۸-۲-۲ علائم فرسودگی زناشویی :

 

مبتلایان به فرسودگی زناشویی احساس می‌کنند که از نظر هیجانی تباه شده اند، آزده خاطر و دلسردند، علاقه ندارند چیزی را توضیح بدهند ویا در جهت حل مشکلات گام بردارند. تصور می‌کنند که دیگر برای آن ها در رابطه شان نقطه امیدی باقی نمانده است. لذا روز به روز ناراحت تر می‌شوند . ازنظر آن ها هر روز بدتر از روز قبل است. زندگی را بی ارزش وبی معنا می دانند. اغلب افسرده اند و اگر هم نیروی کمی برایشان باقی بماند آن را صرف کار و فرزندانشان می‌کنند. به ایجاد هیچ نوع تغییر و تحولی در رابطه شان امید ندارند واحساس می‌کنند که برای هر تغییری بی یار ویاور هستند و در دام افتاده اند.(پاینز،۱۹۹۶، ترجمه ی شاداب،۱۳۸۱)

 

افراد دلزده ممکن است احساس که با وجود تلاش فراوان کمتر به نتیجه ی دلخواهشان می‌رسند. آن ها ممکن است نسبت به حالت عادی، زودتر خشمگین شوند واحساس کنند که توانایی خوشگذرانی و حس شوخ طبعی شان را از دست داده‌اند .

 

نیلز^[۱۵] (۲۰۰۹)، برای وجود فرسودگی ۱۳ نشانه معرفی می‌کند که عبارتنداز :

 

۱٫ خستگی مزمن -فرسودگی- احساس از پا افتادن از نظر جسم

 

۲٫ عصبانیت نسبت به دیگران

 

۳٫ انتقاد کردن از خود به علت تحمل کردن درخواستهای دیگران

 

۴٫ عیبجویی، منفی گرایی، تحریک پذیری

 

۵٫ احساس تحت فشار بودن از هر طرف

 

۶٫ به آسانی عصبانی شدن ‌در مورد موضوعات کم اهمییت

 

۷٫ سردردهای متناوب و آسیب های گوارشی

 

۸٫ افزایش یا کاهش وزن

 

۹ . بی خوابی و افسردگی

 

۱۰٫ تنگی نفس

 

۱۱٫ بد گمانی

 

۱۲٫ احساس عجز و ناتوانی

 

۱۳٫ احساس خلاء عاطفی

 

همچنین گورکین (۲۰۰۹) معتقد است نشانگان فرسودگی عبارتند از: عدم اعتماد و اطمینان ‌در مورد آینده و در کنار یکدیگر بودن، درماندگی برای بهبود اوضاع، حس عمیق آسیب پذیری، تجربه ی یک حس عمیق از دست دادن، احساس اینکه هیچکس آن ها را درک نمی کند، اجتناب از کشمکش، مشخص نبودن حد ومرز .عدم توانایی در نه گفتن.(به نقل از نیازپور،۱۳۸۸).

 

کایزر^[۱۶]، در ضمن پژوهشی چند مرحله ای برای تعیین مراحل و فرایند های شناختی، عاطفی و رفتاری فرسودگی زوجین نشان داد که اگرچه تغییرات زیادی در احساسات و افکار و رفتار طی فرایند سرخوردگی اتفاق می افتد، ولی بعضی از افکار غالباً در همه ی مراحل تکرار می‌شوند، که از جمله ی این افکار تکرار شونده، تمرکز بر ویژگی های منفی همسر است، ‌بنابرین‏ کایزر معتقد است علاوه بر کاهش صمیمیت عاطفی وشیوه های حل تعارض ناکافی،اسنادهای مکرر مشکلات به همسر یکی از عوامل مهم بروز فرسودگی در زوجین است. در واقع در این وضعیت حساسیت زوجین به رفتارهای منفی همسر بیشتر از معمول می شود.(شریفی و همکاران،۱۳۹۰).

 

۹-۲-۲ پدیدآیی و مراحل تحول فرسودگی زناشویی :

 

بسیاری از همسران زندگی خود را با عشق آغاز می‌کند در این زمان هرگز ‌به این موضوع فکر نمی کنند که روزی ممکن است شعله عشق آن ها به خاموشی بگراید .الیس ^[۱۷]عنوان می‌کند که ممکن است زمانی عشق افسانه ای آن ها کمرنگ شود و این درست زمانی است که فرسودگی آغاز شده است .(بختیارپور و عامری،۱۳۸۹). انباشته شدن فشارهای روانی تضعیف کننده ی عشق، افزایش تدریجی خستگی و یکنواختی و جمع شدن رنجش های کوچک به بروز فرسودگی کمک می‌کند.(اسدی و همکاران،۱۳۹۲).

