شکل۱ – نیمرخ فلات قاره و مناطق دریایی
گفتار دوم – نظام قواعد تحدید حدود مناطق دریایی و ویژگیهای آنها
در اینجا لازم است که قوانین موضوعه ایران در رابطه با مناطق دریایی و همچنین رویکرد این قوانین جهت تحدید حدود هر یک از مناطق را نیز مورد بررسی قرار دهیم .
با توجه به اینکه وجود قواعد حقوقی در قانون داخلی یک کشور نشانی از اعمال حاکمیت می‌باشد بررسی مفهوم حقوقی دریا در قوانین داخلی ایران نیز مستلزم بررسی حاکمیت ایران بر دریای مازندران (به عنوان یک دریاچه) و خلیج فارس (به عنوان دریایی بسته ) در طول زمان است.
در بیست و چهارم تیرماه هزار و سیصد و سیزده خورشیدی (۲۴/۴/۱۳۱۳) اولین قانون مناطق دریایی ایران به تصویب مجلس شورای ملی رسید. عنوان این قانون «تعیین حدود آب‌های ساحلی و منطقه نظارت دولت در دریا» و شامل دو فصل و هشت ماده بود.
در سال ۱۹۴۵ میلادی (۱۳۲۴ خورشیدی) ترومن رئیس جمهور وقت ایالات متحده آمریکا اعلامیه معروف خود را مبنی بر تعلق منابع و معادن واقع در بستر دریا که متصل به خشکی و ادامه سرزمین اصلی ایالات متحده می‌باشد، به این کشور، صادر کرد. پیرو صدور این اعلامیه در سال ۱۳۳۴ خورشیدی، دولت ایران هم اقدام به تصویب «قانون راجع به اکتشاف و بهره‌برداری از منابع طبیعی فلات قاره ایران» کرد.
این مفهوم که با اعلامیه ترومن فراتر از تعاریف جغرافیایی رفته بود ، در کنوانسیون ۱۹۵۸ ژنو، جزو یکی از موارد چهارگانه‌ای شد که مورد تقنین بین‌المللی قرار گرفت .
در ماده شش کنوانسیون مربوطه اصل تناصف به عنوان اولین و ساده‌ترین ضابطه در تعیین مرز دریایی معرفی گردید و البته اختلافاتی را موجب شد به گونه‌ای که در رسیدگی‌های دیوان اعمال این اصل (تناصف) مشروط به رعایت انصاف گردید . چهار سال پس از تصویب قانون پیش گفته قانون اصلاح « قانون تعیین حدود آب‌های سطحی و منطقه نظارت ایران » به تصویب رسید. (کاظمی، ۱۳۷۴، ۵۲) از دیگر اقدامات دولت ایران تعیین محدوده منطقه انحصاری ماهیگیری منطبق با محدوده فلات قاره در سال ۱۳۵۲ خورشیدی بود. این محدوده پیرو صدور اعلامیه‌ای ۵ ماده‌ای مشخص گردید. علت اصلی که منجر به اقدام دولت ایران در این رابطه گردید، افزایش تقاضا برای بهره‌برداری از منابع خلیج فارس بود. این اعلامیه نیز تلویحاً وجود مشکل در تحدید حدود مناطق دریایی ایران با کشورهای حوزه خلیج فارس را پیش‌بینی کرده به نحوی که بند ب ماده اول در خصوص منطقه انحصاری ماهیگیری در محدوده فلات قاره عنوان می‌کند؛ در مواردی که مرز دریایی ایران با کشورهای مقابل مشخص نشده باشد حد خارجی منطقه انحصاری ماهیگیری خط منصفی است که کلیه نقاط آن از نزدیکترین نقاط خطوط مبدأ دریایی سرزمینی دو طرف یک فاصله داشته باشد. [۶]
به هر روی کامل‌ترین قانون مربوط به دریا در حقوق داخلی ایران، تحت عنوان قانون مناطق دریایی جمهوری اسلامی ایران در خلیج فارس و دریای عمان در سال ۱۳۷۲ خورشیدی به تصویب رسیده است. این قانون دارای ۴ فصل با عناوین زیر می‌باشد:

برای دانلود متن کامل پایان نامه به سایت tinoz.ir مراجعه کنید.

