معلولان در هر دوره‌ای به شکل ضمنی حقوق اساسی شهروندی را دارا بودند، اما اساسا انطباقی بین حقوق واقعی آنها از نظر جنبه‌های مختلف با حقوقی که جامعه پذیرای آن بود، وجود نداشت. بنابراین، اغلب سلایق سیاسی، مکتبی و عقیدتی عاملی بر ظلم و تبعیض مغرضانه بر علیه این قشر شده است، با وجود آنکه ما اغلب شاهد عدم رعایت حقوق افراد معلول در جوامع می‌باشیم، مبنی بر عدم حمایت از آنها برای برابر‌سازی، اما این قشر اغلب در برخی دوره‌های گذشته و حتی در برخی از کشور‌های جهان سومی در حال حاضر گرفتار انتقام‌جوئی‌های غیرموجه بوده است، طوری که می‌توان بر برخی حرکت‌های ضد بشری در گذشته خصوصا در کشورهایی که در حال حاضر در رعایت حقوق بشر پیشتاز هستند، اشاره کرد.
در برنامه «کمک به خودکشی» کشور امریکا و برنامه جذب حزب نازی برای کشتن افراد معلول، دو عامل مهم وجود داشته است. عامل اول اینکه مردم تصور می‌کردند افراد معلول جسمی، ذهنی و بیماران روانی، در اصل افرادی هستند که ارزش زندگی کردن ندارند. دوم اینکه، کسانی که خود را محق می‌دانستند تا در مورد زندگی و ادامه حیات معلولان تصمیم بگیرند، افراد غیرمعلولی بودند که در جایگاه سیاسی، اقتصادی و پزشکی قرار داشتند نه افراد دارای ناتوانی یا معلولیت. معلولان اختیار و قدرتی برای تعیین زندگی مطلوب و مشخص کردن آنچه ارزش زیستن دارد، نداشتند. تمام منابع مادی، محل زندگی، خدمات و منابعی که متضمن یک زندگی با کیفیت است، تحت کنترل جامعه قرار داشت.
عکس مرتبط با اقتصاد
برنامه کشتار معلولان توسط حزب نازی که در مجموع بیش از ۳۰۰ هزار نفر را از بین برد، در جامعه‌ای اتفاق افتاد که بهایی برای زندگی افراد معلول جسمی، ذهنی، روانی قائل نبود. این تفکری است که بر بسیاری از جوامع حاکم بوده است.
داروینیسم اجتماعی در سال ۱۸۵۹ مطرح شد و گسترش پیدا کرد. طرفداران آن در امریکا، نسبتاً خوش‌بینانه‌تر با مسئله برخورد کردند. در جامعه آمریکا، کسانی که با معیارهای معمول سازگار بودند و امکان ادامه حیات بیش‌تری داشتند، مورد توجه قرار می‌گرفتند. اما طرفداران این نظریه در آلمان، خوش‌بینی کم‌تری نشان دادند، آنها بر این اصل معتقد بودند که افرادی باید زنده بمانند و ادامه حیات دهند که الزاماً مناسب‌ترین باشند.
تصویر درباره جامعه شناسی و علوم اجتماعی
داروینیسم اجتماعی انهدام نژاد معلولان را با اتکا به دو اصل توجیه می‌کرد. اول اینکه صرف وقت و ارائه امکانات پزشکی به افراد ضعیف، باعث از بین بردن منابع می‌شود. مسئله دوم، اعتقاد به این اصل بود که افراد نامناسب، بیش‌تر و زودتر از افراد سازگار و با استعداد، افزایش پیدا می‌کنند، داروینیسم اجتماعی از طریق این دو نگرش، در امریکا، انگلستان و آلمان، کاربرد خدمات پزشکی را برای افراد ضعیف زیر سؤال برد، بعد از جنگ جهانی اول، ترس وحشتناکی در مورد افزایش افراد نامتناسب[۵۰] و تولید مثل بیش‌تر آنان نسبت به افراد مناسب، بر آلمان حاکم بود.
در آلمان نازی در سال ۱۹۳۹ کمیته‌ای برای کشتن افراد معلول تشکیل شد و متعاقب آن پرسش‌نامه‌ای برای پزشکان و ماماها ارسال گردید مبنی بر اینکه، مراجعان ناقص‌الخلقه تا سن سه سالگی را گزارش نمایند. بر این اساس، نوزادانی که دارای نقص‌های جسمانی مانند نابینایی، ناشنوایی، میکروسفالی، هیدروسفالی، منگولیسم و ناهنجاری‌اندام‌ها بودند، در این لیست قرار می‌گرفتند. این‌گونه کودکان، به مؤسسات خاصی منتقل می‌شدند و در آنجا، از طریق تزریق داروهای خاص و یا عدم رسیدگی، شرایط مرگ آنان فراهم می‌شد. این برنامه در سال ۱۹۴۱ جوانان تا سن ۱۷ سال را نیز در برگرفت. این کشتارها بدون اعتراض جامعه پزشکی صورت می‌گرفت. پزشکانی که در این برنامه شرکت نمی‌کردند، مورد بازخواست واقع نمی‌شدند. اما بسیاری از آنها و همچنین گردانندگان مؤسسات درمانی و نگهداری، بدون اعتراض در این برنامه شرکت داشتند.
امروزه با گسترش دامنه علم و فناوری، این کشتار در دوران قبل از تولد یعنی در مرحله جنینی انجام می‌شود. آزادی سقط جنین در بعضی کشورها مبتنی بر دو شرط است، اول وجود فرزند ناخواسته‌ای که حاصل تجاوز باشد. دوم در حاملگی‌هایی که بر اساس تشخیص پزشکی، جنین معلول باشد. مادر، با توجه به تشخیص پزشکان و نتایج آزمایشات مختلف مبتنی بر معلول بودن نوزاد (جسمی یا ذهنی) تصمیم به سقط جنین می‌گیرد، زیرا معلولیت را یک فاجعه بزرگ می‌داند. او بر این نکته آگاه است که تربیت و نگهداری بچه معلول، بدون وجود امکانات کافی، کاری است بس مشکل، در نتیجه معلولیت می‌تواند توجیهی برای سقط جنین باشد. برای آزاد شمردن سقط جنین معلول، مجموعه‌ای از دلایل ارائه می‌شود از جمله: شرایط و کیفیت زندگی کودک غیرقابل تحمل است، کودک معلول هزینه زیادی برای خانواده خواهد داشت و نهایتاً اینکه کودک معلول تحمیلی بر امکانات محدود جامعه خواهد بود.
این قضاوت‌ها، در واقع تصمیم افراد غیرمعلول در خصوص کیفیت زندگی معلولان است، در حالی که هیچ فردی نمی‌تواند راجع به کیفیت زندگی دیگران نظر بدهد. وقتی ما راجع به معلولیت دیگران واکنش نشان می‌دهیم، یا در تصویر دورنمای معلولیت یک نفر، نظر شخصی را دخالت می‌دهیم، بر اساس برداشت شخصی، زندگی آنان را ارزیابی می‌کنیم نه بر مبنای معنایی که آنان برای زندگی قائل هستند. حق تعیین ارزش کردن برای زندگی سایرین، پیروی از همان عقیده پزشکان آلمان دوران رایش سوم است که تصور می‌کردند قتل عام معلولان، لطف و مرحمتی در حق مردم است.
جامعه باید به این تشخیص برسد که هر فردی فقط می‌تواند راجع به زندگی خود قضاوت نماید نه در مورد کیفیت زندگی دیگران و با ارزشیابی‌ارزش بودن آن. از لحاظ فرهنگی، در مفهوم زیبایی و قدرت، نقص وجود ندارد. موفقیت، قدرت، منصب، همیشه با عدم وجود نقص و معلولیت باید همراه باشد، نمونه بارز این موضوع، رئیس جمهور امریکا فرانکلین روزولت است که از کمر به پایین فلج بود و این ویژگی از دید امریکایی‌ها و جهانیان، پنهان می‌شد. دستیاران، خانواده و مطبوعات، با تلاش فراوان معلولیت او را پنهان می‌کردند. دلیل چنین حرکتی این بود که رییس جمهور امریکا نباید در انظار مردم، وابسته و ضعیف دیده شود. مردم هیچ‌وقت او را سوار بر ویلچر ندیدند زیرا، استفاده از ویلچر، نشانه نهایی وابستگی و عدم استقلال بود. از دیدگاه مردم، همان‌گونه که زیبایی، خوبی و نکویی به معنی فقدان معلولیت است در طرف دیگر سکه، زشتی، عدم مقبولیت و شرارت، همزاد معلولیت تلقی می‌شود.

 

 

گفتار دوم-ماهیت حقوق ذاتی معلولان

 

