دُرّه الْبِیْضَـــاء آیِیِــــن وَ قِلَـــم

 

 

 

 

مِصَـداقِ مَعنَـایِ حُــــدُوث ژَ قِــدَم

 

 

۱) ترجمه بیت: آیین معرفت و خداشناسی را با قلم مروارید سفید و زیبا نوشتن، همان معنای حادث و قدیم است.
۲) شرح مفاهیم عرفانی: قلم با قدم: کلمه قافیه است، اشاره به معجزه حضرت موسی ید بیضاء آیه (۲۲)سوره طه: (وَاضْمُمْ یَدَکَ إِلَى جَنَاحِکَ تَخْرُجْ بَیْضَاء مِنْ غَیْرِ سُوءٍ آیَهً أُخْرَى) و آیه (۱)سوره مبارک قلم: (ن وَالْقَلَمِ وَمَا یَسْطُرُونَ) آیه (۴) سوره العلق: (اَلذّی عَلَّمَ بِالْقِلَم) آن خدایی بشررا علم نوشتن بقلم آموخت. «حادث و قدیم: تضاد، شاید به وجود لوح و قلم بتوان اشارهای هم به حدیث قدسی داشته باشد: «عَنْ جَبْرَئِیلٍ عَنْ مِیکائِیلٍ عَنْ اِسْرافِیلِ عَنِ الْلّوْحِ عَنِ الْقَلَمِ عَنِ اللهِ تَعالی قَالَ: وِلایَهُ عَلِیِّ بْنِ اَبِی طَالِبٍ حِصْنی مَنْ دَخَلَهُ إَمِنَ ناری»». (کلیّات احادیث قدسی، ۱۳۸۴: ۵۱۶)

 

 

 

 

 

 

 

 

 

چُــوْن حَــق ژَرَسُـولْ مِیـلِ بُـرُوزکِـرد تَـا آشْـکَـار کِی ذَات بِیْنَــا وَ فــَرد

۱) ترجمه بیت: چون که به دستور خداوند دین مبین اسلام بر پیامبر نازل شد و پیامبرآن را آشکار نمودند، تا به ذات یگانه ی حق مردم را آشکار آگاه نماید.
۲) نکات بلاغی: کَرد و فَرد: کلمه قافیه است، واج آرایی (ر، و)، اشاره به آیه(۱۵)سوره مبارک آل عمران: (اَللّهُ بَصِیرٌ بِالْعِبَادِ) آیه(۱۱) سوره مبارک الشوری: (وَهُوَ السَّمِیعُ البَصِیرُ).
۳) شرح مفاهیم عرفانی: حق: «راست درست کردن، یقین نمودن، درمعنی عرفانی حق ذات خداوند است و آنچه خدا بر خود واجب کرده است حق گویند».(سجادی، ۱۳۸۹: ۳۲۲)، «حق: مرادشان از حقّ خداوند باشد، از آنچه این نامی است از اسماء الله؛ سوره النور آیه(۲۵): (أَنَّ اللَّهَ هُوَ الْحَقُّ الْمُبِینُ)» (هجویری، ۱۳۸۹: ۵۶۰)، «ذات: صاحب، مالک، خداوند و عارفان، ذات را بر خداوند اطلاق میکنند زیرا مرتبهی احدیت، ذاتی است. اسم و نعت وصفت، معالم ذاتند، چنان که قادر بودن اسمی از اسماء ذات است». (همان، ۱۳۸۹: ۴۰۱)، دربحث نبوت، ولایت و مکتبهای فلسفی میبینیم که عارف توانای لک چگونه بحث را با بهره گرفتن از تاکیدات قرآن و روایات به شکلی قابل درک و فهم برای عموم بیان میکند. این کار او حاکی از وجود اطلاع و آگاهی این دانشمند عارف برکتب عرفانی آثار عرفایی چون عطار و مولانا است، ملاپریشان به اشعار مولانا دیدی تعمقی داشته است، و این دلیلی به وجود حکیم بودن وی است، ملا تا جایی تحت تأثیرمولانا بوده است که حلقه ی بندگی واطاعت شیخ واستاد را درگوش کرده است. انسان هرچند دارای استعداد و قابلیت باشد احتیاج به استاد دارد، چه بسا استعداد هایی که استاد به پای شاگرد نمیرسد، وکسی که ازکاملی لاف میزند تا ابد در نقص خواهد ماند. (ر. ک، همایی جلال الدین، ۱۳۶۶: ۶۵۱)، انسان کامل بتوالی و پشت سرهم در هرعصر و زمانی وجود دارند، خواه به مظهر نبوت چنان که پیش ازعهد خاتمیت بوده، وخواه بصورت امامت، و ولایت وخلافت که پس از انقطاع دوره نبوت تشریعی، در هر زمان به شکل و شمایلی خاص ظهور میکنند. وهیچ وقت عالم از وجود این طایفه وارسته وکامل خالی نمیشود. مولوی بیان میدارد انسان عارف و وارسته را می توان نبی عصر خویش خواند همانند پیامبری میان قوم خویش باشد، در زمان ما هم این برگزیدگان کم نیستند ولیکن شناخت آنها کار ساده ای نیست. (ر. ک، همایی جلال الدین، ۱۳۶۶: ۸۲۸-۸۲۹).

 

برای دانلود متن کامل پایان نامه به سایت tinoz.ir مراجعه کنید.

۴-۲-۲- چهارده معصوم

 

 

 

 

 

 

 

 

 

دَس وَ دَامــــان وَلایِ آل یَـــاسیــن تــا ژَ فِــیضِ شَــان نَفْسِتْ بِنَـــاسیـن

۱) ترجمه بیت: دست به دامان ولایت چهارده معصوم علیهم السلام بزنید تا از فیض و بخشش چهارده معصوم وجود ونفس خود را بشناسی.
۲) نکات بلاغی: یَاسین با نَاسین: کلمه قافیه و جناس مضارع است، دَس وَ دامَان: کنایه از التماس کردن، دخیل گرفتن، وَلاَی: ولایت، رهبری، آل یاسین: اهل بیت رسول الله، نَفْسِت بِنَاسین: تا وجود خودت را بشناسی، واج آرایی: (س، الف، ی، ن).
۳) شرح مفاهیم عرفانی: آل یاسین اصطلاحی برگرفته از آیه ای که یک بار در قرآن مجید به کار رفته است، سوره مبارک صافات آیه(۱۳۰): ( سَلَامٌ عَلَى إِلْ یَاسِینَ)، آل یاسین مرکب از دو واژه ی(آل و یاسین) است. طبرسی یاسین را نام حضرت محمّد(ص) و آل یاسین را خاندان پیامبر(ص) دانسته است. از حضرت علی (ع) با اسنادش نقل شده است، که فرمودند: در آیه(۱۳۰)سوره صافات: (سَلَامٌ عَلَى إِلْ یَاسِینَ﴾ «یاسین، محمّد(ص) و ما آل یاسین هستیم. (ر.ک. رفیعی۲/۱۳۷۰:۱۸۳)

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

با شریف آن کرد مرد مُلْتَجی که کند با آل یاسین خارجی
تا چه کین دارند دایم دیو و غوُل چون یزید و شمر با آل رسول ؟
(مثنوی۲/۲۲۰۸و۲۲۰۹)