دریای سرزمینی

منطقه نظارت

منطقه انحصاری اقتصادی
عکس مرتبط با اقتصاد

مواد نهایی

ماده ۴ از فصل اول این قانون در رابطه با دریای سرزمینی اعلام می‌دارد، تحدید حدود در مواردی که دریای سرزمینی ایران با دریای سرزمینی دول مجاور یا مقابل تداخل پیدا کند مادامی که ترتیب دیگری بین‌طرفین توافق نشده باشد، حد فاصل بین دریای سرزمینی ایران و آن کشور خط منصفی است که کلیه نقاط آن از نزدیکترین نقاط خطوط مبداء طرفین به‌یک فاصله باشد.
ماده ۱۹ از فصل سوم این قانون در رابطه با منطقه انحصاری اقتصادی و فلات قاره اعلام می‌دارد، حدود منطقه انحصاری اقتصادی و فلات قاره جمهوری اسلامی ایران مادامی که به موجب موافقتنامه‌های دوجانبه تعیین‌نشده باشد منطبق بر خطی خواهد بود که کلیه نقاط آن از نزدیکترین نقاط خطوط مبداء طرفین به یک فاصله باشد.
همانطور که مشاهده می‌شود قاعده تناصف که پیش‌تر اشاره شد در ماده شش کنوانسیون ۱۹۵۸به عنوان اولین و ساده‌ترین ضابطه در تعیین مرز دریایی معرفی گردیده است در قانون مناطق دریایی ایران نیز پذیرفته شده است .[۷]
بخش دوم – کلیات جغرافیایی و ژئوپلیتیکی خلیج فارس
در تعاریف جغرافیایی، خلیج فارس عبارت از پیشرفتگی دریا در خشکی است که حد واسط سرزمین ایران و شبه جزیره عربستان می‌باشد. خلیج فارس از مصب رودخانه اروندرود تا شبه جزیره مسندم در عمان امتداد دارد. گستره آبهای خلیج فارس ۲۳۲۸۵۰ کیلومتر مربع بوده و ژرفای آبهای آن محدود است، عمق متوسط آن ۳۵ متر می‌باشد که در تنگه هرمز[۸] این ژرفا به حدود ۱۰۰۰ متر می‌رسد. (الهی، ۱۳۸۹، ۸-۳) به عبارت دیگر خلیج فارس دریای بسته‌ای است که بازوی اقیانوس هند به شمار می‌رود و تنگه هرمز کلید آن محسوب می‌شود . ( جعفری ولدانی ، ۱۳۸۱، ۱۴-۱۳ )
به بیان دیگر منطقه خلیج فارس و کشورهای هشت گانه این حوزه آبی امکان بهره‌برداری از این ویژگی ممتاز را دارند چرا که از سوی دیگر منطقه خلیج فارس از نظر استراتژیک دارای موقعیت ممتاز و اهمیتی فوق العاده بوده و شاهراه ارتباطی خاور و باختر جهان به حساب می‌آید که بعلت این موقعیت و دارا بودن منابع و ثروت‌های بیکران، روز به روز بر اهمیت آن افزوده می‌شود همچنین خلیج فارس محور ارتباط بین اروپا ، آفریقا ، آسیای جنوبی و جنوب شرقی است و از نظر استراتژیک در منطقه خاورمیانه به عنوان مهم‌ترین مرکز ارتباطی میان سه قاره محسوب می‌شود و بخشی از یک سیستم ارتباطی است که دریاهای مدیترانه و سرخ و اقیانوس‌های هند و کبیر و اطلس را به هم می پیوندد . (حافظ نیا ، ۱۳۷۱، ۲۱-۲۰ )
ابعاد استراتژیک و ژئوپلیتیک اهمیت خلیج فارس بدین شرح قابل بیان است که این منطقه در استراتژی انرژی دارای چنان جایگاه مهمی است که کفایت می‌کند تا خلیج فارس را یک منطقه ژئوپلیتیکی بنامیم. در واقع پهنه‌ای که خاورمیانه نامیده می‌شود ، به درستی مجموعه‌ای است از چند منطقه جدا از هم ، مانند خلیج فارس ، شامات ، مغرب و غیره که هر یک منطقه‌ای متمایز از دیگر مناطق است و در میان این مناطق بهترین و بارزترین نمونه از یک منطقه ژئوپلیتیک خلیج فارس است . همانطور که مشخص است این منطقه هشت کشور کرانه‌ای است که عبارتند از: ایران ، عراق، کویت ، عربستان سعودی ، قطر ، بحرین و امارات متحده عربی و البته پاکستان که در دهانه خلیج فارس و نزدیکی تنگه هرمز واقع شده است . ( مجتهدزاده ، ۱۳۷۹ ، ۱۵۶- ۱۵۴ ) این در حالی است که خلیج فارس به عنوان مهم‌ترین مخزن نفتی جهان نقش تعیین کننده‌ای در سرنوشت اقتصاد جهان دارد. (Chapman & Khanna ,2006) یا به عبارت دیگر به دلیل دگرگونی‌هایی که در دنیای مصرف انرژی به وجود آمده و افزایش مصرف نفت در جهان صنعتی اهمیت استراتژیک و ژئوپلیتیک خلیج فارس افزایش یافته است. خلیج فارس با ۶۷۶ میلیارد بشکه نفت خود، که معادل ۴/۶۵ % کل ذخایر نفتی شناخته شده جهان است و همچنین دارا بودن ۸/۳۳ % ذخایر شناخته شده گاز جهان بدون تردید بزرگترین و مهمترین انبار انرژی جهان محسوب می‌شود. (مجتهدزاده، ۱۳۷۹، ۱۴۱- ۱۳۹)
آنچه بر اهمیت خلیج فارس می‌افزاید بحث ترانزیت منابع نفتی و همچنین کالاهایی است که کشورهای این حوزه از دنیای غرب و کشورهای صنعتی در ازای نفت وارد می‌کنند ، چرا که حدود ۲۰ % از نفت خلیج فارس که مربوط به کشورهای عراق و عربستان می‌باشد از طریق لوله انتقال نفت صادر می‌شود و الباقی نفت بهره‌برداری شده، از طریق کشتی‌های نفت‌کش و از مسیر تنگه هرمز منتقل و صادر می‌شود .( جعفری ولدانی ، ۱۳۸۱ ، ۱۴-۱۳ ) در واقع اهمیت ژئوپلیتیکی خلیج فارس به خاطر عواملی نظیر؛ موقعیت جغرافیایی ، بازار صدور کالا ، سرمایه ، تجهیزات نظامی و به علاوه وجود ذخایر عظیم نفت و گاز است . ( جعفری ولدانی، ۱۳۸۴ ، ۴۸ )
از سوی دیگر خلیج فارس یکی از حوزه‌های شش‌گانه ژئوپلیتیک مجاور ایران است . بدین ترتیب به طور خاص موقعیت ژئوپلیتیک ایران در این منطقه را از دو جهت می‌توان بررسی کرد که نخست موقعیت بحری ایران می‌باشد. در واقع نظر به اینکه ایران از دریاهای بزرگ و اقیانوس‌ها فاصله دارد، اما از شمال با دریاچه مازندران و از جنوب با خلیج فارس و دریای عمان ارتباط دارد و از این طریق امکان ارتباط ایران با دنیای خارج ، واردات و صادرات فراهم شده است . به لحاظ موقعیت ژئوپلیتیک نیز با توجه به مرکزیت ایران در منطقه نسبت به کشورهای مجاور خود ، در تمام حوزه‌های ژئوپلیتیک اطراف خود حضور داشته و از آنها متاثر است . (پورعلیخانی، ۱۳۸۸، ۱۳۰)
این در حالی است که کشورهای این منطقه به دلیل دارا بودن منابع طبیعی که اهم آن نفت و گاز می‌باشد به جهات گوناگون تاثیر پذیر از سیاست‌های جهانی در زمینه انرژی هستند ، در این میان ایران با دارا بودن ۱۰ % از ذخایر نفت جهان و ۱۵ % از ذخایر گاز جهان، تقریبا در جایگاه دوم جهان قرار دارد و بیشترین تاثیر پذیری را از منابع طبیعی خود دارد . ( کمپ و هارکاوی، ۱۳۸۳، ۲۰۵ )
برای اینکه انرژی از محل تولید صحیح و سالم به محل مصرف برسد تأمین امنیت این منطقه بسیار حائز اهمیت است. این امنیت معمولاً تحمیلی می‌باشد همانطور که در سالهای اخیر شاهد برقراری آن در خاور نزدیک به بهانه‌های مختلف توسط ابرقدرت‌ها بوده‌ایم. آنها سعی بر این دارند که این امنیت را به نفع خودشان یعنی صدور نفت با قیمت بسیار ارزان و بدون وجود مانع بر سر راه صدور آن بطور مداوم و پی در پی ایجاد کنند، که این برای کشورهای دارنده نفت زیاد خوشایند نبوده و همین امر است که در قرن ۲۱ ما شاهد نزاع‌های فراوان بین دارندگان انرژی و ابرقدرت‌ها هستیم. با اینکه حوزه خلیج فارس هنوز بزرگ‌ترین منبع انرژی را در خود جای داده است، لیکن با گشایش حوزه بزرگ خزر بر روی جهان، از اتکای انحصاری بسیاری از کشورهای مصرف کننده عمده انرژی به نفت خلیج فارس کاسته شد .
افزایش اهمیت جایگاه منطقه خلیج فارس در استراتژی‌های جدید انرژی، ناشی از دو چیز است:
اول: افزایش مصرف و در نتیجه افزایش تقاضا برای نفت خام.
دوم: کاهش ذخایر نفت حوزه‌هایی چون دریای شمال،آمریکای مرکزی و حوزه دریای کارائیب.
بر اساس پیش‌بینی‌ها ، حداقل در ۲۵ سال آینده نگاه‌های جهانی به منطقه خلیج فارس دوخته خواهد شد. هر چند اکنون کشورهای صنعتی می‌کوشند تا با یافتن جایگزین‌های دیگری چون نفت روسیه و حوزه خزر از وابستگی خود به منابع خلیج فارس بکاهند، ولی در همان حال توجه دارند که دوام منابع انرژی در روسیه، خزر و دیگر نواحی جهان در مقایسه با منابع انرژی خلیج فارس پایدار نخواهد بود. ( رضایی ، ۱۳۹۱ )[۹]
منطقه خلیج فارس می‌بایست به گونه‌ای ریشه‌ای، الگوی سلطه‌جویانه را نفی و همکاری منطقه‌ای را جهت تأمین روابط متقابل میان کشورهای منطقه جایگزین کند. در شرایط کنونی، راهبردی که آمیزه‌ای از کاهش فشار و افزایش توان باشد، همچون ابزاری درمان‌گر به کار می‌آید و پویایی نوینی را در منطقه پدید می‌آورد.منطقه خلیج فارس در کلیه فعالیتها، جهت‌گیری‌ها و کارکردهای جهانی شدن، و در کشمکش بر سر ترسیم تصویر نهایی نقشه ژئوپلیتیک و ژئواکونومیک معاصر اهمیت ویژه‌ای دارد. به همین علت، این منطقه بیش از مناطق دیگر در معرض سلطه‌جویی و دخالت‌های بیگانگان قرار می‌گیرد. این منطقه با وجود حضور چشمگیر در بازارهای جهانی انرژی، هنوز جایی متناسب با توان بالقوه خود را پیدا نکرده است. کشورهای منطقه، در سال ۲۰۰۴ ، بیش از ۶۳ درصد ذخایر اثبات شده نفت خام جهان را داشته‌اند،ولی تنها نزدیک به ۲۷ درصد تولید جهانی و نیز ۴۱ درصد صادرات نفت خام از آن این کشورها بوده است (بهروزی فر،۱۳۸۳،۳۰)
بنابراین دارا بودن سهم بیشتری از منابع نفت و گاز این منطقه امکان بازی فعال‌تر و نقش موثرتری را برای کشور دارنده در عرصه جهانی و رقابت‌های بین‌المللی قدرت فراهم می‌کند و همانگونه که اشاره شد ایران موقعیت ژئوپلیتیکی ممتازی در کل حوزه‌های ژئوپلیتیک مجاورش دارد که بهره‌مندی بیشتر از منابع انرژی ، بی‌شک این موقعیت را تقویت می‌کند و این مهم یا دست کم بخشی از آن در اثر حل اختلافات مرزی در حوزه دریای مازندران و حوزه خلیج فارس ممکن می‌گردد .
مهمترین بعد جغرافیایی خلیج فارس، بعد جغرافیای سیاسی (ژئوپلیتیک) آن است. چنانچه در میان مناطقی که در بخش معروف به خاورمیانه به عنوان مناطق ژئوپلیتیک جداگانه و متمایز از دیگران وجود دارند، خلیج فارس مدل منحصر به فردی از یک منطقه ژئوپلیتیک را ارائه می‌دهد. این منطقه ملت‌هایی را شامل است که از نظر فرهنگی متفاوت هستند ولی از نظر سیاسی، استراتژیک و اقتصادی هماهنگی و تجانس دارند. این منطقه شامل کشورهای ایران، عراق، عربستان سعودی، عمان، کویت، امارات متحده عربی، قطر و بحرین می‌باشد. (مجتهدزاده، ۱۳۷۹،۱۲۳)
بخش سوم – رژیم حقوقی خلیج فارس و ضرورت تعیین مرزهای دریایی
ماده ۱۲۲ کنوانسیون ۱۹۸۲ حقوق دریاها اعلام می‌دارد:
«از لحاظ این کنوانسیون دریای بسته و نیمه بسته به معنای خلیج، حوزه رودخانه و یا دریایی است که به وسیله دو یا چند دولت احاطه و توسط یک معبر باریک به دریای دیگر یا اقیانوس مرتبط باشد. ضمن اینکه بطور کامل یا بطور عمده شامل دریاهای سرزمینی و مناطق انحصاری اقتصادی دو یا چند دولت ساحلی است» براساس تعریفی که این ماده به عمل آورده است خلیج فارس نیز در زمره دریاهای بسته قرار خواهد گرفت.
این در حالی است که نخستین باری که خلیج فارس به لحاظ حقوقی بررسی شد، در سال ۱۹۵۲ میلادی (۱۳۳۱ خورشیدی) در کنفرانس تجارت اسلحه در ژنو بود که در این کنفرانس این دریا یک دریای آزاد معرفی شد. البته این عنوان به لحاظ بستر ، به خلیج فارس تخصیص نیافت و به نظر می‌رسد که اساسا دریای آزاد نامیدن خلیج فارس نوعی محدودیت‌زدایی جهت دسترسی بیشتر قدرت‌های غربی به آبهای این منطقه بوده است چنانچه طی این کنفرانس منابع یا تقسیم بستر این دریا مورد بررسی قرار نگرفته بود . بدین ترتیب تا سال ۱۹۸۲ میلادی و تصویب کنوانسیون حقوق دریاها به عنوان قانون اساسی دریاها، کشورهای حوزه خلیج فارس و همچنین سایر دول به ویژه قدرت‌های بزرگ همواره در این رابطه، در ارائه تعاریفی منطبق با منافع خود تلاش کرده اند.
در این خصوص ماده ۱۲۳ کنوانسیون ۱۹۸۲ حقوق دریاها اظهار می دارد: «دول کنوانسیون بطور مستقیم یا از طریق سازمان‌های منطقه‌ای مناسب تلاش خواهند کرد که:
الف) مدیریت، حفظ، اکتشاف و بهره‌برداری از منابع جاندار دریا را هماهنگ کنند.
ب) اجرای حقوق و تکالیف خود را در حفظ و حراست محیط زیست دریایی هماهنگ کنند.
عکس مرتبط با محیط زیست
ج) خط مشی‌های خود را در مورد انجام تحقیقات علمی هماهنگ کنند.
د) در صورت اقتضا از سایر دول ذینفع یا سازمان‌های بین‌المللی دعوت به عمل آورند تا با آنها در پیشبرد اجرای مقررات این ماده همکاری کنند.»
مشکلات پیش گفته در رابطه با عدم قطعیت حقوق و تکالیف دول حاشیه دریاهای بسته ، در خلیج فارس به شکل خاصی بروز می‌کند. چرا که به نظر می‌رسد خلیج فارس جزو مناطق با خصوصیات ویژه باشد . چرا که خلیج فارس از سوی سازمان برنامه محیط زیست سازمان ملل متحد[۱۰] ، سازمان فرهنگی، علمی و تربیتی ملل متحد[۱۱] و سازمان دریایی بین‌المللی[۱۲] به عنوان منطقه ویژه معرفی شده است و این مساله تعهدات خاصی برای کشورهای عضو این حوزه ایجاد می کند، چرا که خلیج فارس با ویژگی های خود، یعنی کمی عمق، شوری آب و ارتباط محدود (به واسطه تنگه هرمز) با آبهای آزاد جهان، اکوسیستم ویژه‌ای را تشکیل داده و مجموعه حیاتی وابسته و پیوسته‌ای را در کف، داخل، بالا و سواحل خلیج فارس به وجود آورده است. (حافظ نیا، ۱۳۷۱، ۱۷)
این بدان معنا می‌باشد که تعیین محدوده اعمال حاکمیت هر یک از کشورها در این دریای بسته، وظایف ویژه‌ای در راستای حفظ محیط زیست این پهنه آبی مانند آکواریوم، به عهده هر کدام از دولت‌های ساحلی قرار می‌دهد.
ایران در نیمه شمالی خلیج فارس دارای منطقه انحصاری اقتصادی می‌باشد. یعنی به لحاظ بین‌المللی مجاز به اعمال قواعدی در راستای حاکمیت خود و از جمله در جهت حفظ محیط زیست می‌باشد. این مساله علی‌رغم عدم تحدید حدود فلات قاره ایران با کویت و همچنین عراق، در مورد منطقه انحصاری اقتصادی مجاز می‌باشد.
این در حالی است که به علت عمق کم، تمامی سطح خلیج فارس به صورت فلات قاره‌ای یکپارچه می‌باشد، بنابراین، منطقه انحصاری اقتصادی و فلات قاره کشورهای مقابل در یکدیگر تداخل می‌یابند و برای تحدید فلات قاره باید بر اساس اصول عادلانه و توافق طرفین اقدام کرد. در واقع به دلیل عرض کم و یکپارچگی فلات قاره ، این آبراهه باید میان دولت‌های ساحلی تقسیم شود. با توجه به اینکه در اوایل دهه پنجاه میلادی هنوز رژیم حقوقی بین‌المللی جهت تحدید حدود فلات قاره ‌ایجاد نشده بود کشورهای حوزه خلیج فارس رأسا اقدام به این امور نمودند، لذا دو رویه شکل گرفت. رویه ایرانی که در قوانین دریایی خود فلات قاره را شناسایی میکند و در حدود قواعد بین‌المللی زمان مورد بحث، مفاهیم موجود را در خلیج فارس پیاده کرده است و در مقابل عملکرد و رویه اعراب.
کشورهای عرب ساحلی از کاربرد مفهوم فلات قاره در اعلامیه‌های خود در خصوص قلمروهای دریایی‌شان در خلیج فارس امتناع کرده‌اند. این کشورها معتقدند که بستر دریا براساس اصول عادلانه و توافق طرفین باید تقسیم گردد.
در بحث تحدید حدود مناطق دریایی در خلیج فارس نکته ای وجود دارد و آن اینکه کشورهای ساحلی مقرراتی را برای منطقه انحصاری و اقتصادی تدوین ننموده‌اند.
«دو علت سبب شد که تحدید حدود بستر دریاها بدون ایجاد منطقه اقتصادی- انحصاری، صورت پذیرد، یکی اینکه بهره‌برداری از منابع زیستی از قبیل ماهیگیری در امتداد منطقه دریایی بسیار کم اهمیت فرض شده است. اما به بهره‌برداری از منابع معدنی فلات قاره بسیار اهمیت داده شده است. از طرف دیگر خلیج فارس، مانند دریای مدیترانه یک منطقه محدود و احاطه شده با ترافیک دریایی سنگین است که ایجاد مناطق انحصاری- اقتصادی می‌تواند ترافیک را مختل سازد.» (تولینزا، ۱۹۸۹ ، ۲۲۴ )
بخش عمده‌ای از نظام قواعد تحدید حدود به موافقت‌نامه‌های بین‌المللی بر می‌گردد و در مورد خلیج فارس از آنجا که انعقاد موافقت‌نامه‌های تحدید حدود فلات قاره خلیج فارس به سالهای دهه پنجاه میلادی باز می‌گردد. میتوان ادعا کرد کشورهای حاشیه خلیج فارس در این امر پیشقدم بوده‌اند.
در این موافقت‌نامه‌ها ضوابط خط منصف یا خطوط متساوی الفاصله رعایت شده و سرتاسر طول خلیج فارس را به جز دو منطقه که هنوز تقسیم نشده‌اند تقسیم می‌کند.
این موافقت‌نامه‌ها ظاهراً از مقررات کنوانسیون ژنو ۱۹۵۸ پیروی می‌کنند و ویژگی‌هایی به شرح زیر دارند:
«نخست، مفهوم موافقت‌نامه‌های تحدید حدود فلات قاره برای خطوط راهنما مبتنی بر ضابطه عمق قاره به حداکثر ۲۰۰ متر که در ماده ۱ کنوانسیون ۱۹۵۸ ژنو درج شده است، و نه مبتنی بر ضابطه حداکثر مسافت ۲۰۰ مایل دریایی مندرج در ماده ۷۶ کنوانسیون ۱۹۸۲، البته علت انتخاب چنین رویه‌ای مساحت و عمق محدود خلیج فارس است. دوم، بین کشورهای ساحلی خلیج فارس، معیارهایی که موافقت‌نامه‌های تحدید حدود پیروی می‌کنند، مبتنی بر وجود شرایط خاصی در منطقه است که بر طبق مقررات فلات قاره مندرج در ماده ۶ کنوانسیون ۱۹۵۸ ژنو، عدول از خط منصف را مجاز می دارد.» ( همان ، ۲۲۸ )
شیوه ترسیم خطوط، اعم از منصف یا متساوی الفاصله، با توجه به این نکته که وجود جزایر متعدد در خلیج فارس ناگزیر این خطوط را منحرف و منحنی می کند، دارای اهمیت است. وجود جزایر ساحلی در ترسیم خطوط مبدأ مستقیم شد که از اثرات آن پیشروی خط منصف یا خط متساوی الفاصله به سوی ساحل مقابل است. از دیگر اثرات ترسیم خطوط مبدأ مستقیم این بوده که جزیره مربوط در آبهای سرزمینی قرار بگیرد و اختلافات حاکمیتی ایجاد نشود هر چند که در بسیاری از موافقت‌نامه‌های تحدید حدود فلات قاره خلیج فارس صرفاً به این مسئله پرداخته نشده و ناگزیر بحث حاکمیت بر جزایر نیز مطرح بوده است در این رابطه می‌توان گفت، «جزایری در دریای آزاد وجود داشت که قبلاً متروکه و بلاصاحب بودند، لکن در نتیجه کشف مخازن نفت واجد اهمیت شدند. وجود این جزایر در دریای آزاد که اغلب غیر مسکونی یا رها شده بودند، لزوم نسبت دادن حاکمیت یکی از دو کشور طرف قرارداد را بر آن جزایر پیش می‌آورد و در نتیجه مشکل مسئله انتساب دادن آنها در موضوع تحدید حدود پیش می آمد.» ( همان ،۲۳۰ )
این تنها جزایر نیستند که بر شیوه تحدید حدود فلات قاره تأثیر می گذارد. ذخایر عظیم نفتی هم موثر بوده اند و در مواردی که یک حوزه نفتی به طور مشترک در فلات قاره دو کشور حاشیه خلیج فارس قرار بگیرد، باید تصمیمی گرفت و مبنای این تصمیم قطعاً این است که وحدت و تقسیم ناپذیری مخازن نفت باید حفظ شود. «در چند مورد کشورهایی که مقابل هم واقع‌اند ذخایر را تقسیم نکرده‌اند بلکه حاکمیت را به یکی از دو کشور طرف قرارداد انتساب داده‌اند، در عین حال کشور را ملزم می‌کند که حاصل بهره‌برداری را بطور برابر با کشور طرف قرارداد تقسیم کند.» ( همان ، ۲۳۱ )
در اینگونه موارد راه حل دیگری هم وجود دارد و آن ایجاد یک منطقه حائل از طریق عدم اعمال حاکمیت و صلاحیت هر دو طرف به یک نسبت از خط منصف می‌باشد. و همانگونه که می‌بینیم تمامی این موارد بر شیوه تحدید حدود فلات قاره خلیج فارس موثر بوده است.
فارغ از مواردی که به وجود جزایر یا کشف منابع نفتی در مناطق مورد ادعای دو یا چند کشور منطقه مربوط می‌شود ضابطه اصلی توافقات تحدید حدود در منطقه خلیج فارس در توافقات ایران و انگلیس در دوران تحت‌الحمایگی کشورهای عرب حاشیه جنوبی خلیج فارس تعیین شده است ، طی این مذاکرات در سال ۱۹۶۵ میلادی (۱۳۴۴ خورشیدی) معیار خط منصف به صورت دو فاکتو و عملی برای تقسیم فلات قاره خلیج فارس میان ایران و همسایگان عرب آن تعیین شد . ( صفوی و قنبری، ۱۳۹۰، ۱۰) این تفاهم، همکاری و هماهنگی که در ماده ۱۲۳ کنوانسیون ۱۹۸۲ حقوق بین‌الملل دریاها نیز ، توصیه شده است ، در خلیج فارس به علت تمایل کشورها به آزادی عمل جهت اکتشاف منابع نفت و گاز در حوزه‌های ملی‌شان به وجود آمده و از این میان توافقات قطعی و اجرایی نیز وجود دارد، همانند آنچه که میان ایران با عربستان سعودی، قطر، عمان و بحرین وجود دارد.

