهد شد.
پس از اعلام موافقتنامه ،نخست وزیر ایران نامه ای به سفیر کشور شوروی به این مضمون نوشت:
«اقای سفیر کبیر پیرو مذاکرات شفاهی که بین ما به عمل امده است احتراما به استحضار ان جناب میرساند که دولت ایران موافقت می نماید که دولتین ایران و شوروی شرکت مختلط ایران و شوروی را برای تجسسات و بهره برداری اراضی نفت خیز در شمال ایران با شرایط اساسی ذیل ایجاد نمایند:
۱.در مدت ۲۵ سال اول عملیات شرکت ۴۹ درصد سهام به طرف ایران و۵۱درصد سهام به طرف دولت شوروی متعلق خواهد بود و در مدت ۲۵ سال دوم ۵۰ درصد سهام به طرف ایران و ۵۰ درصد به طرف شوروی خواهد بود.
۲.منافعی که به شرکت عاید میگردد به تناسب مقدار سهام هر یک از طرفین تقسیم خواهد شد .
۳.حدود اراضی اولی که برای تجسسات اختصاص داده میشود همان است که در نقشه ای که جنابعالی ضمن مذاکرات در روز ۲۴ مارس به این جانب واگذار فرموده اید،به استثنای قیمت خاک آذربایجان غربی که در باختر خطی که از نقطه ی تقاطع در حدود اتحاد جماهیر شوروی و ترکیه و ایران آغاز و بعد از سواحل شرقی دریاچه ی رضاییه گذشته تا شهر میاندواب میرسد ،واقع است همان طوریکه در نقشه ی مذبور روز چهارم آوریل سال ۱۹۴۶ اضافه و تعیین گردیده است.
۴.سرمایه ی طرف ایران عبارت بوده است از اراضی نفت خیز مذکور در ماده ی ۳ که پس از عملیات فنی دارای چاه های نفت و محصول آن قابل استفاده شرکت خواهد گردیدو سرمایه ی طرف شوروی عبارت خواهد بود از هر قبیل مخارج و آلات و ادوات و حقوق متخصصین و کارگران که برای استخراج نفت و تصفیه ی آن مورد احتیاج خواهد بود.
۵.مدت عملیات شرکت پنجاه سال است.
۶.پس از انقضاء مدت عملیات شرکت ،دولت ایران حق خواهد داشت سهام شرکت متعلق به شوروی را خریداری نمایدو یا مدت عملیات شرکت را تمدید کند.
۷.حفاظت اراضی مورد تجسسات و چاه های نفت و کلیه ی تاسیسات شرکت منحصرا به وسیله ی قوای تامینه ایران خواهد بود.قرارداد ایجاد شرکت نفت شوروی و ایران که مطابق متن این نامه عقد می شود به مجردی که مجلس شورای ملی ایران تازه انتخاب شود و به عملیات قانونگذاری خود شروع نماید،در هر حال نه دیرتراز هفت ماه از تاریخ ۲۴ مارس سال جاری برای تصویب پیشنهاد خواهد شد.^[۱۵۷]
اما در باب شکایت ایران به سازمان ملل و سرانجام این شکایت باید گفت که حسین علاء سفیر ایران در شورای امنیت طی نامه ای از شورا خواست که شکایت ایران همچنان در دستور کار شورا باقی بماند. قوام بلافاصله به حسین علاء دستور داد که علا شکایت ایران را پس بگیرد و علا هم در پی این دستور شرحی به شورای امنیت نوشت و تقاضای استرداد شکایت را نمود……در نتیجه با اکثریت ۸ رای موافق در مقابل ۳ رای مخالف، تصمیم شورای امنیت بر این شد که با وجو درخواست مسترد داشتن شکایت، دادخواست ایران همچنان در شورای امنیت باقی بماند.^[۱۵۸]
علاء چون خبر انتشار خبر پس گرفتن شکایت ایران را موجب صدمه به هیئیت و اعتبار ایران می دانست فورأ در تلگرافی به قوام زیان این گونه انتشارات را متذکر شد.^[۱۵۹].
علاء در آن شرایط افکار جهانی را بیشتر از اوضاع داخلی کشور مدنظر داشت. اما قوام که سعی داشت به هر قیمت و طریق ممکن بحران های کشور را خاتمه دهد به نگرانی های علاء از افکار جهانی و سازمان ملل توجهی نمی کرد و بر بازی های سیاسی اش ادامه دادو تصمیم داشت حتمابرنده شود. زیرا وی مستقیما از شاه دستور می گرفت .شوروی از از این تصمیم برآشفت. این یک قلم دیگر جزء سیاست های حساب شده ی قوام شدو اماسازمان ملل که نمیخواست دوباره شاهد بحران در ایران باشد و از ابهت سازمان در آغاز کارش کاسته شود این تصمیم را گرفت که به نام ایران تمام شد .هر چند ماه اول و دوم قرارداد نفت اجرا شد اما مجلس شورای ملی سرانجام تصمیم قانونی دایر به بد اثر بودن قرارداد قوام –سادچیکف راجع به ایجاد شرکت مختلط ایران و شوروی در تاریخ ۳۰ مهر ۱۳۲۶ از تصویب مجلس گذراند و واگذاری هر گونه امتیاز استخراج نفت و مشخصات آن به خارجی ها و ایجاد هر نوع شرکت برای این منظور که خارجی ها در آن به وجهی سهیم باشند را مطلقا ممنوع اعلام کرد.^[۱۶۰]سرانجام در پایان ماه جاری و آغاز ماه اوریل ۱۹۴۶ خروج نیروهای شوروی از ایران تحقق یافت.^[۱۶۱]
۵-۴ تشکیل حکومت آذربایجان –کردستان
از زمان های کهن، مشخصه ی تاریخ ایران ،دوره های متناوبی از اشکال متمرکز و غیر متمرکز حکومت بوده است، طی دوره هایی که حکومت متمرکز مقتدر و موثری وجود نداشته، در مناطق مختلف ایران جریان های نامتناجس سیاسی به صورت آشکار بر طبل جدایی سیاسی می کوبیدند.این امر غالبا به تحولات ناهموار سیاسی و ناهماهنگ در سطح ملی منتهی می شد. در چنین دوره هایی نه تنها برای حکومت مرکزی نگه داشتن خط مشی سیاسی ملی در سراسر کشور دشوار بود، بلکه برای مخالفان سیاسی هم متقابلا مشکل بود که به برنامه ی حزبی منسجمی دست یابند.هم حکومت و هم مخالفان، با این مشکل روبرو بودند که برای یک حزب «ملی» یا برنامه ی «ملی»کار آمدی بسیج مطلوب راه اندازند. از آغاز تشکیل احزاب سیاسی در ایران این موضوع بیشترین توجه برنامه ریزان حزب ها و بویژه کاردانان سیاسی اردوی مخالف دولت را به خود جلب کرده بود .^[۱۶۲]
دهه ی ۱۳۲۰ شمسی یکی از بحرانی ترین ادوار تاریخ معاصر ایران است.اوج بحران سال ۱۳۲۴ است که احزاب دموکرات آذربایجان و کردستان جهت خودمختاری تشکیل دادند و کشور ایران را با خطر تجزیه مواجه نمودند. پس از سقوط رضا شاه جنبش های آزادی خواهانه و احزاب به تدریج فزونی یافتند،که از بین رفتن حکومت یکپارچه ی مرکزی، نفوذ و تحریکات دول خارجی ،رشد اندیشه های ناسیونالیستی و ضعف دولت های ایران در پیدایش این جنبش ها موثر بودند.
آذربایجان همواره استانی نسبتا ثروتمند بود. مردم آذربایجان بیشترین سهم را در انقلاب مشروطه داشتند . آذربایجانی ها در جریان انقلاب مشروطیت برای نخستین بار برای اداره ی امور استان به تشکیل انجمن ایالتی دست زدند. با روی کار آمدن رضاشاه ،آذربایجانی ها دریافتند که سهمی شایسته در مبارزات خویش در صحنه ی سیاسی ، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی به دست نیاورده اند، بنابراین بسیاری از مردم تبریز ،با ارسال تلگراف های اعتراض امیزی نسبت به این مسئله واکنش نشان دادند.و به دنبال فضای ایجاد شده دراثر اشغال نظامی کشور، آذربایجانی ها برای تحصیل حقوق خود با کمک دولت شوروی هدف خود را دنبال کردند. تسلیم المان در اردیبهشت ۱۳۲۴ فرصت مناسبی بود تا استالین مجددابه فکر نهضت شمال بیفتد.در این اوضاع و احوال مجلس چهاردهم شورای ملی در اوایل کار خود و مشغول بررسی اعتبار نامه های نمایندگان بود.