از نقطه‌نظر حقوق بشری‌، دو مقوله از حقوق‌، یعنی حقوق و آزادی‌های مدنی – سیاسی و حقوق رفاهی باید مورد توجه قرار گیرد. در حالی که عدم مداخله تحدیدی دولت‌، شرط تضمین هر چه بیش‌تر دسته اول یعنی حقوق و آزادی‌های مدنی – سیاسی است‌، حق مطالبه فرد بر مداخله حمایتی دولت‌، ستون فقرات مفهوم حقوق رفاهی است‌، از نقطه‌نظر تحلیلی‌، حقوق منفی ترجمان «حق فرد بر تعیین سرنوشت» خویش هستند و حقوق مثبت در جهت حیات فیزیکی همراه با حیثیت انسانی وی می‌باشند.
حقوق بشری در نظام حقوق بشر معاصر‌، از مقوله حق مطالبه‌هایی هستند که بر ضد دولت‌ که لازمه آن وضعیت تعهدی دولت در مقابل آن است می‌باشند. معلول دارنده حق است و دولت مکلف، اصل برابری شهروندی اقتضا دارد که وضعیت تعهد دولت در مقابل معلولان‌، همانند تعهدش در برابر سایر شهروندان باشد. یعنی به اقتضای نوع و ماهیت حقوق‌، در مورد برخی تعهد به نتیجه باشد و در مورد برخی دیگر تعهد به وسیله‌. در حقوق و آزادی‌‌های مدنی – سیاسی تعهد به نتیجه باشد و در حقوق رفاهی تعهد به وسیله‌. اصل دکترینی برابری‌، نباید مانع از حمایت‌‌های افزون‌تر از معلولان گردد‌. رفتار برابر با معلولان موجه نیست‌، بلکه رفتار به‌مثابه برابر موجه و قابل قبول است‌. عدول از مفهوم ارسطویی رفتار برابر به مفهوم امروزین و حقوق بشری رفتار به‌مثابه برابر‌، راه را برای تبعیض مثبت و یا تبعیض معکوس که دستاورد حقوق بشر معاصر در اقدامات افزون حمایتی از قشرهای کم توان‌تر جامعه است‌، باز می‌کند‌.
به هر حال بنظر می‌رسد که همواره سیاست و روال عادی در کشور‌های دنیا همواره الویت‌محور بوده و افراد سالم به مراتب از افراد معلول خدمات بهتری دریافت می‌کنند، البته به این دلیل که آنها از سلامت روحی و جسمی بهتری برخوردارند و این عامل همواره باعث می‌شود که سطح دسترسی آنها نیز به امکانات جامعه بهتر و بیش‌تر شود که این در کنار بی‌توجهی مردم به حقوق واقعی معلولان می‌تواند عامل ظلم و به حاشیه رانده شدن آنها گردد. از جمله اقدامات اولیه که می‌تواند سطوح افراد سالم و افراد معلول را یکسان کند، شامل موارد آموزش در خانواده، آموزش در جامعه، استفاده از سیستم ارجاع، ارائه وسایل کمک توان‌بخشی، اشتغال و کاریابی معلولان و خدمات حمایت اجتماعی باشد و در کل بعد از توانمند کردن معلولان از طریق ارائه خدمات فوق همواره باید وضعیت حمایتی پایداری را نیز داشته باشند، به عبارتی، این قشر همواره نیازمند حمایت دولت و حتی مردم جامعه در مطالبه حقوق واقعی خودشان هستند[۵۱] .
هرچند تأمین زندگی معلولان در حد مطلوب آرزوی تمام مدافعان حقوق بشر است ولی به لحاظ واقعیت‌های اجتماعی‌، جستجوی آن فایده‌ای ندارد‌. آنچه در حال جاضر می‌توان برای کمک به این افراد انجام داد‌، تعریف دقیق ضوابط و معیارهای کاری ایشان با تکیه بر قوانین داخلی و اسناد بین‌المللی است. به عنوان یک واقعیت تاریخی‌، در صورت فقدان ابزارهای بین‌المللی فشار و اجبار دولت‌ها در تن دادن به تعهدات خویش در قبال حقوق بشر‌، دولت‌ها از رعایت آن طفره می‌روند و یا حتی بهره‌مندی از ابتدایی‌ترین حقوق برای افراد بشر را در پاره‌ای از موارد انکار نموده و یا نادیده می‌گیرند‌. به همین جهت در سطح جهانی و گاه منطقه‌ای اعلامیه‌ها‌، کنوانسیون‌ها‌، مقاوله‌نامه‌ها و مقررات در جهت صیانت از این حقوق تدوین گردیده است[۵۲].
در این میان بسیاری از صاحب‌نظران معتقدند میزان احترام و دسترسی شهروندان دارای ناتوانی در هر جامعه به امکانات مختلف شهر و اجتماع می‌تواند شاخص بسیار مناسبی در رسیدن به یک جامعه برای همه باشد. از این رو، کاوش در حیطه، نحوه و میزان احترام به کرامت انسانی شهروندان از جمله شهروندان دارای ناتوانی و معلولیت می‌تواند مهم تلقی شده و به کسب اطلاعات ذی قیمتی انجامد تا مدیران و برنامه‌ریزان بتوانند در برنامه‌ها و فعالیت‌های خود آنها را مد‌نظر قرار دهند[۵۳].
با وجود این، باید اذعان کرد که تاریخچه معلولان با وجود آنکه زندگی کردن برای خود آنها به خودی خود سخت بوده است، اما اغلب ملت‌ها در برخورد با این قشر وضعیت مناسبی نداشتند و به عبارتی، تاریخ بر افراد معلول نسبت به افراد سالم بسیار سخت گذشته است، از این رو، است که هلاندر[۵۴] برخورد جوامع انسانی با ناتوانی و معلولیت را به پنج دوره مختلف و مهم تقسیم می‌کند: دوره اول یا دوره حذف یا نابود‌سازی که عمده کارها بر کشتن، محو و از بین بردن معلولان متمرکز بود. دوره دوم یا دوره نگه‌داری در نوانخانه‌ها وآسایشگاه‌ها بدین منظور که این افراد را از جلوی چشم دیگران (غیرمعلول) دور کنند و به تعبیری منظره ناراحت‌کننده‌ای برای افراد به ظاهر عادی وجود نداشته باشند. دوره سوم یا دوره بهبود عملکرد که به تعبیر دیگر می‌توان آن را دوران مراقبت و توان‌بخشی مبتنی بر مؤسسات دانست، در این دوره نیز به گونه‌ای مراقبت‌ها بر اساس جداسازی افراد دارای معلولیت اعمال می‌شده است. دوره چهارم که به نام دوره تداخل اجتماعی نامیده می‌شود و همراه با تشویق افراد دارای ناتوانی به حضور در بین خانواده، جامعه و نیز در نظام‌های اجتماعی بوده است. در نهایت دوره پنجم یا دوره خودشکوفایی یا خودگردانی و قادرسازی که با خلق موقعیت‌هایی که فرد ناتوان قادر به توسعه کامل ظرفیت‌های خود می‌باشد به ظهور رسیده است[۵۵].
در جوامع متمدن امروزی به وضوح می‌توان بر رعایت حقوق افراد معلول اذعان کرد و با وجود این، جوامع جهان سومی همواره رویکرد الویت‌محور و ترحم را در پیش گرفته‌اند و قوانین در این کشور‌ها هرچند رویه‌ای عدالت‌محورانه و حق‌مدارانه دارد، اما نگرش‌ها هنوز ضابطه‌مند نبوده است و این رویکرد باعث می‌شود که حامیان معلولان فقط در چند نهاد حمایتی داخلی و بین‌المللی باقی بماند.
در این بین رویکرد جدیدی تحت عنوان حمایت مثبت از معلولان در جهت جبران نابرابری‌ها‌ی تحمیل شده بر آن‌ ها، بوجود آمده است که به عنوان برنامه دولت‌ها در جهت یاری معلولان می‌باشد.
حقوق بشر و آزادی از حقوق فطری انسان‌هاست‌. این واقعیت پایه اصلی و مدار بحث اعلامیه جهانی حقوق بشر را تشکیل می‌دهد و در دیگر اسناد بین‌المللی نظیر میثاق بین‌المللی حقوق اقتصادی‌، اجتماعی و فرهنگی ۱۹۹۶‌، کنوانسیون حقوق کودک ۱۹۸۹ انعکاس یافته است‌. کشورهای مختلف بارها این اصول بنیادین را تأیید نموده‌اند. برای مثال در اعلامیه کپنهاک ۱۹۹۵ تأکید گردید که حمایت از این حقوق و آزادی‌ها از جمله اساسی‌ترین تعهدات حکومت‌هاست و قبول این مسئولیت به سهولت تکمیل و تنظیم اسناد بین‌المللی و انتشار اعلامیه‌های جهانی مرتبط با منع تبعیض و حمایت از حقوق بشر می‌ انجامد. در اعلامیه کپنهاک با توجه به رعایت شرایط خاص کارگران معلول تأکید شده است‌ ( بند(ط) ۱۵ اعلامیه ) و نیز در ژوئیه ۱۹۹۶ کمیسیون اروپا سندی را در مورد برابری فرصت‌ها برای اشخاص دارای معلولیت اتخاذ نمود، این اولین راهبرد جامع اروپا بود که توسط کمیسیون ارائه شد. این سند ملهم از قواعد استاندارد ملل متحد راجع به برابر‌سازی فرصت‌ها برای اشخاص دارای معلولیت بود، کمیسیون با این متن تلاش نمود به جذب اجتماعی اشخاص دارای معلولیت و اعطای فرصت‌های برابر به آنها مبادرت ورزد[۵۶].
در دسامبر همان سال شورا قطعنامه‌ای را در مورد برابری فرصت برای اشخاص دارای معلولیت تصویب نمود. در این سند شورا تعهد خود به اصول و قواعد استاندارد ملل متحد ابراز داشت و از اصول برابری فرصت و رفع تبعیض منفی بر اساس معلولیت حمایت و از دولت‌‌های عضو، کمیسیون و دیگر نهادهای جامعه درخواست کرد، اقدامات لازم همگام با این قطعنامه را اتخاذ نمایند[۵۷].
تمام حقوق متصور برای بشر‌، جهانی و عام الشمول‌، غیرقابل تبعیض‌، مستقل و وابسته به هم هستند و بر هر کشوری- صرف نظر از نظام سیاسی‌، اقتصادی‌، اجتماعی و فرهنگی آن – صیانت از این حقوق و آزادی‌های اساسی انسان الزامی است‌. اصل نوزدهم قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران‌، تمام مردم را از هر قوم و قبیله از حقوق مساوی برخوردار دانسته و تصریح می کند که «رنگ‌، زبان و مانند اینها سبب امتیاز نخواهد بود‌« این اصل یادآور ماده اعلامیه حقوق بشر است که به موجب آن‌، «تمام افراد بشر آزاد به دنیا می‌آیند و از لحاظ حیثیت و حقوق باهم برابرند، همه دارای عقل و وجدان هستند و باید نسبت به مد‌نظر با روح برادری رفتار کنند»[۵۸]
هرچند تأمین زندگی معلولان در حد مطلوب آرزوی تمام مدافعان حقوق بشر است ولی به لحاظ واقعیت‌های اجتماعی‌، فعلاً باید آن را در ناکجاباد جستجو کرد‌. آنچه در حال حاضر می‌توان برای کمک به این افراد انجام داد‌، تعریف دقیق ضوابط و معیارهای کاری ایشان با تکیه بر قوانین داخلی و اسناد بین‌المللی است‌. به عنوان یک واقعیت تاریخی‌، در صورت فقدان ابزارهای بین‌المللی فشار و اجبار دولت‌ها در تن دادن به تعهدات خویش در قبال حقوق بشر‌، دولت‌ها از رعایت آن طفره می‌روند و یا حتی بهره‌مندی از ابتدایی‌ترین حقوق برای افراد بشر را در پاره‌ای از موارد انکار می‌کنند و یا نادیده می‌گیرند‌. به همین جهت در سطح جهانی و گاه منطقه‌ای اعلامیه‌ها، کنوانسیون‌ها‌، مقاوله‌نامه‌ها و مقرراتی در جهت صیانت از این حقوق تدوین گردیده است[۵۹].
البته اصلی که باید مد‌نظر قرار داد این است که قوانین تا تغییر نگرش‌ها قابلیت اجرائی پیدا نمی‌کنند و در صورت اجرائی شدن نیز ممکن است که به شکل مقطعی باشد. از این رو، به نظر می‌رسد که کشورهای موفق در این زمینه به عنوان الگو می‌تواند در قطعنامه‌ها و کنوانسیون‌های بین‌المللی مورد استناد قرار گیرد. به هر حال سیل نقد‌ها و نشست‌هایی که در این زمینه در کشور ما با تاثیر‌پذیری از کنوانسیون‌های بین‌المللی و کمیسیون‌های اروپایی و آمریکایی صورت پذیرفته است، نقش اساسی در تصویب، اجرائی شدن بند‌های مهم قوانین بین‌المللی داشته است و اغلب مباحث جدیدی نیز تحت تاثیر کنوانسیون‌ها و نشست‌های بین‌المللی تحت عنوان تبعیض مثبت بوجود آمده است.
کشورهای عضو کنوانسیون حقوق افراد دارای معلولیت براساس بند ۴ ماده ۵ این سند پذیرفته‌اند که «اقدامات ویژه حمایتی که برای وصول به برابری عملی صورت می‌گیرند» از نقطه‌نظر این کنوانسیون نباید تبعیض ناموجه به شمار آیند‌. از سویی‌، همین ماده بر اصل برابری شهروندی در مقابل قانون که مستلزم بهره‌مندی برابر شهروندان از حمایت قانون است‌، اذعان کرده‌ و پذیرفته‌اند که کلیه تبعیضات را ممنوع کنند.

 