شکل۲ – توافق ایران و انگلیس در سال ۱۹۶۵
امروزه مرز ، یکی از عناصر بنیادین در ادبیات سیاسی و روابط بین‌الملل است. همچنین مرزهای دریایی بخش عمده‌ای از مباحث مرزی دنیا را تشکیل می‌دهند. بدیهی است که همواره کشورها به اشکال گوناگون به دنبال تأمین و حفظ منافع خود در دریاها هستند. در حقیقت توجه دولت‌های ساحلی و غیر ساحلی به اِعمال حاکمیت و صلاحیت بر دریا معطوف گشته است که این نشان از تفاوت در کاربری امروزی دریاها با زمانی که تجارت و کشتی‌رانی دو کاربرد عمده در دریا بودند، دارد. در حقیقت دلایل ژئوپلیتیک و ژئواستراتژیک سبب چنین دگرگونی‌هایی می‌باشد.
از این روی و با توجه به مطالب پیش گفته در این بخش تعیین مرزهای دریایی با توجه به عرف یا اصول قراردادی و یا آرای دیوان مورد بررسی قرار می‌گیرد. همچنین به طور موردی و مشخص قواعد شناسایی شده تحدید حدود در منطقه خلیج فارس و به خصوص موارد تحدید شده فلات قاره ایران با کشورهای حوزه خلیج فارس مورد بررسی قرار می‌گیرد.
در حالیکه از قرن ها و شاید هزاران سال پیش کشورها تنها بر سرزمین های بیرون از آب مناقشه داشته‌اند، امروز بر روی دریاها و اقیانوس‌ها رقابت می‌کنند به گونه‌ای که هر یک می‌کوشند تا حداکثر اشکال مختلف حاکمیت خود را بر این عرصه‌های آبی افزایش دهند. (ایولاکست، ۱۳۶۷، ۱۱۷) دقیقا به همین دلیل می‌باشد که اقدام به تحدید حدود مناطق دریایی در اکثر دریاها صورت گرفته یا مذاکرات مربوط به این امر در جریان است. اغلب موارد تحدید حدود شده بر مبنای قواعد عرفی یا قواعد معاهده‌ای صورت گرفته است که اهم آن قانون اساسی دریاها یا همان کنوانسیون حقوق بین‌الملل دریاها ۱۹۸۲ می‌باشد. البته توافقات موردی که منجر به حل اختلافات کشورها و در عین حال تحدید حدود موفق شده باشد نیز از جمله الگوهای قابل بررسی خواهند بود .
البته در منطقه خلیج فارس به دلایل گوناگون بحث تحدید حدود از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است به عنوان مثال در این منطقه الزامات سیاسی – امنیتی وجود دارد که سبب گشته، حل کشمکش‌های سرزمینی و جغرافیایی در منطقه خلیج فارس گام مهمی در تقویت مناسبات منطقه‌ای و حل منازعات ژئوپلیتیکی باشد ، چرا که اگر کشورهای منطقه در دام اختلافات ارضی و مرزی بیافتند منازعات ژئوپلیتیک آنها تقویت شده و زمینه برای مداخلات دیگران فراهم می‌شود .
از سوی دیگر از مسائل مهم در این رابطه ، بحث حفاظت از محیط زیست خلیج فارس است . این مسئله به عنوان یک الزام امنیتی – بین‌المللی مقوله‌ای پر اهمیت برای همکاری در امور منطقه‌ای می‌باشد . تعیین قلمروهای ملی در دریا و پذیرش تعهدات بین‌المللی در زمینه حفاظت از محیط زیست دریایی عامل مهمی در سلامت زندگی طبیعت بی‌جان و جاندار در خلیج فارس می‌باشد . امروزه مبحث ژئوپلیتیک محیط زیست در حال تبدیل شدن به مبحثی پر اهمیت بوده و نظرات و دیدگاه‌های مختلفی در این باب مطرح گردیده است . از این روی آنچه می‌تواند محیط زیست خلیج فارس را از تخریب‌های بیشتر محافظت کند همکاری کشورها می‌باشد . چنانچه افراز مرز و پذیرش تعهدات بین‌المللی و زیست محیطی یکی از راه کارهای حفظ سلامت این دریا است . قانونمند شدن قلمروهای دریایی امکان اعمال حاکمیت ملی را فراهم می‌کند و این امر به خودی خود زمینه بهبود شرایط زیست محیطی را ایجاد می کند .
این در حالی است که در منطقه خلیج فارس حوزه‌های انرژی مشترک زیادی نیز وجود دارد . این حوزه‌ها باید با تبادل اطلاعات فنی میان طرفین به درستی بهره‌برداری گردد چرا که استخراج طولانی مدت یا غیر اصولی از این منابع موجب کاهش میزان استخراج نهایی از مخزن می‌گردد و این خود از مضرات نرسیدن به توافق در مورد فلات قاره خلیج فارس خواهد بود . همانطور که پیش‌تر اشاره شد ، ایران و انگلیس در سال ۱۹۶۵ معیار خط منصف در منطقه را احتمالا بر اساس ماده شش کنوانسیون ۱۹۵۸ فلات قاره پذیرفته بودند ، این ماده عنوان می‌کند :
«در صورتی که فلات قاره متصل به قلمروهای دو یا چند کشور باشد که سواحل آنها مقابل یکدیگر واقع است یا درصورتی که فلات قاره متصل به قلمروهای دو کشور مجاور باشد مرز فلات قاره متعلق به کشورهای مزبور با توافق طرفین تعیین خواهد شد. در صورت عدم توافق، مرز فلات قاره خط منصفی[۱۳] است که از نزدیک‌ترین خطوط مبدأ تعیین عرض دریای سرزمینی هر یک از کشورهای مزبور به یک فاصله باشد مگر آنکه اوضاع و احوال خاص دلالت بر وجود خط مرزی دیگری نماید.»
بررسی بیشتر معاهدات تحدید حدود فلات قاره نشان می‌دهد که حصول توافق ، بر اصل تناصف برتری داشته است و حتی در رویه دیوان نیز این اصل به صورت مشروط پذیرفته شده است، مثلا در قضیه فلات قاره دریای شمال[۱۴] به عنوان معروفترین مثال در این رابطه دیوان بکارگیری اصل تناصف را نه تنها در صورت رعایت اصل انصاف[۱۵] مجاز می داند، بلکه به طور کلی حصول هر نتیجه غیر منصفانه‌ای را غیر قابل پذیرش عنوان می کند.
بنابراین اصل تناصف به عنوان یک قاعده عرفی صرف، نسبتاً مردود شده به نظر می رسید، علاوه برآن مفاد معاهده ۱۹۵۸ فلات قاره نیز دیگر جوابگوی نیاز روز جامعه بین‌المللی نبود و در نتیجه لازم بود اصلاحات و ابتکارات کنوانسیون جدید (۱۹۸۲) راهگشا گردد. از سوی دیگر در کنوانسیون ۱۹۸۲ دو ماده وجود دارد که به تحدید حدود مناطق انحصاری اقتصادی اختصاص دارد، طبق تعاریفی که این کنوانسیون از منطقه انحصاری اقتصادی ارائه نموده است این منطقه با محدوده فلات قاره همپوشانی دارد لذا جهت تحدید حدود این نواحی روش مشترکی اتخاذ شده است. چنانچه در این کنوانسیون مواد ۷۴ و ۸۳ به این موضوع می‌پردازند.
در بند یک ماده ۷۴ کنوانسیون ۱۹۸۲ آمده است:

اختلال شخصیت پارانویایی

اختلال شخصیت اسکیزوتایپال

اختلال شخصیت اسکیزوئید

خوشه B: اختلالات شخصیتی که با ویژگی نمایشگری و هیجانی بودن مشخص می شود.

اختلال شخصیت نمایشی

اختلال شخصیت خودشیفته

اختلال شخصیت مرزی

اختلال شخصیت ضداجتماعی
تصویر درباره جامعه شناسی و علوم اجتماعی

خوشه C: اختلالات شخصیتی که با ویژگی اضطراب و ترس مشخص می شود.

اختلال شخصیت وسواسی (فکری- عملی)

اختلال شخصیت اجتنابی

اختلال شخصیت وابسته (انجمن روانپزشکان آمریکا، ۱۳۹۱). با توجه به موضوع تحقیق ابتدا خوشه A و C و سپس خوشه B توضیح داده می شود.