فیض: عطا وبخشش، در معنی عرفانی القاء مطلبی بر دل که از طریق الهام و کسب صورت می گیرد، و هرگاه فعل فاعل بدون عوض باشد و همیشگی و هدفی و مقصودی نداشته باشد فیض گویند. فیض که از دیدگاه عرفا به اقدس ومقدس تقسیم می شود. (ر.ک، فتح الهی و سپه وندی، ۱۳۸۷: ۱۷۳)، نَفس: آسایش دادن دل به لطایف غیب است صاحب نفس باریکتر از صاحب احوال است، صاحب وقت مبتدی است و صاحب نفس منتهی و صاحب احوال در میانه آن دو قرار دارد. صاحب احوال واسطه است و انفاس پایان درجه ومرتبه اصحاب دل باشد، و احوال خداوندان روح و انفاس را اهل سرّ میباشند، در نتیجه بالاترین عبادت ها شمردن نفس برای خداوند باشد. خداوند دل را به خاطر جایگاه خویش ساخت وتعبیه نمود و دل معدن معرفت حق است. (ر.ک، قشیری، ۱۳۸۳: ۱۲۷-۱۲۸)، امام حسین به یارانش میفرمایند: هدف خداوند از خلقت بشر معرفت و شناخت خودش بوده است، تا وی را ستایش و از غیر خود بینیازشان گرداند و در پاسخ فردی که از وی سؤال کرد. منظور از معرفت خدا چیست؟ امام جواب داد هرگاه به امام واجب الاطاعه شناخت پیدا کردی. و حضرت علی (ع) در این مورد بیان میدارد: سلام بر امامی که نَفس خداست و سنتها به او وابسته است، و امام چشم خداست وکسی که به امام معرفت یابد به کمال میرسد. (ر. ک، فروزانفر، ۱۳۹۰: ۲۹)، نَفس: لفظ نفسُ الشیء بیشتر باطن و ذات چیزی منظور است و آن نفس ناطق بشری است این نفس نفسی بوقلمونی است، هر لحظه بت عیار به رنگی درآید، هاروت وجود است و هر لحظه نقشی به دریا زند بتی بیش نیست. اگر به او بنگری تفکر خیر عبادت است وگر نه نگریستن به او شرک ومانع عروج، بهترین لذت قهر وی است، وگر نه این گبر هاروتی تو را میبلعد. حضرت پیامبر (ص) می فرمایند: «أَعْدَی عَدُوُّکَ نَفْسُکَ ألْتّی بَینِ جَنْبَیْکَ »، برابر فرموده حضرت علی (ع) تأیید فرموده فرستاده حضرت حق میباشد: «لا عَدُوَّ اَعْدی عَلَی ألْمَرْءِ مِنْ نَفْسِهِ». (ر. ک، نیکلسن، ر، ا، ۱۳۷۲: ۱۱۸ – ۱۱۹)، یاسین: یاسین کنایه از مراتب جامعه وحقیقت محمّدیه میباشد، در قرآن هدف از وجود حروف مقطعه بیان اسرار و رموز و اسرار الهی است و همچنین اسم سی و ششمین سوره کلام وحی است. و از احادیث معروف حضرت خاتم است که می فرماید: « إِنَّ لِکُلِّ شَیءٍ قَلْبَاً وَ قَلْبُ ألْقُرآنِ یَاسین » قلب منبع روح است که موجب پایداری جسم است، و حقیقت محمّدیه به مانند روح عالم است که می فرمایند: « لَوْلاکَ لَما خَلَقْتُ الاَفلاک » هرلحظه یاسین که قلب قرآن است حامل اسراری از حقیقت محمّدیه وجامعه که در حروف کلمات قرآنی تعبیه شده است. حق تعالی می فرماید: اگر تو نبودی افلاک را خلق نمی کردم، در حدیث نبوی بین گردیده است که: « لَولا مُحَمَّدٌ (ص) مَا خَلَقْتُ الْدُنْیَا وَ ألْآخِرَهَ وَ لا ألْسَّمواتِ وَ ألْاَرْضَ وَ ألْعَرَشَ وَ لَا ألْکُرسِیَّ وَ لَا ألْلُوحَ وَ لَا ألْقَلَمَ وَ لَا ألْجَنَّهَ وَ لَا ألْنَّارَ وَ لَوْ لَا مَحَمَّدُ مَا خَلَقْتُکَ یَا آدَمُ » وجمیع حروف مقطعه در سوره یسین آیه(۵۸) در حرف سین جمع گردیده است. (سَلَامٌ قَوْلًا مِن رَّبٍّ رَّحِیمٍ) آشکار است. ولای: ولایت حفظ و مراقبت حق را گویند، که بنده را از هر چه منافی قرب است نگاه دارد. اشاره به آیه ۵۵سوره مائده: (إِنَّمَا وَلِیُّکُمُ اللّهُ وَرَسُولُهُ وَالَّذِینَ آمَنُواْ الَّذِینَ یُقِیمُونَ الصَّلاَهَ وَیُؤْتُونَ الزَّکَاهَ وَهُمْ رَاکِعُونَ).(ر.ک، سلیمانی، ۱۳۹۰ : ۲۷۹و۲۸۶)

 

 

 

 

 

 

 

 

 

مَــاهِ چَهَـــاردَه بَــدرِفُــرُوغَــن سَـــال چَهَــاردَه سِـــنِ بُــلُـوْغَـن

۱) ترجمه بیت: ماه درشب چهاردهم کامل و روشن است همان طوری که ماه درشب چهارده درخشان و درخششی کامل دارد و نورانی است، سن چهارده سالگی هم سن رشد و بلوغ است.
۲) نکات بلاغی: فُرُوغَن با بُلُوْغن: کلمه قافیه است و جناس، بین ماه، سال و سن: مراعات النظیر است، چهارده: تکرار و تصدیر است، واج آرایی (الف، ه، ر).
۳) شرح مفاهیم عرفانی: بلوغ: بالغ شدن رسیدن درمعنی عرفانی یعنی مرتبه کمال و رسیدن است. نسفی گوید: هر آنچه که در دنیا هست نهایت وغایتی دارد شروع وپایانی دارد، و نهایت هر چیزی حرّیت آن است. سیر معنوی در ملک وملکوت این است که روح رشد می کند و کمال مییابد، تا به اوّل خود رسد و در نهایت در خدا فانی می گردد که نهایت حریت و آزادگی است. (ر. ک، سجادی، ۱۳۸۹: ۲۰۲)

 

 

 

 

 

 

 

 

 

وَهَـــابْ جَوَاد طَـه وَجْـهَ اللّه کِــی متَّصِفَـن وَصَفَـاتَ اللّه

۱) ترجمه بیت: بخشنده و کریم و بزرگوار مشتاق حق و هادی خلق چهارده معصومند، چرا متصف به اوصاف الهی اند. (اوصاف خدایی ستوده شده است برای چهارده معصوم علیه السلام).

 