(همان : ۷۴)
احمد منزوی در کتاب فهرست نسخه های خطّی کتابخانه ی مرکز دائره المعارف بزرگ اسلامی در این خصوص می نویسد :« این‌ مثنوی‌ تاکنون‌ دارای دو نسخه ی خطّى‌ شناخته‌ شده‌ است‌: اوّل‌ نسخه‌ای‌ به‌ خطّ سراینده‌ که‌ در باکو نگهداری‌ مى‌شود. نسخه ی دیگری که‌ جزو کلیّات‌ اشعار او مندرج‌ است‌، در کتابخانه ی مرکزی‌ دانشگاه‌ تهران‌ است‌. نسخه ی آشفته ی دیگری‌ از خمسه‌های‌ این‌ شاعر نیز در کتابخانه ی دانشکده ی ادبیّات‌ دانشگاه‌ تهران‌ هست‌ که‌ احتمالاً آیین‌ اسکندری‌ نیز جزو آن‌ است‌ .»
(منزوی‌،۱۳۸۵ :۱۸۹۷).
«این‌ منظومه‌ در اتّحاد شوروی‌ به‌ کوشش‌ ابوالفضل‌ هاشم‌ اوغلى‌ رحیموف‌ و بر اساس‌ نسخه‌ای‌ به‌ خطّ شاعر و با مقابله نسخه ی موجود در کتابخانه ی مرکزی‌ دانشگاه‌ تهران‌ به‌ چاپ‌ انتقادی‌ رسیده‌ است‌. شمار ابیات‌ آن‌ در نسخه ی دانشگاه‌ تهران۲۳۵۳ بیت‌ و در نسخه ی باکو۲۳۶۷بیت‌ است‌، ولى‌ شاعر خود شمار ابیات‌ آن‌ را۲۵۴۵بیت‌ دانسته‌ است»
‌ (هدایت ، ۱۳۷۶‌ : ۱۲۶).
در پایان منظومه ی «آیین اسکندری» نیز دیباچه ای به نام «دیباچه ی سبعه ی ابحر» (دیباچه ی هفت بحر) وجود دارد که شاعر در ۲۲ ذی الحجه سال ۹۸۴(۱۲ مارس ۱۵۷۵) به نام شاه اسماعیل دوّم نوشته است.
«خواجه زین العابدین علی عبدی بیگ ( نویدی) شیرازی صاحب پانزده مثنوی در سه خمسه است . خمسه ی نخست شامل مثنوی های جام جمشیدی ، هفت اختر ، مجنون و لیلی ، آیین اسکندری و مظهر الاسرار است خمسه‌ی دوّم مثنوی های جوهر فرد ، دفتر درد ، فردوس العارفین ، انوار تجلّی و خزاین ملکوت را در بر می گیرد و بالاخره مثنوی های دوحه الازهار ، روضه الصّفات،جنّات الاثمار ، زینت الاوراق و صحیفه الاخلاص خمسه ی سوّم را تشکیل می دهند .
از این تعداد تنها چهار مثنوی جام جمشیدی ، هفت اختر ، مجنون و لیلی ، و آیین اسکندری از خمسه‌ی اوّل ، در حوزه‌ی داستان سرایی هستند . مثنوی های دیگر اکثراً در توصیف فصول سال ، عالم جانوران و جمادات ، شرح حال شخصیّت های مختلف اجتماعی شهرها ، عمارت ها ، کاخ ها ، باغ ها ، خیابان ها ، نقش و نگار دیوارها ، نقّاشی های نقّاشان مشهور ، و موضوعات و حکایت های پراکنده‌ای است که شاعر به مناسبت کلام در شعر خود آورده است . »
تصویر درباره جامعه شناسی و علوم اجتماعی
(همان : ۱۲۷)
آیین اسکندری
« نویسنده این مثنوی را در سال ۹۵۰ ق در بحر متقارب مثمّن مقصور سروده است :»
گر از بــهر تــاریخ بـندی خیــال بجوی از دل خـویش تــاریخ سال
قلم چون به ختمش علم برفراشت به تاریخ این مهر خمسه نگاشت
(عبدی بیگ،۱۹۷۷ م: پیشگفتار)
«دو ترکیب (دل خویش ) و (مهر خمسه ) هر کدام به حساب ابجد سال ۹۵۰ می شود . خود شاعر تعداد ابیات را ۲۵۴۵ بیت می شمارد امّا نسخه های این اثر ۲۳۶۷ بیت دارد. »
( همان :پیشگفتار)
مثنوی با بیت :
جهان آفرینا الهی تراست به ملک جهان پادشاهی تراست
در حمد پروردگار شروع می شود و پس از آن شاعر در ۶۵۹ بیت به مناجات،نعت پیامبر (ص) بیان معراج نبی ، منقبت ائمه (ع) مدح شاه طهماسب ، نصیحت فرزند ، صفت سخن ، تقسیمات کتاب ، و صفت همّت و دولت می پردازد. بخش اصلی کتاب شامل دو فصل است : فصل اوّل در فتوحات اسکندر و فصل دوّم در ذکر شهرها و سدهای احداثی اسکندر در شهرهای مختلف است . نویدی در خاتمه ی کتاب در باره‌ی مثنوی اش می گوید :
چــــــــو شد نظم این تازه دُرّ دری فلک خـــواندش آیین اسکندری
ببستم از ایـــــــن نامه بر نیک و بد در خمسه گــــــــویی به مهر ابد
شد این نامه بر خمسه پنجم کتـــاب از این نامه ام خمسه شد فتح بـاب
چــو انگشت پنجم به خاتم سزاسـت گرش خاتم خمسه گویم رواســت
(عبدی بیگ: ۱۹۷۷م: ۱۲۶)
مثنوی آیین اسکندری در مناجات با پروردگار به اتمام می رسد.این مجموعه شبیه اسکندر نامه ی نظامی است که به دو بخش شرفنامه و و اقبال نامه تقسیم می شود. عبدی بیگ در این منظومه زبانی ساده و روان را اختیار کرده است .
عبدی بیگ خود چنین می گوید :
« به بحر تقارب چو آیی درون صـدف هــا برآور پـر از دُرّ نـاب
فعولن فعولن فعولن فــعول به تقطیع آن کوش من کل بـاب
در این بحر تواریخ و سیر نیز نیکو به نظم آید « شاهنامه » به این بحر است و شیخ نظامی حکایات اسکندر در این بحر گفت مشتمل بر دو مجلد « شرفنامه » و « اسکندرنامه » و امیر خسرو « بآیینه ی اسکندی » موسوم ساخت . ملا جامی « خسرو نامه ی اسکندری » گفت. ……… این فقیر حقیر « آیین اسکندری » در این زمین در بیان اخبار و اثار اسکندر نظم کرد .
ای کرده به بحر قلزم عبدی روی رو در تـک بحــر و صـدف پر دُرّ جــوی
آیین سکنــدری بنه پــیش نظر فردوس و طرب نامه بخوان تحسین گوی »
(همان : ۱)
فصل چهارم
نگرشی کوتاه بر سیمای تاریخی و داستانی
اسکندر درشعر و ادب فارسی
(سیمای تاریخی اسکندر)
۴-۱٫ نگرشی کوتاه بر سیمای تاریخی و داستانی اسکندر درشعر و ادب فارسی
۴-۱-۱٫ سیمای تاریخی اسکندر
« اسکندر سوّم مقدونی (۳۵۶-۳۲۳ پیش از میلاد) معروف به اسکندر کبیردر متون زرتشتی ایران معروف به اسکندر گجستک (ملعون) پادشاه مقدونیّه (باسیلیس) بود. او یکی از مشهورترین اعضای سلسله یآرگیاد و یکی از امپراتوری‌های تاریخ باستان به شمار می رود . اسکندر در ۳۵۶ قبل از میلاد مسیح در «پلا» متولّد و توسّط فیلسوف مشهور یونان، ارسطو تعیلم داده شد .اسکندر بعد از اینکه پدرش، فیلیپ دوّم مقدونی به قتل رسید، جانشین او گردید وسیزده سال بعد در سن سی و دوسالگی جان سپرد. اگرچه سلطنت و امپراتوری اسکندر کوتاه بود،امّا اعتبار فرهنگی آن تا سده‌ها برجا ماند. اسکندر در جنگ‌هایش به عنوان شکست ‌ناپذیر شناخته شد و به عنوان موفّق‌ترین فرمانده ی تمام زمان‌ها و انتشار دهنده‌ی فرهنگ یونان در غرب و شروع تمدّن هلنی در جهان شناخته می‌شود» .
(پیرنیا ، ۱۳۷۸ : ۱۲۱۱ )
حسن پیرنیا در کتاب «تاریخ ایران باستان» در این باره می نویسد:« او در میان پادشاهان مقدونیّه اسکندر سوّم است؛ زیرا دو اسکندر نام دیگر قبل از او بر تخت مقدونی نشسته بودند، ولی مورّخان عهد قدیم او را غالباً اسکندر پسر فلیپ نامیده اند و مورّخان جدید اسم او را عموماً الکساندر مقدونی یا الکساندر کبیر نوشته اند.پدرش فلیپ دوّم بود و مادرش المپیاس دختر نه اوپ تولم(Neoptoleme)پادشاه ملس ها(Molosses)،آنان مردمی بودند یونانی و پادشاهان این مردم از خانواده ی آسیدها به شمار می رفتند و این خانواده هم نسب خود را به آشیل می رساندند. تولّد اسکندر در شهر پلا در ژوئیه ی ۳۵۶ ق.م بود و در بیست سالگی به تخت نشست »
(همان: ۱۲۱۲-۱۲۱۳)
اومستد (Omested) در کتاب «تاریخ شاهنشاهی هخامنشی» در این باره می گوید : « اسکندر در ژوئیه ی(۱۰ تیر تا ۹ مرداد) ۳۵۶ ق.م در شهر پِلا به دنیا آمد. استاد او، ارسطو، فیلسوف معروف یونانی بود. پیش از فتح یونان اسکندر فیلیپ یا فیلیپوس که نخست شاه مُلُس‌ها بود، در جنگی که با یونان کرد پیروز گردید و پادشاه مقدونیّه و تمام یونان شد. در این جنگ که در محلّ خرونه(Kheronee) روی داد دو سپاه به هم رسیدند و طلیعه ی صبح طرفین صف آرایی کردند. فیلیپ فرماندهی جناح راست را به پسرش اسکندر داد و معاونان ممتاز خود را در کنار او جای داد. فرماندهی جناح چپ را هم خود به عهده گرفت. در این جنگ که طولانی بود تعداد زیادی از هر دو طرف کشته شدند و سرانجام پدر اسکندر در این نبرد پیروز شد. بعدها هنگامی که فیلیپ وارد نمایشگاهی جهت تماشای صورت دوازده ایزدبانو ‌شد و تمام انظار متوجّه بود شخصی پوزانیاس(Pausanias) نام قمه‌ای به تن او فرو کرد و پادشاه افتاد و درگذشت. پس از مرگ فیلیپ اسکندر بر تخت سلطنت نشست.
« فیلیپ دوّم توجّهی مخصوص به تربیت اسکندر داشت و با این مقصود فردی را با نام لئونیداس که از نزدیکان اُلمپیاس بود مسئول تربیت اسکندر کرد. فیلیپ در انتخاب پزشک و دایه ی اسکندر نیز تلاش کرد تا همه از خانواده‌های ممتاز و اشراف باشند، پس از رسیدن اسکندر به سن جوانی، فیلیپ به ارسطو، فیلسوف سرشناس یونان که در آن زمان به مکتب افلاطون می‌رفت، نامه‌ای نوشت. ارسطو سمت آموزگاری اسکندر را پذیرفت و مدّت ها به پرورش او پرداخت.»
(اومستد، ۱۳۷۵: ۵۷۳)
« پس از پیروزی «گوگمل» اسکندر از همان میدان نبرد، یک گردان سواره نظام تحت فرماندهی «فیلُکسِنوس» به «شوش» گسیل داشت با این امید که پیش از این که همه ی گنجینه‌ها منهدم، سوزانده، به یغما رفته یا به ایران شمالی منتقل شده باشند، شهر را اشغال کند. در رقابت با شایعه ی پیروزی عظیم، «فیلُکسِنوس» عازم جنوب شد. امید اسکندر بر آورده شد. پس از آن که داریوش در نتیجه ی دوبار گریختنش هم در نبرد «ایسوس» و هم «گوگمل» شکست خورد، ساتراپ‌ها، تا جایی که به چنگ فاتح افتاده بودند، دیگر نیازی نمی‌دیدند، برای این هخامنش ِ فراری سرشکی فرو ریزند. یا شاید هم تنها یک قطره ی دیگر نثارش کرده باشند. امّا در این وقت فرماندهان بزرگ شروع به سیاست ورزی کردند، سیاستی بزرگ. در موقعیّت آنان، سخن رایج، کنار آمدن با فاتح بود. تدبیر دورنگرانه ی اسکندر در رفتار دوستانه اش با «میتر ِنس» ِ شهرب (ساتراپ) که در زمان خود، شهر «سارد» را به او تسلیم کرده بود و پذیرفتنش به حلقه ی نزدیکان دربار پادشاهی، به بار نشست. ملایمت اسکندر نسبت به همه ی کسانی که در برابرش مقاومتی نشان نداده بودند، تسلیم شهرب‌ها را تسهیل کرد. «شوش» تسلیم شد. در ماه نوامبر سال ٣٣۱، تقریباً چهار سالی پس از عبور از «هلسپونتوس»، اسکندر وارد پایتخت شاهنشاهی ایران شد.
اسکندر با تصرّف پارسه، یکی از پایتخت‌های هخامنشیان این دودمان ایرانی را برای همیشه نابود کرد. وی فرمان به آتش کشیدن پارسه را صادر کرد که برخی آن را برای تلافی به آتش کشیده شدن آتن به دست خشایارشاه می‌دانند.»
(پیرنیا، ۱۳۷۸ : ۵۹۹)
« اسکندر پس از فتح هند که تا رود هیفاز (بیس امروزی) پیشروی کرده بود به علّت کمی قشون به ایران بازگشت و به فکر تسخیر عربستان افتاد. بنابراین به سمت بابل حرکت کرد ولی در آنجا به علّت تبی که از باتلاق‌های بابل بر او مستولی شده بود در سن سی و دوسالگی درگذشت.»
(اومستد، ۱۳۷۵: ۶۱۶)
اسکندر مقدونی در سال ۳۳۰ ق.م با سقوط هخامنشیان، دوره ی فترتی را بر تداوم فرهنگ و هویّت ایرانی حاکم و نوعی گسست را در زمینه ی دست به دست شدن قدرت سیاسی بین اقوام ایرانی موجب شد و امپراتوری ایران مانند بسیاری دیگر از مناطق دنیا تحت حکومت یونانیان وتمدّن هلنی قرار گرفت، امّا در پراکندگی جهانی اقوام ایرانی تغییر چندانی پدید نیامد.
۴-۱-۲٫ بازتاب سیمای اسکندر در ادبیّات فارسی
نسبت ایرانی اسکندر در اسکندر نامه‌های فارسی