۲-۸-۳-۱- خوشه A اختلالات شخصیت
اختلال شخصیت پارانویایی: افراد مبتلا به این اختلال شخصیت، شکاک و حساس هستند. احساس قابل ملاحظه خود بزرگ بینی دارند. اما خیلی آسان احساس شرم و تحقیر پیدا می کنند. دائماً نگران این هستند که دیگران آنها را فریب داده اند نتیجتاً مردم آنها را افرادی مشکل و غیرمنطقی می شناسند. این افراد دچار سوء ظن بوده و حسودند. در مورد وفاداری دیگران تردید نموده و به آنان اطمینان نمی کنند. حسادت جنسی در آنها شایع است. در دوست یابی ناتوان هستند و در گروه ها درگیر نمی گردند. افرادی مرموز، حیله گر و زیاده از حد متکی به نفس هستند (گلدر، مایو و کن، ۱۳۸۵).
علایم برجسته اختلال شخصیت پارانوئید گرایش فراگیر به بدبینی و بی اعتمادی نسبت به دیگران به عنوان چیزی شیطانی، بدخواهانه، تهدیدکننده یا گول زننده است. اغلب علایم خفیف اند، اما این اختلال معمولاً ایجاد کننده مشکلات شغلی و اجتماعی است .افراد مبتلا به اختلال شخصیت پارانوئید یک الگوی بی اعتمادی و بدبینی فراگیر نسبت به دیگران دارند (انجمن روانپزشکان آمریکا، ۱۳۹۱).
زود رنج و احساس طرد شدن می کنند. در حالی که چنین چیزی واقعیت ندارد. در مقابل پیشنهادی تازه، به راه هایی که ممکن است از طریق آن منافع آنها در معرض خطر قرار گیرد می اندیشند. این افراد حساس نسبت به طرد شدن هستند، بدخلق و اهل جر و بحث هستند. اشارات بدون غرض دیگران را تهدیدآمیز و تحقیر کننده می شمارند. شخصیت پارانوئید احساس خود بزرگ بینی قوی دارند. تصور می کنند استعداد غیرعادی دارند و استحقاق پیشرفت های بزرگ را دارند. این عقیده غیر واقع گرانه، عیرغم پیشرفت های ناچیز حفظ می شود، و تصور شخص این است که دیگران مانع شکوفا شدن استعدادهای او می گردند (گلدر، مایو و کن، ۱۳۸۵).
این افراد، تصور می‌کنند دیگران در تلاش برای کنترل یا نفوذ بر آنها به شیوه‌ای بدخواهانه هستند. همچنین آنها از نظر منش، بدخلق، تحریک پذیر، خشن و تندخو هستند. در این افرالد عدم اعتماد توأم با گوش به زنگی و دفاعی بودن در مقابل انتقاد و فریب احتمالی دیده می‌شود. این افراد به رنج (طرد و تمسخر) حساس بوده و شدیداً در قطب خود قرار دارند. حساس و تحریک پذیرند ترکیب رنج ـ حساسیت و خود ـ جرأتی در آنها با ایجاد اغتشاش در روابط بین فردی ارضا شده و به صورت دایره معیوب مشکل را افزون می‌سازد. در شخصیت‌های مرزی، بی‌ثباتی در قطب ها وجود دارد (گلدر، مایو و کن، ۱۳۸۵).
شیوع اختلال شخصیت پارانویایی در کل جمعیت ۵/۰ تا ۵/۲ درصد گزارش شده است، و در بیماران بستری در مراکز روانپزشکی ۱۰%- ۳۰% ، و در بیماران سرپایی کلینیک های بهداشت روانی ۲%- ۱۰% گزارش شده است (انجمن روانپزشکان آمریکا، ۱۳۹۱).
اختلال شخصیت اسکیزوتایپال: علایم برجسته این اختلال عبارت اند از ناراحتی فراگیر از برقراری ارتباط نزدیک و نیز تحریفات شناختی و ادراکی و رفتار عجیب و غریب. بیماران مبتلا به این اختلال معمولاً دچار مشکلات شغلی و اجتماعی می شوند. اختلال شخصیت اسکیزوتایپال بقدری شدید است که مبتلایان به آن در تمام تعاملات خود مشکلات بسیار زیادی دارند. این افراد در روابط با دیگران از خود الگوی نقص بین فردی نشان می دهند که با ناراحتی حاد در ارتباطات، اختلالات شناختی یا ادراکی و رفتار نامتعارف و غیرعادی مشخص می شود (انجمن روانپزشکان آمریکا، ۱۳۹۱).
بیماران اسکیزوتایپال انزواطلب هستند و در حضور دیگران اضطراب قابل توجهی دارند. تعداد دوستان نزدیک و خارج از حیطه آشنایان آنها علی القائده کم است. بنابراین تعجبی ندارد که بسیاری از آنها بشدت احساس تنهایی می کنند. وجه تمایز این اختلال از اختلالات شخصیت پارانوئید و اسکیزوئید در ماهیت و میزان تحریفات شناختی و شباهت های رفتاری مبتلایان به آن است. مثلاً این بیماران هم، مانند بیماران پارانوئید نسبت به انگیزه های دیگران بسیار بدبین اند اما علاوه برآن، شباهت فکری زیادی هم نشان می دهند. مثلاً ممکن است معتقد باشندکه حوادث نامربوط به طریقی به آنها ارتباط دارد و نیز ممکن است تجارب ادراکی غیرمعمول مانند خطاهای حسی جسمانی داشته باشند، مثل حس یک نیرو یا یک وجود خارجی. بعضی از آنان در خود توانایی می یابند و برخی معتقدند که تسلط سحرآمیز بر دیگران دارند (امامی، فاتحی زاده و نجاریان، ۱۳۸۳).
میزان شیوع این نوع اختلال ۳ درصد در کل جمعیت گزارش شده است. گزارش های قبلی حاکی از شیوع بین ۲ تا ۶ درصد است. این اختلال غالباً در جنس مونث با سندرم x شکننده تشخیص داده می شود (سادوک و سادوک، ۲۰۰۷، ترجمه رضایی، ۱۳۹۲).
اختلال شخصیت اسکیزوئید: ویژگی اصلی اختلال شخصیت اسکیزوئید، یک الگوی فراگیر کناره گیری از روابط اجتماعی و دامنه محدود بیان هیجان ها در موقعیت های بین فردی است. این الگو از اوایل بزرگسالی آغاز شده و در زمینه های مختلف ظاهر می شود (انجمن روانپزشکان آمریکا، ۱۳۹۱).
افراد مبتلا به اختلال شخصیت اسکیزوئید این افراد از نظر هیجانی سرد هستند توانایی ابراز احساسات لطیف یا خشم را ندارند. علاقه چندانی به روابط جنسی نشان نمی دهند. در موارد شدید اختلال بیمار سرد و بی عاطفه بنظر می رسد. گسسته و کناره گیر هستند و اهمیت چندانی به نظرات دیگران نشان نمی دهند. در کنار دیگران احساس راحتی نمی کنند. روابط صمیمانه برقرار نمی کنند و از عضو خانواده بودن احساس رضایت چندانی نمی کنند و غالباً تن به ازدواج نمی دهند. این افراد فاقد توانایی احساس لذت هستند، حس درک شوخی ندارند، و از فعالیت هایی که اکثر مردم احساس لذت نمی کنند. این افراد درون نگر و مستعد خیالپردازی هستند. بیشتر به مطالب عقلانی توجه دارند تا انسان ها، دنیای درونی پیچیده از خیالات دارند، هرچند فاقد محتوی عاطفی است (گلدر، مایو و کن، ۱۳۸۵).
دیگران افراد اسکیزوئید را اغلب افرادی تنها می دانند، آنان نسبت به شروع دوستی و آشنایی و تداوم آن بی رغبت اند. علاقه کمی به برقراری ارتباطات جنسی دارند و حتی بنظر می رسد نسبت به خانواده شان هم بی اعتنا هستند. این افراد معمولاً شغلی را انتخاب می کنند که در آن حداقل تماس با دیگران وجود داشته باشد یا مستلزم هیچ تماسی با دیگران نباشد. اگر برقراری ارتباط ضروری باشد، می توانند روابط ثابتی در محدوده شغل خود با همکاران شان داشته باشند، اما باز ترجیح می دهند که مدتی از روز را به تنهایی کار کنند، آنها معمولاً در تنهایی به خوبی زندگی می کنند و از تعامل اجتماعی پرهیز دارند. در نتیجه مهارت های اجتماعی شان تا حدودی محدود می شود. تعامل محدود بیماران اسکیزوئید منعکس کننده طیف محدود هیجانات آنها نیز هست. این افراد مجذوب خود هستند و معمولاً پاداش یا انتقاد اثری بر آنها نمی گذارد. آنان بندرت احساساتشان را نشان می دهند. شادی و خشمی ابراز نمی کنند و بنظر می رسد هیچ نیازی به توجه یا پذیرش دیگران ندارند. اطرافیان آنها را سرد، فاقد شوخ طبعی و ملال آور می دانند. این افراد در فراموش شدن و به چشم نیامدن بسیار موفق اند. میزان شیوع این اختلال تا ۵/۷ درصد در کل جمعیت گزارش شده و معمولاً در جنس مذکر تشخیص داده می شود (سادوک و سادوک، ۲۰۰۷، ترجمه رضایی، ۱۳۹۲).
اختلال شخصیت اسکیزوئید ممکن است ۵/۷% از کل جمعیت را تحت تاثیر قرار دهد. نسبت شیوع جنسی اختلال معلوم نیست، هر چند در بعضی مطالعات ابتلا مردها دوبار بیشتر از زن ها گزارش شده است (سادوک و سادوک، ۲۰۰۷، ترجمه رضایی، ۱۳۹۲).
۲-۸-۳-۲- خوشه B اختلالات شخصیت
اختلال شخصیت نمایشی: افرادی که سوابق طولانی جلب توجه به خودشان دارند و به نمایشهای هیجانی برانگیخته ای می پردازند که رویدادهای بی اهمیتی آنها را ایجاد می کنند با عنوان اختلال شخصیت نمایشی تشخیص داده می شوند. این افراد در ظاهر جذاب، صمیمی و معاشرتی هستند اما معمولاً دیگران آنها را ریاکار و سطحی می انگارند. به نظر می رسد که آنها با نمایش دادن برای تماشاچیان ناشناس به دنبال تحسین هستند. زمانی که آنها روابط برقرار می کنند، پر توقع و بی ملاحظه، خودمحور و درخود فرو رفته می شوند. آنها می توانند شدیداً عشوه گر یا لَوند باشند، با این حال سازگاری جنسی آنها اغلب ابتدایی یا بسیار سرد است، که این موضوع خبر از آن می دهد که رفتار عشوه گرانه آنها بیشتر در خدمت هدف جلب توجه است تا تمایلات جنسی. این اختلال بیشتر در بین زنان رایج است، اما در مردان نیز دیده شده است و از اینرو «ماچوئیسم[۲۹]» نامیده می شود. این افراد خود محور هستند و توجهی به دیگران نشان نمی دهند و منافع و لذت خود را به دیگران ترجیح می دهند. خود فریب هم هستند و حتی دروغ های خود را نیز باور می کنند (گلدر، مایو و کن، ۱۳۸۵). شیوع اختلال شخصیت نمایشی در جمعیت کلی، تقریباً برابر با ۲%- ۳% گزارش شده است. در مواردی که از سنجش ساخت دار استفاده شده است، این میزان را در بیماران سرپایی و بستری مراکز بهداشت روانی تقریباً ۱۰% – ۱۵% گزارش کرده اند (انجمن روانپزشکان آمریکا، ۱۳۹۱).
اختلال شخصیت خودشیفته: ویژگی اصلی اختلال شخصیت خودشیفته، الگوی فراگیر بزرگ منشی، نیاز به تحسین و فقدان همدلی است که از اوایل بزرگسالی آغاز و در زمینه های گوناگون ظاهر می شود (انجمن روانپزشکان آمریکا، ۱۳۹۱). افراد مبتلا به این اختلال احساس خود مهم انگاری بزرگ منشانه دارند و لاف زن و مدعی هستند. با تخیلات موفقیت، قدرت، زیبایی، با استعداد درخشان دل مشغول اند. خود را فردی خاص می دانند و انتظار دارند دیگران از آنها تعریف و تمجید کنند و خدمات خاص و ملاطفت نشان دهند. دیگران را در سطحی بسیار پایین مورد ارزیابی قرار می دهند و همواره فکر می کنند که حق آنها ضایع شده و انتظارات نامعقولی از محیط اطرافشان دارند بدیهی است این موارد به حدی است که روابط روزمره افراد را تحت تاثیر قرار می دهد و در اکثر موارد واکنش منفی اطرافیان را برمی انگیزند. تعجبی نیست که این افراد انگیزه ای برای درمان و حل مشکلات شخصیتی شان نداشته باشند (گروه مولفان، ۱۳۸۶).
شیوع اختلال شخصیت خودشیفته در جمعیت بالینی ۲%- ۱۶% و در جمعیت کلی کمتر از ۱% برآورد شده است (انجمن روانپزشکان آمریکا، ۱۳۹۱). ممکن است بچه های والدین مبتلا به این اختلال به علت تزریق غیرواقع گرایانه احساس همه توانی، خود بزرگ بینی، زیبایی و استمداد توسط والدین، بیشتر در معرض خطر ابتلا به این اختلال باشند (سادوک و سادوک، ۲۰۰۷، ترجمه رضایی، ۱۳۹۲).
اختلال شخصیت مرزی: ویژگی بارز اختلال شخصیت مرزی، یک الگوی فراگیر بی ثباتی در روابط بین فردی، خودانگاره، عواطف و تکانشگری بارز است که از اوایل بزرگسالی آغاز و در زمینه های گوناگون ظاهر می شود. افراد مبتلا به این اختلال، کوششهای بی وقفه ای را برای اجتناب از طرد و رها شدگی خیالی انجام می دهند. ادراک جدایی یا طرد قریب الوقوع و یا فقدان ساختار بیرونی ممکن است به دگرگونیهای عمیقی در خودانتگاره، عاطفه، شناخت و رفتار منجر شود. این افراد، حساسی زیادی به شرایط محیطی دارند. آنها ترس های شدید مربوط به طرد و رها شدگی و خشم نامناسب را حتی در حین مواجهه با یک جدایی کوتاه مدت واقع گرایانه و یا هنگامی که تغییرات غیرقابل اجتناب در نقشه ها پیش می آید، تجربه می کنند (انجمن روانپزشکان آمریکا، ۱۳۹۱).
افراد مبتلا به اختلال شخصیت مرزی، از آنجا که الگویی از روابط بی ثبات و شدید دارند ممکن است در ملاقات های اول و دوم، حامیان بالقوه در ذهن خود مجسم کنند؛ ممکن است مایل باشند وقت زیادی را با یکدیگر سپری کنند؛ و در اوایل ارتباط از جزئیات بسیار خصوصی یکدیگر مطلع گردند. با این وجود آنها ممکن است به سرعت از چنین اندیشه ای منصرف شده و به این نتیجه برسند که از دید دیگران فاقد ارزشند و احساس کنند که طرف مقابل به اندازه کافی به فکر آنها نبودند (انجمن روانپزشکان آمریکا، ۱۳۹۱).
شیوع اختلال شخصیت مرزی تقریباً ۲% در جمعیت کلی برآورد شده است. در میان بیماران سرپایی کلینیکهای بهداشت روانی حدود ۱۰% می باشد و تقریباً ۲۰% در میان بیماران روانی بستری برآورد شده است. دامنه این اختلال در میان جمعیت های بالینی به اختلال شخصیت ۳۰%-۶۰% است (انجمن روانپزشکان آمریکا، ۱۳۹۱).
اختلال شخصیت ضداجتماعی: بی تفاوتی نسبت به احساسات دیگران، تمایل به ارتکاب رفتارهای غیرقانونی و خشونت، عدم وجود احساس گناه بعد از ارتکاب رفتارهای ضد اجتماعی، عبرت نگرفتن از تجارب گذشته، رفتارهای تکانش، ناتوانی در برقراری روابط پایدار و تحمل پایین برای محرومیت و شکست، از ویژگی های بارز افراد اختلال شخصیت ضداجتماعی است. تماس با این افراد خطرناک و حتی ممکن است برای درمانگران آنها نیز مشکلات عدیده ای ایجاد کنند. اغلب آنها مجرمانی سابقه دار هستند که مشکلات اجتماعی و قانونی متعددی داشته اند (گروه مولفان، ۱۳۸۶).
این افراد تکانشگر هستند، فاقد اهداف بوده و پیشاپیش طرح نمی ریزند و معمولاً سابقه شغلی بی ثباتی همراه با اخراج های مکرر دارند. تحریک پذیرند و در حالت خشم دیگران را وحشیانه مورد تهاجم قرار می دهند. این شخصیتی با فقدان بارز احساس گناه و پشیمانی و ناتوانی برای تغییر رفتار در پاسخ به تنبیه و سایر پیامدهای نامطلوب همراه است. از قبول مسئولیت پرهیز می کنند. و شکست های خود را با دلیل تراشی توجیه می کنند (گلدر، مایو و کن، ۱۳۸۵).
اختلال شخصیّت ضداجتماعی، نوعی اختلال شخصیّت که در آن فرد نمی‌تواند با موازین اجتماعی سازگار شود و در قبال رفتارهایش احساس گناه و اضطراب ندارد (لیوایز[۳۰]، ۲۰۱۱).
یکی از مشکلات افراد دارای شخصیّت ضداجتماعی در تجربه هیجانی آنها است. افراد بهنجار هیجان‌های غم و عشق و خشم و اندوه را به صورت بهنجار تجربه می‌کنند امّا افراد ضداجتماعی انگار فاقد استعداد درک این هیجانات هستند. این ناتوانی در تجربه کردن هیجان می‌تواند به بی‌وجدانی آنها منجر شود. البته رفتار ضداجتماعی برای تشخیص اختلال شخصیّت ضد اجتماعی کافی نیست. برای این که رفتارهای ضداجتماعی اختلال شخصیّت محسوب شوند، باید دو ملاک اصلی را بر آورده سازند. اولاً باید سابقه‌دار باشد، شواهد موجود به اختلال قابل ملاحظه رفتاری قبل از ۱۵ سالگی اشاره دارند. رفتارهایی مانند دروغ‌گویی، پرخاشگری، دزدی و تخریب یا حُقه بازی و بی‌ملاحظگی نسبت به دیگران و تخلف از مقررات قبل از سن پانزده سالگی در فرد دیده می‌شود. ملاک دیگر برای مشخص شدن شخصیّت ضداجتماعی وجود حداقل سه نوع رفتار در فرد است: پرخاشگری مکرر، بی ملاحظگی که دیگران را به خطر می‌اندازد، بی‌مسئولیتی و عدم پشیمانی مداوم (خندان، ۱۳۸۷).
شیوع کلی اختلال شخصیت ضداجتماعی در نمونه‌های جامعه تقریباً ۳% در مردان و حدود ۱% در زنان است. برآوردهای مربوط به شیوع در موقعیّت‌های بالینی، بسته به خصوصیّات بارز جامعه‌هایی که از آنها نمونه‌گیری به عمل آمده، از ۳% تا ۳۰% متغیر است. میزان‌های بالاتر شیوع با موقعیّت‌های درمانی سوء‌مصرف مواد و زندان یا موقعیّت‌های قانونی ارتباط دارند (انجمن روان‌پزشکی آمریکا، ۱۳۹۱). ظاهراً اختلال شخصیّت ضداجتماعی با وضعیّت‌های اجتماعی- اقتصادی پایین و موقعیّت‌های شهری ارتباط دارد. در مورد این تشخیص، نگرانی‌هایی به وجود آمده مبنی بر اینکه این تشخیص ممکن است به اشتباه در مورد افراد و موقعیّت‌هایی به کار رود که در آنها رفتار ضداجتماعی ظاهراً ممکن است بخشی از یک راهبرد محافظتی برای ادامه‌ی زندگی باشد (خندان، ۱۳۸۷).
عکس مرتبط با اقتصاد
۲-۸-۳-۳- خوشه C اختلالات شخصیت
اختلال شخصیت وسواسی: مبتلایان به این اختلال با اصول، مقررات، نظم، نظافت، جزئیات و کسب کمال، اشتغال ذهنی دارند. این صفات موجب محدودیت کلی تمام شخصیت می گردد. روی رعایت دقیق مقررات اصرار می ورزند و قادر به تحمل آنچه خود آنرا تخلف می شمارند نیستند. انعطاف ناپذیر و متعصب هستند. قدرت کار طولانی دارند، به شرط اینکه مستلزم تغییراتی که تاب تحمل آنرا ندارند نباشد. مهارت های بین فردی شخصیت وسواسی محدود است. افرادی غالباً بسیار رسمی و جدی بوده و فاقد حس درک شوخی هستند. دیگران را از خود فراری می دهند، قادر به سازش نیستند، و اصرار می کنند که دیگران تسلیم نیازهای آنان گردند. معهذا در مقابل افرادی که آنها را قویتر از خود می پندارند تسلیم می شوند. از ترس ارتکاب اشتباه در تصمیم گیری تعلل می ورزند. هرچند غالباً زندگی زناشویی باثبات و کارایی حرفه ای کافی دارند، از داشتن دوستان زیاد محرومند. هر چیزی که برنامه معمول زندگی آنها را تهدید کند اضطراب شدید در آنها ایجاد می کند که در قالب آداب وسواسی تحمیل شده بر زندگی بیمار و دیگران تظاهر می کند (سادوک و سادوک، ۲۰۰۷، ترجمه رضایی، ۱۳۹۲).
در مبتلایان به این اختلال، هر گاه قواعد و روش هاتی مرسوم نتوانند کاری از پیش ببرند، تصمیم گیری به یک فرایند وقت گیر و اغلب پر زحمت تبدیل می شود. افراد مبتلا به این اختلال ممکن است برای تصمیم گیری درباره اینکه کدام تکلیف در الویت قرار گیرد و یا اینکه بهترین روش انجام یک تکلیف خاص کدام است، مشکل داشته باشند بطوری که ممکن است آن کار را شروع نکنند. آنها در موقعیت هایی که نمی توانند شرایط جسمانی یا بین فردی را کنترل کنند، ممکن است دجار آشفتگی و خشم شوند. افراد مبتلا به این اختلال معمولاً عاطفه خود را به شکل بازداری شده یا رسمی ابراز می کنند و ممکن است در کنار افرادی که از لحاظ هیجانی پر احساس هستند بسیار ناراحت باشند. روابط روزانه آنها ماهیت رسمی و جدی دارد و ممکن است در موقعیتهایی که دیگران می خندند و شالد هستنده احساس ناراحتی و عذاب نمایند. آنها زمانی صحبت می گویند که احساس می کنند آنچه می گویند کامل است. این افراد ممکن است نسبت به منطقی بودن و عقلانی بودن استغال ذهنی داشته باشند و رفتار عاطفی دیگران را تحمل نکنند. آنها اغلب در بیان احساس های پر مهر خود مشکل دارند و بندرت به تمجیدها و ستایش ها توجه می کنند. افراد مبتلا به این اختلال بویژه وقتی با موقعیت های جدیدی روبرو می شوند که انعطاف پذیر و مصالحه را ایجاب می کنند، ممکن است دچار مشکلات و ناراحتی های شغلی شوند (انجمن روانپزشکان آمریکا، ۱۳۹۱).
شیوع این اختلال در نمونه های جامعه تقریباً ۱% و در افرادی که به کلینیک های بهداشت روانی مراجعه می کنند تقریباً ۳%-۱۰% است (انجمن روانپزشکان آمریکا، ۱۳۹۱).
اختلال شخصیت اجتنابی: ویژگی اصلی شخصیت اجتنابی، الگوی فراگیر بازداری اجتماعی، احساس های نابسندگی و حساسیت زیاد به ارزیابی منفی است که از اوایل بزرگسالی آغاز و در زمینه های گوناگون ظاهر می شود (انجمن روانپزشکان آمریکا، ۱۳۹۱). حساسیت نسبت به طرد شدن از جانب دیگران هسته مرکزی علایم این اختلال را بوجود می آورد. شخص در عین اینکه آرزومند روابط گرم و صمیمی با دیگران است بعلت ترس از طرد شدن از برقراری ارتباط با دیگران نگران است. در صحبت با دیگران شخص احساس عدم اطمینان و فقدان اعتماد به نفس نشان داده و ممکن است با لحن بسیار متواضعانه و حاکی از دست کم گرفتن خود صحبت کند. بعلت ترس از طرد شدن، از صحبت در جمع و خواهش از دیگران هراسان است و ممکن است اشارات دیگران را به تمسخر و تحقیر تعبیر نماید. رد هر گونه درخواست از جانب دیگران سبب رنجش بیمار شده و او را به انزوا سوق می دهد (سادوک و سادوک، ۲۰۰۷، ترجمه رضایی، ۱۳۹۲).
رفتار اجتنابی در اختلال شخصیت اجتنابی اغلب در دوران شیرخوارگی یا کودکی با کمرویی، انزوا، ترس از غریبه ها و موقعیتهای جدید آغاز می شود. اگر چه کمرویی در دوران کودکی، مقدمه رایج اختلال شخصیت اجتنابی است، ولی در بیشتر افراد با بزرگتر شدن بتدریج از بین می رود. برعکس افرادی که در حال ابتلا به اختلال شخصیت اجتنابی هستند، هنگام نوج.انی و اوایل بزرگسالی که ارتباطات اجتماعی با افراد جدید اهمیت ویژه ای می یابد، ممکن است به گونه ای فزاینده حالت کمرویی و اجتناب نشان دهند. شواهدی وجود دارد مبنی بر اینکه در بزرگسالان، اختلال شخصیت اجتنابی خیلی کم آشکار می شود و یا با افزایش سن بهبود می یابد (انجمن روانپزشکان آمریکا، ۱۳۹۱).
شیوع این اختلال در جمعیت کلی ۱%-۵/۰% است. گزارش شده است که تقریباً ۱۰% بیماران سرپایی که به کلینیک های بهداشت روانی مراجعه می کنند اختلال شخصیت اجتنابی دارند (انجمن روانپزشکان آمریکا، ۱۳۹۱).
اختلال شخصیت وابسته: ویژگی اصلی اختلال شخصیت وابسته، نیاز فراگیر و مفرط به مورد حمایت قرار گرفتن است که به رفتار سلطه پذیری و وابسته و ترس های جدایی منجر می گردد. این الگو در اوایل بزرگسالی آغاز و در زمینه های گوناگون ظاهر می شود. رفتارهای سلطه پذیری و وابستگی، برای جلب توجه دیگران به کار می روند و از این تصور فرد ریشه می گیرند که وی بدون کمک دیگران نمی توانند به گونه ای شایسته عمل کند (انجمن روانپزشکان آمریکا، ۱۳۹۱).
اختلال شخصیت وابسته با الگوی عمیق رفتار وابسته و تابع مشخص است. افراد مبتلا بدون اندرز و اطمینان بخشی زیاد دیگران قادر به اتخاذ تصمیم نیستند. شخصیت وابسته از قبول مسئولیت خودداری می کنند و در صورت ناگریز شدن برای قبول آن دچار اضطراب می گردند. ترجیح می دهند که تبعیت کننده باشند. در کار برای منافع شخصی پشتکار ندارند، اما در کار کردن برای دیگران راحتی بیشتری احساس می کنند. شخصیت وابسته تنهایی را دوست ندارند. دنبال کسی هستند که بر او تکیه کنند و بنابراین روابط آنها را نیازشان برای وابستگی به شخص دیگر دگرگون می سازد. بدبینی، عدم اعتماد به نفس، فعل پذیری، و ترس از ابراز احساسات پرخاشگرانه و جنسی مشخص کننده شخصیت وابسته است. افراد مبتلا به اختلال شخصیت وابسته ممکن است همسری بدرفتار، بی وفا و میخواره را به خاط اینکه رشته وابستگی از هم نگسلد را سالیان دراز به خوبی تحمل کند (سادوک و سادوک، ۲۰۰۷، ترجمه رضایی، ۱۳۹۲). افراد مبتلا از طرح ریزی و یا انجام کار بطور مستقل مشکل دارند. آنها اعتماد به نفس ندارند و معتقدند که در آغاز و انجام تکلیف به کمک نیاز دارند. آنها منتظر می مانند تا دیگران کارهایشان را شروع کنند، زیرا به عنوان یک قاعده معتقدند دیگران بهتر می توانند کار کنند. این افراد بر این باورند که قادر نیستند بطور مستقل کار کنند و خود را نالایق و همواره نیازمند کمک می بینند. با وجود این، هرگاه به آنان اطمینان دادذه شود که فرد دیگری به عنوان ناظر و تائید کننده وجود دارد، به گونه ای مناسب و شایسته عمل می کنند. ممکن است ترس از شایسته بودن و یا شایسته تر بنظر آمدن وجود داشته باشد؛ زیرا امکان دارد معتقد باشند که این موضوع به طرد منجر می شود. از آنجایی که برای انجام کارها به دیگران متکی هستند، اغلب مهارتهای مربوط به زندگی مستقل را یاد نمی گیرند، بنابراین، این وابستگی را ادامه می دهند (انجمن روانپزشکان آمریکا، ۱۳۹۱).
شیوع این اختلال در زنان شایع تر از مردان است و در حدود ۵/۲ درصد کل اختلالات شخصیت مربوط به این اختلال می باشد. شیوع آن در بچه های کوچکتر خانواده (از نظر سلسله مراتب سنی) بالاتر است. افرادی که در کودکی دچار بیماری جسمی مزمن بوده اند احتمالا آسیب پذیری بیشتری برای این اختلال دارند (سادوک و سادوک، ۲۰۰۷، ترجمه رضایی، ۱۳۹۲).