سید جعفر پیشه وری با حمایت حزب توده و جبهه ی آزادی وکیل اول تبریز شد ،اما مالکین و منتفذین آذربایجان که منافع خود را در خطر می دیدند به مخالفت با او برخاستند و اعتبار نامه ی او را رد کردند.؛ رد اعتبار نامه ی پیشه وری جرقه ای بود برای شروع حرکت آذربایجانی ها.^[۱۶۳]
پیشه وری در شهریور ۱۳۲ در حالی که روزنامه اش توقیف شد مایوس از مجلس چهاردهم وارد تبریز گشت.^[۱۶۴]سرانجام فرقه ی دموکرات آذربایجان بسته شد و پیشه وری برای رهبری فرقه انتخاب گردید. در دیدار استالین با باقر اوف در کرملین ،استالین به باقر اوف دستور داد که کمونیست های آذربایجان شوروی و رفقایش در آذربایجان ایران کمک کنند. سپس ملاقاتی بین باقر اوف و پیشه وری در باکو صورت گرفت و دستورات لازم به پیشه وری ابلاغ شد.^[۱۶۵]
در روز ۲۴ شهریور ۱۳۲۴ فرقه ی دموکرات آذربایجان با انتشار بیانیه ای به دو زبان ترکی و فارسی ،رسما موجودیت خود را اعلام کرد. این بیانیه شامل یک مقدمه و دوازده تبصره به صورت زیر بود:
۱.همراه با حفظ استقلال و تمامیت ایران لازم است به مردم آذربایجان ،آزادی داخلی و مختاریت مدنی داده شود تا بتوانند در پیشبرد فرهنگ خود و ترقی و آبادی آذربایجان با رعایت قوانین عادلانه کشور، سرنوشت
خود را تعیین کنند.
۲.در اجرای این منظور باید به زودی انجمن های ایالتی و ولایتی انتخاب شده و شروع به کار کنند،این انجمن ها ضمن فعالیت در زمینه های فرهنگی و بهداشتی و اقتصادی به موجب قانون اساسی اعمال تمام مامورین دولتی را بازرسی کرده، در تغییر و تبدیل آن اظهار نظر خواهند کرد.
۳.در مدارس آذربایجان تا کلاس سوم تدریس فقط به زبان آذربایجانی خواهد بود و از ان به بعد زبان فارسی به عنوان زبان دولت ،همواره به زبان آذربایجانی تدریس خواهد شد. تشکیل دانشگاه ملی دارالفنون در آذربایجان یکی از مقاصد اصلی فرقه دموکرات است.

جدول شماره(3-17) : توزیع جمعیت شاغل در بخشها و رشته فعالیتهای شغلی در شهر کرمانشاه سال 1385 74
جدول شماره(4-1): نتايج تجزيه و تحليل عوامل داخلي(قوتها) 89
جدول شماره(4-2): نتايج تجزيه و تحليل عوامل داخلي(ضعفها) 91
جدول شماره(4-3): نتايج تجزيه و تحليل عوامل خارجي(فرصتها) 93
جدول شماره(4-4): نتايج تجزيه و تحليل عوامل خارجي(تهديدها) 95
جدول شماره(4-5): رتبه­بندي عوامل دروني( نقاط قوت و ضعف) 97
جدول شماره(4-6): رتبه بندي عوامل بيروني(فرصت ها و تهديدها) 101
جدول شماره(4-7): ماتريس راهبردها و راهكارهاي توسعه گردشگري در شهر كرمانشاه 108
فهرست نمودارها
نمودار شماره(1-1) : تجزیه و تحلیل مدل swot 9
نمودار شماره (2-1) : گونه شناسی گردشگری شهری 17
نمودار شماره (2-3): مؤلفه های زیر ساختی صنعت توریسم 34
نمودار شماره(2-4) : تدابیر سه گانۀ مدیریت و برنامه ریزی گردشگری 37
نمودار شماره(2-5) : انواع تور در گردشگری 37
نمودار شماره(2-6) : عوامل اصلی در توسعه گردشگری 40
نمودار شماره(2-7): فصل بندي تحقيق 44
نمودار شماره(3-1) : میزان بارندگی در استان کرمانشاه طی ماه های مختلف سال 59
نمودار شماره(2-3) : روند جمعیتی شهر کرمانشاه طی دوره 1390-1335 69
نمودار شماره(3-3) : بعد خانوار در شهر کرمانشاه طی سالهای 45-90 70
نمودار شماره(3-4) : روند تحول جمعیت شهر، شهرستان و استان کرمانشاه 70
نمودار شماره(3-5) : جمعیت شهر کرمانشاه در سال 1390 بر اساس آمار شهرداری 71
نمودار شماره(3-6): جمعیت مناطق ششگانه به تفکیک در سرشماریهای سالهای 1390-1375 72
نمودار شماره(3-7): نسبت جنسی جمعیت شهر کرمانشاه در سال1390 73
نمودار شماره(4-1): ماتریس عوامل داخلی و خارجی(IE) گردشگری در شهر کرمانشاه 105
فهرست شكل ها
شکل شماره(3-1) : موقعیت شهر کرمانشاه در استان 53
شکل شماره(3-2): خصوصیات زمین شناسی 56
شکل شماره(3-3) : طبقه بندی آب و هوای استان بر اساس روش دمارتن 58
شکل شماره (3-4): بارش نرمال سالانه استان کرمانشاه بر اساس آخرین آمار تا سال 1388 60
شکل شماره (3-5): توپوگرافی استان کرمانشاه 62
چكيده:
امروزه يك اجماع جهاني در اين باره وجود دارد كه چنانچه به همة قابليتهاي صنعت گردشگري و به ويژه، گردشگري شهري توجه شود، مي تواند به عنوان يكي از راهبردهاي توسعه اقتصادي و فرهنگي شهرها محسوب گردد. از جمله دلایلی که ضرورت انجام پژوهش حاضر را موجب گردید، وجود جاذبه های گردشگری بسیار با ارزش و متنوع تاریخی و مناظر و چشم اندازهای کم نظیر طبیعی در شهر و استان کرمانشاه است و با هدف شناخت پتانسیل­های گردشگری در شهر کرمانشاه، شناخت عوامل و زمینه های قدرت، ضعف، فرصت و تهدید تأثیرگذار بر صنعت گردشگری در اين شهر و دست یافتن به راهبردهای ممکن جهت ارتقای این صنعت تدوين گشته است.
اين پژوهش از نظر هدف كاربردي و روش مورد استفاده در آن توصيفي- تحليلي است. در اين پژوهش با بهره گرفتن از مدل SWOT ضمن تحليل نقاط ضعف، قوت و فرصتها و تهديدها به ارائه استرات‍ژي ها و راهبردهايي در زمينه گردشگري پرداخته شده است. يافته ها حاكي از آن است كه در شهر كرمانشاه 32 نقطه قوت در مقابل 29 نقطه ضعف و 25 فرصت در مقابل 20 تهديد وجود دارد. از جمله مهم ترين نقاط قوت مي توان به وجود جاذبه هاي غني تاريخي و فرهنگي، موقعيت استراتژيك با كشور عراق و … با امتياز وزني 0.08 به عنوان برجسته ترين نقاط قوت و ضعف مديريت وعدم توجه كافي مسئولين به اقتصاد گردشگري، ضعف تبليغات، نامناسب بودن امكانات و زير ساختهاي كالبدي و رفاهي و … با امتياز وزني 0.04 به عنوان مهم ترين نقاط ضعف، اشتغالزايي و حصول درآمد براي شهر، قابليت تبديل شدن به مركزيت پزشكي غرب كشور، ترجيح دادن كشورهاي مسلمان به گردشگري در اين كشورها و … با امتياز وزني0.12 به عنوان فرصت هاي مهم و تبليغات منفي عليه كشور، تهديدهاي زيست محيطي براي آثار تاريخي، جذابيت هاي بهتر رقباي خارجي و … با امتياز وزني 0.06 مهم ترين تهديدها برشمرده شده اند.