به روشنی می توان گفت یکی از چهره های اثر گذار در تاریخ باستانی جهان ، اسکندر مقدونی بوده است. این نکته‌ای قابل تأمّل است که چرا درباره‌ی اسکندر این همه آثار در ادبیّات فارسی خلق گردیده است.افزون بر بسیاری از متون تاریخی که به گونه ای مفصّل درباره زندگی و شخصیّت اسکندر سخن گفته اند، در هشت اثر به صورت نظم یا نثر به داستان زندگی اسکندر پرداخته شده است، از این تعداد سه اثر به نثر نگاشته شده و پنج اثر در قالب شعر سروده شده است.
در اسکندرنامه های منثور که به احتمال فراوان روایت های شفاهی در میان مردم بوده است، راویان به دلیل مخاطبان عام تر خود و برای جلب مخاطبان بیشتر و ترغیب آن ها به شنیدن، بدون در نظر گرفتن واقعیّات تاریخی اسکندر را ایرانی دانسته اند. دانش راویان آثار منثور نیز، هم پایه ی افرادی مانند نظامی، جامی و امیر خسرو نبوده است. از همین رو چندان در پی صحّت و سقم مطالب مربوط به زندگی اسکندر بر نیامده اند.
سید حسن صفوی در باره‌ی نسبت ایرانی اسکندر می نویسد :« در قصص ثبت شده در آثار کهن تاریخی پس از اسلام مانند مجمل التّواریخ و القصص تاریخ طبری، تاریخ یعقوبی، تاریخ ثعالبی و تاریخ گردیزی اسکندر در پی ازدواج دارای بن همای و دختر فیلقوس به دنیا می آید؛ امّا دختر فیلقوس اندکی پس از ازدواج به دلیل بوی بد دهانش به روم باز گردانده می شود و فیلقوس اسکندر را پسر خود اعلام می کند.
( صفوی ، ۱۳۶۴: ۱۳۹)
نویسنده یتاریخ حبیب السّیر به اختلاف دیدگاه ها در این باره این گونه اشاره می کند:«در نسب اسکندر در میان ارباب خبر خلاف است و قول مشهور در این باب آن است وقتی که روقیا، بنت فیلقوس از داراب بن بهمن حامله بود، عجوزه ای بوی دهن آن مستوره را به گیاهی که سندر نام داشت، معالجه نمود، امّا حضرت مخدومی در روضه الصّفا بدین کلک بلاغت اجماع گردانیده اند که جمعی که ذوالقرنین را ولد دارای اکبر گفته اند بدین معنی قایل اند که او روشنک دختر دارای اصغر را به حباله نکاح در آورد و حال آن محال می نماید، پادشاه خداترس دین دار پرهیزکار به ازدواج برادرزاده ی خویش اقدام نماید و اعتقاد قاضی بیضاوی و زمره ای دیگر از مورّخین چنان است که اسکندر پسر صلبی فیلقوس است و فیلقوس از نسل عیص بن اسحق بود و جمعی گفته اند که فیلقوس دختر خود را به جهت قطع ماده نزاع به بارز پادشاه اسکندریِّه داد… . »
(خواندمیر، ۱۳۶۲: ۲۰۹)
در آثار منثور آشفتگی بیشتری نسبت به آثار منظوم در این باره دیده می شود. در اسکندرنامه به روایت کالیستنس و داستان اسکندر در داراب نامه و اسکندر نامه ی منوچهر حکیم، اسکندر فرزند داراب دانسته شده، امّا در چگونگی به دنیا آمدن او تفاوت های فراوانی دیده می شود.
کیوانی در باره‌ی این موضوع می گوید :«در اسکندر نامه به روایت کالیستنس دارای، ناهید، دختر فیلقوس را پس از مدّت بسیار کوتاهی نزد پدر باز می گرداند و فیلقوس پس از آگاهی از حاملگی ناهید، این موضوع را پنهان می دارد و فرزند ناهید را پسر خود معرّفی می کند و به دلیل نداشتن پسر، پادشاهی را به او وامی گذارد، مادر اسکندر تا پایان زندگی پسرش زنده است و با نامه های پی در پی خود او را پند و اندرز می دهد، امّا در داستان اسکندر در داراب نامه ، ناهید مادر اسکندر، حاملگی و به دنیا آمدن فرزندخود را از پدر خود، فیلقوس، پنهان می دارد و نوزادش را در کوهی نزدیک صومعه ی ارسطاطالیس رها می کند و گوسفندی با الهام از خدا به این نوزاد شیر می دهد. پیرزنی با تعقیب این گوسفند اسکندر را می بیند و او را به خانه می برد و بزرگش می کند. در چهارسالگی او را نزد ارسطاطالیس می برد. این مرد حکیم، شش سال دانش های گوناگون را به اسکندر می آموزد. همچنین در این داستان ناهید پس از به دنیا آوردن فرزند، با فیروزشاه پادشاه قنواط، شهری نزدیک مصر، ازدواج می کند. سرانجام ناهید پس از سال ها، کودک خردسال خود را در قصر پادشاه قنواط می بیند آن نوزاد اکنون نوجوانی نیک چهره و مفسّر خواب شده است. مادر و پسر پنهانی نزد فیلقوس می روند. فیلقوس با وجود داشتن سه پسر پادشاهی را به اسکندر وامی گذارد. پسران فیلقوس به دلیل رفتار پدرشان بر او می شورند و پدر خود و خواهرشان، ناهید را می کشند، امّا سرانجام اسکندر با زیرکی و بهره گیری از اختلاف میان پسران فیلقوس به پادشاهی می رسد.»
(کیوانی، ۱۳۷۷: ۵۶)
نسب و نژاد اسکندر در اسکندر نامه ی منوچهر حکیم؛ به ویژه چگونگی تولّدش بسیار شگفت انگیز است:«حکیمی مصری، به قبرستانی می رود و کلّه ای را می بیند که بر آن نوشته شده صاحب کلّه ی پوسیده چهل خون مسلمان را به ناحق ریخته و چهار خون ناحق دیگر خواهد ریخت و صد و شصت سال دیگر در عالم، پادشاهی خواهد کرد… فیلسوف آن کلّه را به خانه آورد و در دهان هاون نموده و نرم کرد و در شیشه کرد. در سقف آن غار (محلّ عبادت و زندگی او) آویخته … »
(منوچهر حکیم، ۲:۱۳۷۲)
« این فیلسوف دختری دارد. دختر یک روز دل درد می گیرد و به گمان اینکه در شیشه ی یاد شده داروست، مقداری از پودر را می خورد و در نتیجه ی خوردن پودر بدون ازدواج، آبستن می شود و پسری به دنیا می آورد که قوزی در پشت دارد؛ از همین رو او را فیلقوز می نامند. فیلقوز سرآمد دانش های گوناگون می شود. پس از مرگ حکیم با مادر خود به شهر مصر که به آن مکان نزدیک است، می رود و کم کم وزیر پادشاه می شود. از مصر با قیصر روم وارد جنگ می شود. قیصر را شکست می دهد و خود بر جای او می نشیند . » بقیه ی ماجرا همانند دیگر داستان ها است.
(همان : ۵)

 

 

۵-۳- بحث بر روی نتایج

هدف از تخمین رگرسیون چند متغیره مزبور تعیین پارامترهای مجهول می باشد. از اینرو ابتدا طی شش مدل تاثیر تک تک متغیرهای مستقل (کل تسهیلات و تسهیلات اعطایی به بخش صنعت)بر اشتغال، سرمای‌گذاری و ارزش افزوده بخش صنعت سنجیده شد. نتایج تخمین نشان داده است که هم کل تسهیلات و هم تسهیلات اعطایی به بخش صنعت بر اشتغال بخش صنعت استان گیلان طی ۵ سال تاثیر گذار بوده است. با این تفاوت میزان توضیح دهندگی تسهیلات بخش صنعت با عدد ۵۳ درصد نسبت به توضیح دهندگی کل تسهیلات بانک رفاه با عدد ۲۳ درصد بیشتر است. لذا تاثیر پذیری اشتغال از تسهیلات اعطایی به بخش صنعت بیشتر است گرچه اعطای تسهیلات به سایر بخش‌ها نیز سبب افزایش اشتغال در بخش صنعت شده است. همچنین با توجه به ارتباط میان اشتغال، سرمایه‌گذاری و ارزش افزوده ایجاد شده، تاثیر تسهیلات بر سرمایه‌گذاری و ارزش افزوده در بخش صنعت مورد بررسی قرار گرفته است. نتایج نشان داده است تاثیر تسهیلات بخش صنعت با قدرت توضیح‌دهندگی ۲۱ درصد نسبت به کل تسهیلات با عدد ۱۹، بیشتر است. همچنین مشخص گردید که تسهیلات بخش صنعت و کل تسهیلات اعطائی بانک بر ارزش افزوده ایجاد شده تاثیر مثبت دارد ولی به لحاظ قدرت توضیح دهندگی تفاوت فاحشی ندارند و ضریب تعیین هر دو حدود ۸۸ درصد می باشد.
سپس جهت تبیین تاثیر تسهیلات بخش صنعت بر رو روی اشتغال بخش مذکور در قالب یک متغیر چند‌گانه بررسی شد و نتایج نشان از تاثیر مثبت تسهیلات بخش صنعت بر اشتغال بخش صنعت دارد.

 

۵-۴- نتایج آزمون فرضیه

 

 

تسهیلات بخش صنعت بر اشتغال بخش صنعت تاثیر دارد.

با توجه به نتایج حاصل از مدل اول ، تسهیلات بخش صنعت تاثیر مثبت و معنی‌داری بر اشتغال بخش مذکور دارد و با وجود سطح احتمال به‌دست آمده (prob=0.00) می‌توان رابطه معنی دار آن را ادعا کرد. لذا فرضیه اول را نمی توان رد کرد

 

 

کل تسهیلات بانک بر اشتغال بخش صنعت تاثیر دارد.

با توجه به نتایج حاصل از مدل چهارم ، کل تسهیلات بانک تاثیر مثبت و معنی‌داری بر اشتغال بخش مذکور دارد و با وجود سطح احتمال به‌دست آمده (prob=0.00) می‌توان رابطه معنی دار آن را ادعا کرد. لذا فرضیه دوم را نمی توان رد کرد.

 

 

تسهیلات بخش صنعت بر سرمایه‌گذاری بخش صنعت تاثیر دارد.

با توجه به نتایج حاصل از مدل دوم ، تسهیلات بخش صنعت تاثیر مثبت و معنی‌داری بر سرمایه‌گذاری بخش مذکور دارد و با وجود سطح احتمال به‌دست آمده (prob=0.00) می‌توان رابطه معنی دار آن را ادعا کرد. لذا فرضیه سوم را نمی توان رد کرد.

 

 

کل تسهیلات بانک بر سرمایه‌گذاری بخش صنعت تاثیر دارد.

با توجه به نتایج حاصل از مدل پنجم ، کل تسهیلات تاثیر مثبت و معنی‌داری بر سرمایه‌گذاری بخش مذکور دارد و با وجود سطح احتمال به‌دست آمده (prob=0.00) می‌توان رابطه معنی دار آن را ادعا کرد. لذا فرضیه چهارم را نمی توان رد کرد.

 

 

تسهیلات بخش صنعت بر ارزش افزوده بخش صنعت تاثیر دارد.

با توجه به نتایج حاصل از مدل سوم ، تسهیلات بخش صنعت تاثیر مثبت و معنی‌داری بر ارزش افزوده بخش مذکور دارد و با وجود سطح احتمال به‌دست آمده (prob=0.00) می‌توان رابطه معنی دار آن را ادعا کرد. لذا فرضیه پنجم را نمی توان رد کرد.