در گزارش نهای اجلاس منطقه ای یونسکو آمده است: دوره متوسطه عبارت است از دوره برزخ یا انتقالی میان آموزش پایه که عمومی و غیر تخصصی است و آموزش تخصصی تر در آموزش عالی (صافی، ۱۳۸۶).
آموزش ضمن خدمت:
آموزش ضمن خدمت از لحاظ سازمانی به آن نوع آموزشی اطلاق می شود که عموماٌ پس از استخدام فرد در سازمان صورت می پذیرد (فتحی واجارگاه،۱۳۹۰، ص۵)
اثربخشی:
پرایس[۶]اثربخشی را به عنوان درجه و میزان دسترسی به اهداف، تعریف می کند. کرک پاتریک[۷] معتقد است هر زمان یک سازمان قصد تعدیل نیرو دارد یا سیاست کوچک سازی را در پیش می گیرد ابتدا به دنبال واحدهایی می رود که با حذف آنان کم ترین ضرر ممکن به سازمان برسد، مثلا در بخش منابع انسانی واحدهایی همچون اداره امور کارکنان: حقوق دستمز، روابط عمومی و واحد آموزش وجود دارند. در برخی سازمان ها مدیر ارشد ممکن است چنین فکر کند که همه آنان به جز واحد آموزش برای سازمان ضروری هستند. در چنین زمانی است که میزان اثربخشی واحد آموزش مورد توجه واقع می شود (عباسیان و جنت، ۱۳۸۸).
۱-۶-۲٫ تعاریف عملیاتی:
فناوری اطلاعات وارتباطات:
نتیجه تصویری درباره فناوری اطلاعات
در این پژوهش منظور از فناوری اطلاعات و ارتباطات هر گونه استفاده معلم از سخت افزارها و نرم افزارهای کامپیوتری و الکترونیکی، مانند استفاده از رایانه، پایگاه داده ها و اینترنت می باشد که معلم با بهره گرفتن از آنها تعامل خود و دانش آموز را آسان می کند و آن را توسعه می بخشد.
دوره متوسطه:
در این پژوهش منظور از دوره متوسطه سال های اول، دوم و سوم شاخه های نظری کاردانش و فنی حرفه ای شهرستان ملایر می باشد.
آموزش ضمن خدمت:
آموزش ضمن خدمت در این پژوهش شامل دوره ی آموزشی است که از سوی سازمان آموزش و پرورش شهرستان ملایر، برای معلمان دوره متوسطه برگزار گردیده است.
اثربخشی:
در این پژوهش منظور از اثربخشی، آن چیزی است که توسط مدل کرک پاتریک براساس سطوح چهارگانه واکنش، دانش، رفتار و نتایج سنجیده می شود.
مدل کرک پاتریک:
الگوی چهار سطحی کرک پاتریک یک چارچوب عملی را برای دست اندرکاران آموزش به منظور ارزشیابی اثربخشی برنامه های آموزشی فراهم می کند. لذا در این پژوهش از این مدل به منظور بررسی اثربخشی دوره های آموزش ضمن خدمت فاوا برای معلمان دوره متوسطه شهرستان ملایر استفاده شده است.
فصل دوم:
مبانی نظری و پیشینه تحقیق
۲-۱٫ مقدمه:
در عصر حاظر که عصر تغییر از جامعه صنعتی به جامعه فرا صنعتی یا جامعه ی اطلاعاتی نامیده شده است، طبیعی است که اطلاعات، دانش و آگاهی به عنوان اساسی ترین دارایی ها برای انسان ها و جوامع بشری به حساب آید. رشد و گسترش فناوری اطلاعات در جامعه امروز به حدی سرعت گرفته است که میزان توجه به آن را به عنوان مهمترین شاخص توسعه یافتگی در نظر گرفته اند و معتقدند که عصر حاظر، دنیای متفاوتی خواهد بود که راهبری آن را فناوری اطلاعات بر عهده خواهد داشت. ویژگی مهمی که پدیده فناوری اطلاعات از آن برخوردار است این است که باعث می شود ارتباط انسان با انسان و همچنین انسان با محیط تسهیل شود و ارتقا یابد. فناوری اطلاعات به دلیل تحول پذیری و قدرت تاثیر فراوانی که در رشد آموزشی، فرهنگی، اقتصادی، امنیت ملی، جهانی شدن و تعدیل مشکلات اطلاع رسانی سنتی دارد، یکی از پویاترین و بحث انگیزترین رشته های علم و فناوری محسوب می شود(محمودی، ۱۳۸۶).
عکس مرتبط با اقتصاد
ظهور فناوری های نوین ارتباطی و اطلاعاتی تمام عرصه های زندگی بشری را تحت تاثیر قرار داده است. سرعت و قدرت نفوذ این فناوری ها برپیکره حیات اجتماعی به اندازه ای است که تمام ابعاد زندگی انسانی را متحول نموده است. ورود این فناوری به عرصه آموزش و پرورش استاندارد ها و ملاک های باسوادی را نیز دگرگون کرده است. به طوری که در دوره های قبلی کفایت داشتن در خواندن، نوشتن و حساب کردن، هدف و غایت آموزش و پرورش بود؛ ولی در عصر حاضر، آموزش و پروش با استفاده امکانات و ساز و کارهای متنوع، در پی پرورش افرادی است که اصطلاحا «باسواد اطلاعاتی» خوانده می شوند. چنین فردی قادر است، داده های مختلف را پردازش کند؛ مسائل متنوع و پیچیده را به طور خلاقانه حل نماید؛ در موقعت های لازم انتقاد کند و بالاخره با تغییرات سریع اجتماعی هماهنگ و همسو باشد (سراجی، ۱۳۸۳).
تصویر درباره جامعه شناسی و علوم اجتماعی
معلمان باید جهت اجرای یک برنامه پیشرفته فناوری اطلاعات و ارتباطات آمادگی کافی داشته باشد. در حقیقت عرضه ی هر گونه برنامه درسی جدید، مستلزم آمادگی دقیق، مدیریت، تخصیص منابع و حمایت مداوم است. در مورد یک برنامه درسی فناوری اطلاعات و ارتباطات حتی توجه بیشتری باید مبذول گردد (یونسکو، ۱۳۸۲).
سازمان ها برای رسیدن به اهدافشان نیازمند نیروهای کارامد و متبحر می باشند. دبستان، دبیرستان و دانشگاه، نظامی برای تربیت و آموزش دانش و معلوماتی است که افراد را برای ورود به اجتماع و خدمت موثر آماده می کند. ولی افرادی که به استخدام سازمان در می آیند، علاوه بر این معلومات به آموزش تخصصی و حرفه ای نیاز دارند تا دانش فنی و مهارت های لازم را برای انجام شایسته وظایف محول بدست آورند. این آموزش ها به کارکنان این امکان را می دهد تا در نیل به اهداف موفقیت بیشتری داشته و نقش خود به نحو موثری انجام دهند (سعادت، ۱۳۸۶).
در واقع می توان گفت که دانش فناوری اطلاعات و ارتباطات معلمان، آگاهی او از انواع فناوری های اطلاعاتی و ارتباطی، کارکردها، کاربردها و ارتباط آنها و مهارت فناوری اطلاعات و ارتباطات معلمان را قابلیت های عملیاتی او برای استفاده فناوری جهت بازیابی، ذخیره، مدیریت، یکپارچه سازی، ارزیابی و ایجاد ارتباط میان اطلاعات و دانش دانست. با توجه به توضیحات کذکور، معلمان باید درک عمیقی از مفاهیم فناوری ارتباط و اطلاعاتی داشته باشند. آنها باید بتوانند اجرای اصلی سخت افزاری و نرم افزارها و راهبردهای عیب زدایی در سیست های رایانه ای تسلط داشته باشند و بتوانند از دستگاه های رسانه ای دیجیتالی و روابط نرم افزای آنها استفاده کنند ( سبحانی نژاد و ملازهی، ۱۳۹۱)
لذا لزوم آموزش های ضمن خدمت در زمینه فناوری اطلاعات و ارتباطات در بخش آموزش و پرورش احساس می شود. در این میان ارزشیابی دوره های برگزار شده مقوله ای است که نیاید از آن غفلت کرد. و باید در صدد فهم این مسئله مهم برآمد که آیا واقعا تغییر معناداری در شیوه تفکر، عادات رفتاری، نگرش و نحوه انجام دادن وظایف شغل، توسط شرکت کنندگان در دوره آموزشی ایجاد شده است. لذا در این تحقیق، محقق سعی دارد تا با بهره گرفتن از چهار سطح الگوی ارزشیابی مدل کرک پاتریک به بررسی اثربخشی آموزش های ضمن خدمت فاوا معلمان دوره متوسطه شهرستان ملایر پرداخته و در پایان راهکارهای برای استفاده مناسب از فناوری اطلاعات و ارتباطات برای معلمان دوره متوسطه ارائه دهد.
۲-۲٫ آموزش
تعاریف مختلفی از آموزش ذکر شده است که در ذیل به چند نمونه از آنها اشاره می کنیم:
الن گانیه[۸] آموزش را روند حل مساله می نامد که هدف از آن تسهیل یادگیری فراگیر است. او معلم را مسئول آموزش می داند که با اتخاذ تدابیر آموزشی و مدیریتی نقش خود را ایفا می کند (فردانش، ۱۳۸۵).
آموزش گاه به معنیinstruction است یعنی کلیه فعالیت های که به منظور ایجاد یادگیری در یادگیرنده از جانب معلم طرحریزی می شود و بین معلم و یک یا چند یادگیرنده به صورت کنش متقابل جریان می یابد. این تعریف در مورد آموزش کلاسی صدق می کند و انواع آموزش را دربر نمی گیرد (شریعتمداری، ۱۳۸۲).
آموزش کوشش های است که در جهت ارتقای سطح دانش و آگاهی مهارت های فنی و حرفه ای و شغلی و نیز ایجاد رفتار مطلوب در کارکنان سازمان به عمل می آید و آنان را آماده انجام وظایف و مسئولیت های شغلی خود می نماید (ابطحی، ۱۳۷۴).
به طور کلی آموزش در داخل سازمان ها به منظور بهبود و کسب مهارت های شغلی جدید، آماده شدن برای حرکت در مسیرهای شغلی مناسب و رفع نیازهای حرفه ای به کار می رود و تنها مفهوم کارآموزی، کارورزی یا تمرین عملی در زمینه بخصوص را در بر نمی گیرد، بلکه دامنه آن بقدری وسیع و گسترده می شود که از فراگیری یک حرفه و یا فن ساده شروع شده و با احاطه کامل بر علوم و فنون بسیار پیچیده، چگونگی رفتار و برخوردهای مناسب در مقابل مسائل انسانی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی کشیده می شود (عباسیان و جنت، ۱۳۸۸).
۲-۳٫ آموزش ضمن خدمت کارکنان:
همانند بسیاری دیگر از مفاهیمی که با قلمروهای پیچیده فعالت های انسانی سروکار دارند، آموزش ضمن خدمت نیز مفهومی بحث انگیز است که درباره آن توافق نظر وجود ندارد؛ به عبارت روشنتر در کشورهای مختلف با توجه به گستره آموزش ضمن خدمت کارکنان، تعریف و برداشت متفاوتی از این واژه ارائه می شود. برای آنکه برداشت روشن تری از مفهوم آموزش ضمن خدمت داشته باشیم، بهتر است ابتدا آموزشهای مختلف سازمانی را بررسی کنیم؛ زیرا در این صورت درک مفهوم آموزش ضمن خدمت کارکنان آسانتر خواهد بود ( فتحی واجارگاه، ۱۳۸۷).
هر نظام آموزشی در سازمان وظیفه دارد تا اطلاعات، مهارت ها و بینش لازم را به بهترین راه به کارکنان خود ارائه دهد تا آنها برای احراز مشاغل مورد نظر آمادگی لازم را پیدا کنند. به همین منظور آموزش به عنوان مؤثرترین عامل برای تربیت و تجهیز نیروی انسانی سازمان و بهره گیری هرچه بهتر از نیرو ها، وارد عمل می شود. اساس آموزش آشنای کارمند با وظایفی است که در شغل مورد نظر به او محول می شود به طوری که پس از پایان دوره آموزشی بتواند به خوبی از عهده وظایف حرفه ای خود برآید (کاظمی، ۱۳۸۰).
جان اف می[۹] معتقد است آموزش ضمن خدمت باعث می شود دانش و اطلاعات، مهارت ها، رفتارها و نگرش های کارکنان بهبود یابد و در نتیجه منجر به افزایش کارایی در شغل فعلی، کسب شرایط بهتر برای احراز مقدمات بالاتر و بالا بردن راندمان کاری و افزایش تولید می شود (فتحی واجارگاه، ۱۳۸۷).
آموزش کارکنان ضمن تسهیل تحقق اهداف سازمانی از طریق بهبود عملکرد فردی و گروهی، ایجاد انعطاف پذیری در مقابل تغییر و کاستن از مقاومت های ناخواسته، موجب می شود که کارکنان از طریق شناخت منافع خود و سازمان، از منابع محدود سازمان حداکثر بازدهی را به دست آورند (صدری، ۱۳۸۳).
۲-۳٫ انواع آموزش های ضمن خدمت:
۲-۳-۱٫ آموزش های ضمن خدمت با توجه به زمان به سه دسته تقسیم می شوند:

 

برای دانلود متن کامل پایان نامه به سایت tinoz.ir مراجعه کنید.