۲-۹- مروری بر مطالعات پیشین
در این بخش از تحقیق پژوهش های انجام شده قبلی به ترتیب زمان جدید به قدیم ارائه شده است.
۲-۹-۱- تحقیقات داخلی
پژوهش ارجمند نیا و همکاران (۱۳۹۲) نشان داد که رابطه بین فشارروانی و رضایتمندی زناشویی والدین کودکان عادی و کم توان ذهنی را تایید نمود. والدین کودکان کمتوان ذهنی فشارروانی بیشتری را نسبت به والدین کودکان عادی تحمل می کنند. در عین حال والدین کودکان کم توان ذهنی نسبت به والدین کودکان عادی از رضایت زناشویی پایینتری برخوردارند، ولی از نظر حمایت اجتماعی ادراک شده تفاوت، معنادار نبوده است. نتایج پژوهش نشان داد که همبستگی بین متغیر فشارروانی و رضایتمندی زناشویی والدین کودکان کم توان ذهنی و والدین کودکان عادی منفی است و در والدین کودکان عادی، همبستگی حمایت اجتماعی ادراک شده و رضایتمندی زناشویی معنادار است، ولی در کودکان کم توان ذهنی رابطه معنادار نبوده است. نتایج تحلیل رگرسیون نیز نشان داد که اثر فشارروانی و سطح تحصیلات بررضایتمندی زناشویی معنادار است. نتایج این پژوهش مبین این نکته است که افزایش فشارروانی والدین، تحت تاثیر حضور کودک کمتوان ذهنی آموزشپذیر، منجر به کاهش رضایت زناشویی در آنان شده است. به عبارتی رضایتمندی زناشویی را میتوان تابعی از وجود کودک کم توان ذهنی در خانواده تلقی نمود. لذا با برگزاری جلسات آموزش و مشاوره جهت والدین کودکان آموزش پذیر، میتوان راه های کاهش استرس را به آنان آموزش داد.
پژوهش نامجویان شیرازی و کشاورز (۱۳۹۲) نشان داد که مادران کودکان عقب مانده، فشار روانی بیش­تری نسبت به مادران کودکان عادی تحمل می کنند. بااین حال مادران کودکان عقب مانده نسبت به گروه مقابل، از رضایت زناشویی پایین­تری برخوردارند. نتایج همچنین نشان داد که همبستگی بین دو متغییر فشار روانی و رضایت زناشویی مادران کودکان عقب مانده ذهنی، منفی است.
آقابابایی، استکی آزاد و عابدی (۱۳۹۲) گزارش کرده است که مادران کودکان عقب مانده ذهنی نسبت به دو گروه فلج مغزی و عادی از شیوه های منفی و ناکارآمد مقابله با فشار روانی به میزان بیشتری استفاده می کنند. این مادران با به کار بردن شیوه های منفی و ناکارآمد، فشار روانی را در خود افزایش می دهند. به طوری که مادران کودکان عقب مانده ذهنی از شیوه های مرور هیجانی (نشخوار ذهنی)، بازداری هیجانی، مقابله انفصالی و مقابله اجتنابی، مادران کودکان فلج مغزی از شیوه موفقیت گرایی سمی و مادران کودکان عادی از شیوه های کنترل شخصی و انعطاف پذیری (که شیوه های مثبت و کارآمد است) به میزان بیشتری استفاده می کنند.
علی اکبرزاده آرانی و همکاران (۱۳۹۲) نشان داده اند که آموزش در تغییر سازگاری اجتماعی مادران کودکان عقب مانده ذهنی آموزش پذیر موثر است.
نامجویان شیرازی و کشاورز (۱۳۹۲) نشان داد که مادران کودکان عقب مانده، فشار روانی بیش تری نسبت به مادران کودکان عادی تحمل می کنند و از رضایت زناشویی پایین تری برخوردارند.
شهریاری، میری، شریف زاده، دستجردی و ولوی (۱۳۹۱) نشان داده اند که آموزش آرام سازی بر کاهش تنش، اضطراب و افسردگی مادران دارای کودک عقب مانده ذهنی موثر است؛ بنابراین برای پیشگیری از ایجاد اختلالات روانی و آسیب دیدن فرد و خانواده ها، باید این آموزش ها بیشتر مورد توجه مشاوران، کارکنان مدارس استثنایی و بهزیستی قرار گیرند.
نتیجه تصویری برای موضوع افسردگی
بحرینیان، حاجی علیزاده، ابراهیمی، هاشمی گرجی (۱۳۹۱) گزارش کره اند که مادران کودکان عقب مانده ذهنی در عوامل شخصیتی کتل، ادوار خویی، برونگرایی، ادوار خویی متهورانه، کولی گری- رغبت های عملی، بی اعتمادی اضطراب آمیز، تنش عصبی در مقایسه با مادران کودکان عادی در سطح بالاتری قرار داشته اند. همچنین مادران کودکان عقب مانده ذهنی در عوامل شخصیتی هوش عمومی، پایداری هیجانی با نیروی منفی خلق استوار، و مهار کردن اراده و پایداری خلق و خو نسبت به مادران کنترل بهنجار از نمرات کمتری برخوردار بودند. به عبارت دیگر مادران کودکان عادی اصولی، باهوش تر و خویشتن دارتر در حالی که مادران دانش آموزان عقب مانده ذهنی افرادی مهربان، محتاط، کمرو، منزوی، مضطرب، هیجانی تر، دلمشغول، تنیده و دارای تنش عصبی بیشتری هستند.
در تحقیق فرح نادری و همکاران (۱۳۹۰) والدین کودک عقب مانده ذهنی مخصوصاً مادران چنین کودکانی نسبت به مادران کودکان عادی به دلیل صدمان شایان مربوط به عواقب داشتن و نگهداری سخت این کودکان و فرسایش شدید در برخورد با محیط بیرون، تحمل کم در برابر فشار روانی ناشی از داشتن فرزند عقب مانده ذهنی داشته و استفاده نابجا از مکانیسم های دفاعی انکار می نماید که این نکته خود در برخی مواقع عامل مهمی در ایجاد اختلالات روان شناختی از جمله خود بیمار انگاری که با احساس دلواپسی یا ترس از ابتلا به بیماری شدید تشخیص داده می شود ،توسط مادران کودکان عقب مانده ذهنی صرفا جهت کم کردن تمرکز بر مشکل کودکشان و کاهش اضطراب ناشی از این اتفاق استفاده می شود و در چنین مادرانی از طریق احساس بیماری ها مختلف و تلاش برای ابراز از آنها میزان آسیب روانی خود را کاهش می بخشند.
پژوهش سید علی کیمیایی و همکاران (۱۳۸۹) که با عنوان مقایسه وضعیت سلامت روان پدران و مادران کودکان کم توان ذهنی آموزش پذیر شهر مشهد انجام شد نشان داد که تمام آن ها در سلامت روان مشکلات جدی داشتند؛ ولی تفاوت معنا داری بین پدران و مادران این کودکان به لحاظ میزان اختلال در سلامت روان وجود نداشت و هر دو گروه به یک میزان از مشکلات سلامت روان رنج می برند. همچنین بین شکایات های جسمانی آن ها تفاون معنا درا ی وجود نداشت. اما بین اضطراب و افسردگی والدین کودکان کم توان ذهنی تفاوت معنا دار بود و مادران سطح اضراب و افسردگی بیشتری در مقایسه با پدران داشتند. اما بین شدت در اختلال درعملکرد اجتماعی پدران و مادران تفاوت معنا داری وجود نداشت.
پژوهش امیری و همکاران (۱۳۸۹) نشان داد که انطباق خانواده تحت تاثیر کودک کم توان ذهنی قرار می گیرد. از میان ویژگی های کودک، بین سن کودک، استرس والدگری و سلامت روانی رابطه منفی وجود داشت. بین شدت کم توانی ذهنی کودک و سلامت روانی رابطه منفی و معنادار بود. بین درآمد خانواده با تنیدگی والدین و سلامت روانی نیز رابطه منفی بود. همبستگی بین متغیرهای نقش، حل مشکل و ابراز عواطف با سلامت روانی و استرس والدگری منفی بود. تحلیل رگرسیون نیز نشان داد، متغیرهای ویژگی های کودک، عملکرد خانواده و عوامل جمعیت شناختی قادر به پیش بینی واریانس استرس والدگری و سلامت روانی هستند.
نتیجه تصویری درباره سلامت روانی
محمد خیاط زاده ماهانی (۱۳۸۸) به بررسی مقایسه ای کیفیت زندگی مادران کودکان مبتلا به فلج مغزی، عقب ماندگی ذهنی و مادران کودکان سالم پرداخت. نتایج نشان داد که میانگین و انحراف معیار سن مادران مورد مطالعه به ترتیب ۱/۳۰ و ۲/۵ سال بود و مادران شرکت کننده در مطالعه، ۳/۲۴ درصد تحصیلات ابتدایی تا راهنمایی، ۳/۵۲ درصد متوسطه تا دیپلم و ۳/۲۳ درصد تحصیلات دانشگاهی داشتند. بین مادران کودکان سالم و کودکان مبتلا به فلج مغزی و همچنین مادران کودکان سالم و کودکان مبتلا به عقب مانده ذهنی، در هر چهار حیطه کیفیت زندگی، اختلاف معناداری وجود داشت. اما بین مادران کودکان مبتلا به فلج مغزی و کودکان مبتلا به عقب مانده ذهنی در هیچ کدام از حیطه های کیفیت زندگی، تفاوت معناداری مشاهده نشد.

جهت دانلود متن کامل این پایان نامه به سایت jemo.ir مراجعه نمایید.

آزمایش، علی، تقریرات حقوق کیفری، ج اول، دانشگاه تهران، اسفند 1382، صص 105-104. -1 ↑
پایان نامه