 

 

کل تسهیلات بانک بر ارزش افزوده بخش صنعت تاثیر دارد.

با توجه به نتایج حاصل از مدل ششم ، کل تسهیلات تاثیر مثبت و معنی‌داری بر ارزش افزوده بخش مذکور دارد و با وجود سطح احتمال به‌دست آمده (prob=0.00) می‌توان رابطه معنی دار آن را ادعا کرد. لذا فرضیه ششم را نمی توان رد کرد.

 

۵-۵-نتیجه گیری کلی

در تحقیق حاضر با بهره جستن از روش ترکیبی، مدل‌های تحقیق تخمین زده شد. نتایج تحقیق حاضر نشان داده است تسهیلات بانک رفاه در استان گیلان طی سال‌های ۱۳۸۸ تا ۱۳۹۲ رابطه مثبت و معنی داری با میزان اشتغال در بخش صنعت استان گیلان داشته است. همچنین کل تسهیلات اعطایی بانک بر اشتغال بخش مذکور نیز تاثیر گذار است. البته میزان توضیح دهندگی تسهلات بخش از صنعت به نسبت کل تسهیلات بیشتر بوده است. همچنین تسهیلات بخش صنعت بر سرمایه‌گذاری و ارزش افزوده ایجاد شده توسط این بخش تاثیر مثبت و معنی‌داری داشته است.

 

۵-۶-۱- پیشنهادات

با توجه به نتایج آزمون فرضیه‌ها مشخص گردید تسهیلات بخش صنعت بر اشتغال تاثیر معنی داری دارد، از اینرو پیشنهاد می‌گردد، بانک‌ها با نیاز سنجی و لحاظ پتانسیل فعالیت‌های مختلف صنعتی در استان اعتبارات متناسب تخصیص داده شود. همچنین افزایش مدت بازپرداخت وام و میزان آن به منظور استفاده بیشتر از وام های اعطایی در جهت سرمایه گذاری می تواند در برنامه ریزی اعتبارات بخش صنعت مورد توجه قرار گیرد.

 

۵-۶-۱- پیشنهادات برای تحقیقات آتی

برای دانلود متن کامل پایان نامه به سایت 40y.ir مراجعه نمایید.

با توجه به اینکه عوامل دیگری نیز بر اشتغال و تصمیم افراد برای سرمایه‌گذاری تاثیر دارد، لذا پیشنهاد می‌گردد متغیرهایی مانند تورم به عنوان متغیر کنترلی لحاظ گردد.
با توجه به اینکه بازارهای استان‌های مختلف با یکدیگر ارتباط دارد لذا می توان اثر بخشی اعتبارات اعطایی بانک رفاه را بر بخش صنعت دیگر استان ها نیز مورد بررسی قرار داد و مطالعه کرد که آیا در سایر استان ها هم همین نتایج را در پی دارد.

 

۵-۷- محدودیت های پژوهش

هر تحقیقی در مسیر جمع آوری اطلاعات و کسب نتایج مطلوب با مشکلاتی روبرو می شود که لازم است آن ها را شناسایی کرده و در جهت رفع آنها گام بردارد. انجام این تحقیق نیز با مشکلات متعددی مواجه بود که عمده آن ها عبارت بود از:
– عدم دسترسی به تعداد بیشتر مطالعه های موردی انجام شده در خارج ازکشور به منظور افزایش تعمیم نتایج.
– عدم همکاری بانک رفاه استان در جهت جمع آوری داده های مورد نیاز

 

 

عدم وجود آمار برخی از متغیرها به تفکیک فعالیت‌های بخش صنعت، از جمله تورم.

منابع و منآخذ

 

 

احسانفر، محمدحسین، تلیک، روجا ( ۱۳۹۲). ارزیابی تاثیر اعتبارات شبکه بانکی در توسعه فرصت های کسب و کار و اشتغال در بخش صنعت و معدن با رویکرد پنل دیتا، همایش ملی مدیریت بازرگانی با محوریت، کسب و کارهای کارآفرینانه و اقتصاد دانش بنیان، تهران.
عکس مرتبط با اقتصاد

 

امینی، علیرضا؛ فلیحی، نعمت.” بررسی وضعیت سرمایه گذاری در بخش کشاورزی” مجله برنامه و بودجه. س ۳، ش ۳۳، ۱۳۷۷، ص ۹۵-۱۱۹٫

بختیاری، صادق، پاسبان، فاطمه، (۱۳۸۳)، ” نقشاعتباراتبانکیدرتوسعهفرصتهایشغلی: مطالعهموردیبانککشاورزیایران”، اقتصادکشاورزیوتوسعه،سالدوازدهم،شماره ۴۶، صفحات ۷۳-۱۰۵٫

بهروزی ، فرزین، ۱۳۹۲، بررسی رابطه بین میزان تسهیلات زودبازده بانک کشاورزی با میزان اشتغال در استان گلستان، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه آزاد، واحد رشت

پژویان، جمشید، فرزین معتمد، ارغوان، (۱۳۸۴)، “بررسی میزان اثربخشی اعتبارات اعطایی بانک کشاورزی بر سرمایه گذاری و اشتغال در بخش کشاورزی” ، پیک نور، سال چهارم، شماره دوم، صفحات ۱۵-۳۳٫

پیراسته، حسین و فرزاد کریمی (۱۳۸۰)، “ارزیابی ظرفیت‌های ایجاد اشتغال در برنامه سوم توسعه”، مجله پژوهشنامه بازرگانی، سال ششم، شماره ۲۲٫

تافلر، الوین و شهین‌دخت خوارزمی، (۱۳۷۷). «موج سوم»، انتشارات فاخته

تفضلی، فریدون (۱۳۸۰). اقتصاد کلان، نظریه‌ها و سیاست‌های اقتصادی، تهران، نشر نی، چاپ ۱۲، صص ۵۰۷-۴۷۰

رنانی، محسن (۱۳۷۶). «بازار یا نابازار؟»، تهران، سازمان برنامه و بودجه.

خاکی ، غلامرضا (۱۳۸۷) . “روش تحقیق در مدیریت”، چاپ ششم، تهران: انتشارات بازتاب.

رفعت، بتول، بیک زاده، سعید، (۱۳۹۱)، “کاربرد الگوی معادلات همزمان داده های تابلویی در تحلیل نقش یکپارچگی اقتصادی اکو بر رشد و اشتغال”، فصلنامه علمی و پژوهشی پژوهشهای رشد و توسعه اقتصادی”، سال دوم، شماره بیستم، ۹-۲۲٫

زارع، احمد، (۱۳۷۷)”بررسی و ارزیابی اثرات تولیدی اعتبارات تخصیص یافته به بخش کشاورزی توسط بانک های ملی و کشاورزی” رساله کارشناسی ارشد، دانشگاه تربیت مدرس.

سایت بانک رفاه، www.refah-bank.ir

سایت بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران، www.cbi.ir

سایت مرکز آمار ایران، www.amar.org.ir

سعیدی، پرویز، (۱۳۹۱)، “بررسی تاثیر اعتبارات بانکی بر اشتغال”، پژوهشنامه اقتصاد کلان، دوره ۷، شماره ۱۴، زمستان، صفحه ۶-۶

سکاران ، اوما ، (۱۳۸۶)، روش های تحقیق در مدیریت ، تهران ، انتشارات موسسه عالی آموزش و پژوهش مدیریت و برنامه ریزی .

صمدی، علی حسین (۱۳۸۸). روابط کاذب در اقتصاد سنجی ، دانشکده علوم اقتصادی و نور علم ، چاپ اول، تهران

صباغ کرمانی، مجید، جمشیدی، رمضان، ۱۳۸۸، تجزیه و تحلیل روند رشد اشتغال و تغییرات ساختاری آن در بخش صنعت در استانهای مختلف ایران، فصلنامه پژوهشهای اقتصادی، شماره۱۶، ۱۶-۴٫

صمصامی، حسین، امیرجان، رضا (۱۳۹۰). بررسی اثر تسهیلات بانکی بر ارزش افزوده بخش صنعت و معدن، فصلنامه پژوهش‌ها و سیاست‌های اقتصادی، سال نوزدهم، شماره ۵۹، صص ۱۵۰-۱۲۹٫

طیبی، سیدکمیل، شاطعی، مهسا، صمیمی، پریسا، (۱۳۸۹)، “تاثیر تسهیلات بانکی بر اشتغالزایی بخشهای اقتصادی ایران”، فصلنامه پول و اقتصاد، شماره ۴، صفحات ۱-۳۳٫

عباسی‌نژاد حسین و حمید یاری (۱۳۸۶). «بررسی اثرگذاری نرخ سود تسهیلات بانکی بر سرمایه‌گذاری بخش خصوصی در افق بلندمدت ایران»، تحقیقات اقتصادی، شماره ۸۱٫

کشاورزیان پیوستی، اکبر، ضیایی بیگدلی، محمد تقی، (۱۳۸۵)، “نقش تسهیلات بانکی در سرمایه گذاری خصوصی ایران”، نشریه: اقتصاد«پژوهشنامه اقتصادی»، شماره ۲۱، صفحات ۲۲۹-۲۶۴٫

کرباسی، علیرضا، اثنی عشری، هاجر، عاقل، حسن، (۱۳۸۷)، “پیش بینی اشتغال بخش کشاورزی در ایران”، مجلهاقتصاددرتوسعهکشاورزی(علوموصنایعکشاورزی)،جلد ۲۲، شماره ۲،صفحات ۳۱ تا ۴۳٫

کوپاهی،مجید و محمدرضا بخشی (۱۳۸۱). «عوامل موثر بر عملکرد بازپرداخت اعتبارات کشاورزی:کاربرد تابع تجزیه و تحلیل تبعیضی (discriminant analysis) مطالعه موردی شهرستان بیرجند»، مجله علوم کشاورزی ایران، جلد ۳۳، شماره ۱، صص. ۱۱-۱۹٫

گجراتی، دامودار( ۱۳۸۸). مبانی اقتصاد سنجی، مترجم : حمید ابریشمی، جلد اول، چاپ هفتم،تهران.

استار الیانس

این ائتلاف به وسیله‌ی United Airlines, Air Canada, Lufthansa, SAS و Thai Airlines در ماه می ۱۹۹۷ تشکیل شد. قبل از سال ۲۰۰۰ ایرلاین هایی از برزیل، زلاند نو و استرالیا هم به این ائتلاف پیوستند. تا قبل از ورود South African Airways در سال ۲۰۰۶، این ائتلاف هیچ عضوی از قاره‌ی اروپا نداشت.

 

وان ورد

وان ورد هم یکی از سه ائتلاف بزرگ است که در سپتامبر ۱۹۹۸ به وسیله‌ی پنج ایرلاین American Airlines, Canadian Airlines, British Airways, Cathy Pacific و Qantas تشکیل شد.

 

اسکای تیم

اسکای تیم آخرین ائتلاف بزرگ تشکیل شده است. Delta Airline, Aeromexico, Air France و Korean Airlines در ژوئن ۲۰۰۲ این ائتلاف را شکل دادند. بعد از پیوستن KLM و Northwest Airlines به این ائتلاف، در سال ۲۰۰۴، اسکای تیم توانست بعد از استار الیانس خود را به عنوان دومین ائتلاف برتر در دنیا معرفی کند.
عضویت در این ائتلاف‌ها به راحتی ممکن نیست، هر متقاضی عضویت باید بتواند استانداردهای مورد انتظار این ائتلاف‌ها را تأمین کند. به عبارت دیگر این ائتلاف‌ها در بالاترین سطح رقابت و سرویس‌دهی در صنعت حمل‌ونقل هوایی قرار دارند و پیوستن به آن‌ ها مستلزم داشتن بالاترین سطح استاندارد است.
برای مثال استار الیانس در سایت رسمی خود، شرط عضویت را این‌گونه بیان می‌کند:
” شرکت‌های هوایی عضو در ائتلاف استار الیانس از میان محترم‌ترین ایرلاین های جهان هستند. برای اینکه بتوان یکی از اعضای این ائتلاف شد، ایرلاین های متقاضی باید خود را با بالاترین استانداردهای صنعت خدمات به مشتریان، امنیت و زیرساخت‌های فنی مطابقت دهند.”[۱۰۳]
برای این منظور سری هم به سایت اسکای تیم می‌زنیم.
” به منظور تبدیل شدن به یک عضو رسمی اسکای تیم، اعضای مشتاق ابتدا لازم است بالاترین سطح ایمنی، کیفیت، فناوری اطلاعات و استانداردهای خدمات مشتری را دریافت کنند. بیش از ۱۰۰ شرط عضویت که مباحث مختلفی را پوشش می‌دهند.
نتیجه تصویری درباره فناوری اطلاعات
برای مثال

 

برای دانلود متن کامل پایان نامه به سایت fotka.ir مراجعه نمایید.