 

آموزش های کوتاه مدت تخصصی: این آموزش ها از لحاظ زمانی محدود و از چند هفته تا چند ماه متغییر است. فلسفه اصلی آموزش های ضمن خدمت نیز در حقیقت مبتنی بر طراحی اینگونه آموزشهاست. زیرا از یک سو این نوع آموزشها دقیقا در رابطه با وظایف و مسئولیت های شغلی ارائه می شوند و از سوی دیگر این آموزش ها اساسا مبتنی بر نیازهای مهم سازمان و کارکنان هستند. مثل آموزش برای حسابداران، مدیران و مجریان.

آموزش های بلند مدت: این نوع آموزش ها از لحاظ زمانی وسیعتر و به اخذ مدرک تحصیلی بالاتر منجر می شوند که بیشتر در کشورهای آسیایی مانند ایران، پاکستان، کره و نپال و …رایج است. این آموزش ها اغلب به سه صورت یا نظام ارائه می شود:

 

آموزش های بلند مدتی که دانشگاه ها و مراکز آموزش عالی رسمی خارج از سازمان برگزار می شود.

آموزش هایی که با همکاری مراکز آموزش سازمان ذیربط، دانشگاه ها و مراکز آموزش عالی محلی برگزار می شود.

آموزش های که عموما در داخل سازمان ذیربط برگزار می شود.

 

آموزش های ترکیبی یا میانگین: این آموزش ها به صورت دوره های کوتاه مدت تخصصی در فواصل زمانی محدود ارائه می شوند. از لحاظ هدف، ساختار معینی دارند و در نهایت به اخذ مدرک تحصیلی بالاتر منجر می شود (فتحی واجارگاه،۱۳۸۷).

۲-۳-۲٫ آموزش ضمن خدمت را می توان بر حسب ماهیت به دو دسته تخصصی و عمومی تقسیم کرد:

 

 

آموزش های تخصصی: در این آموزش ها، بیشتر روی موضوعات و مطالبی که در دوره های آموزشی قبل از خدمت به میزان لازم مورد توجه قرار نگرفته اند حالا که نیازهای سازمان ایجاب می کند فرد از توانایی ها و مهارت های ویژه ای برخوردار باشد، ضرورت این آموزش ها احساس می شود.

آموزش های عمومی: در این نوع آموزش ها بیشتر روی ایجاد، بینش، نگرش و طرز فکر بین کارکنان سازمان و یا ایجاد و توسعه بعضی از مهارتهای عمومی به کارکنان تمرکز می شود (سعیدی،۱۳۷۹).

۲-۳-۳٫ آموزش ضمن خدمت را بر حسب هدف به انواع زیر تقسیم کرده اند:

 

 

آموزش های جبرانی: این نوع آموزشها بیشتر برای بهبود و جبران کمبودهای دانشی کارکنان صورت می گیرد. اهمیت این آموزشها در برخی از کشورهای جهان سوم به علت نبود مهارت و دانش کارکنان می باشد. اما پس از استقرار و اثبات ساختارهای سازمانی یا سازمان اجتماعی برای بهبود وضعیت تحصیلی و آموزشی کارکنان اقدام شد.

دانش افزایی: این نوع آموزش های ضمن خدمت دو هدف اساسی را به طور همزمان دنبال می کنند: ۱- ارائه پیشرفت ها و اطلاعات علمی جدید به کارکنان در خصوص حرفه مورد تصدی. ۲- کمک به کارکنان در جهت کسب صلاحیت ها و مدارک تحصیلی بالاتر. این دوره ها از طریق راهبردهای مختلف آموزش ضمن خدمت نظیر آموزش از راه دور، آموزش حضوری، دوره های نیمه وقت و … طراحی می شود (فتحی واجارگاه، ۱۳۸۷).

دوره های توجیهی: این دوره ها به منظور آشنایی با دستورالعملها، بخشنامه ها و رویه های انجام کار و همچنین آشنایی معلمان و مدیران، با شیوه انجام کار، برگزار می شود.

دوره بازآموزی: در این شیوه فرض بر این است که دانش قبلی مدیران و معلمان فراموش شده یا آنکه با نیازهای جدید سازگاری لازم را ندارد. بنابراین هرچند سال یکبار لازم است دست اندر کاران آموزشی آموخته های قبلی خود را بازنگری یا مرور کنند (سعیدی، ۱۳۷۹).

۲-۴٫ تاریخچه آموزش ضمن خدمت در ایران
در زمینه آموزش های ضمن خدمت در کشورمان سند مکتوبی دال بر وجود این آموزشها در سالیان گذشته وجود ندارد اما شواهد حاکی از آن است که این آموزشها در ابتدا به صورت استاد- شاگردی بوده است که از طریق آن به انتقال دانش و معلومات پرداخته می شود(دادرس یگانه، ۱۳۸۱).
این آموزش ها به صورت نسبتا رسمی و موسسه ای تا اواسط دهه ۱۳۱۰ مطرح نبوده است. در سال ۱۳۱۴ در راه آهن، مرکزی تحت عنوان « هنرستان فنی راه آهن تأسیس شد و سپس در سال ۱۳۱۸ آموزشگاهی در وزارت پست و تلگراف و تلفن آغاز به کار کرد. این جریان با تأسیس مراکز آموزشی در شرکت ملی نفت، بانک کشاورزی و سایر مؤسسات دنبال شد. سپس در وزارت دارایی نیز تلاش هایی برای آموزش ضمن خدمت صورت پذیرفت و آموزشهایی در زمینه ی شغلی به کارکنان ارائه گردید(فتحی واجارگاه، ۱۳۸۷).
سنگ بنای آموزشگاه در سال ۱۳۲۵ در کشورمان بنا گردید. این کار از طریق اعزام گروهی برای آشنایی با آموزش های فنی در کشور آلمان صورت گرفت. این الگو برداری و سپس بومی سازی آن با فرهنگ کشورمان می تواند جزء اولین گام ها برای سیستماتیک کردن این آموزش ها باشد (دادرس یگانه، ۱۳۸۱).
در ۱۳۴۹ طبق قوانین کار، دوره های کارآموزی برای آموزش کارگران ایجاد گردید که تحت نظارت وزارت کار و امور اجتماعی به آموزش در بخش صنعت پرداخت. پس از آن در طرح های طبقه بندی مشاغل اعم از اداری و یا صنعتی به برگزاری دوره های آموزشی توجه بیشتری شد و ارتقای کارمندان منوط به گذراندن دوره های آموزشی شد (ابطحی، ۱۳۷۴).
تأسیس شورای عالی اداری کشور در سال ۱۳۴۲ باعث شد تا آموزش های فنی و تربیت نیروی انسانی و ضعیت مطلوب تری پیدا کند تا اینکه با تصویب قانون جدید استخدام در کشور در سال ۱۳۴۵، آموزش ضمن خدمت انسجام بیشتری یافت. براساس فصل چهارم این قانون وزارتخانه ها و سازمان های دولتی مکلف شدند تا به مسأله آموزش کارکنان توجه و اهمیت بیشتری بدهند. به موجب این قانون برنامه های آموزشی سازمان ها باید قبل از اجرا به تصویب سازمان امور اداری و استخدامی کشور برسد. بدین ترتیب کلیه امور مربوط به آموزش کارکنان به منظور هماهنگی و کیفیت بیشتر در سازمان امور اداری و استخدامی متمرکز گردید. براساس این قانون، و به موجب تبصره ۳ آن، سازمان امور اداری و استخدامی کشور مکلف گردید موسسه ای برای آموزش مدیریت و فنون اداری مستخدمین دولت تأسیس کند. پس از آن با تشکیل واحدها و مراکز آموزش ضمن خدمت کارکنان در سازمان ها و وزارتخانه ها، برگزاری دوره های کوتاه مدت و بلند مدت توسعه یافت (فتحی واجارگاه، ۱۳۸۷).
۲-۵٫ تاریخچه آموزش ضمن خدمت کارکنان در وزارت آموزش و پرورش:
آغاز آموزش های ضمن خدمت به صورت منظم و منسجم در وزارت آموزش و پرورش از ۱۳۶۴ می باشد. در این سال واحد آموزش کارکنان در این وزارتخانه تشکیل شد و از لحاظ ساختاری زیر نظر دفتر تشکیلات و روش ها قرار گرفت: البته قبل از این نیز آموزش های ضمن خدمت دراین وزارتخانه برای کارکنان ارائه شد. شواهد و اسناد نشان می دهند که دوره های ویژه ای برای کادر اداری و آموزشی از دهه ۱۳۱۰ برگزار شده که البته فاقد هماهنگی و انسجام و کمتر مبتنی بر نیازهای واقعی کارکنان بوده است. در سال ۱۳۷۴ آموزش ضمن خدمت در این وزارتخانه به موسسه مدیریت و برنامه ریزی آموزشی واگذار شد. هدف اصلی این موسسه تحت پوشش قرار دادن کادر اداری وزارت آموزش و پرورش قرار دادن کادر اداری وزارت آموزش و پرورش بود و به این ترتیب آموزشهای مدیریت برای مدیران، رؤسای ادارات و مدیران کل در اولویت قرار داشت؛ به عبارت دیگر این مؤسسه آموزشهای مختلفی را در اختیار مدیران کل، معاونان مدیران کل، روسای ادارات و نمایندگان بخش ها و رؤساس مناطق قرار داد.
عامل اصلی شکل گیری مؤسسه مدیریت و برنام ریزی آموزشی، منطقه ای شدن آموزش و پرورش در دهه ۱۳۴۰ بود. با این حال قلمرو فعالیت این موسسه محدود بود و بیشتر کادر اداری را در بر می گرفت. در دهه ۱۳۵۰ آموزش ضمن خدمت کارکنان د ر وزارت آموزش و پرورش از جایگاه و ارج بیشتری برخوردار شد و در ۱۳۵۲ دفتر آموزش ضمن خدمت کارکنان را بر عهده گرفت و مؤسسه مبدل به یکی از واحد های تحت پوشش این دفتر گردید (فتحی واجارگاه،۱۳۸۷).