واژگان كليدي: گردشگري پايدار، مدل SWOT، شهر كرمانشاه
فصل اول: كليات تحقيق
1-1. مقدمه
گردشگري كه در دنياي قديم منحصر به امور زيارت، پيام رساني، مسافرت هاي استثنايي جاسوسان و ماجراجويان وهمچنين طالبان علم بود، امروزه به مثابه يكي از مسائل مهم و مؤثر اقتصادي و يكي از عوامل برجسته ارتباطي، اجتماعي و فرهنگي در سطح جهاني در خور توجه و بررسي است.
گردشگری در جهان کنونی، صنعتی پاک، عاري از آلودگي و سومین پدیدۀ اقتصادی پویا، پررونق و رو به توسعه است که پس از صنایع نفت و خودروسازی گوی سبقت را از دیگر صنایع جهانی ربوده است. و به صادرات نامرئي شهره يافته است.
فضاهاي شهري به علت وجود امكانات خدماتي، تفريحي، مراكز خريد، بناهاي تاريخي و ديگر جاذبه ها از مقاصد مهم گردشگري به شمار می­روند.
استان کهن کرمانشاه و در پی آن شهر زیبای کرمانشاه دارای توان­های بالقوه و بالفعل طبیعی، تاریخی، فرهنگی و اجتماعی کم نظیر و حتی بی­نظیری است که با برنامه­ ریزی صحیح و تدوین راهبردهایی در جهت بالفعل کردن توان­های بالقوه و نیز افزایش کارایی خدمات مرتبط با امور رفاهی و گردشگری می­توان پذیرای هر چه بیشتر گردشگر در این خطه زیبا بود، از این حیث انجام پژوهش حاضر در این باب امری ضروری به نظر می­رسد چرا که برای دست یافتن به توسعه پایدار و همچنین ارتقاء و پیشرفت، جز با بهره­ گیری از علم روز و انجام تحقیق و پژوهش در راستای شناخت معضلات و مشکلات و پس از آن استفاده از راهکارهای علمی در جهت فائق آمدن بر آن­ها میسر نخواهد بود، لذا پژوهش حاضر با هدف بررسی وضعیت گردشگری شهری ونقش آن در اقتصاد شهر، در پی یافتن نقاط ضعف و قوت و فرصت ها و تهدیدهای گردشگری در شهر کرمانشاه است تا با بهره گرفتن از مدل SWOT به استراتژی و راهبردهایی در جهت توسعه صنعت گردشگری در شهر کرمانشاه دست یابد.

1-2.بیان مسأله
امروزه گردشگری به اندازه­ای توسعه یافته که پس از صنایع مهمی مانند صنعت نفت و خودروسازی، سومین صنعت پردرآمد دنیا محسوب شده و اقتصاددانان نیز از آن به عنوان ((صادرات نامرئی)) یاد می­ کنند. همچنین علاوه بر نقش غیر قابل انکار آن در شکوفایی اقتصاد کشورها، جزو عوامل مؤثر در برنامه­ ریزی­های زیربنایی اعم از توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی است(استعلاجی و خوش­نیت بیاتی،251:1391).
امروزه از صنعت گردشگری Tourism به عنوان یکی از پردرآمدترین فعالیت­های اقتصادی یاد می­ شود به گونه ­ای که از عوامل مؤثر در برنامه­ ریزی­های توسعه اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و کالبدی شهرها تلقی شده و نقش غیر قابل انکار آن در توسعه و شکوفایی اقتصادی بر هیچ یک از کشورها اعم از توسعه یافته و در حال توسعه به عنوان یکی از مهم­ترین منابع در رشد ناخالص ملیGDP پوشیده نیست(استعلاجی و خوش نیت بیاتی،253:1391).
مهمترین فضاهایی که مورد بازدید و اقامت گردشگران قرار می­گیرد، فضاهاي شهري هستند که از دیرباز جذاب­ترین فضاها را تشکیل می دادند. گردشگري در شهرهاي کوچک و بزرگ متداول است این شهرها غالباً گستره وسیعی از جاذبه ها را ارائه می­ دهند. بسیاري از جاذبه ها و تسهیلات رفاهی، اساساً براي خدمت به شهروندان توسعه یافته اند، ولی استفاده از این تسهیلات می ­تواند به تداوم آ نها کمک کند. از این گذشته، شهرها ممکن است مبادي ورود و خروج گردشگران به کشور یا منطقه باشند، و به عنوان پایگاهی براي گردشگران در آیند که به نواحی آن شهر مسافرت می کنند. هتلها و سایر تسهیلات گردشگري، بخشی تفکیک ناپذیر از بافت شهري هستند و به مسافران تجاري و تفریحی خدمات می­ دهند. به عبارت بهتر، گردشگر شهري کسی است که یا با هدف مسافرت و گردشگري، اقدام به اقامت در شهر نموده و یا آنکه براي بازدید از مناطق اطراف شهر، از آن به عنوان یک مبدأ استفاده می­ کند(یغفوری و آقایی، 3:1390).
کرمانشاه به لحاظ برخورداری از ظرفیت­های مناسب گردشگری از قبیل طبیعی، تاریخی، فرهنگی و مذهبی و… همواره به عنوان یکی از جذاب­ترین مناطق گردشگری در ایران محسوب می­گردد و این امر فرصت مناسبی برای دست یافتن به توسعه پایدار در این شهر و استان است، لیکن با این وجود، کرمانشاه هنوز جایگاه واقعی خود را در امر جذب توریسم و رسیدن به گردشگری پایدار نیافته است، تا جايي كه طبق سالنامه آماري استان تعداد گردشگران در شهر از سال 1385 به بعد روند كاهش و افزايش داشته است و هنوز تعداد گردشگران به سال 1385 نرسيده است. این امر در حالی است که با توجه به جاذبه­های کم نظیر و حتی بی­نظیر در کرمانشاه می­توان با شناخت توان­های بالفعل و بالقوه و برنامه­ ریزی اصولی و همه جانبه و نیز توجه به زیرساخت­های لازم و بسترسازی مناسب از طریق متدهای علمی و استفاده از نظر کارشناسان و متخصصان این امر به توسعه پایدار گردشگری دست یافت.

برابر تبصره ۱ ماده ۳ قانون بکارگیری سلاح در صورت اقتضای شرایط، اخطار قبلی الزامی است و برابر تبصره ۲ ماده ۶ قانون مذکور مامورین در صورتی می توانند به وسایل نقلیه تیراندازی نمایند که علاوه بر انجام امور تبصره ۱ با صدای رسا و بلند به راننده وسیله نقلیه ایست داده و راننده به اخطار ایست توجهی ننموده باشند.
گفتاردوم-وظایف مامورین هنگام تیراندازی
در هنگام تیراندازی نیز قانون گذار وظایفی را بر عهده مأمور گذاشته که باید آن وظایف را انجام دهد و در صورت عدم رعایت و انجام آنها مسئولیت کیفری و معرفی آنرا باید پذیرا باشد که وظایف مذکور به شرح ذیل مورد بررسی قرار می گیرد.
۱-رعایت اصل تناسب در تیراندازی
برابر تبصره ۳ ماده ۳ قانون بکارگیری سلاح مامورین در صورت امکان می بایست مراتب تیر هوایی،تیراندازی کمر به پایین و تیراندازی کمر به بالا را رعایت نمایند.
اینکه قانون گذار رعایت این موارد را مقید به «در صورت امکان» نموده برای این است که همیشه رعایت این موارد امکان ندارد و در بعضی از موارد مامور مجبور است بلافاصله اقدام به تیراندازی نماید، برای مثال: برابر بند ۱ ماده ۳ قانون مذکور یکی از مواردی که به مامورین حق بکارگیری سلاح داده شده است برای دفاع از خود در برابر کسی که با سلاح سرد یا گرم به آنان حمله نماید می باشد.حال اگر کسی بطور ناگهانی با اسلحه گرم به مامور حمله نماید می توانیم صبر کنیم تا اول اقدام به تیراندازی هوایی نماییم و سپس پای او را هدف قرار دهیم و سپس از کمر به بالا او را مورد هدف قرار دهیم قطعاً پاسخ منفی خواهد بود زیرا در مقابل چنین افرادی اگر تاخیر صورت گیرد جان مامور در خطر می افتد و تا این مراحل را مامور طی نماید به احتمال قوی مورد هدف فرد مهاجم قرار خواهد گرفت. و برای همین منظور نیز بوده که قانون گذار در صورت امکان رعایت مراتب مذکور را برای مامورین ضروری شناخته است.