 

 

عضویت در IOSA

دسترسی به سالن

به رسمیت شناختن نخبگان

با داشتن تیم حسابرسان خبره از شرکت‌های هواپیمایی عضو، اینکه آیا شرایط عضویت به وسیله‌ی متقاضی برآورده شده است یا نه، بررسی می‌شود.”[۱۰۴]
ائتلاف وان ورد هم به همین شکل دارای شرایطی است که متقاضی باید بتواند آن‌ ها را برآورده کند. ایرلاین ها حتی بعد از عضویت هم باید بتوانند خود را در سطح بقیه‌ی ایرلاین های عضو نگه‌دارند.

 

۳-۹-۱-۱ فرایند پیوستن AIR INDIA به استار الیانس

فرایند پیوستن Air India به استار الیانس می‌تواند بهترین مثال برای این بحث باشد.Air India اولین ایرلاینی است که تاکنون به یک ائتلاف دعوت شده است و سپس توسط همان ائتلاف عضویتش تعلیق شده است.
در دسامبر ۲۰۰۷ استار الیانس برای گسترش حضور خود را در شبه‌قاره هند، Air India را برای پیوستن به ائتلاف دعوت کرد. هرچند، مسائل مربوط به ارتقاء تکنولوژی و نرم‌افزار و عواقب ادغام با ، ورود آن‌ ها را به ائتلاف به مدت سه سال و نیم به تعویق انداخت. در جولای ۲۰۱۱ و بعد از پایان یافتن ضرب العجل Air India برای پیوستن، استار الیانس اعلام کرد که عضویت آن‌ ها را در ائتلاف تعلیق کرده است. بخشی از بیانیه‌ی استار الیانس که جهت اعلام تعلیق همکاری ارائه شد به صورت زیر است.
” اعضای استار الیانس و Air India به طور مشترک به این نتیجه رسیدندکه ادغام Air India به استار الیانس معلق شود. این اتفاق به خاطر این بود که Air India نتوانست بر اساس توافقنامه دسامبر ۲۰۰۷ به تعهدات خود مبنی بر رسیدن به حداقل استاندارد های اتصال برسد.”
در مقابل Air India به این تصمیم اعتراض کرده و در تلاش است که بتواند همه‌ی در خواست‌های استار الیانس را برآورده کند. البته آن‌ ها تاکنون (۲۰۱۳) نزدیک به ۷بیلیون دلار! برای ارضا کردن شرایط ائتلاف هزینه کرده‌اند.[۱۰۵]
توجه به چند نکته در مورد فرایند فوق خالی از لطف نخواهد بود

 

 

پیشنهاددهنده‌ی ایجاد ائتلاف، استار الیانس است. این بدان معناست که: اهمیت بازار و مسیرهای هوایی شبه‌قاره‌ی هند برای استار الیانس به حدی بالاست که آن‌ ها حاضر می‌شوند خودشان به هند برای پیوستن به ائتلاف پیشنهاد دهند. در سال ۲۰۱۰، استار الیانس حتی تلاش خود برای قرار دادن فرودگاه ایندیرا گاندی[۱۰۶] به عنوان قطب پروازی را آغاز کرد.

از سال ۲۰۰۷، Air India تلاش خود را برای رسیدن به دستورالعمل‌های مختلفی که برای عضویت توسط استار الیانس تعیین شده بود، آغاز کرد. تلاش‌های آن‌ ها شامل بهبود عملکرد در انجام پروازهای سر وقت و بالا بردن اطمینان از آن و بالا بردن کیفیت خدمات تا حداقل استاندارد می‌شد.

با توجه به هزینه‌های بالای سوخت و وام، حکومت هند در آوریل ۲۰۰۹ ، ۳۲ بیلیون روپیه به آن‌ ها کمک کرد. همچنین در طی یک فرایند سه ساله آن‌ ها ۴/۱ بیلیون دلار امریکا را برای ساختن بیمارستان مجهز هزینه کردند. درآمدها در مقابل هزینه‌های انجام‌گرفته چشمگیر نبود به طوری که در آخرین سال مالی (قبل از اعلام تعلیق) هواپیمایی هند نزدیک به ۱٫۷۵ بیلیون دلار امریکا متضرر شد.

 

 

دلایل متعددی برای چرایی این موضوع بیان شده است؛ کیفیت پایین خدمات، اختلافات کارگری، عدم هماهنگ کردن سیستم های کامپیوتری با سایر اعضا، سو استفاده‌ی حکومت از حقوق سفر، فساد، دخالت دولت، ، مدیریت ضعیف، نبود رسانه‌های اجتماعی، جنبه‌ی سیاسی دادن به تصمیمات تجاری و بازاریابی بی‌اثر. مشاهده می‌شود که این دلایل صرفاً مربوط به مسائل اقتصادی و سطح تکنولوژی موجود در هند نمی‌شود.
تصویر درباره جامعه شناسی و علوم اجتماعی

 

از سویی دیگر با مطالعه‌ی فرایند پیوستن ایرلاین ها به ائتلاف‌های بزرگ بین‌المللی می‌توان این نکته را هم متوجه شد که این ایرلاین ها ابتدا در سطح پایین تری با ایرلاین های دیگر همکاری می‌کنند یا باهم ادغام می‌شوند و با بهبود وضعیت خود برای پیوستن به یکی از این ائتلاف‌ها تلاش می‌کنند. در این فرایند هم ابتدا Air India و Indian Airlines باهم ادغام‌شده و بعد به دنبال ایجاد ائتلاف می روند.

مطالعه‌ی فرایند ائتلاف Air India با استار الیانس می‌تواند یک راهنمای مناسبی برای برآورد میزان هزینه‌های پیوستن به یکی از ائتلاف‌های بزرگ باشد. اگر هدف ما پیوستن به یکی از این سه ائتلاف بزرگ باشد، آنگاه این تجربه نشان می‌دهد که برای رسیدن به این هدف، زمان و هزینه‌ی زیادی باید صرف بالا بردن کیفیت خدمات ایران ایر شود. پایین آوردن میزان تاخیر های پروازی، بالا بردن سطح سیستم های کامپیوتری، مجهز کردن سالن‌های فرودگاه‌ها، بالا بردن امنیت پروازی، ساختن هتل و بیمارستان مجهز در نزدیکی فرودگاه‌ها فقط بخشی از این هزینه‌ها هستند که رسیدن به آن‌ ها یک برنامه‌ریزی چندین ساله و میلیاردها دلار سرمایه را می‌طلبد.
علاوه بر هزینه‌های بالا که اکثراً ناشی از پایین بودن سطح خدمات پروازی در ایران است باید به مسائل سیاسی، فرهنگی و اقتصادی حاکم بر ایران هم توجه کرد. برای مثال از لحاظ سیاسی می‌توان به تحریم‌هایی که علیه ایران در سطح بین‌المللی اعمال می‌شود، اشاره کرد که قطعاً این تحریم‌ها باعث پایین آمدن سرعت حرکت ایران خواهد شد. دولت باید بپذیرد که از دخالت مستقیم در امور ائتلاف بپرهیزد یا از وجه سیاسی دادن به کارهای ائتلاف دوری کند. از نظر فرهنگی ما با مسائلی مانند پوشش اسلامی، عدم سرو مشروبات الکلی و مانند این‌ها مواجه هستیم. علاوه بر آن، پیوستن به ائتلاف مستلزم این خواهد بود که مدیران از وجود نخبگان استفاده کنند و نحوه‌ی انتخاب مدیران فعلی و زیردستان آن‌ ها که غالباً بر اساس روابط است، باید تغییر کند.( ائتلاف دیگر اجازه‌ی استخدام هر نیرویی را نخواهد داد و ایران باید اثبات کند که می‌تواند نیروهای مورد نیاز خود را تربیت کند.)
عکس مرتبط با اقتصاد
همچنین نبود ثبات اقتصادی در ایران مخصوصاً در نرخ ارز کار را سخت تر هم خواهد کرد. ولی مسئله و مانع اصلی مقابل ایران برای پیوستن به ائتلاف‌ها، عدم توانایی ما در ارائه‌ خدمات در سطح کشورهای عضو است. شرطی که تمامی ائتلاف‌ها از آن به عنوان حداقل نیاز برای پیوستن به ائتلاف یاد می‌کنند. صنعت حمل‌ونقل هوایی ایران دارای تعمیر و نگهداری ضعیف، تأخیر فراوان پرواز و سیستم کامپیوتری ضعیف در مقایسه با بالاترین سطح ایرلاین هاست.( حتی در این زمینه هندوستان هم فاصله‌ی زیادی با ایران دارد)
با توجه به موارد بالا، این دیگر در حوزه‌ی اختیارات حکومت است که آیا حاضر است برای مطرح‌شدن ایران در صحنه‌های هواپیمایی صلح‌آمیز بین‌المللی هزینه کند یا خیر.

 

۳-۹-۲ ائتلاف با یکی از ایرلاین های اطراف ایران

شکل دادن ائتلاف استراتژیک با یکی از ایرلاین هایی که در همسایگی ایران هستند، می‌تواند بهترین ابزار برای بهبود وضعیت فعلی حمل‌ونقل هوایی در ایران باشد. این کار نسبت به پیوستن به یکی از سه ائتلاف بزرگ، کار راحت تری است و در ضمن می‌تواند تمرین مناسبی برای همکاری با یکی از سه ائتلاف بزرگ باشد.
با بررسی کشورهای مجاور جمهوری اسلامی ایران، می‌توان چندین گزینه برای ایجاد ائتلاف پیدا کرد. تشکیل دادن ائتلاف با ایرلاین های امارات و قطر عملاً غیرممکن است. زیرا این ایرلاین ها به خاطر پشتیبانی شدن به وسیله‌ی شیوخ متمول عربی احتیاجی به تشکیل دادن ائتلاف ندارند. آن‌ ها حتی با هیچ‌کدام از سه ائتلاف بزرگ بین‌المللی همکاری ندارند زیرا در هر شرایطی قادر به حضور در بازار هستند. ائتلاف با عراق و افغانستان هم سودی برای ما نخواهد داشت و ما انگیزه‌ای برای همکاری با آن‌ ها نداریم. همچنین به خاطر وجود اختلاف‌های ایدئولوژیک و مبنایی میان حاکمان آذربایجان با جمهوری اسلامی ایران، امکان همکاری و ائتلاف با آن‌ ها هم وجود ندارد.
در نهایت با حذف کردن گزینه‌های بالا ، می‌توان گفت که ایرلاین های کشورهای ترکیه، ترکمنستان، ارمنستان، گرجستان(با مدیری ایرانی) و پاکستان می‌توانند نامزدهای ما برای ایجاد ائتلاف باشند.

 

۳-۹ -۳ ائتلاف با دیگر ایرلاین های داخلی

با توجه به حضور ایرلاین های متعدد در داخل کشور می‌توان یک جایگزین دیگر هم به مسئله اضافه کرد و آن این است که به ایرلاین های داخلی پیشنهاد دهیم که به جای رقابت باهم ( که عملاً رقابت در میزان گرفتن رانت است) به فکر شکل دادن ائتلاف باشند.
پس یک راه دیگر برای ایران ایر این خواهد بود که برای ایجاد ائتلاف با دیگر ایرلاین های داخلی مانند ماهان ایر یا قشم ایر تلاش کند.

 

۳-۹-۴ نتیجه

در نهایت، برای انتخاب جایگزین‌های مناسب برای بالا بردن سطح خدمات پروازی در ایران، از چند مدیر در صنعت هوایی ایران و چند استاد دانشگاه می‌خواهیم که با در نظر گرفتن شرایط ایران و مطالبی که تاکنون گفته شد، به هر کدام از این راهکارها یک عدد از بین ۱ تا ۵ نسبت دهد( از کاملاً نامناسب تا عالی). بعد از آن با معدل‌گیری از این اعداد می‌توان سه راهکار مناسب برای بررسی در فرایند ANP را انتخاب کرد.