 

(۱-tpd) 1 = عایدات بعد از مالیات صاحبان بدهی
اگر یک دلار درآمد عملیاتی به سهامداران تعلق گیرد شرکت مالیاتی بر آن درآمد میپردازد و سپس باقیمانده عایدات را بین سهامداران تقسیم میکند. از آنجائی که مالیات شخصی را بر عایدات سهامداران صفر فرض کردیم بنابراین درآمد بعد از مالیات مستقیماً به سهامداران تعلق میگیرد.
تصویر درباره بازار سهام (بورس اوراق بهادار)
=۱(۱-tc) عایدات بعد از مالیات صاحبان سهام
اگر شرکت فقط درآمد پس از مالیات سرمایه گذاران را ملاک قرار دهد با توجه به ارزش نسبی tpc و tpd از طریق سهام یا بدهی تأمین مالی میکند. زیرا درآمد بعد از مالیات برای سهامداران بیشتر است. اگر tpd کمتر از tpc باشد شرکت از طریق بدهی نیازهای مالی خود را تأمین مینماید زیرا درآمد دارندگان بیشتر خواهد بود و در صورت تساوی آن دو، برای شرکت تأمین مالی از هر دو راه تفاوتی نمیکند.
هزینه های ورشکستگی
یکی از نواقص مهم تأثیرگذار بر ساختار سرمایه هزینه های ورشکستگی است. هزینه های ورشکستگی چیزی بیش از هزینه اداری و قانون ورشکستگی است. در بازار سرمایه کامل، هیچ هزینه وابسته به ورشکستگی وجود ندارد. اگر شرکتی ورشکسته شود می تواند دارائیهایش را با ارزش اقتصادیشان بفروشد و هیچ گونه هزینه حقوقی و اداری وجود نخواهد داشت. اما در دنیای واقعی در رابطه با بازنشستگی هزینه های قابل ملاحظه ای وجود دارد. (افشاری: ۱۳۷۹، ۷۷۳) هزینه های بسیار سنگین حسابرسی و حقوقی و آموزش مجدد کارکنان، ایجاد روابط و بستن قراردادهای جدید با عرضه کنندگان مواد اولیه و کارکنان، فروش دارائیهای ثابت پایین تر از نرخ واقعی آنها و همچنین عدم کارایی عملیات هنگام ورشکستگی سبب کاهش ارزش تصفیه شرکت می شود.(پارساییان: ۱۳۸۲، ۵-۱۳)
عکس مرتبط با اقتصاد
هزینه های مربوط به ورشکستگی به سه چیز بستگی دارند:

 

برای دانلود متن کامل پایان نامه به سایت tinoz.ir مراجعه کنید.

 

احتمال ورشکستگی

هزینه هایی را که شرکت ناگزیر است هنگام بحران تحمل کند.

اثر معکوسی که پدیده ورشکستگی می تواند به صورت بالقوه بر عملیات کنونی شرکت بگذارد.

به طور کلی شرکت اهرمی دارای احتمال ورشکستگی بیشتری نسبت به شرکت غیراهرمی است بنابراین از دید سرمایه گزار این گونه شرکتها جهت سرمایه گذاری نامطلوب تر هستند. احتمال ورشکستگی همیشه یک تابع خطی از نسبت بدهی به سهام نیست اما پس از حد معینی از نسبت بدهی به سهام احتمال ورشکستگی با آهنگی سریعتر رشد می کند. در نتیجه هزینه منتظره ورشکستگی افزایش یافته و با همان روند انتظار می رود که به ارزش و هزینه سرمایه شرکت تاثیر منفی داشته باشد. بنابراین هر چه اهرم افزایش یابد سرمایه گذاران ناچارند قیمت سهام را تنزل دهند. در اینجا نرخ بازده مورد انتظار سهامداران k0 به دو قسمت تقسیم شده است. بدون ریسک i به اضافه صرف ریسک برای ریسک تجاری وقتی که بدهی افزایش یابد نرخ بازده مورد انتظار نیز افزایش می یابد. این افزایش در غیاب هزینه ورشکستگی مبین صرف ریسک مالی است. در صورت عدم وجود هزینه های ورشکستگی افزایش در نرخ بازده طبق نظریه MM خطی است با وجود هزینه های ورشکستگی و به دلیل افزایش اهرم انتظار می رود که نرخ بعد از حد معینی از اهرم با آهنگی فزاینده افزایش یابد. (مدیریت مالی – مدرس و عبدالله زاده: ۱۳۷۸، ۲۴۸)
نمودار (۲-۶) نرخ مورد انتظار سهامداران با وجود هزینه ورشکستگی و بدون مالیات