 

ایدلوچ و بروسکی فرسودگی را به عنوان سرخوردگی پیشرونده در نظر می گیرند که شامل ۴ مرحله تصاعدی است :

 

۱٫اشتیاق

 

۲٫ایستایی ورکود

 

۳٫ناامیدی

 

۴٫بی احساسی و بی علاقگی.(خاکسار،۱۳۹۳).

 

در حقیقت فرسودگی با عدم تعادل میان منابع و تقاضا شروع می شود ، یک ناهمخوانی میان انتظارات و ایده آل های افراد از یک سو و واقعیات از سوی دیگر، نتیجه ی ناهمخوانی نیز استرس است. استرس ممکن است به طور آگاهانه و هوشیارانه مشاهده شود یابه طور ناآگاهانه در مدت طولانی پایدار بماند و به مرور زمان در حالت‌های مختلف بروز کند. به تدریج برای افراد فشارهای عاطفی، خستگی های مزمن و فرسودگی شروع می شود. مرحله ی سوم شامل تغییراتی در نگرش‌ها و رفتارها می شود، در این مرحله است که افراد نگرش هایشان بخصوص ‌در مورد زندگی مشترکشان و همسرشان تغییر می‌کند ونتیجه ی فرایند چیزی جز فرسودگی نمی شود.(نیازپور،۱۳۸۸).

 

۱۰-۲-۲ علل و عوامل ایجاد فرسودگی زناشویی :

 

عوامل متعددی روابط زناشویی بین زوجین را در گذر زمان تهدید می‌کند و سبب فرسایش عشق و صمیمیت در بین همسران و در نتیجه فرسودگی زناشویی در آن ها می شود. یکی از این عوامل، تاثیر توقعات و انتظارات است، توقعاتی که به دنبال عشق رویایی به وجود می‌آیند، همیشه جزئی از اعتقادات شخصی است. این تو قعات ممکن است آگاهانه و یا ناآگاهانه، به بیان آمده یا پنهان، فردی یا دو طرفه باشند.(پیرفلک و همکاران، ۱۳۹۳).

 

درمورد اینکه عوامل فرسودگی چیست و چه مواردی را می توان علل اصلی ایجاد فرسودگی یا فرسودگی زناشویی دانست، تحقیقات بسیاری انجام شده است؛ از آن جمله: تصورات رویایی از (پاینز،۱۹۹۶)، عدم توانایی حل تعارضات زناشویی واثرات زیان بار آن بر سلامت فیزیکی و عاطفی زوجین (ماهونی،۲۰۰۶؛ به نقل از شریفی و همکاران،۱۳۹۰)، زوال خانواده ی گسترده، تغییر نقش های زن و مرد (پاینز،۱۹۹۶)، باورهای ارتباطی (ادیب راد ،۱۳۸۴) و…

 

اما فاکتورهای اصلی که در بروز فرسودگی نقش دارند عبارتند از:

 

1. 1. زمانی که فرد خود را تحت فشار احساس می‌کند تا همیشه موفق باشد .برای مثال به عنوان یک همسر خود را تحت فشار احساس می‌کند تا به وسیله همسرش همیشه کامیاب شود .

 

1. 1. فرد نیاز دارد تا دوباره و دوباره تحریک شود تا از احساس خستگی در ازدواج جلوگیری کند .

 

1. 1. زمانی که یک قسمت از آن زندگی زناشویی (روابط جنسی ، وظایف والدینی ،همراهی و مصاحبت ) به طور نامتناسب برای فرد مهم است .

 

1. زمانی که اهداف ،نامشخص و غیر واضح است و زمانی که اهداف یک خانواده در فاصله دور و نزدیک به حرکت در عقب و جلو ادامه می‌دهد .(نیازپور ،۱۳۸۸)

۱-۱۰-۲-۲ به بیانی می توان عوامل زمینه ساز فرسودگی زناشویی را در سه دسته مطرح کرده‌اند :

 

۱-۱-۱۰-۲-۲ باورها و انتظارات غیر واقعی :