1 ـ نظری نژاد، محمدرضا، دفاع مشروع فردی در جنایت تجاوز ارضی، مجله مطالعات حقوقی، دوره دوم، شماره دوم، پاییز و تابستان 1389، ص 167. ↑
نوربها، رضا، زمینه حقوق جزای عمومی، چاپ چهاردهم، انتشارات کتابخانه گنج دانش، 1384، ص 259. -1 ↑
1ـ عمید، حسن، فرهنگ فارسی عمید، جلد 1، تهران، انتشارات امیر کبیر،1377، ص 48. ↑
1ـ دهخدا، محمد، فرهنگ دهخدا، جلد 27، تهران، انتشارات امیرکبیر،1352، صص 56- 48. ↑
2ـ معین، محمد، فرهنگ فارسی معین، جلد 2، تهران، انتشارات امیر کبیر، چاپ 12، 1377، ص 1540. ↑
3ـ نفیسی، علی اکبر( ناظم الاطبا )، فرهنگ نفیسی، ج 2، تهران، 1319، ص 1517. ↑
4 – قرآن، سوره نساء، آیه 5. ↑
5 ـ قریشی، علی اکبر، قاموس قرآن، جلد 2، تهران، انتشارات دارالکتاب اسلامیه،1361، ص 250 و رضایی، محمد، واژه های قرآن، تهران، انتشارات مفید،1360، ص 57. ↑
6 ـ ریگی، محمد بندر، ترجمه المنجد، جلد1، تهران، انتشارات ایران، چاپ اول،1374، ص 475. ↑
7 ـ آریانپور، عباس و آریانپور، منوچهر، فرهنگ فشرده فارسی به انگلیسی، تهران، انتشارات امیرکبیر، 1365، ص 519. ↑
1ـ الشرتوتی الحوری، سعید، اقرب الموارد، قم، انتشارات مکتب آیت… العظمی مرعشی، 1403 ه.ق ، ص 584 و دهخدا، علی اکبر، لغت نامه، جلد 27، تهران، انتشارات دانشگاه تهران، صص 316ـ315. ↑
2ـ الشرتوتی، الحوری، همان مآخذ، ص 584 و دهخدا، علی اکبر، همان مآخذ، ص 494. ↑
3 ـ سیاح، احمد، فرهنگ دانشگاهی عربی به فارسی ترجمه المنجد، قم، انتشارات اسلام، 1374. ↑
4 ـ حییم، سلیمان، فرهنگ انگلیسی به فارسی حییم، تهران، نشر فرهنگ معاصر، 1369، ص 406. ↑
5 ـ آریانپور کاشانی، عباس و آریانپور کاشانی، منوچهر، همان مآخذ، ص 519. ↑
6 ـ ولیدی، محمد صالح، حقوق جزای عمومی، جلد 1، تهران، نشر داد، 1372، ص 161. ↑
1ـ ولیدی، محمدصالح، همان مآخذ، ص 161. ↑
2 ـ پیمانی، ضیاء الدین، تفصیل قواعد دفاع مشروع، تهران، انتشارات دانشگاه ملی ایران، 1357، ص 23. ↑
3ـ اردکانی، احمد، بررسی دفاع مشروع در حقوق کیفری ایران، مجله حقوقی دادگستری، آذر ماه 1355، شماره 13-14. ↑
1ـ جعفری لنگرودی، محمد جعفر، ترمینولوژی حقوق، تهران، انتشارات گنج دانش، 1363، ص 303 . ↑
2ـ علی آبادی، عبدالحسین، حقوق جنایی، جلد1، تهران، انتشارات فردوسی، چاپ دوم، 1369 ، ص 224. ↑
3 ـ محسنی، مرتضی، دوره حقوق جزای عمومی مسئولیت کیفری، جلد 3، تهران، انتشارات گنج دانش، 1376، ص 213 . ↑
1 – به نقل از : مرعشی، محمدحسن، دفاع مشروع، مجله دادرسی، شماره اول، فروردین 1376، ص 4. ↑
1 ـ به نقل از: اشراقی، میر عماد، دفاع مشروع از دیدگاه حقوق بین الملل معاصر، پژوهشکده باقرالعلوم، سایت نورمگز، ص 3. ↑
1 ـ مرعشی، سید محمد حسن، همان مآخذ، ص 5. ↑
1 ـ عوده، عبدالقادر، حقوق جزای اسلامی، جلد 2، مترجمین: ناصر باقریان و دیگران، تهران، نشر میزان، 1373، ص 196. ↑
2 ـ العطار، داوود، دفاع مشروع در حقوق جزای اسلامی ، ترجمة: اکبر غفوری، مشهد، چاپ دوم، 1375، ص 27. ↑
3 ـ به نقل از: ولیدی، محمد صالح، همان مآخذ، ص 188. ↑
1 – کیتی شیایزری، کریانگ ساک، حقوق بین الملل کیفری، مترجمین: بهنام یوسفیان و محمد اسماعیلی، چاپ اول، 1383، ص 491. ↑
1 ـ نجفی ابرند آبادی، علی حسین، تقریرات علوم جنایی ( جرم شناسی )، جلد 1، انتشارات گنج دانش، دی ماه 1381، ص 441. 1 ـ عبدالله یار، سعید، مبانی مشروعیت حالت ضرورت و رابطه دفاع مشروع با آن، پایان نامه کارشناسی ارشد دانشگاه تهران ، زمستان 1389، ص ه. ↑
2 ـ گلدوزیان، ایرج، بایسته های حقوق جزای عمومی ( 1-2-3 )، نشر میزان، چاپ چهارم، بهار 1380، ص 294. ↑
3 ـ فلچر، جورچ پی، مفاهیم بنیادین حقوق کیفری، ترجمة: سید مهدی سیدزاده ثانی، مشهد، انتشارات دانشگاه علوم اسلامی رضوی،چاپ دوم، ص 248. ↑
1 ـ نوربها، رضا، زمینة حقوق جزای عمومی، نشر دادآفرین، چاپ چهاردهم، 1384، ص 276. ↑
2 ـ آقایی نیا، حسین، جرایم علیه اشخاص، نشر میزان، چاپ سوم، تابستان 1386، صص 244-246. ↑
1ـ العطار، داوود، همان مآخذ، ص 34. ↑
2- محسنی، مرتضی، همان مآخذ، ص 214 . ↑
3 ـ ولیدی، محمد صالح، همان مآخذ، ص 164. ↑
1ـ ماده 185 : « در مورد هر فعلی که مطابق این قانون جرم بر نفس یا عرض محسوب می شود ولو اینکه از مأمورین دولتی صادر گردد استعمال هرگونه مقاومت و قوه دفاع از نفس یا عرض جایز خواهد بود و برای دفاع از مال جایز است . استعمال قوه لازمه برای رد هر فعلی که به موجب مواد 222 و 223 و 224 جرم محسوب شده است. ↑
2 ـ ماده 186 : « در مواقعی که توسل به قوای دولتی برای دفاع ممکن باشد بدون اینکه وقت فوت شود و ضرری وارد آید موقعی برای عنوان دفاع نخواهد بود. » ↑
3- ماده 187 : « مقاومت با قوای امنیه و نظمیه در موقعی که مشغول انجام وظیفه خود باشند دفاع محسوب نمی شود. ولی هرگاه قوای مزبور از حدود وظیفه خود خارج شوند و برحسب ادله و قرائن موجود خوف آن باشد که عملیات آنان موجب قتل یا جرح یا تعرض به عرض گردد در این صورت دفاع در مقابل آنها نیز جایز است. » ↑
4- ماده 188 : « در مقام دفاع از نفس و عرض در موارد ذیل قاتل عمد ازمجازات معاف خواهد بود. اول برای دفاع از قتل یا جرح شدید و ضرب و آزار شدید در صورتی که خوف از این امور مستند به قرائن مقتوله باشد. دوم : برای دفاع از کسی که در صدد هتک حرمت وناموس دیگری به اکراه و عنف برآید. سوم : برای دفاع از کسی که درصدد سرقت و ربودن انسانی برآید. ↑
1ـ ماده 189 : « قتل عمد در مقام دفاع از مال در موارد ذیر مجازات نخواهند داشت : ↑
2ـ ماده 190 : « اگر دفاع برای جلوگیری از سرقتی باشد که در غیر از مواد 222 و 223 و 224 مذکور است یا برای جلوگیری از هر جرم دیگری نسبت به اموال باشد مجازات مرتکب قابل تخفیف است.» ↑
3- ماده 191 : « در مورد ماده قبل هرگاه جنایت مرتکبی مستوجب اعدام یا حبس دائم با اعمال شاقه باشد مجازات حبس تأدیبی از یک سال تا سه سال برای او مقرر می شود اگر مستوجب حبس غیر دائم بود ، حبس تأدیبی از شش ماه الی دو سال خواهد داشت و اگر تقصیر او فقط جنحه باشد از یک الی شش ماه حبس خواهد داشت.» ↑
4ـ ماده واحده : « هرگاه یک یا چند نفر برای سرقت وارد منزل یا مسکن اشخاص شوند گرچه یک نفر آنها حامل سلاح باشد و یا در موقع سرقت و در مقام هتک ناموس برآیند و هیچکدام از آنها هم مسلح نباشند در دادگاه های نظامی محاکمه و به مجازات مقرر در بندهای الف ماده 408 قانون دادرسی و کیفر ارتش محکوم خواهند شد.» ↑
5ـ نوربها، رضا، همان مآخذ، ص 285. ↑
6 ـ واعظی، خلیل، دفاع مشروع در حقوق جزای ایران، جلد 1، قم، نشر مرکز انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی،1379، ص34. ↑
1ـ همان مآخذ، ص 36. ↑
1ـ ماده 93 : « در مورد هر فعلی که مطابق این قانون جرم بر نفس یا عرض محسوب می شود ولو اینکه از مأمورین دولتی صادر گردد استعمال هرگونه مقاومت برای دفاع از نفس یا عرض جایز خواهد بود و برای دفاع از مال جایز است ، استعمال قوه لازمه برای رد هر فعلی که به موجب مواد مربوط به سرقت محسوب شده است . ↑
2ـ ماده 222 : « هرگاه سرقت جامع تمام شرایط مقرر در شرع نبوده ولی مقرون به تمام پنج شرط ذیل باشد جزای مرتکب حبس دائم با اعمال شاقه است .1 ـ سرقت در شب واقع شده باشد .
2 ـ سارقین دو نفر یا بیشتر باشند .
3 ـ یک یا چند نفر از آنها حامل سلاح ظاهر یا مخفی باشد .
4 ـ از دیوار بالا رفته یا حرز را شکسته یا کلید ساختگی بکار برده یا اینکه عنوان یا لباس مستخدم دولت را اختیار کرده یا برخلاف حقیقت خود را مأمور دولتی قلمداد کرد و
برای دانلود متن کامل پایان نامه به سایت tinoz.ir مراجعه کنید.
یا در جایی که محل سکنی یا توابع آن است سرقت کرده باشد .
5 ـ در ضمن سرقت کسی را آزار یا تهدید کرده باشد . ↑

3ـ ماده 223 : « هرگاه سرقت مقرون به آزار یا تهدید باشد مرتکب به حبس با اعمال شاقه از سه الی پنج سال محکوم خواهد شد و اگر جرمی نیز واقع شده باشد به حداکثر مجازات مزبور محکوم می شود . » ↑
4ـ ماده 224 : « هرگاه سرقت در طرق و شوارع واقع شده و مقرون به یکی از شرایط ذیل باشد جزای سارق حبس دائم با اعمال شاقه است:1 ـ سارقین چند نفر بوده و یا لاقل یکی از آنها حامل سلاح ظاهر یا مخفی باشد .
2 ـ سارقین دو یا چند نفر بوده و سرقت مقرون به آزار و تهدید باشد .
3ـ هرچند سارق یک نفر بوده ولی حامل سلاح باشد و ارتکاب سرقت در شب واقع شده یا مقرون به آزار و تهدید یا استعمال اسلحه باشد محکمه با توجه به اوضاع و احوال مرتکب را می توان محکوم به اعدام نماید. ↑
1 ـ واعظی، خلیل، همان مآخذ، ص 40. ↑
2 ـ نوربها، رضا، همان مآخذ، صص 259 و 260. ↑
1- صفری، مرتضی، نگاهی به دیوان کیفری بین المللی، مجله سیاسی ـ اقتصادی، شماره 154، ص 102. ↑
عکس مرتبط با اقتصاد
2 – رخشانی، نگار، تأثیر محاکمات نورنبرگ در تحولات حقوق بین المللی کیفری، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه آزاد تهران، 1372 ؛ عظیمی، عبدالرسول، محاکمات نورنبرگ، تهران،انتشارات کیهان، 1341 ؛ هدایتی، محمدعلی، محاکمه نورنبرگ ( مجموعه سخنرانی ) ، مجله کانون وکلا، س 1، ش 1 و 2. ↑
1 ـ منظور قانون جنایات علیه امنیت و صلح بشری . ↑
1ـ کیتی شیایزری، صص 59 و60 و کیتیچا یساری، کریانگساک، حقوق کیفری بین المللی، ترجمة حسین آقایی جنت مکان، چاپ اول، انتشارات دانشور، صص 50 و 51 . ↑
2 ـ شریعت باقری، محمد جواد، حقوق کیفری بین المللی، انتشارات جنگل، تابستان 1385، صص 17 و 18. ↑
_ General Treaty for the Renunciation of war ↑
-Beshop.w , “ international law: cases and materials “ 1928 ,Boston : little , Brown and company , 1962, p.776 ↑
– Webster ↑
4- فرمول وبستر در قضیه کارولین مطرح شد. در سال 1837 ، حکومت کانادا به کشتی آمریکایی کارولین که در اجاره شورشیان بود حمله کرد و پس از تصرف تسلیحات آن ، کشتی را به آتش کشید که منجر به کشته شدن دو آمریکایی و زخمی شدن چند تن دیگر شد . ایالات متحده ، توسل حکومت کانادا به دفاع مشروع را تحت شرایطی که وزیر خارجه این کشور ، وبستر اعلام داشت قابل پذیرش دانست و بعدها این شرایط تحت فرمول وبستر ، به یک مرجع معتبر دفاع مشروع در حقوق عرفی مبدل شد . برای مطالعه بیشتر ر.ک به :Shaw Malcom , International Law , Teash Your Self book , Hodder and Stoughton , 1977, p.427 ↑
1 ـ محمد علی پور، فریده، دفاع مشروع، مجله مجلس و پژوهش، شماره 35، صص 210 و 211 . ↑
2 ـ به نقل از: اشراقی، میرعماد، همان مآخذ، ص 1. ↑
3 ـ نظری نژاد، محمدرضا، همان مآخذ، ص 167. ↑
1 ـ کلانتری، کیومرث، عدالت کیفری خصوصی در نظام کیفری ایران، علوم جنایی (مجموعه مقالات در تجلیل از دکتر محمد آشوری)، انتشارات سمت ،1383، صص 102ـ83 . ↑
1ـ محسنی، مرتضی، همان مآخذ، ص217 و پیمانی، ضیاء الدین، تفصیل قواعد دفاع مشروع، ص36. ↑
2 ـ صانعی، پرویز، حقوق جزای عمومی، جلد 1، تهران، انتشارات گنج دانش، ص 194. ↑

ما برای اداره ی اطلاعات منفی و به دست آوردن دیدی مثبت از خود و جهان از انواع دفاع ها و راهبردهای خود فریبی استفاده می کنیم (تیلر[۷۱]، ۱۹۸۹، سیر و براون،[۷۲] ۱۹۸۸و ۱۹۹۴). راهبردهای خود فریبی که برای مقابله با اطلاعات وحشتناک و مغایر با دید خوش بینانه ما از جهان به کار می بریم شامل: الف) سازو کارهای دفاعی (انکار و واپس رانی) ب)خطاهای ادراکی مثبت است.

جهت دانلود متن کامل این پایان نامه به سایت abisho.ir مراجعه نمایید.

انکار و واپس رانی (سرکوبی)

انکار و واپس رانی دو ساز و کار دفاعی هستند که برای کمک به ما در جهت حفظ یک دید خوش بینانه از جهان، زیاد به کار می روند. انکار، عدم قبول وجود یا معنای رویدادهای تهدید کننده و فشار انگیز در دنیای بیرون را شامل می شود (کار، ۲۰۰۴، ترجمه ی پاشا شریفی و نجفی زند، ۱۳۸۵). خارج کردن مطالب ناخوشایند از حیطه ی هشیار ذهن و وارد نمودن آن ها به حیطه ی ناهشیار ذهن واپس رانی (سرکوبی) نامیده می شود. در واقع سرکوبی نوعی فراموشی ناهشیار وجود چیزی است که موجب رنج یا ناراحتی می شود (شولتز، شولتز، ۲۰۰۵، ترجمه ی سید محمدی، ۱۳۸۷) . تیلر(۱۹۸۹) استدلال می کند که دفاع هایی مثل انکار و واپس رانی ناسازگارانه اند، زیرا واقعیت را تحریف می کنند. بخشی از مغز از بخش دیگر که واقعیت های انکار شده یا تحریف شده را می داند منفک می شود.