حضور مالیات و دیگر نواقص بازار، شبههای به قضیه نامربوط بودن اهرم MM فراهم آورده که هزینه سرمایه تحت الشعاع اهرم مالی قرار میگیرد. اثر مالیات عبارتست از کاهش هزینه سرمایه درصورت افزایش اهرم مالی به عبارتی ارزش شرکت در صورت استفاده از اهرم افزایش می یابد. (افشاری: ۱۳۷۹، ۷۷۳)
ارزش فعلی خالص سپر مالیاتی + ارزش شرکت بدون اهرم = ارزش شرکت
نواقصی مانند هزینه ورشکستگی، هزینه نمایندگی در صورتی که اهرم مالی افزایش یابد سبب افزایش هزینه سرمایه و در نتیجه کاهش ارزش شرکت می شوند.
هزینه نمایندگی: جنسن و مک لینگ(۱۹۷۶) هزینه های نمایندگی را جمع هزینه های نظارت توسط مدیر، هزینه های وام گیری توسط نماینده و زیان باقیمانده تعریف میکند.
در ادبیات مالی هزینه نمایندگی را عامل مهمی در محدود نمودن استفاده از بدهی میدانند و این هزینه ارتباطی را بین سهامداران و دارندگان اوراق قرضه شرکت رابطه نمایندگی برقرار مینماید. در صورت نبودن هیچ محدودیتی مدیر میتواند با هزینه نمایندگان اوراق قرضه به دنبال منفعت بیشتر سهامداران باشد. این عامل سبب شد که در پژوهشهای اخیر به عنوان عاملی جهت انتقال ریسک معرفی شود درنتیجه سبب افزودن بندهای محدود کنندهای در مفاد قراردادهای اوراق قرضه شود تا از استثمار دارندگان قرضه توسط سهامداران خودداری گردد. این بندها در قرارداد عملیات قانونی شرکت را محدود میکند و گذشته از این شرکت باید تحت نظارت قرار گیرد تا اطمینان حاصل شود که طبق مفاد قرارداد عمل کند و هزینه نظارت هم در قالب افزایش هزینه وام به سهامداران تحمیل میشود. کاهش کارایی به اضافه هزینه نظارت را موجب افزایش هزینه وام و درنتیجه کاهش مزیت بدهی خواهد شد (مدرس، عبدالله زاده: ۱۳۷۸،۲۵۰).
وجود این هزینه ها به عنوان محرک منفی برای صدور بدهی عمل میکند. اگر بازار سرمایه کامل بود و ما در دنیای بدون مالیات زندگی میکردیم و تنها هزینه های کنترل وجود داشت شرکت تمایلی به ایجاد بدهی نداشت. اما در دنیای واقعی با وجود مالیات ایجاد بدهی مقرون به صرفه است اما هزینه هایی چون ورشکستگی و هزینه نمایندگی و کنترل سقفی برای استفاده از بدهی است.
در شکل زیر ساختار مطلوب سرمایه در x بدست می آید در حالی که وقتی تاثیر تنها مالیات و ورشکستگی در نظر گرفته شود به نقطه y منتقل میشود.
نمودار (۲-۷) ارزش شرکت با وجود مالیات، هزینه نمایندگی و هزینه ورشکستگی
در پژوهشی که در سال ۲۰۰۳ توسط لای و کوی در چین انجام شده است رابطه مثبتی بین تمرکز مالکیت و هزینه نمایندگی بدست آوردند بدین صورت که هر چه مالکیت در دست سهامداران متمرکز باشد (سهامداران بزرگ) ایشان توجه بالایی به عملکرد شرکت دارند و در نتیجه این خود سبب کاهش هزینه نمایندگی میشود.۱(لی و کیی ۲۰۰۳) همچنین طبق پژوهشی که آنگ در ۱۹۹۹ انجام داد هزینه نمایندگی با بهره گرفتن از مدیران خارجی نسبت به مدیران داخلی افزایش مییابد و ارتباط معکوس هم با میزان تعداد سهام مدیریتی دارد و با افزایش تعداد سهام غیر مدیریتی رشد مییابد.۲(آنگ ۱۹۹۹)
اثر مالیات، هزینه ورشکستگی و هزینه نمایندگی رابطه بین هزینه سرمایه و اهرم مالی شرکت در شکل زیر ترسیم شدهاند.
نمودار (۲-۸) رابطه هزینه سرمایه و اهرم مالی با وجود مالیات، هزینه ورشکستگی و هزینه نمایندگی

۲-۲-۱-۶) مدل قیمت گذاری دارائیها (CAPM)
این نظریه در تایید نظریه MM مطرح میشود که تغییر اهرم اثری بر ارزش شرکت ندارد. ریسک سیستماتیک و بازده منتظره را درنظر بگیرید. بازده منتظره همان میانگین موزون بازده های منتظره بدهی و سهام عادی است.

:B ارزش بازار بدهی
S :ارزش بازار سهام عادی
Ki: بازار بدهی
:K0 بازار سهام عادی
با تغییری در رابطه فوق به این رابطه دست مییابیم:

میتوان ملاحظه کرد که بازده مورد انتظار سهام با افزایش نسبت بدهی افزایش مییابد. ریسک سیستماتیک که به وسیله اندازه گیری میشود میانگین موزون های هر یک سهام شرکت است.

که آن را به شیوه ذیل می توان نوشت:

: ریسک سیستماتیک بدهی
: ریسک سیستماتیک سهام
: ریسک سیستماتیک شرکت
بنابراین با افزایش نسبت بدهی نه تنها بازده یک سهم بلکه بتای آن افزایش مییابد و در بازارهای کامل سرمایه هر دو عامل آن به یک نسبت رشد میکنند بنابراین افزایش بازده فقط افزایش ریسک را جبران خواهد کرد.
مثال: فرض کنید نرخ بهره بدون ریسک %۱۰، بازده منتظره مجموعه بازار %۱۶ و بازده منتظره بدهی شرکت وقتی که نسبت به سهام ۵/۰ باشد ۱۳% است. بازده منتظره کلی شرکت K016% است و بتای بدهی شرمت ۵/۰ است وقتی اهرم صفر باشد، بازده منتظره سهام، Ke،۱۶% خواهد بود. با نسبت بدهی به سرمایه ۵/۰، بازده منتظره سهام براربر است با
Ke=16%+.5(.16-.13)=17.5%
بنابراین، با وجود اهرم بتای سهام عادی افزایش مییابد.
۲۵/۱%=(۵/۰-۱)۵/۰+۱=
سهام استفاده از رابطه قیمت گذاری دارایی سرمایه ای نرخ بازده مورد انتظار به شرح زیر بدست میآید.

با گذاشتن اطلاعات فوق بازده بدست میآید.
Rj=%10+(0/16-0/10)1/25=%1/75
بنابراین بازدهای که پس از استفاده از اهرم بدست می آید معادل است با بازده ای که بازار برای ریسک سیستماتیک بیشتر طلب می کند.
با توجه به مدل قیمت گذاری دارایی سرمایهای، قیمت سهم و در نتیجه ارزش شرکت ارتباطی با اهرم مالی استفاده شده در ساختار مالی شرکت ندارد (احمد مدرس، عبداله زاده، ۱۳۷۸: ۲۴۴).
۲-۲-۱-۷) تئوری نوین
۲-۲-۱-۷-۱) دیدگاه ایستا[۱۵]
در این دیدگاه شرکتها یک نسبت بدهی مورد نظر(بهینه) را تعیین نموه و سعی میکند با روش های مختلف به سمت آن حرکت کرده و آنرا حفظ کنند. شرکت سعی در ایجاد تعادل در نقطهای بین صرفه جوییهای مالیاتی ناشی از وجود بدهی در ساختار سرمایه و هزینه های مختلف ورشکستگی میباشد. مفاهیم ضمنی این تئوری به شرح زیر است:
الف: شرکتهایی که دارایی نامشهود بالایی دارند چون هزینه ورشکستگی بالایی را متحمل خواهند شد از بدهی کمتر استفاده میکنند.
ب: شرکتهایی که توان نقدینگی در آنها بالاست چون ریسک ورشکستگی برای آنها پایین است از بدهی بیشتر استفاده میکنند.
ج: شرکتهایی که طرحهای سرمایهگذاری سودآور دارند برای اینکه در سرمایه گذاری در این طرحها محدودیتی نداشته باشند از نسبت بدهی پایین استفاده میکنند(قالیباف، ۱۳۸۲: ۱۷۴).
د: شرکتهای با ریسک بالا معمولا به دلیل کاهش احتمال ورشکستگی از بدهی کمتر استفاده میکنند۲ (برادلی، ۱۹۸۴).
و: شرکتهایی که با نرخ بالا مالیات میپردازند و این مسئله در آینده نیز ادامه مییابد میتوانند از بدهی بیشتر استفاده کنند.
دیدگاه ایستا، برهانی ساده و باور کردنی است زیرا که به یک نسبت بدهی بهینه منتج میشود اما بایستی اذعان کرد این دیدگاه را نمیتوان عمومیت داد و در اینکه آیا رفتار تامین مالی شرکتها را به خوبی پوشش میدهد یا نه؟ مورد تایید نمیباشد. زیرا که نسبتهای بدهی حتی در شرکتهای شبیه به هم نیز به طور گستردهای فرق میکند و یا شرکتها تغییرات چشمگیری در نسبت بدهی مورد نظرشان ایجاد کردند یا اینکه نسبت بدهی مورد نظرشان به عواملی متکی است که مورد شناسایی قرار نگرفتهاند۳(مایرز، ۱۹۸۴).