 

۳-۱۰) معیارهای تصمیم‌گیری

انتخاب شریک، تعیین‌کننده ترین قسمت در ایجاد ائتلاف است. به همین دلیل تدبیر، شناسایی و تشخیص معیارهای تأثیرگذار در انتخاب شریک مناسب، برای شکل دادن ائتلاف لازم است. معیارهایی که معرفی می‌شوند باید منعکس‌کننده‌ی ابزار و راهبردهایی باشند که ائتلاف‌ها به وسیله‌ی آن‌ ها بتوانند در جهت بهبود جایگاه رقابتی خود تلاش کنند. همچنین این معیارها باید نشان‌دهنده‌ی نیازمندی‌های فردی و محیط عملیاتی ایرلاین ها باشند.
تاکنون هیچ‌گونه لیست یا خلاصه‌ای از معیارها که بتوان آن را کامل و دقیق دانست و نسخه‌ای کامل برای رسیدن به موفقت باشند، ارائه نشده است[۱۰۷]. افراد زیادی در مقالات خود تلاش کرده‌اند که معیارهای کاملی را برای ساختن ائتلاف استراتژیک بیان کنند.
معیارهایی که در این رساله از آن استفاده می‌شود، برگرفته از مقاله‌ی لیو[۱۰۸] (۲۰۱۲) خواهد بود. او در مقاله‌ی خود با بررسی معیارهای مختلفی که محققان دیگر ارائه کرده‌اند، یازده معیار را در قالب چهار دسته[۱۰۹] برای ایجاد ائتلاف استراتژیک و یافتن شریک مناسب بیان کرده است. چهار دسته‌ای که لیو به آن‌ ها اشاره کرده است عبارت‌اند از:

 

 

تشکیلات سازمانی[۱۱۰]

استراتژی

مالی[۱۱۱]

خدمات[۱۱۲]

در ادامه به بررسی این دسته از معیارها می‌پردازیم.

 

تشکیلات سازمانی

این دسته شامل سه معیار زیر است.

 

ارتباط[۱۱۳]

این معیار شامل تجربه‌های حاصل از همکاری‌های قبلی و اعتماد بین ایرلاین و شریک ائتلاف، هست.

 

فرهنگ تعاونی[۱۱۴]

چگونه یک ایرلاین می‌تواند هدف، رفتار و تعهد سرمایه‌گذاری[۱۱۵] خود را با تغییرات حاصل از سازگاری درون سازمانی ائتلاف، تطبیق دهد؟

 

توانایی یادگیری

توانایی یک ایرلاین در یادگیری از ائتلاف در این معیار آورده شده است. این یادگیری‌ها می‌تواند شامل مهارت‌های فن آوری، نوآورانه و مدیریتی در صنعت حمل‌ونقل هوایی باشد.

 

استراتژی

دسته‌ی استراتژی شامل چهار معیار زیر است.

 

منابع

این معیار به معنی میزان دسترسی ائتلاف به منابع خاص است.

 

تاثیر مدیریت استعداد بر جانشین پروری و شایسته سالاری در بین کارکنان سازمان آموزش فنی و حرفه ای مرکز استان مازندران
فصل اول:کلیات تحقیق
1-1-مقدمه
از آنجا كه امروزه منابع انسانی با ارزشترین عامل تولید و مهمترین سرمایه هر سازمان و منبع اصلی زاینده مزیت رقابتی و ایجادكننده قابلیتهای اساسی هر سازمان است، یكی از عمده ترین برنامه‌ریزیهای سازمانی، برنامه‌ریزی منابع انسانی است. عامل مهم برای وجود برنامه‌ریزی منابع انسانی، برنامه‌ریزی جهت نیل به نیازهای مهارتی، آموزشی و درنهایت بهسازی منابع انسانی است. موثرترین راه دستیابی به مزیت رقابتی در شرایط فعلی كارآمدتر كردن كاركنان سازمانها از طریق بهبود و بهسازی آنان است و آنچه كه در راستای توسعه منابع انسانی اهمیت دارد این است كه بهبود منابع انسانی تنها با آموزشهای فنی و تخصصی حاصل نمی شود بلكه باید ازطرق متعدد به توسعه كاركنان پرداخت و این مهم جزء با اعمال مدیریت استراتژیک درقلمرو مدیریت منابع انسانی امكان پذیر نخواهدبود. (برنشتاین و برنشتاین،[1] 2011).
عکس مرتبط با منابع انسانی
باتوجه به اینكه منابع انسانی، منبع استراتژیک برای سازمانها محسوب می شود، جزء مهم و لاینفك مباحث برنامه‌ریزی استراتژیک است و اكثر برنامه‌ریزیهای سازمانی و منابع انسانی ماهیت راهبردی دارند. از عمده ترین عواملی كه موجب نگرش جدید در برنامه‌ریزی استراتژیک منابع انسانی شده است روند تغییرات و دگرگونیهای تكنولوژیك، اجتماعی و اقتصادی در محیط داخلی و خارجی سازمانهاست كه همواره با آن مواجه اند. اگر سازمانها می خواهند همسو با این تغییرات باشند بایستی نگرش جامع و راهبردی داشته و الزامات گوناگونی را مدنظر قرار دهند. در عصر حاضر، اساسی‌ترین منبع رقابتی سازمانها، منابع انسانی كارآمد یا كاركنان دانشی هستند. درعین حال، بسیاری از سازمانها فاقد تخصص و مهارت لازم هستند كه بتوانند به طور موثر برنامه های استراتژیک منابع انسانی را تهیه كنند(مینوچین،[2] 2013)..
تصویر درباره جامعه شناسی و علوم اجتماعی
1-2-بیان مساله
سازمانها دریافته اند که جانشین پروری، یک فرایند پویا و مستمر است، نه یک هدف ایستا . در دنیای پر رقابت امروزی برای دستیابی به استعدادها ، سازمانها باید دیدگاهی فراتر از جایگزینی ساده نیروی کار داشته باشند. استراتژی‌های مدیریت جانشین پروری همان‌گونه که باید کارکنان را برای دستیابی به هدفهای شغلی خود توانمند سازد، باید بر روی توسعه کارکنان نیز برای دستیابی به هدفهای سازمانی، متمرکز باشد(موریس و همکاران، 1379).
در دنیای امروز، سازمان‌ها دریافته‌اندکه استعدادها منابعی هستند که برای دست‌یابی به بهترین نتایج نیازمند مدیریت می‌باشند. توجه به امراستعداد یابی می تواند، سازمانها را پویا و به سمت توسعه پایدار و مستمردر حوزه منابع انسانی سوق دهد. سازمانها می بایست برای حل بحران استعداد، نگاه خود را معطوف درون سازمان ساخته استراتژی جانشین پروری و استعدادیابی را به کارگرفته بر روی شناسایی، توسعه و پرورش استعدادهای موجودشان تمرکز کنند(کالینز، 1384).
مدیریت استعداد همان بهره گیری از مجموعه ای یكپارچه از فعالیت هاست برای حصول اطمینان از اینكه سازمان می تواند منابع انسانی با استعداد مورد نیاز خویش را در حال و آینده جذب كند ، بر انگیخته كند و پرورش دهد . هدف ، تضمین گردش استعداد در سازمان است ، با به خاطر سپردن این اصل كه استعداد منبع اصلی و عمده شركت است . برخی مواقع اینگونه تصور می شود كه مدیریت استعداد صرفاً با كاركنان اصلی سازمان سر و كار دارد .یعنی كاركنان بلند پرواز . اما بی تردید هر كسی در هر سازمانی استعداد دارد ، حتی اگر برخی بیش از دیگران استعداد داشته باشند فرایند مدیریت استعداد نباید محدود به تنی چند از كاركنان شایسته گردد. هدف مدیریت استعداد، پرورش و حفظ خزانه استعداد مركب از نیروی كار ماهر ، ملتزم و متعهد است(کاپلان و نورتون، 1384) .
فرانسیسا و والترسون (2011) معتقد است که استقرار افراد در جایگاه مناسب خود، ارزشیابی و تثبیت و یا جابجایی هائی که در قالب نظام شایسته سالاری بررسی گردیده، نقش مهمی در ایجاد انگیزه و اشتیاق به کار و تلاش در افراد و نهایتا بهره وری مطلوب از منابع انسانی دارد
باید توجه داشت که شایسته سالاری، نه یک نوع حکومت، بلکه یک ایدئولوژی می باشد .شایسته سالاری غالباً و به اشتباه یک نوع حکومت تلقی می شود، در حالیکه شایسته سالاری در حقیقت یک رویکرد و یک فاکتور جهت انتصاب اشخاص در یک حکومت است . افراد در سیستم شایسته سالار، بر اساس معیارهای متغیری از شایستگی مورد قضاوت قرار می گیرند .این معیار ها می توانند زمینه های گسترده ای، از هوش گرفته تا پایبندی به اخلاقیات، از استعداد عمومی تادانش در زمینه ی خاص را در بر بگیرند . یکی از انتقادات وارد شده به این رویکرد، اشاره به این حقیقت دارد که شایستگی” یک مفهوم عمیقاً سابجکتیو و مبهم می باشد که بالقوه فاقد وضوح کافی و در معرض سوءاستفاده است .
برای دانلود متن کامل پایان نامه به سایت zusa.ir مراجعه نمایید.

C%D8%AA%E2%80%8C%D9%86%D9%88%D8%AA%DB%8C%D8%B3&summary=%D8%A7%DB%8C%D8%AC%D8%A7%D8%AF+%DB%8C%DA%A9+%D9%85%D9%82%D8%A7%D9%84%D9%87+%D9%86%D9%88+%D8%A7%D8%B2+%D8%B7%D8%B1%DB%8C%D9%82+%D8%A7%DB%8C%D8%AC%D8%A7%D8%AF%DA%AF%D8%B1&nosummary=&prefix=&minor=&create=%D8%AF%D8%B1%D8%B3%D8%AA+%DA%A9%D8%B1%D8%AF%D9%86+%D9%85%D9%82%D8%A7%D9%84%D9%87+%D8%AC%D8%AF%DB%8C%D8%AF&withJS=MediaWiki:Intro-Welcome-NewUsers.js”>حسن امرائی عبدولی(1388) شایسته سالاری را یک رویکرد کلی در حوزه مدیریت راهبردی دولت می داند که در مرحله اجرا از آن به شایسته گماری یاد می کند که برای جریان ساختار و عملیاتی شدن آن،نیروی انسانی کارآمد و شایسته را در اولویت استخدام در سازمان دولت قرار می هد.
آنچه به عنوان دغدغه نگارنده محسوب می باشد، پاسخ به این سوال بوده که :
آیا مدیریت استعداد بر جانشین پروری و شایسته سالاری در بین کارکنان سازمان آموزش فنی و حرفه ای مرکز استان مازندران موثر است؟
1-3-ضرورت و اهمیت تحقیق
گرچه ما به طورکلی به دنبال یک نوع جدید استراتژی مدیریت جانشین پروری هستیم ، اما پژوهشهای اخیر انجمنهای مدیریت منابع انسانی نشان داده که بیش از 70% سازمان های مورد مطالعه، فاقد استراتژی جانشین‌پروری و شایسته سالاری ‌اند . این موضوع، امروزه اهمیت ویژه ای دارد، زیرا برای نخستین بار در دنیای جدید ‌کسب و کار، سازمانها به دلیل از دست دادن افراد باتجربه خود، متحمل ضرر و زیانهای چشمگیری شده اند و این مسئله دقیقا با کمبود نیروی انسانی با مهارتهای مورد نیاز برای جایگزینی و استخدام همزمان شده است. .
از آنجاییکه این تحقیق برای اولین بار است که در این سطح انجام می گردد، بنابراین دارای نوآوری در نتایج خواهد بود .
1-4-سوالات تحقیق
سؤال اصلی:
آیا مدیریت استعداد بر جانشین پروری و شایسته سالاری در بین کارکنان سازمان آوزش فنی و حرفه ای استان مازندران موثر است ؟
سؤال های ویژه :