خطاهای ادراکی مثبت

شلی تیلر(۱۹۸۹، به نقل از کار، ترجمه ی پاشا شریفی و نجفی زند، ۱۳۸۵) پژوهش هایی را خلاصه کرده است که نشان می دهند مردم، به ویژه افراد سالم به گونه ای سوگیرانه خود را خوش بینانه می بینند. تفکر بشری با سوگیری مثبت جدی مشخص می شود. یعنی این که مغز ما طوری طراحی شده است که به جای اندیشیدن به طریق واقع بینانه و منفی، به شیوه ی مثبت می اندیشیم. افراد به سه طریق عمده خود را برخلاف حقایق موجود با آن چه که دیدگاه سایرین از موقعیت نشان می دهد مثبت تر می بینند. نخست این که، آنان رفتار گذشته، صفات شخصی و خودشان را به عنوان شخصی در روشنایی افزایش یافته می بینند. به عبارت دیگر خطای ادراکی خود افزایی[۷۳] را تجربه می کنند. دوم این که آنان از یک حس غیر واقع بینانه در مورد کنترل شخصی نسبت به امور و از یک باور بزرگ نمایی شده و بی پایه برخوردارند که فکر می کنند می توانند از بدتر شدن کارها جلوگیری کنند و آن ها را بهبود بخشند. اما در مورد چیزهای بد که برایشان رخ می دهد مسئولیتی ندارند. سوم این که، یک حس بی اساس خوش بینانه دارند که آینده امید بخش تر از ان چیزی خواهد بود که واقعیت می گوید. به عبارت دیگر بر این باورند که آینده به جای بد بیاری، فشار روانی و آشفتگی، فرصت های بیش تری را برای وقوع چیزهای خوب برایشان فراهم خواهد ساخت. خطای ادراکی مثبت فرایندهای توجه انتخابی و فراموشی مطالب، نادیده گرفتن ناتوانی و خود انگاره ی منفی را شامل می شود (کار، ۲۰۰۴، ترجمه ی پاشا شریفی و نجفی زند، ۱۳۸۵).
توجه انتخابی و فراموشی مطلوب
توجه انتخابی، دیدن چیزهای مثبت و چشم پوشی از چیزهای منفی در مورد خودمان، یعنی از صافی گذراندن اطلاعات از طریق سوگیری را شامل می شود، به گونه ای که فقط اخبار مثبت ثبت و رمز گردانی می شود. فراموشی مطلوب، فرایندی است که در آن اطلاعات منفی درباره ی خود به آسانی یادآوری نمی شود و در مقابل اطلاعات مثبت که دید مثبت از خود حمایت می کند با جزییات قابل ملاحظه بازسازی می شود.
نادیده گرفتن ناتوانی
اطلاعات منفی درباره خود را می توان با نادیده گرفتن ناتوانی آشکار خود و پذیرش این که در این زمینه ها از مهارت اندکی برخورداریم اداره کرد.
خود انگاره ی منفی
خود انگاره ی منفی[۷۴]، مجموعه باورهای سازمان یافته ای است که به ما امکان می دهد موقعیت هایی را که ممکن است در آن ها اطلاعات منفی درباره ی خود دریافت کنیم پیش بینی نماییم و سپس راهبردهایی را برای برخورد با آن ها تدارک ببینیم. برای مثال بگوییم چون کم رو هستیم زیاد حرف نمی زنیم. خود اتگاره ی منفی به شخص امکان می دهد حد و مرزی دور صفت شخصی منفی خود ایجاد کند، موقعیت هایی را که ممکن است به آن ها مربوط باشد یا نباشد پیش بینی کند و برای آن ها نقشه بکشد. خود انگاره ی منفی هم چنین ممکن است به شخص امکان دهد که با نسبت دادن هرگونه ارزشیابی منفی از خود یک ویژگی منفی در هسته ی خود انگاره ی منفی از عزت نفس خود محافظت کند. برای مثال بگوید: «من در امتحان به این خاطر نتوانستم خوب عمل کنم که کمرویی ام مرا از سوال کردن در کلاس باز می داشت، و فقط کسانی که سوال می کنند در امتحانات نتایج خوب به دست می آورند.» (کار، ۲۰۰۴، ترجمه ی پاشا شریفی و نجفی زند، ۱۳۸۵).
خود انگاره ی مثبت[۷۵]
اطلاعاتی که به روش انتخابی مورد توجه قرار می گیرد و ما آن ها را به یاد می آوریم به وسیله ی خود انگاره هایمان یعنی باورهایمان در مورد نوع خود و صفات یکسانی که داریم تعیین می شوند. خود انگاره ها مشخص می سازند که به کدام جنبه از موقعیت ها توجه می کنیم و سپس برداشت هایمان با همان اطلاعات تقویت می شود (مراک[۷۶]، ۱۹۹۹).
بخشی از خود انگاره ی ما مربوط به باور کنترل شخصی و ادراک خود به عنوان فردی که نسبت به کنترل محیط خود تواناست می باشد. بیشتر بزرگسالان بر این باورند که جهان قابل کنترل است. ارنست بکر[۷۷] (۱۹۷۳)، استدلال می کند که باورمان بر کنترل پذیری و با نظم بودن جهان، ما را از رویایی مداوم با واقعیت میرایمان و این که همه ی ما یک قدم با مرگ فاصله نداریم محافظت می کند.ما باور به کنترل شخصی را به دلایل گوناگون حفظ می کنیم. ما به اشتباه، بسیاری از رویدادهایی را که بازده مطلوب دارند نتیجه ی اعمال خود قلمداد می کنیم. برای مثال «من گل ها را آب دادم و آن ها رشد کردند.» (کار، ۲۰۰۴، ترجمه ی پاشا شریفی و نجفی زند، ۱۳۸۵).

نظریه تکاملی تایگر

نیرومندترین نظریه ای که در آن خوش بینی به عنوان یک جنبه ی ذاتی از ماهیت انسان در نظر گرفته شده توسط تایگر مطرح شده است. تایگر (۱۹۷۹، به نقل از کارور، ۲۰۰۵) استدلال می کند که توان اندیشیدن به شیوه ی خوش بینانه، یکی از ویژگی های نوع است که به طور طبیعی انتخاب شده و طی مسیر طبیعی تحول بشر تکامل یافته است. تایگر عقیده دارد که خوش بینی، بقای انسان را میسر ساخته است. آن دسته از افراد گونه ی انسان که به آینده خود واقع بین یا بد بین بودند، خطر، بیماری و مرگ را گریز ناپذیر می دیدند و برای اقدامات لازم جهت ادامه ی حیات برانگیخته می شدند. زیرا فکر می کردند که کارها به نفع آن ها ادامه خواهند یافت و از آن جا که اغلب همین اتفاق رخ می داد، افراد خوش بین زنده ماندند و نسلشان افزایش می یافت.

نظریه درماندگی آموخته شده[۷۸] و سبک تبیین مارتین سلیگمن

درماندگی آموخته شده حالتی است که احساس می کنیم، بر محیط کنترل نداریم و کاری برای تغییر دادن موقعیت نمی توانیم انجام دهیم . انتظارات پیامد، زیر بنای درماندگی آموخته شده است. وقتی افراد به کار می پردازند، معمولا پیامدهایی در گروهستند. افراد هنگام انجام دادن این گونه کارها، درباره این که پیامد در گرو، چقدر قابل کنترل یا غیر قابل کنترل است، پیش بینی ذهنی می کنند. در مورد پیامدهای قابل کنترل، بین رفتار (کاری که فرد انجام می دهد) و پیامدها (اتفاقی که برای آن فرد پیش می آید) رابطه ی یک به یک وجود دارد. در مورد پیامدهای غیر قابل کنترل، بین رفتار و پیامدها، رابطه ی تصادفی وجود دارد (مثل، « من نمی دانم رفتارم بر آن چه برایم اتفاق می افتد، چه تاثیری دارد.»). وقتی افراد انتظار دارند که پیامدهای خوشایند (مثل دوست شدن، گرفتن کار) یا پیامدهای ناخوشایند (مثل پیشگیری از بیماری، اخراج شدن از کار) از رفتار آن ها مستقل باشند، در مورد دست یافتن به این پیامدها یا جلوگیری کردن از آن ها، دچار «درماندگی آموخته شده» می شوند (ریو[۷۹]، ۲۰۰۵، ترجمه ی سید محمدی، ۱۳۹۱). درماندگی آموخته شده فقط در مواقعی پیش نمی آیند که رویدادهای ناگوار و بد خارج از کنترل و اراده ی فرد روی می دهند بلکه در مواردی نیز پیش می آیند که رویدادهای مثبت و خوب، خارج از کنترل فرد روی می دهند (سلیگمن، ۱۹۹۶، ترجمه ی داور پناه، ۱۳۹۱). بنابراین درماندگی آموخته شده نوعی حالت روان شناختی است که وقتی فردی انتظار دارد پیامدهای زندگی غیر قابل کنترل باشند، ایجاد می شود (میکولینسر، ۱۹۹۴؛ سلیگمن، ۱۹۷۵ ؛ به نقل از ریو، ۲۰۰۵، ترجمه ی سید محمدی، ۱۳۹۱).
توضیح سلیگمن از پدیده ی «درماندگی آموخته شده» این است که حیوان یا انسان می آموزد که رویدادها از کنترل وی خارج است. سپس این باور که رویدادها از واکنش ارگانیسم مستقل است، پیامدهای عاطفی- شناختی و هیجانی بدین شرح را به همراه خواهد داشت: ۱- رویدادهای غیر قابل کنترل، انگیزه، ارگانیسم را برای بروز پاسخ هایی که ممکن است موقعیت را تحت کنترل در آورد، تضعیف می کند. ۲- موجود زنده، به دلیل غیر قابل کنترل بودن رویدادهای قبلی به سختی یاد می گیرد که واکنش او می تواند بر رویدادهای دیگر تاثیر داشته باشد. ۳- تکرار تجاربی از نوع رویدادهای غیر قابل کنترل، سرانجام به حالتی عاطفی منجر می شود که شبیه افسردگی در انسان است (پروین و جان، ۲۰۰۱، ترجمه ی جوادی و کدیور، ۱۳۹۲).
نتیجه تصویری برای موضوع افسردگی
تدوین اولیه «درماندگی آموخته شده»، نمی توانست نتایج مختلف عدم قابلیت کنترل را در مورد انسان توجیه کند.این موضوع به تدوین مجدد الگوی درماندگی آموخته شده انجامید. به استناد الگوی جدید، وقتی انسان ها خود را درمانده ببینند، خواهند پرسید که چرا درمانده شده اند و این چراها را در قالب اسنادهای علَی (سبک تبیینی) توضیح می دهند (پروین و جان، ۲۰۰۱، ترجمه ی جوادی و کدیور، ۱۳۹۲).
هر یک از ما، در نسبت داده به امور به علل مختلف دارای عادت های خاصی هستیم. مجموع این خصلت ها «سبک تبیین» ما را به وجود می آورد. افراد در تبیین این که چرا هر رویداد خوب یا بد، برای او اتفاق می افتد، از سه بعد استفاده می کند: تداوم[۸۰]، فراگیر بودن[۸۱] و شخصی سازی[۸۲].
تداوم: «گاهی» در برابر «همیشه»: افرادی که به آسانی مایوس می شوند معتقدند علل رویدادهای ناگوار پایدار است و همیشه حضور دارد. کسانی که در برابر درماندگی مقاومت می کنند، معتقدند که علل رویدادهای ناگوار، حضوری گذرا دارند.
فراگیری «خاص» در برابر «عام»: تداوم به بعد زمان و فراگیری به بعد مکان مربوط است. کسانی که برا ی شکست های خود تبیینی عام دارند، با ناکامی در یک زمینه، از همه چیز دست می کشند. کسانی که تبیینی خاص برای آن دارند، شاید در بخشی از زندگی خود درمانده شوند، ولی در بخش های دیگر آن مصممانه پیش می روند.
شخصی سازی: « درونی»[۸۳] در برابر « بیرونی[۸۴]»: وقتی حوادث ناگوار رخ می دهند، ما می توانیم خود را ملاقات کنیم (درونی سازی) یا آن که دیگران یا شرایط را مقصر بدانیم (بیرونی سازی). کسانی که به هنگام شکست، خود را سرزنش می کنند، عزت نفس پایینی پیدا می کنند. (سلیگمن، ۲۰۰۶، ترجمه ی داور پناه و محمدی، ۱۳۹۱).
۲-۳) پایه های عصبی- زیستی خوش بینی
در مورد عصب زیست شناختی خوش بینی پژوهش اندکی انجام شده است. با این حال یافته های عصب زیست شناختی در سه زمینه قابل توجه اند: ۱- بد بینی، افسردگی و اضطراب؛ ۲- رفتار خوش بینانه ی هدفمند و برانگیزنده[۸۵]؛ و ۳- رفتار عاطفی خوش بینانه.
۲-۳-۱) عصب زیست شناسی بد بینی
بدبینی مشخصه ی کلیدی افسردگی و اضطراب است، بنابراین عصب زیست شناختی این اختلالات نقطه ی شروع فهم هم بسته های زیشت شناختی خوش بینی و امید را فراهم می سازد. افسردگی و اضطراب با عملکرد نابهنجاردر دستگاه لیمبیک (به ویژه آمیگدالا) و دستگاه پارالیمبیک و قشر پیش پیشانی جانبی ارتباط دارد. افسردگی با کمبود برخی انتقال دهنده های عصبی (به ویژه سروتونین و نورآدرنالین) یا کاهش درکار آمدی دستگاه هایی در مغز که در جلوگیری و یا ایجاد افسردگی دخیل اند، ارتباط دارد. اضطراب با پیوند نابهنجار گابا آمینو بیو تریک اسید (GABA) ارتباط دارد (همان منبع). وقتی که انگیختگی به سطح معینی برسد گابا معمولا با صورت خودکار رها می شود سپس گیرنده های گابا به نورون های تهییج شده می چسبند و تجربه ی اضطراب را ایجاد می کند ( لیدل[۸۶]، ۲۰۰۱،به نقل از کار، ۲۰۰۴، ترجمه ی پاشاشریفی و نجفی زند، ۱۳۸۵).
۲-۳-۲) عصب زیست شناختی رفتار هدفمند خوش بینانه
جفری گری[۸۷] پیشنهاد کرده است که مقدار زیادی از رفتار هدفمند را دو مرکز کنترل متعارض در دستگاه عصبی مرکزی اداره می کند (گری و پیکرینگ[۸۸]، ۱۹۹۹). این ها سامانه ی فعال سازی رفتاری[۸۹](BAS) و سامانه ی بازداری رفتاری[۹۰] (BIS) هستند. BAS به عنوان سامانه ای است که به ویژه به پاداش و تقویت ها و BIS به عنوان سامانه ای که به ویژه به تنبیه پاسخ می دهد مفهوم سازی شده اند. BAS که به احتمال برای رفتار خوش بینانه اهمیت خاصی دارد توسط گذرگاه های دوپامینی مزولیمبیکی و مزو کورتیکی پشت بندی می شوند.
دیپو[۹۱] (۱۹۹۶، به نقل از کار، ۲۰۰۴، ترجمه ی پاشاشریفی و نجفی زند، ۱۳۸۵) نشان داده است که سامانه آسان سازی رفتاری[۹۲] (BFS) که با نشانه های پاداش فعال می شود، مقدار زیادی از داده های مربوط به جست و جوی مشوق را در مورد انسان و حیوان تبیین می کند. BFS رفتار و فعالیت های برانگیزنده یا هدفمند مرتبط با تامین غذا، شریک جنسی و مکان آشیانه سازی، و جست وجوی سایر هدف ها و پاداش های مهم را کنترل می کند. در مدل صفات شخصیتی، BFS تقریبا با برون گرایی آیزنک یا عاطفی بودن مثبت (واتسون و تلگن، ۱۹۸۵) منطبق است. BFS احتمال دارد با خوش بینی مرتبط باشد (کار، ۲۰۰۴، ترجمه ی پاشاشریفی و نجفی زند، ۱۳۸۵).
۲-۴) تاریخچه شخصیت
۲-۴-۱) اهمیت موضوع شخصیت
درک مسأله ی «شخصیت» هدف نهایی و پیچیده ترین دستاورد روان شناسی است. شخصیت به یک معنا تمام روان شناسی را در برمی گیرد. هیچ آزمایشی در روان شناسی وجود ندارد که در شناساندن شخصیت سهیم نباشد. تذکر این نکته به هیچ وجه به معنای جزئی پنداشتن زمینه های دیگر روان شناسی، و بنا کردن شخصیت به منزله ی رشته ی رهنمود دهنده نیست، بلکه در حکم برجسته ساختن این نکته است که هر کس به بررسی شخصیت می پردازد نباید از قلمروهای دیگر روان شناسی ناآگاه باشد (مای لی[۹۳]، ۲۰۰۸؛ ترجمه ی منصور، ۱۳۸۷).
شخصیت، محور اساسی بحث در زمینه هایی مانند یادگیری، انگیزه، ادراک، عواطف و احساسات و هوش، و مواردی از این قبیل است. به عبارتی موارد فوق الذکر اجزای تشکیل دهنده ی شخصیت به حساب می آیند. بنابراین، حتی مطالعه ی بیماری های روانی و به خصوص بیماری های روان کنشی[۹۴]– را که بنا به دیدگاه روان شناسان، شامل اکثر پسیکوزها مانند اسکیزوفرنیا، پسیکوزهای عاطفی، تمام نوروزها و تمام اختلالات شخصیتی و منشی، رفتارهای ضد اجتماعی، اعتیادها و انحرافات می شود- را می توان جز امراض شخصیت دانست. به عبارت دیگر، شخصیت همانند ظرفی است که تمام پدیده ها و فرایندهای روان شناختی در آن قرار دارد (شاملو، ۱۳۹۰)
تصویر درباره جامعه شناسی و علوم اجتماعی
۲-۴-۲) تعریف شخصیت
صاحب نظران حوزه ی شخصیت وروان شناسی از کلمه ی شخصیت تعاریف گوناگونی ارائه کرده اند. از نظر ریشه ای، گفته شده است که کلمه ی شخصیت برای معادل کلمه ی personality یا personalitie فرانسه است در حقیقت از ریشه ی لاتین persona گرفته شده که به معنی نقاب یا ماسکی بود که در یونان و روم قدیم بازیگرات تئاتر بر چهره می گذاشتند. این تعبیر تلویحا اشاره به این مطلب دارد که شخصیت هر کسی ماسکی است که بر چهره می زند تا وجه تمایز او از دیگران باشد (کریمی، ۱۳۸۵). بنابراین مفهوم اصلی و اولیه ی شخصیت، تصویری ظاهری و اجتماعی است که براساس نقشی که فرد در جامعه بازی می کند قرار دارد. در زمان ما و دیدگاه عامه، هم چنان این مفهوم از شخصیت به جای مفهوم کلی آن به کار برده می شود. از این لحاظ، شخصیت معادل با شهرت، حیثیت اجتماعی، خصوصیات پسندیده ی جسمی و روانی، سنگینی و متانت، خوش رویی و بسیاری صفات مطلوب اجتماعی دیگر به کار می رود، چنان که می گوییم: «او آدم با شخصیتی است» (شاملو، ۱۳۹۰).البته این برداشت سطحی از شخصیت تعریف معقولی نیست، وقتی روان شناسان اصطلاح شخصیت را به کار می برند، منظورشان چیزی بیش از نقشی است که بازی می کنند.
به دلیل این که نظریه پردازان شخصیت از تجارب سبک زندگی و محل زندگی متفاوتی داشته اند، لذا دیدگاه متفاوتی از شخصیت دارند. به همین دلیل بین آن ها وحدت نظر وجود ندارد (شیر افکن، ۱۳۹۱) و هر نظریه پرداز تعریف خاص خود را از شخصیت دارد. در زمینه ی متعدد بودن تعریف شخصیت، ربر[۹۵] معتقد است که به جای تکرار بیهوده ی گفته های بعضی از صاحب نظران در زمینه ی متعدد بون شخصیت، بهتر است آن را برحسب دیدگاه های نظریه های مختلف شخصیت مشخص کنیم (کریمی، ۱۳۸۵). این رویکرد از همه بهتر است، زیرا معنی این اصطلاح از دید هر صاحب نظری از سوگیری های نظری و از ابزارهای تجربی که در ارزشیابی و آزمودن نظریه ی او به کار می رود، رنگ می گیرد (کریمی، ۱۳۸۵). بنابراین برای درک بهتر مفهوم شخصیت چند جهت گیری عمده را عرضه می شود.