۲-۲-۱-۷-۲) تئوری ترجیحی[۱۶]
این تئوری بیان می کند که شرکت ها ابتدا تامین مالی درونی را ترجیح میدهند در نتیجه شرکت ابتدا از سود انباشته و نقدینگی داخل شرکت و چنانچه نیاز بیشتری داشته باشد در ابتدا از اوراق قرضه استفاده نموده و در نهایت سهام عادی منتشر میکند. این تئوری نتایج ضمنی زیر را در بر دارد:

 

تخس

 

 

ناراحت

 

 

هیجان خواهی به دامنه وسیعی از متغیرهای رفتاری، شناختی، شخصیتی و فیزیولوژیکی مربوط شده است. ما می توانیم سطح هیجان خواهان را توصیف کنیم و با توجه به فعالیتهایی که دوستان و خویشان ما از آنها لذت می برند و فعالیتهایی که از آنها اجتناب می کنند می توانیم سطح هیجان خواهی آنها را دقیقاً ارزیابی کنیم. (سید محمدی، ۱۳۷۸ ، صص ۵۳۳ – ۵۲۷ ).
برای فهم کامل جنبه های گوناگون هیجان لازم است اطلاعاتی درباره روابط آن جنبه ها با یکدیگر و با محرکهایی که ان جنبه ها را به وجود می آوردند داشته باشیم اهمیت واقعی بسیاری از خصیصه های تحریک هیجانی به نقش که آن خصیصه ها د طرح کلی هیجان بازی می کنند بستگی دارد.
بهترین روش برای ارائه اطلاعات روان شناسی جدید درباره هیجان آن است که نشان دهیم آن دانسته ها از آزمایش نظریه های غیرتجربی قدیمی هیجان به دست آمده اند.
در صفحات قبلی به طور خلاصه چند نوع تحلیل برای دستیابی به یک نظریه جامع راجع به هیجان توضیح داده شد هر یک از این تحلیل ها به چند مسئله مهم می پردازند اما بقیه مسائل را بی پاسخ می گذارد.
اگرچه تحقیقات اندکی در مورد ارتباط بین رفتار ناهنجار بالین و هیجان خواهی صورت گرفته است در همه تحقیقات آزمودنی شخصی طبیعی بوده است. مطالعاتی که در مورد ارتباط روان نژلند (نوروز) که از طریق آزمونهای گوناگون روان شناختی مشخص گردید و حس هیجان خواهی به عمل آمده هیچگونه ضریب همبستگی را نشان نداده است. زاکرمن عقیده دارد که نمره بالا و پایین در مقیاس هیجان خواهی هیچگونه ارتباطی با روان نژندی ندارد. اگرچه ممکن است رفتار بعضی از روان نژندها از قبیل رفتارهای هراس و وسواس اجباری با نمره های پایین در مقیاس هیجان خواهی در ارتباط باشد. با وجود این روی هم رفته مدارک اندکی در مورد ارتباط ویژگی هیجان خواهی و رفتار نابهنجار وجود دارد. زاکرمن چنین می گوید هیجان خواهی خیلی پایین یا خیلی بالا اصلاً بیانگر نابهنجاری نابهنجاری نیست. (زاکرمن، ۱۹۷۹ ، ص ۳۱۲ ).
افرادی که هیجان خواهی بالایی دارند همبستگی تلفنی آشکاری را نسبت به مشاغلی از قبیل فروشندگی، حسابداری و بانکداری نشان می دهند این تحقیق همچنین همبستگی منفی در مورد مشاغلی چون دارد و فروشی را با هیجان خواهی نشان داده است تنها ضریب همبستگی منفی آشکاری بین حرفه ای سنتی زنان از قبیل خانه داری و معلم دبستان و آشپزی در زنان فوق به چشم می خورد. بنابراین فرض می شود زنانی که هیجان خواهی بالایی دارند هنگامی که به این کارها مبادرت می ورزند نارضایتی خود را بروز می دهند. افرادی که حس هیجان تحریک و خط وجود داشته باشد. از قبیل فعالیتهای درمانی یا کارهای درمانی که به وسیله تیم های واکنش سریع انجام می شود. (زاکرمن، ۱۹۷۹ ، ص ۱۸۲ ).
حسابداری
افرادی که هیجان خواهی بالایی دارند در مقایسه با افرادی که هیجان خواهی پایینی دارند در زمینه نگرشهای سیاسی و مذهبی سعه فکر بیشتری را از خود نشان می دهند. (زاکرمن، ۱۹۷۹ ، ص ۴۸۲ ).
آیا حس هیجان خواهی ارتباطی با تفکر ادراک هوش و دیگر فرایندهای شناختی دارد؟
نتیجه تصویری برای موضوع هوش
گزارشهای متعددی وجود دارد که هیجان خواهان محرکهای بیرونی را بهتر دریافت می کنند این گزارشها همچنین یادآور می شوند افرادی که نمره بالایی در مقیاس هیجان خواهی آورده اند آستانه تحمل بالاتری برای تحمل سروصدا شوک الکتریکی و فشارهای جهانی دارند. و همچنین این افراد توانایی دارند که نمادها و تصاویر را به سرعت بازیابی کنند این افراد ترجیح می دهند اطلاعاتی را پردازش کنند که دائمی ساده و شبیه به یکدیگر باشند. (زاکرمن، ۱۹۷۹ ، ص ۳۴۸ )
در یک تحقیقی از آزمودنی برسد مه که اگر وضع جاده ها مناسب و سرعت مجاز ۸۰ کیلومتر رانندگی می کردند در مقیاس هیجان خواهی پایین تر را داشتند. با افزایش سرعت رانندگی نمره های هیجان خواهی بیشتر می شد. تفاوتی که در این مطالعه بین زن و مرد دیده نی شود عمومیت دارد. در مقیاس هیجان خواهی مردها معمولاً نمره ای بالاتر از زنان دارند. (به نقل از براهنی و همکاران، ۱۳۷۱ ، ۵۵۸ ).
تحقیقات انجام شده در زمینه هیجان خواهی در مورد تأثیر بلوغ جنسی بر حالت هیجانی و رفتار اجتماعی بلوغ جنسی به حالت هیانی و رفتار اجتماعی نیز تأثیر دارد. عقیده عموم این است که بلوغ جنسی با دمدمی بودن نوجوانان و میل به جدایی از جسمانی و روانی بیشتر از والیدن ارتباط دارد.
تصویر درباره جامعه شناسی و علوم اجتماعی
دمدمی بودن نوجوانان اگرچه تحقیقات نشان می دهد که هر چه سطح هورمون بلوغ بالاتر باشد دمدمی بودن بیشتر است اما این رابطه نیرومند نیست و سطح هرمون بلوغ بالاتر دمدمی بودن نوجوانان است.
در چند تحقیق بالای ردیابی نوسانان خلق کودکان، نوجوانان و بزرگسالان از آنها خواستند یک دستگاه پی جوی الکتریکی (پیجر) را یک هفته با خود حمل کنند این دستگاه ها با فواصل تصادفی بیب بیب می کردند و از آنها می خواستند آنچه انجام می دهند، اینکه با چه کسی هستند و چه احساسی دارند را یادداشت کنند. به طوریکه انتظامی رفتار نوجوانان افزایش یافته بودند به نظر می رسید که نوجوانان بیشتر از کودکان با حالت هیجانی به آنها واکنش نشان می دادند.
علاوه به این خلق نوجوانان در مقایسه با خلق بزرگسالان ثبات کمتری داشت و اغلب از شادی به غم و برعکس تغییر می کرد. ضمناً نوجوانان خیلی بیشتر از یک موقعیت به موقعیت دیگر جابجا می شدند و نوسان خلق آنها رابطه نیرومندی با این تغییرات داشت بهترین لحظه ها اوقاتی بودند که در موقعیتهای سازمان یافته توسط بزرگسالان صرف می شدند. مثل کلاس کار، تالارهای مدرسه، کتابخانه مدرسه و مراسم مذهبی، در مجموع این یافته ها به ما می گویند که عوامل موقعیتی یا تأثیرات هورمونی ترکیب می شوند و بردمدمی بودن نوجوانان تأثیر می گذارند.
روابط والد – فرزند :
تحقیقات زیادی نشان می دهند که بلوغ جنسی با افزایش تعارض والد – فرزند ارتباط دارد. زمانی که نوجوانان به سمت اوج رشد بلوغ پیش می روند جزو بحث به بن بست رسیدن مذاکرات افزایش می یابند در این ایام، والدین و نوجوانان اعلام می دارند که کمتر با یکدیگر صمیمی هستند.[۵]
در بین نخستین های غیرانسان، معمولاً عضو جوان در حدود بلوغ جنسی گروه خانواده را ترک می کند. در خیلی از فرهنگهای غیرصفتی نیز همین حالت سوی می دهد.[۶] جداشدن افراد جوان از خانواده مانع از روابط جنسی بین خویشاوندان هم خون می شود اما چون کودکان در جوامع صنعتی مدتها بعد از بلوغ جنسی از لحاظ مالی به والدین وابسته می مانند نمی توانند خانواده را ترک کنند و در نتیجه جایگزین مدرنی برای جدایی جسمانی پدیدار می شود.
نامه گیری روانی بین والدین و فرزندان :
درخواست فرزندان برای اینکه مانند یک بزرگسال با آنها رفتار کنند می تواند دوره های موقتی تعارض به بار آورد. هرچه فاصله بین نگرش والدین و نوجوانان در مورد آمادگی نوجوانان برای پذیرش مسئولیتهای جدید (مانند اداره کردن بول خودشان و برگزیدن فلسفه زندگی) بیشتر باشد، مناقشه آنها بیشتر خواهد بود.[۷]
وقوع تعارض عموماً ملایم است و در ۱۴ تا ۱۵ سالگی کاهش می یابد در واقع والدین و نوجوانان هم تعارض و هم محبت نشان می دهند با اینکه جدایی از والدین ارزش انطباقی دارد هر دو نسل در طول عر خود را پیوندهای خانوادگی صمیمانه و حمایتی بهره مند می شوند.[۸]
نظریه پیوندهای هیجانی :
مسئله ای که در بررسی هیجانها وجود دارد این است که هیجان دارای تعریف معین و روشنی نیستند بلکه اوضاع و احوال نامشخص، آشفته، درهم ریخته و همواره متغیری را بیان می کنند در پاسخ به اینکه روانشانسان چگونه می توانند هیجان ها را توصیف کنند، رابرت پلوجیک در سال ۱۹۸۰ نظریه توصیفی خود را معروف به هیجان های بنیادی و شیوه های که هیجانها می توانند با هم ترکیب شوند مطرح نمود برای اینکه پیوند میان هیجان ها نشان داده شود. بوچیک در سه صورت متمایز به بررسی آنها می پردازد : شدت، همانندی، دوقطبی بودن.
در ابعاد مختلف ۳ گانه را برای ترسیم یک نمودار فضایی که نشانگر روابط هیجان هاست به هر کار می برد. پلوچیک هیجانها را با توجه به ابعاد ۳ گانه در یک نمودار هشت بخشی نشان می دهد چنانکه، سوگ اندوه و به فکر فرورفتگی در یکی از بخشهای هیجان بنیادی قرار می گیرد پلوچیک معتقد است که هیجانهای اصلی از فرایندهای تکاملی ناشی می شود بنابراین دارای ارزش سازشی یا انطباقی هستند در درون هر بخش از هیجانهای بنیادی در بالای بخش و به ترتیب ضعیفترین آنها در پایین قرار می گیرد.
هیجانهای متضاد با هم به خورد پیدا می کنند اما آنهایی که به هم نزدیکند مکمل یکدیگرند چون افراد آدمی به ندرت هیجانهای خالص را احساس می کنند این گونه نمودارها توصیف خوبی برای هیجانهای مرکب و متضاد به شمار می آیند.
یک نمودار نظری از ابعاد هیجانهای آدمی به طوریکه ملاحظه می شود این نمودار هشت بخش دارد که هر بخش در ۳ بعد قوی در بالا، متوسط و ضعیف در پایین قرار گرفته است.
فصل سوم
جامعه تحقیق
جامعه تحقیق عبارتند از کلیه دانشجویان متأهل و مجرد دانشگاه آزاد اسلامی واحد ابهر سال ۸۸ – ۸۷ مشغول تحصیل می باشند.
نمونه تحقیق :
نمونه تحقیق عبارتند از ۶۰ نفر (۳۰ نفر مجرد، ۳۰ نفر متأهل) که مشغول به تحصیل در دانشگاه آزاد اسلامی واحد ابهر که در سال تحصیلی ۸۸ – ۸۷ می باشند.
روش نمونه گیری :
روش نمونه گیری در این پژوهش به صورت نمونه گیری تصادفی ساده می باشد که روشی است در آن برای هر یک از اعضای جامعه امکان مساوی برای انتخاب شدن فراهم می شود. به صورت دقیق تر در روش نمونه گیری تصادفی هر یک از اعضای جامعه دارای شانس مساوی و مستقل برای انتخاب شدن هستند و انتخاب تصادفی افراد در این تحقیق بدین صورت بود که اسامی آنها یعنی هر افراد مجرد و متأهل در یک برگه نوشته شده و از بین این اسامی به صورت قرعه کشی و تصادفی اسامی ۶۰ نفر بیرون آورده شد.
روش جمع آوری اطلاعات :
این پژوهش درصدد آن است که بین هیجان خواهی بین دانشجویان متأهل و مجرد را بررسی کند. اطلاعات از طریق پرسشنامه مقیاس هیجان خواهی زاکرمن (فرم ۱۴ سوالی) جمع آوری گردید و سوالهای بین آزمودنی ها توزیع گردید. به هر کدام از آزمودنیها این پرسشنامه ارائه شد. برای پاسخگویی به سوالات محدودیت زمانی وجود نداشت. درباره پرسشنامه توضیح کافی داده شد و پس از جمع آوری پاسخنامه ها توسط کلیه تصحیح شدند.
ابزار تحقیق :
تنوع جویی در احساسات و تجارب از جمله نیازهای آدمی است. برای اندازه گیری این نیازها زاکرم (۱۹۷۹) آزمودنی ترتیب داد به نام مقیاس هیجان خواهی که علامت اختصاری SSS[9] را نامگذازی کرد. ما هم برای انجام این پژوهش از همین مقیاس استفاده می کنیم. این مقیاس شامل سوالهایی است که برای ارزیابی تمایل فرد برای دست زدن به فعالیتهای مخاطره آمیز یا ماجراجویانه، جستجوی تجارب حسی تازه، لذت بردن از هیجان، تریکات اجتماعی و اجتناب از کسل شدن است.
ابزار پژوهش برای جمع آوری اطلاعات مقیاس هیجان خواهی زاکرمن (فرم ۱۴ سوالی) است .
هر سوال شامل دو گزینه است و آزمودنی باید گزینه ای را انتخاب کند که بیشتر بیانگر علائق و احساسات اوست و هیچ یک از سوالها را بی جواب نگذازد. و باید به آنها توضیح داده شود که اگر هیچ یک از دو گزینه را دوست ندارد کنار گزینه ای علامت بگذارید که کمتر از آن بدتان می آید به طوری که هیچ یک از سوالها بی جواب نماند.