آیا مدیریت استعداد بر جانشین پروری در بین کارکنان سازمان آموزش فنی و حرفه ای استان مازندران موثر است؟
آیا مدیریت استعداد بر بهبود توانلیی های سازمانی در بین کارکنان سازمان آموزش فنی و حرفه ای استان مازندران موثر است ؟
آیا مدیریت استعداد بربهبود توانایی های فردی در بین کارکنان سازمان آموزش فنی و حرفه ای استان مازندران موثر است ؟
آیا مدیریت استعداد بر بهبود فرایند انجام کار در بین کارکنان سازمان آموزش فنی و حرفه ای استان مازندران موثر است ؟
آیا مدیریت استعداد بر شایسته سالاری در بین کارکنان سازمان آموزش فنی وحرفه ای استان مازندران موثر است ؟
آیا مدیریت استعداد برمهارت های ارتباطی کارکنان سازمان آموزش فنی و حرفه ای استان مازندران موثر است ؟
آیا مدیریت استعداد بر کیفیت تصمیم گیری کارکنان سازمان آموزش فنی و حرفه ای استان مازندران موثر است؟
آیا مدیریت استعداد برتوسعه فعالیت های تیمی کارکنان سازمان آموزش فنی و حرفه ای استان مازندران موثر است ؟
آیا مدیریت استعداد بر ارتباطات کاری کارکنان سازمان آموزش فنی و حرفه ای استان مازندران موثر است ؟
آیا مدیریت استعداد بر مهارت های رهبری کارکنان سازمان آموزش فنی و حرفه ای استان مازندران موثر است ؟
آیا مدیریت استعداد بر به کارگیری قابلیت های مثبت خود و دیگران کارکنان سازمان آموزش فنی و حرفه ای استان مازندران موثر است ؟
آیا مدیریت استعداد بر مهارت های حرفه ای کارکنان سازمان آموزش فنی و حرفه ای استان مازندران موثر است ؟
1-5-اهداف تحقیق
هدف کلی:
شناسایی اثر مدیریت استعداد بر جانشین پروری و شایسته سالاری
اهداف فرعی:

شناسایی اثر مدیریت استعداد بر هر یک مولفه های تشکیل دهنده جانشین پروری
شناسایی اثر مدیریت استعداد بر هر یک مولفه های تشکیل دهنده شایسته سالاری
1-6-تعریف اصطلاحات
1-تعریف نظری
مدیریت استعداد
متشكل از طراحی استعداد و پرورش آن نسبتاً مفهومی جدید است ، كه صرفاً در دهه ۲۰۰۰ در حوزه منابع انسانی سازمانها ظهور یافت .مدیریت استعداد از تعبیر( جنگ برای بدست آوردن استعداد ) نشأت گرفت ، تعبیری كه ریشه در اواخر دهه ۱۹۹۰ دارد ،ابزاری برای نشان دادن مشكلاتی كه زمانی سازمان در حین جذب و حفظ كاركنان با استعداد با آن مواجهه بودند . با وجود این ، شركت هایی كه نوعی ذهنیت (جنگ استعداد) را می پذیرند ممكن است برای استعدادهای افراد برون سازمانی ارزش بسیار زیادی قایل شوند و استعدادهایی را كه از پیش در سازمان وجود دارند ، خفیف بشمارند . رویكرد سازمان باید رویكردی باشد كه بر توانایی همگان برای موفقیت تأكید ورزد و به این طریق با كاركنان عادی به نتایج غیر عادی دست یابد. البته حرف تازه ایی درباره رویكردهای متنوع مندرج در مدیریت استعداد برای گفتن وجود ندارد . جذب ،
حفظ ، انگیزش و التزام ، پرورش كاركنان و طراحی جانشینی منابع انسانی ،اما این رویكردها با تجمع در كنار یكدیگر نوعی كلیت به هم پیوسته تر به وجود می آورند كه می توان از آن به عنوان نیروی محركه ای برای تدوین و اجرای رویكردهای هماهنگ و با حمایت متقابل یكدیگر استفاده نمود ، و به سازمان برای تصاحب و حفظ منابع انسانی مستعد مورد نیاز خویش یاری كند . مدیریت استعداد كاملاً با ایده خلق (بهترین مكان برای كار) ارتباط دارد كه در دهه ۲۰۰۰ دوباره ایده برتر شده است. مدیریت استعداد همان بهره گیری از مجموعه ای یكپارچه از فعالیت هاست برای حصول اطمینان از اینكه سازمان می تواند منابع انسانی با استعداد مورد نیاز خویش را در حال و آینده جذب كند ، بر انگیخته كند و پرورش دهد . هدف ، تضمین گردش استعداد در سازمان است ، با به خاطر سپردن این اصل كه استعداد منبع اصلی و عمده شركت است . برخی مواقع اینگونه تصور می شود كه مدیریت استعداد صرفاً با كاركنان اصلی سازمان سر و كار دارد .یعنی كاركنان بلند پرواز . اما بی تردید هر كسی در هر سازمانی استعداد دارد ، حتی اگر برخی بیش از دیگران استعداد داشته باشند فرایند مدیریت استعداد نباید محدود به تنی چند از كاركنان شایسته گردد. هدف مدیریت استعداد، پرورش و حفظ خزانه استعداد مركب از نیروی كار ماهر ، ملتزم و متعهد است(سین ها و ماکرجک،[3]2012).
جانشین پروری
جانشین پروی به فرایند شناسایی، استخدام، آموزش و نگهداری مجموعه ای از استعداد های انسانی جهت تصدی مشاغل و پست های کلیدی آن در آینده اطلاق می‌شود که از طریق برنامه‌ریزی‌های متنوع آموزشی و پرورشی برای تصدی این مشاغل آماده می‌شوند به این فرایند، مدیریت استعداد هم می‌گویند. با عنایت به افزایش و پیچیده تر شدن چالش های رقابتی در آینده و تغییرات سریع وگسترده در سازمانها، لزوم مدیریت اینگونه چالش های موجود توسط مدیران شایسته تر و اثر بخش تر بخوبی احساس می‌شود. به همین خاطر مدیریت استعداد ها و جانشین پروری در سازمان های آینده نگر و آینده ساز، روز به روز از اهمیت فوق العاده برخوردار می‌شود بطوریکه جانشین پروری در سازمانها بعنوان یک عامل اساسی و حیاتی به طور مستقیم مدیران صف را درگیر می‌کند.دانشمندانی چون چارلز هندی،پیتردراکر معتقدند: سازمان های هزاره سوم ازمفاهیمی چون مدیران دانش و سازمان های دانش آفرین و یادگیرنده صحبت می‌کنند.لذا دانایی در این عصر توانایی بیشتری را بوجود می آورد ومدیران باید پرورده شوند نه اینکه زاده شوند (بارت، 2009).
برنامه ریزی جانشین پروریباید با چشم انداز و اهداف استراتژیک سازمان مرتبط و همسو باشد و از استراتژی سازمان گرفته شده باشد و راهبردی برای منابع انسانی و کارکنان موجود تعیین کند،نیروی انسانی جدید را توجیه کند رویارویی با تحولات سازمان را آسان تر کند وروشها و گزینه های جدیدی را در محیط جدید پیشنهاد کند. این برنامه همچنینبا تضمین بهترین کاربرد منابع بهمنظوررشدوبهره وری،برنامه ریزی بلند مدت سازمان را تعیین میکند. هدفها و ماموریتها را تعریف و کارکنان را برای رسیدن به آنها آماده میکند.
شایسته سالاری
شایستگی‌ در لغت‌ به‌ معنای‌ داشتن‌ توانایی‌، اختیار، مهارت‌، دانش‌، لیاقت‌ و صلاحیت‌ است شایستگی‌ها مجموعه‌ای از دانش، مهارت‌ها، ویژگی‌های شخصیتی، علایق، تجارب و توانمندی‌ها در یک شغل یا نقش خاص است که موجب می‌شود فرد در سطحی بالاتر از حد متوسط در انجام وظیفه و ایفای مسئولیت خویش به موفقیت دست یابد در اصطلاح عام‌، شایستگی‌ و شایسته‌سالاری‌ بیشتر در انتخاب‌ و انتصاب‌ مدیران‌ عالی‌ و میانی‌ سازمان‌ها به‌ كار می‌رود. البته‌ این‌ مسئله در مورد كاركنان‌ و مدیران‌ عملیاتی‌ نیز مصداق‌ پیدا می‌كند.
برای‌ برخورداری‌ از مزایای‌ شایسته‌سالاری (افزایش‌ اثربخشی‌ فرد و سازمان‌، ارتقای‌ رضایت‌ شغلی‌، روحیه‌ احساس‌ تعلق‌ كاركنان‌‌ به‌ سازمان‌، ایجاد انگیزه‌ جهت‌ تلاش‌، بهبود و ارتقای‌ سطح‌ عملكرد و توانایی‌ كاركنان‌)، منطقی‌ است‌ كه‌ سازمان‌، نظام‌ شایسته‌‌سالاری‌ را نهادینه ‌كند و در كنار آن و به‌ عنوان‌ جزئی‌ از آن‌، شایسته‌گزینی‌ و شایسته‌سازی‌ را نیز مدنظر قرار دهد(مولیکا[4] و همکاران، 2007؛ گرین[5]، 2009؛ تابت[6]، آبِد[7] و وستانیس[8]، 2014).
نظام شایسته‌سالاری نظامی است که در آن مزایا و موقعیت‌های شغلی تنها بر اساس شایستگی، و نه بر مبنای جنسیت، طبقه اجتماعی، قومیت و یا ثروت به افراد داده می‌شود. شایسته‌سالاری دیدگاهی است که بر اساس آن، افراد از طریق نظام آموزشی و با تلاش فراوان استعدادهای خود را شکوفا می‌سازند و در نهایت، فارغ از جنسیت، طبقة اجتماعی، قومیت و یا ثروت، برای تصدی مناسب یک شغل، فقط بر اساس شایستگی است دیدگاه بیلتون شایسته‌سالاری به مفهوم بکارگیری مناسب‌ترین افراد در مناسب‌ترین جایگاه در سازمان است. امروزه در سازمان‌های رشد‌یافته یا در حال رشد، شایسته‌سالاری از اهمیت خاصی دارد.
2-تع
ریف عملیاتی
پاسخ ازمودنی ها به سوالات پرسشنامه مربوط به هر یک از متغیرهای مستقل و وابسته موجود در عنوان تحقیق، به عنوان تعریف عملیاتی متغیرها محسوب می شود.
فصل دوم: ادبیات و پیشینه تحقیق
2-1-مقدمه
در این فصل با بهره گرفتن از مطالعات کتابخانه ای و بهره جستن از بانک های اطلاعاتی(کتب، مقاله و پایان نامه ) به بررسی مفاهیم تغیرهای موجود در عنوان تحقیق خواهیم پرداخت. در پایان همین فصل نیز به بررسی سوابق موضوعی تحقیق مبادرت خواهیم ورزید.
2-2-ادبیات تحقیق
2-2-1-مدیریت استعداد
توجه به امراستعداد یابی می تواند، سازمانها را پویا و به سمت توسعه پایدار و مستمردر حوزه منابع انسانی سوق دهد. سازمانها می بایست برای حل بحران استعداد، نگاه خود را معطوف درون سازمان ساخته استراتژی جانشین پروری و استعدادیابی را به کارگرفته بر روی شناسایی، توسعه و پرورش استعدادهای موجودشان تمرکز کنند.
باسرمایه گذاری بلندمدت بر روی کارکنان مستعد به منظور توسعه استعدادهای داخلی، در وقت و هزینه صرفه جویی صورت گرفته سازمانها قادرخواهند بود، هنگامی که استعدادهای اصلی باز نشسته یا به هردلیلی از سازمان خارج می شوند بدون هیچ مشکلی از این مرحله گذر کنند. (اشمالینگ و دیگران، 2013).
شناسایی مشاغل کلیدی، جانشین های بالقوه وشکافهای مهارتی همچنین به کارگیری رویکردی جامع و یکپارچه در امر شناسایی و پرورش استعدادهای درونی سازمان کمک شایانی به ارتقاء سطح بهره وری و جانشین پروری و ایجاد انگیزه در افراد توانا خواهد نمود. .(پئورامین، 2014).
بهترین تجربه های شرکت های پیشرو در حوزه مدیریت جانشین پروری و استعدادیابی شامل موارد زیر می باشد:
الف- تمرکز بر مشاغل بحرانی