۲-هدف قرار دادن پا در هنگام تیراندازی
تا جایی که ممکن است مامورین باید از تیراندازی از کمر به بالا خودداری و پا را هدف قرار دهند و از کشتن افراد جلوگیری شود و ماده ۷ قانون بکارگیری سلاح نیز در این خصوص مقرر داشته: «مامورین موضوع این قانون هنگام بکارگیری سلاح باید حتی المقدور پا را هدف قرار دهند و مراقبت نمایند اقدام آنان منجر به فوت نشود.»
۳-مراقبت در جهت عدم آسیب رساندن به اشخاص ثالث
مامورین در هنگام تیراندازی باید توجه کافی و لازم را داشته باشند و مراقبت نمایند که به افرادی که بی گناه بوده و دخیل در موضوع و ماجرا نیستند تیراندازی نکنند و گلوله های رها شده برای دستگیری فرد گناه کار به سایر افراد بی گناه اصابت نکند و به آنان آسیب نرساندبر این اساس تیراندازی دراماکن شلوغ مجاز نیست زیرا حفظ جان افراد بی گناه واجب تر است.
گفتار سوم-وظایف مامورین پس از تیراندازی
همانگونه که در قبل و هنگام تیراندازی وظایفی بر عهده مأمورین گذاشته شده و در صورت عدم رعایت و انجام آنها مسئولیت خواهند داشت وظایفی نیز بعد از تیراندازی بر عهده آنان گذاشته شده که می بایست انجام دهد و الا مسئولیت آنرا باید بپذیرد لذا این وظایف را مورد بررسی قرار می دهیم.
۱-مواظبت و مراقبت از حال مجروحین
برابر تبصره ماده ۷ قانون بکارگیری مواظبت و مراقبت از حال مجروحین برعهده مامورین انتظامی است و باید در اولین فرصت آنان را به مراکز درمانی برسانند و چنانچه در این خصوص وظایف خود را انجام ندهندمجرم، و به موجب بند ج ماده ۵۳ قانون مجازات جرایم نیروهای مسلح به شش ماه تا سه سال حبس محکوم خواهد شد.
وظیفه ماموردستگیری و توقیف است و پس از اینکه با تیراندازی خود فرد مورد نظر را دستگیر نمود در صورتی که در اثر تیراندازی مجروح شده باشد وظیفه دارد تا اقدامات لازم را برای حفظ جان وی و رساندن او به مراکز درمانی انجام دهد و نباید او را به حال خود رها کند تا موجب تلف شدن جانی گردد.
۲- حفظ صحنه
گاهی اوقات بخصوص زمانی که بر اثر تیراندازی مامورین قتل و جرحی صورت می گیرد لازم است تا صحنه حفظ شود و از کارشناسان اسلحه و مهمات و کارشناسان جنایی، پلیس آگاهی و پزشکی قانونی مقامات قضایی دعوت بعمل آید تا از صحنه بازرسی و از اشیاء و از وضعیت محل و جسد بازدید بعمل آورد و نتیجه معاینات و مشاهدات خود را جهت انعکاس در پرونده قضایی ثبت و ضبط نمایند و اگر نیاز به آزمایش و نمونه برداری باشد آنچه که مورد نیاز است از صحنه، از قبیل مو،خون،پوکه و … جمع آوری و به آزمایشگاه های تشخیص هویت و یا پزشکی قانونی برابر نظر قاضی ارسال گردد و چنانچه تحقیق از شهود و مطلعین در صحنه لازم باشد بعمل آید.
۳-تنظیم صورتجلسه در خصوص ماوقع
پس از حفظ صحنه مامورین باید بلافاصله مراتب را به فرماندهان و مسئولین مستقیم خود گزارش تا آنان نیز مراتب را به مقام قضایی گزارش کنند بخصوص در مواردی که تیراندازی آنان منجر به ایراد جرح و قتل و ایراد خسارت می گردد و صورت جلسه ای که در آن تمامی جریان ماوقع قید می گردد نوشته شود و به امضاء کلیه مامورین حاضر در صحنه و شهود و مطلعین واقعه برسد.این اقدام مامورین کمک شایانی را در روند پرونده ای که در آینده مورد ملاحظه و مداقه و اظهار نظر قضایی قرار می گیرد خواهد نمود.
مبحث دوم -پیامدهای حقوقی تیراندازی
مأمورین مکلفند در راستای قوانین و ضوابط مقرر اقدام به تیراندازی کنند و در صورت عدم رعایت ضوابط و مقررات قانونی، پیامدهای ناشی از آن را باید بپذیرند و چنانچه بر اثر تیراندازی خلاف مقررات خسارات جانی و مالی به دیگران وارد آید ضمن تحمل مجازات از عهده جبران خسارات نیز باید برآید لذا پیامدهای مختلف حقوقی این گونه تیراندازی را مورد بررسی قرار می دهیم.
گفتار اول:مسئولیت مدنی مامورین
چنانچه مامورین بر خلاف مقررات قانون بکارگیری سلاح تیراندازی نمایند علاوه بر مسئولیت کیفری مسئولیت مدنی نیز خواهند داشت البته در بعضی از موارد نیز ممکن است در خصوص تیراندازی مامور مسئولیت کیفری بر او بار نباشد و فقط مسئولیت مدنی داشته باشد لذا مسئولیت مدنی مامورین از نظر قوانین ،آراء محاکم و دیوان عالی کشورو دیدگاه های حقوقی و آراء وحدت رویه بشرح ذیل مورد بررسی قرار می دهیم:
۱-مسئولیت مدنی مامورین از منظر قوانین
ماده ۴۱ قانون مجازات جرایم نیروهای مسلح مقرر داشته: «هر نظامی که در حین خدمت یا ماموریت بر خلاف مقررات و ضوابط عملاً مبادرت به تیراندازی نماید علاوه بر جبران خسارات وارده به حبس از سه ماه تا یکسال محکوم می شود و در صورتی که منجر به قتل یا جرح شود علاوه بر مجازات مذکور حسب مورد به قصاص یا دیه محکوم می گردد و چنانچه از مصادیق مواد ۶۱۲ و ۶۱۴ قانون مجازات اسلامی مصوب ۲/۳/۱۳۷۷ باشد به مجازات مندرج در مواد مذکور محکوم خواهد شد.»همان گونه که ماده مذکور مقرر داشته مامور اگر بر خلاف مقررات قانونی عمداً تیراندازی نماید علاوه بر مسئولیت کیفری مسئول جبران خسارات مالی و بدنی خواهد بود و علاوه بر اینکه در ماده مذکور جبران خسارات از سوی مامور مقرر گردیده در ماده ۱۳۲ این قانون نیز مقرر گردیده : « در کلیه مواردی که در اثر ارتکاب جرم خسارتی وارد شود مرتکب علاوه بر مجازات های مقرر در این قانون به جبران خسارت وارده و حسب مورد به رد عین یا مال یا پرداخت مثل یا قیمت و اجرت المثل نیز محکوم می گردد . رسیدگی در این گونه موارد در دادگاه های نظامی نیاز به تقدیم دادخواست ندارد.» به موجب ماده ۱ قانون مسئولیت مدنی هر کسی بدون مجوز قانونی عمداً یا در نتیجه بی احتیاطی به جان و یا سلامتی یا مال یا آزادی یا حیثیت یا شهرت تجارتی یا به هر حق دیگر که به موجب قانون برای افراد ایجاد گردد لطمه ای وارد نماید که موجب ضرر مادی یا معنوی دیگری شود مسئول جبران خسارت ناشی از عمل خود می باشد.
به موجب ماده ۲ قانون مذکور در موردی که عمل وارد کننده زیان موجب خسارت مادی و یا معنوی زیان دیده شود دادگاه پس ازرسیدگی و ثبوت امر او را به جبران خسارات مزبور محکوم می نماید و چنانچه عمل وارد کننده زیان فقط موجب یکی از خسارات مزبور باشد دادگاه او را به جبران همان نوع خساراتی که وارد نموده محکوم خواهد نمود.لذا چنانچه مامور بر اثر تیراندازی خود خواه عمداً و خواه در نتیجه بی احتیاطی یا بی مبالاتی یا عدم مهارت یا عدم رعایت ضوابط و مقررات قانونی به دیگری خسارت مادی و معنوی وارد نماید مسئول جبران خسارت وارده و پرداخت دیه می باشد.