نظریه های روان پویایی یایی و روان تحلیل گری[۹۶]

اول-رفع ابهام و اجمال در حکم
چنان‌چه در مفاد رأی صادره، ابهام و اجمال و یا تعارض و تناقض وجود داشته باشد به طوری که اجرای دادنامه را با شک و تردید و یا سوءتفاهم مواجه نماید، رفع ابهام و اجمال و تعارض با دادگاه صادر کننده حکم است. مطابق ماده 285 قانون آئین دادرسی کیفری دادگاه‌های عمومی و انقلاب، «رفع ابهام و اجمال از حکم بر عهده دادگاه صادرکننده حکم است».

پایان نامه

بنابراین در هر مورد که در حکم صادره ابهام و اجمالی وجود داشته باشد، قاضی مجری حکم، مراتب را صورت مجلس نموده و دستور می‌دهد پرونده جهت رفع ابهام و اجمال به دادگاه صادرکننده حکم ارسال شود.
دوم- تصحیح و رفع اشتباهات قلمی رأی
در قانون آیین دادرسی کیفری سابق، حکم قضیه پیش بینی و مشخص نشده بود. در قانون آیین دادرسی کیفری دادگاه عمومی و انقلاب مصوب 1378، حکم قضیه به صورت ناقص و صرفاً در مواردی که پرونده به دادگاه تجدیدنظر ارسال می‌شود، پیش‌بینی گردیده و در خصوص مواردی که پرونده به دادگاه تجدید نظر ارسال نمی‌شود ساکت است.
به نظر می‌رسد در هر مورد که در دادنامه صادره اشتباه قلمی صورت گرفته باشد، مراتب توسط قاضی اجرای احکام در صورت مجلس اجرایی درج و پرونده جهت رفع اشتباه و تصحیح دادنامه به دادگاه صادرکننده رأی ارسال می‌شود.

فوریت اجرای احکام کیفری
برخلاف احکام حقوقی که اجرای آن منوط به درخواست محکومٌ له است و تا ذینفع درخواست نکند حکم اجرا نمی‌شود، احکام کیفری به محض اینکه قابل اجرا شد، باید فوراً به موقع اجرا گذاشته شود و اجرای آن موکول به درخواست کسی نیست، مگر در مورد احکام مربوط به قصاص و دیات که اجرای آن منوط به درخواست شاکی خصوصی و مجنی علیه و نیز انقضای مهلت‌های مقرر قانونی است[7]. بنابراین به محض اینکه حکم کیفری لازم‌الاجرا گردید، دادگاه باید دستور اجرای آن را صادر و پرونده به واحد اجرای احکام کیفری ارسال و با قید فوریت توسط قاضی اجرای احکام مورد مطالعه و بررسی و در صورت ابلاغ رای به طرفین و فقدان ایراد و اشکال بیّن قانونی و شرعی، کیفر یا کیفرهای مورد حکم استخراج و فوراً به موقع اجرا گذاشته شود. معطل نگه داشتن پرونده در دفتر اجرای احکام و عدم شروع عملیات اجرایی فاقد وجاهت قانونی است. پرونده کیفری به محض ارجاع به شعبه اجرای احکام باید ثبت کلاسه اجرایی شود و به نظر قاضی اجرای احکام برسد.
پس از شروع به عملیات اجرایی، اجرای حکم به هیچ وجه متوقف نخواهد شد. هیچ مقامی حق صدور دستور توقف اجرای حکم را ندارد مگر خود دادگاه صادر کننده و یا شعبه تشخیص دیوان، آن هم فقط در حدود مقررات قانونی، ماده 283 قانون آیین دادرسی کیفری دادگاه‌های عمومی و انقلاب مقرر نموده است: «عملیات اجرایی حکم پس از صدور دستور دادگاه شروع و به هیچ وجه متوقف نمی‌شود مگر در مواردی دادگاه صادر کننده حکم در حدود مقررات دستور توقف اجرای حکم را صادر نماید».

ادغام محکومیت‌های متعدد
قاضی اجرای حکم به محض اطلاع از محکومیت‌های متعدد با تنظیم صورت مجلس اجرای و ذکر مشخصات و خلاصه‌ای از تمام دادنامه‌های صادره و پرونده تجمیعی را به مرجع مربوطه ارسال می کند تا مرجع صالح مطابق مقررات قانونی نسبت به نقض احکام صادره و صدور حکم واحد ادغام نماید.[8]
طبق ماده 184 قانون آیین دادرسی کیفری دادگاه‌های عمومی و انقلاب که مقرر نموده است: «هرگاه پس از صدور حكم، معلوم گردد محکوم علیه دارای محكومیت‌های قطعی دیگری بوده كه مشمول مقررات تعدد جرم می‌باشند و در میزان مجازات قابل اجرا مؤثر است به شرح زیر اقدام می‌گردد:
الف- هر گاه احكام صادره از دادگاه‌های بدوی به لحاظ عدم تجدید نظرخواهی قطعی شده باشد پرونده به ‌آخرین شعبه دادگاه بدوی صادركننده حكم ارسال تا پس از نقض كلیه احكام با رعایت مقررات مربوط به تعدد جرم حكم واحد صادر نماید.
ب- در صورتی که حداقل یكی از احكام در دادگاه تجدید نظر استان صادر شده باشد پرونده‌ها به دادگاه تجدیدنظر استان ارسال تا پس از نقض كلیه احكام با رعایت مقررات مربوط به تعدد جرم حكم واحد صادر نماید.
ج- در صورتی که حداقل یكی از احكام در دیوان عالی كشور مورد تأیید قرار گرفته باشد، پرونده‌ها اعم از اینكه در دادگاه بدوی یا تجدید نظر باشد به دیوان عالی كشور ارسال می‌گردد تا احكام را نقض و جهت صدور حكم واحد به دادگاه بدوی صادركننده آخرین حكم ارجاع كند.»

ترتیب اجرای مجازات‌های متعدد
چنانچه متهم به لحاظ ارتکاب جرایم متعدد از انواع مختلف و یا ارتکاب جرم واحدی که مستلزم چند نوع مجازات است، به تحمل مجازات‌های مختلف محکوم شده باشد، به طور کلی دو اصل را در این باره باید مورد توجه قرار داد:
اصل اول- همه مجازات‌ها باید اجرا شود و اجرای هر مجازات زمینه اجرای مجازات دیگر را از بین نبرد.
اصل دوم- احکام کیفری قطعی و مجازات‌ها فوراً باید به موقع اجرا گذاشته شوند و تأخیر در اجرای مجازات‌ها جایز نیست.
در اجرای مجازات‌های متعدد و مختلف باید به گونه‌ای عمل شود که این دو اصل رعایت شود.
بخش سوم – مروری بر سابقه پرداخت دیه از بیت‌المال
اولین بار قانون دیات در سال 1362 به همت و معاضدت شماری از فقها از جمله شهید دكتر بهشتی و عده‌ای از حقوق‌دانان تدوین و تصویب گردید و از ابتد

برای دانلود متن کامل پایان نامه به سایت tinoz.ir مراجعه کنید.
ای سال 1363 به مورد اجرا گذاشته شد.
پرداخت دیه از بیت‌المال از سال 1363 تا اواخر سال 1379 به عهده قوه قضائیه بود، ولی در اواخر سال 1379 این مسئولیت به وزارت دادگستری سپرده شد و این امر از طرف اداره کل امور مالی دادگستری قابل پرداخت شد (مدنی کرمانی،66،1385).
از همان ابتدا مشكلات حل نشده قبلی در اولویت كاری قرار گرفت و با بهره گرفتن از تمام ظرفیت برای حل آن‌ ها اقدام گردید، مشكلاتی مانند كسری اعتبارات دیه برای هزاران پرونده جریانی از یک طرف و عدم اجرای بخشنامه شماره 12941/78/1 مورخ 8/12/78 ریاست محترم قوه قضائیه از طرف دیگر…، تا روی كار آمدن دولت نهم این مشكلات همچنان به قوت خود باقی بود، تا اینكه در اواخر سال 1384 با تصویب تأمین اعتبار متمم بودجه برای پرونده‌های دیه به مبلغ 300 میلیارد ریال اولین قدم جدی برای مشكلات موجود برداشته شد. با بهره گرفتن از این بودجه در طی یک ماه 2400 فقره پرونده دیه مختومه گردیده كه در زمان خود بی‌سابقه بود.
قدم اساسی بعدی در مشكلات امور دیه در سال 1385 به وقوع پیوست. در این سال با عنایت به گشایش اعتباری نسبی ملاك محاسبه و پرداخت دیه از قطعیت دادنامه بر مبنای یوم‌الاداء مطابق بخشنامه ریاست محترم قوه قضائیه تغییر یافت، با این تصمیم بسیاری از مشكلات حل و باعث خوشحالی مردم و مسئولین دادگستری سراسر كشور گردید.
همچنین در سال 1385 ضمن دعوت از معاونین محترم اداری و مالی دادگستری سراسر كشور در مورخ 4/5/1385 اجرای شیوه‌نامه پرداخت دیه مورد تصویب قرار گرفت و در 1/7/1385 به مورد اجرا گذاشته شد. طبق شیوه‌نامه فوق دوایر اجرای احكام ابتدا مطابق فرم‌های از پیش تعیین شده با معاون اداری و مالی استان مكاتبه می‌نمایند، سپس در پایان هر ماه پرونده‌های مذكور از طریق معاونین اداری و مالی به وزارت دادگستری ارسال می‌گردد. با تعیین مسئولین امور دیه زیر نظر معاونین اداری و مالی هر استان مشكلات مراجعه كنندگان در همان استان مورد رسیدگی قرار می‌گیرد و حتی‌الامکان از مراجعه مستقیم آن‌ ها به مركز (با توجه به مشكلات موجود برای عزیمت به كلان شهر تهران) جلوگیری می‌شود.
در سال مذكور اقدامات وسیعی جهت تصویب و تأمین اعتبار بودجه مورد نیاز پرونده‌های دیه صورت پذیرفت از جمله تهیه فیلم مستندی از مشكلات اولیای ‌دم با تصویر كشیدن زندگی سخت و فلاكت بار بعضی از افراد مصدوم و مصاحبه به اولیای ‌دم مقتولین و ارائه آن به مسئولین وقت سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی كشور و نمایندگان محترم مجلس شورای اسلامی بر آن داشت تا تصمیمی جدی در این خصوص ارائه دهند.
در سال 1386 با توجه به افزایش پرونده‌های ورودی و پرداخت‌های دیه توسط وزارت دادگستری، نیاز به برنامه كامپیوتری مناسب احساس می‌گردید كه پس از طرح موضوع با شركت‌های مختلف و انتخاب شركت مورد نظر نسبت به تهیه نرم‌افزار جدید اقدام گردید كه هر روز با توجه به نیازهای موجود قابلیت‌های آن در حال افزایش است، به طوری که در حال حاضر هر لحظه آمار و اطلاعات مورد نیاز در دسترس می‌باشد.
همچنین با توجه به این که بیش از 50 درصد پرونده‌های موجود دیه در وزارت دادگستری مربوط به حوادث و سوانح رانندگی می‌باشد با طرح و پیشنهاد و پیگیری وزارت دادگستری مصوبه شماره 183213/ت 448 هـ مورخ 13/11/1386 هیئت محترم دولت مبنی بر پرداخت معادل دو هزار فقره دیه كامل مرد مسلمان به قربانیان سوانح رانندگی پس از معرفی وزارت دادگستری، از سوی صندوق تأمین خسارت‌های بدنی به تصویب رسید كه در سال 86 و 87 صندوق مذكور به شرح جدول ذیل نسبت به پرداخت دیه مقتولین و مصدومین اقدام نموده كه پیگیری برای اجرای كامل مصوبه مزبور ادامه دارد.
جدول پرداخت دیه مقتولین و مصدومین در سال 86 و 87

سال تعداد نفر مبلغ(ریال) معادل دیه كامل
1386 999 248.037.663.749 708
1387 870 273.074.214.916 682
جمع كل 1869 521.111.878.665 1390
مأخذ: سایت وزارت دادگستری
در سال 1387 با توجه به ورود پرونده‌های جدید در سال جاری این وزارت از محل ردیف 108015 برنامه 30429 نسبت به پرداخت 1.409 نفر از مقتولین و مصدومین به مبلغ 332.516.000.000 ریال اقدام نمود.
همچنین در سال 1388 با توجه به افزایش پرونده‌های تصادفی مشمول ماده 10 قانون بیمه اجباری شخص ثالث، با پیشنهاد و پیگیری وزارت دادگستری مصوبه شماره 169306/ت 41423 هـ مورخ 20/9/1387 مبنی بر پرداخت دیه معادل دو هزار فقره دیه كامل مرد مسلمان از سوی صندوق تأمین خسارت‌های بدنی بیمه مركزی ایران پس از معرفی پرونده‌های مورد نظر از سوی وزارت دادگستری به تصویب هیئت دولت رسید كه در همین راستا وزارت دادگستری تعداد 2051 نفر به مبلغ 598.841.871.083 ریال به صندوق مذكور معرفی نموده كه در حال بررسی و پرداخت دیه آن‌ ها می‌باشد.