همچنین به موجب ماده ۱۱ قانون مسئولیت مدنی چنانچه به مناسبت انجام وظیفه مامورین عمداً یا در نتیجه بی احتیاطی خساراتی به اشخاص وارد گردد شخصاً مسئول جبران خسارات وارده می باشند.
و چنانچه بر اثر اهمال یا تفریط مامورین تیراندازی صورت گیرد و در نتیجه آن اسلحه و مهمات یا وسایل و لوازم نظامی متعلق به دولت یا در اختیار دولت که بر حسب وظیفه به او سپرده شده است خساراتی وارد گردد به موجب ماده ۸۳ قانون مجازات جرایم نیروهای مسلح علاوه بر مجازات کیفری مستنداً به ماده ۱۳۲ قانون مذکور از عهده جبران خسارات وارده نیز برآید و برابر ماده ۸۵ قانون مذکور چنانچه به سایر اموال و وجوه متعلق به دولت یا در اختیار دولت خساراتی وارد یا موجب نقض یا تضییع آنها گردد چنانچه خسارات وارده بیش از ده میلیون ریال باشد علاوه بر مجازات کیفری می‌بایست خسارات وارده را نیزجبران نماید.
۲- مسئولیت مدنی مامورین از منظر آراء محاکم و دیوان عالی کشور
مامورین در صورت عدم رعایت ضوابط و مقررات قانون بکارگیری سلاح علاوه بر مسئولیت کیفری مسئولیت مدنی نیز خواهند داشت البته در بعضی موارد نیز ممکن است مامور مسئولیت کیفری نداشته و فقط مسئولیت مدنی داشته باشد برای مثال زمانی که ماموری به امر غیر قانونی یکی از مقامات رسمی، تیراندازی نماید و در نتیجه تیراندازی افرادی به قتل یا مجروح گردند یا خساراتی به دیگران وارد آید و مامور امر آمر را به علت اشتباه قابل قبول و به تصور اینکه قانونی است اجرا کرده باشد در این صورت مستنداً به ماده ۱۵۹ قانون مجازات اسلامی۱۳۹۲ مامور از مسئولیت کیفری مبرا و فقط به پرداخت دیه یا ضمان مالی محکوم خواهد شد.
با تصویب قوانین از سوی مقامات قانون گذار محاکم با استناد به قوانین موضوعه اقدام به رسیدگی و صدور حکم می نمایند و در صورت سکوت و اجمال و ابهام قانون با مراجعه به فتاوی معتبر و متون فقهی اقدام به انشاء رای خواهد نمود لذا به منظور روشن شدن موضوع به ذکر تعدادی از آراء محاکم دیوان عالی کشور در خصوص مسئولیت مدنی مامورین می پردازیم.
شعبه دوم دادگاه نظامی یک استان سیستان وبلوچستان طی دادنامه شماره:
۹۱۰۹۹۷۹۱۸۷۷۰۲۰۰۰۷۷ مورخ: ۲۳/۲/۱۳۹۱ در خصوص اتهام سربازی که در حین نگهبانی به علت ترس و بر خلاف مقررات اقدام به تیراندازی و شلیک ۲۳ تیر فشنگ جنگی کلاش نموده است بشرح ذیل اقدام به صدور رای کرده است.(پیوست شماره ۳)
مامور در راستای ماموریتی که به او محول شده حق بکارگیری سلاح را دارد مامورین پلیس راه که در بعضی از مناطق کشور با توجه به وجود ناامنی اسلحه برای حفظ خودشان در مقابله حمله اشرار و متجاوزین به آنان داده می شود و در غیر از این مورد حق تیراندازی به سمت خودروها جهت توقف را ندارند و در صورتی که بر اثر تیراندازی آنان افرادی به قتل رسیده و یا مجروح و یا خسارات مالی وارد گردد مسئولیت خواهند داشت و دادنامه شماره: ۹۱۰۹۹۷۹۱۸۷۲۰۰۰۲۵ مورخ: ۲۴/۱/۱۳۹۱ شعبه دوم دادگاه نظامی یک استان سیستان وبلوچستان تایید کننده این مطلب است.(پیوست شماره ۴)
۳-مسئولیت مدنی مامورین از نظر دیدگاه های حقوقی
تیراندازی بر خلاف مقررات علاوه بر مسئولیت کیفری موجب مسئولیت مدنی نیز می گردد.و چنانچه شخص مجروح یا مقتول نیز در موقع حادثه مقصر باشد. مسئولیت مامور به تناسب میزان تقصیر وی خواهد بود در این خصوص نظریه مشورتی کمیسیون قضایی و حقوقی سازمان قضایی نیروهای مسلح به شماره: ۴۹۶۳۶/۸۶/۲/۷ مورخ: ۳/۶/۱۳۸۶ در پاسخ به سوال مطروحه به شرح ذیل میباشد.^[۶۹]
سوال؟ در مواردی که در اثر تیراندازی مامورین ، افرادی مقتول یا مجروح می شوند چنانچه تیراندازی مامور بر خلاف ضوابط قانون بکارگیری سلاح باشد و از طرفی فرد مصدوم و مقتول نیز بیگناه نبوده و مقصر باشد،با لحاظ ماده ۴۱ قانون مجازات جرایم نیروهای مسلح و ماده ۶۱۶ قانون مجازات اسلامی۱۳۷۰ اعلام فرمایید. آیا در این حالت دیه به مقتول یا مجروح تعلق می گیرد یا خیر؟ و مسول پرداخت دیه چه کسی است؟
پاسخ و نظریه کمیسیون
با عنایت به ماده ۱۲ قانون بکارگیری سلاح توسط مامورین نیروهای مسلح در موارد ضروری و تبصره ۱ ماده ۴۱ قانون مجازات جرایم نیروهای مسلح مامورین که با رعایت مقررات قانون بکار گیری سلاح مبادرت به تیراندازی می کنند از مسئولیت جزایی و مدنی مبرا خواهند بود و در صورت عدم رعایت ضوابط و مقررات قانون مزبور چنانچه تیراندازی منجر به قتل یا جرح شود به استناد ماده ۱۶ قانون اخیر الذکر و ماده۴۱ قانون مذکور مسئولیت کیفری و مدنی به عهده آنان خواهد بود. البته چنانچه بر اساس تحقیقات بعمل آمده و بنا بر نظر کارشناسی شخص مقتول نیز به علت تخطی از ضوابط قانونی در وقوع حادثه تیراندازی منجر به قتل یا جرح،مقصر شناخته شود، مسئولیت مامور در مورد پرداخت دیه برابر ضوابط و مقررات مربوط به موجبات ضمان به تناسب در حد تقصیر خواهد بود.
ماموری که اقدام به تیراندازی عمدی و غیر مجاز می کند مرتکب استفاده و مصرف غیر مجاز اسلحه و مهمات نیز شده است در واقع فعل واحدی که هم عنوان مجرمانه تیراندازی بر خلاف مقررات موضوع ماده ۴۱ قانون مجازات جرایم نیروهای مسلح و هم استفاده و مصرف غیر مجاز اسلحه و مهمات موضوع ماده ۸۳ قانون مذکور را در برمی گیرد.مع الوصف در خصوص اینکه آیا با رعایت تعدد معنوی موضوع ماده ۴۶قانون مجازات اسلامی۱۳۷۰ مرتکب مشمول مجازات جرم اشد می گردد یا اینکه برای هر کسی مجازات جداگانه و مشمول تعدد مادی می شود در این خصوص در نشست قضایی مورخ ۱۲/۷/۸۵ سازمان قضایی نیروهای مسلح استان کرمان سوالی به شرح ذیل مطرح که اعضای نشست نظریات خود را مطرح و النهایه کمیسیون قضایی و حقوقی سازمان قضایی نیروهای مسلح نیز نظریه خود را مرقوم که به شرح ذیل به بیان نظریات مورد نظر می پردازیم:^[۷۰]
سوال :
چنانچه فرد نظامی اقدام به تیراندازی عمدی و غیر مجاز کند با توجه به اینکه مرتکب استفاده و مصرف غیر مجازاسلحه و مهمات نیز شده است آیا عمل وی فقط مشمول مقررات ماده ۴۱ قانون مجازات جرایم نیروهای مسلح است یا موضوع تعدد معنوی می باشد و باید برابر ماده ۸۳ قانون مزبور تعیین مجازات به عبارت دیگر آیا ماده ۴۱ مخصص ماده ۸۳ می باشد یا اینکه تیراندازی فعل واحد با عناوین متعدد مجرمانه است و مشمول ماده ۴۶قانون مجازات اسلامی ۱۳۷۰می گردد.
نظریه اکثریت
با توجه به قیود مذکور در مواد ۴۱ و ۸۳ قانون مجازات جرایم نیروهای مسلح مصادیق آنان با یکدیگر تفاوت دارند.در ماده ۸۳ قید«سپردن» آمده و منظور اینست که فرد نظامی امین بوده و حق استفاده از سلاح و مصرف مهمات را ندارد. اما در ماده ۴۱ قیود«در حین خدمت یا ماموریت بر خلاف مقررات و ضوابط عمداً مبادرت به تیراندازی نماید»ذکر شده است یعنی اگر افراد نظامی به لحاظ داشتن ماموریت یا وظایف ذاتی در حین خدمت مجاز به حمل سلاح و استفاده از آن باشد لیکن ضوابط و مقررات مذکور در قانون نحوه بکارگیری سلاح و امثال آن را که مربوط به نحوه بکارگیری سلاح و موارد آن است رعایت نکنند، مشمول ماده ۴۱ می شود. بنا براین چنانچه اسلحه دار اقدام به تیراندازی کند، عمل وی مشمول ماده ۸۳ است پس اگر فردی نظامی در راستای ماموریت یا وظیفه ذاتی اش سلاح در اختیار داشته باشد ولی ضوابط و مقررات تیراندازی را رعایت نکند عمل وی مشمول ماده ۴۱ می باشد و موارد تفکیک مصادیق ماده ۴۱ از ماده ۸۳ حق استفاده از سلاح و عدم حق استفاده است. درموضوع ماده ۴۱ فرد نسبت به عدم رعایت ضوابط مجازات می شود و نسبت به مصرف مهمات موظف به جبران خسارت است.در مصادیق ماده ۸۳ فرد نسبت به اصل استفاده ازسلاح و مصرف مهمات مجازات‌می شود و جبران خسارت هم به عهده او می باشد.در ضمن مجازات تیر اندازی بر خلاف مقررات مشمول ماده ۸۳ شدیدتر است زیرا فرد مجاز به استفاده از سلاح نبوده است اما افراد مشمول ماده ۴۱ چون مجاز به استفاده از سلاح هستند صرفاً به دلیل عدم رعایت ضوابط مجازات می شوند.
نظریه اقلیت
ماده ۴۱ قانون مجازات جرایم نیروهای مسلح خاص می باشد و ماده ۸۳ همین قانون را تخصیص می دهد. تیراندازی عمدی از مصادیق استفاده مصرف غیر مجاز اسلحه و مهمات است.لیکن به دلیل صراحت ماده ۴۱ از شمول ماده ۸۳ تخصیص یافته است بنابر این هر تیراندازی عمدی مشمول ماده ۴۱ میشود و تفاوت ندارد که اسلحه به طور مجاز در اختیار بوده یا سپرده باشد. بنابراین موجه نیست که عمل تیراندازی غیر مجاز از نظر تیراندازی مشمول ماده ۴۱ و از لحاظ مصرف غیر مجاز مهمات و استفاده غیر مجاز مشمول ماده ۸۳ باشد و در تعیین مجازات به استناد ماده ۴۶ قانون مجازات اسلامی۱۳۷۰،مجازات اشد تعیین گردد دلیل صحت این نظر مقررات ماده ۲۴ قانون سابق مجازات جرایم نیروهای مسلح می باشد که اطلاق داشت که هر نوع تیراندازی را در بر می گرفت.
نظریه کمیسیون
مفهوم ماده ۴۱ قانون مجازات جرایم نیروهای مسلح«تیراندازی عمدی بر خلاف مقررات و ضوابط» است با توجه به اطلاق مجازات مزبور،تیراندازی بر خلاف مقررات و ضوابط اعم است از حالتی که مامور اصلاً مجاز به استفاده از سلاح نباشد و یا اینکه حق استفاده از تیراندازی را داشته باشد. لیکن ضوابط و شرایط آنرا رعایت نکنند،قید«سپردن بر حسب وظیفه»هم نمی تواند به عنوان ملاک و ضابطه تفکیک عمل«تیرندازی غیر مجاز» از «مصرف غیر مجاز مهمات» مورد امعان نظر قرار گیرد، زیرا در ماده ۴۱ نیز ممکن است اسلحه و مهمات بر حسب وظیفه به فرد سپرده شده باشد.به عبارت دیگر،فعل فرد نظامی که بر خلاف مقررات و ضوابط تیراندازی می نماید به نوعی مصرف غیر مجاز مهمات محسوب می شود، با عنایت به اینکه مقررات ۴۱ وصف خاص«تیراندازی بر خلاف مقررات و ضوابط»را دارد، موضوع ماده ۴۱ عنوان عام ماده ۸۳ یعنی در مصرف غیر مجازمهمات راکه ممکن است به شکل تیراندازی یا غیر آن باشد تخصیص می زند . در نتیجه چنانچه درعمل مصرف غیرمجاز مهمات بصورت تیراندازی باشد. موضوع مشمول مقررات ماده ۴۱ قانون مجازات جرایم نیروهای مسلح می شود ولی اگر شیوه«مصرف غیر مجاز مهمات» غیر از روش «تیراندازی»باشد با رعایت سایر شرایط قانون موضوع یا ماده ۸۳ قانون مزبور منطبق است.
چنانچه متهم در حین خدمت یا ماموریت عمداً یا بر خلاف مقررات تیراندازی نماید هر چند نتیجه عمل وی اتلاف مهمات است اما اقدام وی مشمول عنوان خاص«تیراندازی بر خلاف مقررات و ضوابط» میباشد لذا برای روشن شدن این موضوع سوالی که در نشست قضایی مورخ ۲۳/۱۱/۱۳۸۴ دادسرای نظامی ناحیه کرج مطرح گردیده است با نظریه اتفاق آراء نشست مذکور و نظریه کمیسیون قضایی و حقوقی سازمان قضایی نیروهای مسلح به شرح ذیل مطرح می گردد:^[۷۱]
سوال: تفاوت جرم تیراندازی بر خلاف مقررات و اتلاف مهمات در چیست؟
نظریه(اتفاق آراء)
اگر چه در تیراندازی بر خلاف مقررات نیز به نوعی اتلاف مهمات صورت می گیرد اما با توجه به خاص بودن موضوع و مصادیق دو عنوان اتهامی مزبور، چنانچه بر حسب وظیفه و جهت انجام امور خدمتی در اختیار متهم قرار گیرد و وی مبادرت به شلیک نماید جرم تیراندازی بر خلاف مقررات تحقق می یابد و اگر مهمات توسط متهم عمداً غیر قابل استفاده گردد بزه اتلاف مهمات محقق می شود.
نظریه کمیسیون
چنانچه متهم در حین خدمت یا ماموریت عمداً و بر خلاف ضوابط و مقررات تیراندازی نماید هر چند نتیجه عمل ارتکابی وی اتلاف تضییع مهمات است اما اقدام مزبور مشمول عنوان خاص کیفری «تیراندازی بر خلاف مقررات و ضوابط»موضوع ماده ۴۱ قانون مجازات جرایم نیروهای مسلح میگردد،لیکن اگر متهم به علت اهمال یا تفریط یا بی احتیاطی یا عدم رعایت مقررات و نظامات دولتی موجب تضییع مهمات که بر حسب وظیفه به او سپرده شده است،شود اعم از اینکه فعل وی ناشی از تیراندازی سهوی باشد یا به طریق دیگری صورت گیرد،موضوع با مقررات ذیل ماده ۸۳ قانون موصوف منطبق است البته در صورتی که فرد نظامی تمام یا قسمتی از مهمات را عمداً آتش بزند یا تخریب کند یا از بین ببرد وفق ماده ۹۳ قانون یاد شده مجازات می شود.اداره حقوقی قوه قضاییه ^[۷۲]نیز به موجب نظریه مشورتی شماره: ۶۱۳۸/۷ مورخ: ۱۱/۸/۱۳۸۳ تیراندازی سهوی نظامیان را مشمول ماده ۸۳ قانون مجازات جرایم نیروهای مسلح دانسته است. نظریه مذکور بدین شرح اعلام گردیده است:
«چون تیراندازی سهوی نظامیان ناشی از اهمال است و نتیجه این اهمال تضییع مهماتی است که بر حسب وظیفه به آنان سپرده شده است» فرض مذکور در استعلام با ماده ۸۳ قانون مجازات جرایم نیروهای مسلح مصوب ۱۳۸۲ منطبق است.
در صورتی که تیراندازی مامور وفق مقررات قانونی باشد و تیر وی به علت اصابت به زمین و در اثر کمانه کردن به شخص ثالث بی گناهی برخورد نماید و موجب مجروحیت یا قتل وی گردد یا باعث خسارات به دیگری شود در این صورت مامور هیچ گونه مسئولیت کیفری و مدنی ندارد و دیه شخص مقتول یا مجروح بیگناه و خسارات وارده به دیگران بر عهده سازمان مربوطه خواهد بود در این خصوص سوالی که در نشست قضایی مورخ: ۸/۹/۱۳۸۴ سازمان قضایی نیروهای مسلح استان کردستان مطرح گردیده با پاسخ نظریه اکثریت و اقلیت و نظریه کمیسیون قضایی و حقوقی سازمان قضایی نیروهای مسلح به شرح ذیل مرقوم می گردد.^[۷۳]
سوال
چنانچه یکی از مامورین نیروهای مسلح به طرف خودروی حامل کالای قاچاق با رعایت قانون بکارگیری سلاح تیراندازی نماید، لیکن یکی از تیرهای وی به ماشین یا زمین اصابت نموده و در اثر کمانه کردن به شخص ثالث بی گناهی برخورد نماید و موجب مجروحیت یا قتل وی گردد آیا فرد تیرانداز به عنوان قتل یا جرح شبه عمد یاخطئی محض قابل تعقیب میباشد یا خیر؟

چــون بهــار شــکفته امسال خـــرمّی شـــد، بقــــای لارستان
دور باد از تو، ای دیــار نجیب خشـــکسالی، بـــلای لارســــتان
«سید مصطفی کشفی»
۵-۲-۱۳-۴سوزاندن کلّه خَر
هرگاه هوا ابری بوده ولی باران نمی­باریده، یکی از کارهایی که انجام می­دادند، سوزاندن کلّه خَر بوده است. بدین ترتیب که اگر خَری را که به هر نحوی می­مرده، سرش را جدا می­کردند و می­سوزاندند. بعد خاکسترش را داخل ظرفی ریخته، ناودانی را که رو به قبله بوده، انتخاب می­کرده ­اند. خاکستر را با آب قاطی کرده و داخل ناودان می­ریختند، تا به پایین بریزد و بدین ترتیب می­گفتند راه باران باز شده و باران خوبی می­باریده است.
۵-۲-۱۳-۵شُلِۀ زیارت
این آش نذری است که بیشتر برای طلب باران پخته می­ شود. چند نفر توی ده می­گردند و پول یا امکانات مورد نیاز برای پختن شُله را جمع­آوری می­ کنند. ترکیبات این آش معمولاً، گندم و گوشت است. این آش حتماً باید در کنار زیارت ده پخته شود. به همین دلیل به آن «شله زیارت» می­گویند. این آش با شرکت همه مردم پخته می­ شود و بعد از آماده شدن نیز بین اهالی تقسیم می­گردد.

۵-۲-۱۴- عزاداری امام حسین
در این روستا که از سال­های دور، گروهی شیعه به این­جا مهاجرت کرده و ساکن شده ­اند، مانند سایر مناطق شیعه نشین ایران در ماه محرم مراسم سوگواری امام حسین(ع) برگزار می­ کنند.
ده روز اول محرم هر شب نذری هر که دارد به حالت شیرینی پخش می کنند و مراسم نوحه خوانی و سینه زنی نیز برگزار می گردد. قابل ذکر است تمام شیعیان این روستا با هم نسبت فامیلی دارند.
۵-۲-۱۵غذاها و خوراکی­های محّلّی
پیش در آمد
گوناگونی و تنوّع شیرینی،تنقلات،دسرها و غذای این منطقه (لارستان و اطراف آن) زبانزد است. شیرینی­های گوناگون و دسرهای مختلف را در فصول مختلف سال و هم چنین مناسبت­های مذهبی، زنان و دختران هنرمند به بهترین شکل تهیه و عرضه می­ کنند. هنرمندی آنان به ویژه در ماه رمضان نمود بیشتری دارد. در ماه مبارک ده­ها نمونه دسر و غذا پخته و مصرف می­ شود.
اسامی بعضی از این دسرها و خوراکی­ها در زیر آمده و طرز تهیه آن­ها نیز ذکر گردیده است.
پَکُر^[۱۰۴] َ- پراشکی^[۱۰۵] - سوگی^[۱۰۶] - حلوای تَرَک^[۱۰۷] - فِرِنی^[۱۰۸] - سمبوسَه^[۱۰۹] - کَستر^[۱۱۰] - نخود و باقلا- جیلو^[۱۱۱] - کرمّله^[۱۱۲] - حلوای کسر^[۱۱۳] -لِگهِ مات^[۱۱۴] - شوربا^[۱۱۵] - سوپ سبزیجات- پِشو^[۱۱۶] - مهَوه^[۱۱۷] یامَیَه- عکّال^[۱۱۸] - خِهْر^[۱۱۹]- هوگرمی-کَتخِ^[۱۲۰] - گِوِدَه^[۱۲۱] -دَمْپُخی^[۱۲۲] - پَپُلُشکْ ^[۱۲۳]- ماشک، بنی، دال- بُزِوَه ^[۱۲۴]- بلالیت^[۱۲۵] - هریسه^[۱۲۶] - تیزی^[۱۲۷] - کلّه سوری^[۱۲۸].
۵-۲-۱۵-۱افطاری­های مخصوص ماه رمضان و طرز تهیۀ آن­ها
۵-۲-۱۵-۱-۱ پراشکی
آرد معمولی، ماست، روغن، خمیر مایه ، جوش شیرین،‌ مرغ، پنیر پیتزا.
آرد،‌ ماست،‌ روغن و خمیر مایه را مخلوط کرده، خمیر درست می­کنیم و می­گذاریم ور بیاید. ‌مرغ را آب­پز کرده و از استخوان جدا کرده، بعد ریش ریش می­کنیم، خمیر پیتزا را به آن اضافه کرده و هم می­زنیم. بعد خمیر را پهن کرده، با قالب لیوان بیرون آورده وسط هر قالب مقداری از مخلوط آماده شده می­ریزیم. دو طرف خمیر را به هم آورده با چنگال می­زنیم و در تابه سرخ می­کنیم، با سس استفاده می­ شود.
۵-۲-۱۵-۱-۲ پِشُو
پشو را آب می­ کنند تا نم شود. آب و شکر را مخلوط کرده می­گذارند تا گرم شود. بعد پشو را از داخل آب بیرون می­کشیم و در آب و شکر می­ریزیم. سپس روی اجاق می­گذاریم تا پشو در آب حل شود .در نهایت آن را برداشته، شیر یا رنگ با گلاب به آن اضافه کرده و داخل یخچال می­گذاریم.
۵-۲-۱۵-۱-۳ پَکُرَ
آرد، سبزی خرد شده (شوید، گشنیز)، خمیر مایه، گوجه ریز خرد شده، فلفل قلمی ریز شده، پیاز به دلخواه. همه را با هم مخلوط کرده و خمیر می­کنیم، مایع خمیر آن باید شل باشد، می­گذاریم تا خمیر ور بیاید بعد با قاشق برداشته در ماهیتابه سرخ می­کنیم.
۵-۲-۱۵-۱-۴ حلوای تَرَک
نشاسته، رنگ حلوا، شکر، گلاب، هل، مغز گردو و یا بادام، آب، روغن، شیر همه مواد غیر از مغز گردو و یا بادام را با هم مخلوط کرده حدود یک ساعت یا بیشتر می­جوشانیم تا خوب غلیظ شود. بعد مغز را اضافه کرده، کمی روغن می­ریزیم. حلوا را داخل ظرف مخصوص می­ریزیم، بعد از خنک شدن به شکل مربع بریده و مصرف می­کنیم. بعضی­ها، از پودر نارگیل برای تزئین آن استفاده می­ کنند.
۵-۲-۱۵-۱-۵حلوای کسر
کستر را به مقدار زیادی در ظرف می­ریزیم، شیر،‌ هل کوبیده شده، گلاب و شکر را به آن اضافه می­کنیم، می­جوشانیم تا خوب غلیظ شود. غلیظ که شد توی ظرف مخصوص می­ریزیم و تکه تکه می­کنیم با پودر نارگیل یا پسته تزئین می­کنیم.
۵-۲-۱۵-۱-۶حلوای مسقطی
معروف­ترین سوغاتی و شیرینی لارستان حلوایی است که مسقطی نامیده می­ شود. این حلوا، همان طور که از نام آن بر می ­آید،‌ منسوب به مسقط یکی از شهرهای قدیمی عّمان است ‌که تجّار لارستان در رفت و آمدهای تجاری به مسقط، طرز پُخت آن را فرا گرفته­اند. قریب ۱۵۰ سال است که این حلوا بهترین و خوشمزه­ترین سوغاتی لارستان محسوب می­ شود.در سال­های اخیر در شهرهای دیگر جنوب ایران نیز مسقطی تهیه کرده ­اند، اما هنوز موفق به ساخت حلوایی به کیفیت حلوای مسقطی لارستان نشده­اند. بعضی بانوان هنرمند نیز آن را در منزل تهیه می­ کنند. این حلوا از: شکر، نشاسته، روغن،‌ گلاب، زعفران، ‌هل و خلال پسته و بادام تهیه می­ شود. بدین ترتیب که: ابتدا شکر و آب را می­جوشانند تا به صورت شیره در­آید، بعد نیمی از شیره شکر را با نشاسته مخلوط می­ کنند و به هم می­زنند تا سفت شود. در همان حال به تدریج روغن و بقیه شیره شکر را به آن اضافه می­نمایند. هم زدن این مخلوط تا شکل گرفتن کامل مسقطی ادامه می­یابد و پیش از به عمل آمدن حلوا مقداری هل، زعفران و خلال پسته و بادام به آن می­افزایند و پس از آماده شدن آن را در سینی بزرگ می­ریزند تا سرد شود.
۵-۲-۱۵-۱-۷جیلو (ژله)
پودر ژله را که در طعم میوه­های مختلف است، را در یک لیوان آب جوش حل کرده ویک لیوان آب سرد را به آن اضافه کرده در ظرف می­ریزیم و در یخچال می­گذاریم تا خوب ببندد.
۵-۲-۱۵-۱-۸سَمبوسه
مرغ،‌ روغن، پیاز، نخود سبز، هویج طعم دهنده، ماجی (گالینابلانکا).
مرغ را آب پز کرده، رشته رشته می­کنیم. پیاز را در روغن سرخ کرده، گالینابلانکا، زردچوبه و کمی ادویه اضافه می­کنیم. مرغ را به آن اضافه کرده، تفت می­دهیم. هویج رنده شده و نخود سبز را به ترتیب اضافه کرده و تفت می­دهیم. بعد مواد را می­گذاریم، سرد شود. نان سمبوسه را به شکل مثلث بریده و وسط آن را از مخلوط مواد بالا پر می­کنیم و در روغن سرخ می­کنیم. بعضی­ها از پنیر صبحانه استفاده م­کنند، به این صورت که قبل از ریختن مخلوط روی نان کمی پنیر روی نان سمبوسه می­مالند و بعد از سرخ شدن کمی آنرا با عسل آغشته کرده و مصرف می­ کنند.
۵-۲-۱۵-۱-۹سوپ سبزیجات
شوربا (جو پوست کنده)- کدو خرد شده- هویج خرد شده- قارچ خرد شده- پیاز خرد شده- برگ کلم خرد شده- گل کلم خرد شده- ماجی (طعم دهنده)- آب لیمو- نشاسته گندم. پیاز را سرخ کرده، مواد را به ترتیب سفت بودن به پیاز اضافه کرده و تفت می­دهیم. بعد از تفت دادن آب اضافه می­کنیم، و ماجی را هم اضافه کرده. در پایان ۲ قاشق غذا­خوری نشاسته گندم اضافه می­کنیم و می­گذاریم تا خوب بپزد و غلیظ شود. بعد آب لیمو اضافه می­کنیم با کمی فلفل سیاه و این سوپ بدون ادویه است، چون طعم دهنده دارد و باید کاملاً غلیظ باشد.
در سال­های اخیر در شهرهای دیگر جنوب ایران نیز مسقطی تهیه کرده ­اند، اما هنوز موفق به ساخت حلوایی به کیفیت حلوای مسقطی لارستان نشده­اند. بعضی بانوان هنرمند نیز آن را در منزل تهیه می­ کنند. این حلوا از: شکر، نشاسته، روغن،‌ گلاب، زعفران، ‌هل و خلال پسته و بادام تهیه می­ شود. بدین ترتیب که: ابتدا شکر و آب را می­جوشانند تا به صورت شیره در­آید، بعد نیمی از شیره شکر را با نشاسته مخلوط می­ کنند و به هم می­زنند تا سفت شود. در همان حال به تدریج روغن و بقیه شیره شکر را به آن اضافه می­نمایند. هم زدن این مخلوط تا شکل گرفتن کامل مسقطی ادامه می­یابد و پیش از به عمل آمدن حلوا مقداری هل، زعفران و خلال پسته و بادام به آن می­افزایند و پس از آماده شدن آن را در سینی بزرگ می­ریزند تا سرد شود.
۵-۲-۱۵-۱-۱۰ سوگی
مقداری از دانه­ های سوگی را خیس گذاشته، بعد در ظرفی ریخته با شکر، هل و گلاب و آب جوشیده مخلوط می­کنیم، تا غلیظ شود بعد در ظرف­های کوچک ریخته و استفاده می­ شود (مایع باید کشدار باشد).
۵-۲-۱۵-۱-۱۱ شوربا
جو پوست کنده له شده، هویج رنده شده، فلفل دلمه، سبزی آش، ماکارونی، پیاز خرد شده، ‌برگ کلم.
پیاز را در روغن سرخ کرده هویج و فلفل دلمه را به نوبت اضافه کرده، تفت می­دهیم. بعد برگ کلم و سبزی را اضافه می­کنیم، تفت می دهیم. بعد حدود دو لیوان آب می­ریزیم. هنگامی که جوش آمد، جو و ماکارونی رشته­ای را اضافه کرده، نمک، فلفل و زردچوبه و ادویه می­ریزیم و می­گذاریم خوب جا بیفتد. این آش جو به صورت ساده­تر، یعنی بدون سبزیجات هم آماده می­ شود و خوشمزه و عامّه پسند است.
۵-۲-۱۵-۱-۱۲ فرِنی مخصوص
آرد برنج، شیر، شکر، هل، گلاب،‌ مغز به دلخواه. در صورت نبودن شیر تازه از شیر خشک استفاده می­ شود که در این صورت شیر خشک را با آب مخلوط کرده و استفاده می­ کنند. همه مواد را مخلوط کرده و می­گذاریم خوب بپزد، آرد برنج باید خوب پخته شود بعد داخل کاسه ریخته، سرد که شد توی یخچال می­گذاریم و بعد استفاده می­کنیم.
۵-۲-۱۵-۱-۱۳ کَستَر
نام عربی آن مسحوق الکاسترد است. این ماده به صورت گرد سفید رنگ با طعم­های مختلف است، آن را در آب حل کرده و شکر به آن اضافه کرده و می­جوشانند. به دلخواه گلاب یا هل به آن اضافه می­ کنند. بعد از آماده شدن در ظرف می­ریزند تا سرد شود.
۵-۲-۱۵-۱-۱۴ کَرَمَّله (کرم کارامل)
شیر پاستوریزه را در ظرفی ریخته و می­جوشانیم، جوش که خورد کارامل را داخل آب می­ریزیم و کمی می­جوشانیم. بعد شعله را خاموش کرده، ماده مخصوص کارامل که به صورت شیره است را در ته ظرف­هایی کوچک می­ریزیم و کارامل جوشیده شده را روی آن می­ریزیم و توی یخچال می­گذاریم تا کاملاً ببندد.
۵-۲-۱۵-۱-۱۵ لِگِه مات
آرد سفید، هل کوبیده، خمیر ‌مایه ، شیر، تخم مرغ.