 

برای

داروهایی که اثرآن­ها دگرگون ساختن تجربه های ادراکی است. داروهای توهم زا یا روان پریشی زا[۹۱] نامیده می شوند. داروهای توهم زا عموماً موجب تغییراتی در ادراک دنیای درونی و بیرونی می شوند؛ محرک های معمولی محیط همچون رویدادهای تازه بنظر می آیند. این مواد در فکر، ادراک و خلق تغییرات ایجاد می کنند. داروهایی همچون مسکالین، پسیلوسیبین، اسید اتیلامید لیسرژیک[۹۲](LSD) و فن سیکلیدین[۹۳](PCP) توهم زا هستند(اتکینسون و همکاران، ۱۳۸۲).

 

۲-۳-۹-۵- شبه حشیش ها

شبه حشیش ها از گیاه شاهدانه هندی، یک گیاه بلند که می­توان در ناحیه ای با تابستان های گرم آن را کاشت، بدست می­آید. داروهایی چون ماری جوانا، حشیش و روغن حشیش از گیاه شاهدانه بدست می آیند. ماده ترکیبی فعال در این مواد تتراهیدراکانابیس[۹۴](THC)است. ماری جوانا تقریباً ۱ تا ۱۰% THC، حشیش تقریباً ۱۵% و روغن حشیش تقریباً ۶۰% THC دارد(مک گیج و لارسون[۹۵] ،۱۹۹۸). ماری جوانا و فرآورده های حشیش معمولاً دود می شوند و بخوبی از شش ها جذب می گردند(گلد، ۱۹۹۱).

 

۲-۳-۱۰- سوء مصرف مواد و سلامت روانی
نتیجه تصویری درباره سلامت روانی

افراد دارای مشکلات روانی با احتمال بیشتری دچار مشکلات مربوط به مواد می شوند( سینها و شاتنفلد[۹۶] ، ۲۰۰۱ ؛ به نقل از فینی[۹۷] و همکاران، ۲۰۰۵). احتمال همبودی[۹۸] اختلالات روانپزشکی در افراد مبتلا به اختلالات مصرف مواد را سه برابر بیشتر می دانند . اما دلیل این امر چیست؟ درک عوامل دخیل در این امر ممکن است کلیدهای مناسبی برای درمان این افراد فراهم کند.
یکی از نظریه هایی که در مورد علت شروع اعتیاد پیشنهاد شده است و توجه چشمگیری در متون به دست آورده است، نظریه خود درمانی[۹۹](کانتزیان[۱۰۰]، ۱۹۸۵) است(ترنر و هرسن، ۱۹۹۷؛ سینها، ۲۰۰۱). بر اساس این نظریه، افراد دارو را سوء مصرف می کنند تا از حالات عاطفی آزارنده و غیر قابل تحمل آسوده شوند. بر این اساس دارویی که فرد انتخاب می کند تصادفی نیست بلکه بر اساس خواص داروشناختی آن و برای کاهش نشانه­ های عاطفی و حالات احساسی خاص انتخاب می­شوند. این نظریه با حکایاتی که معتادان در طول دوره درمان مطرح می کنند هماهنگ است. منتقدان این نظریه اعتماد آن را نسبت به داده ­های حکایت گونه مورد انتقاد قرار دادند(ترنر و هرسن، ۱۹۹۷).

 

۲-۳-۱۱-آزمایش های ترک اعتیاد

آزمایش های ترک و بررسی وضعیت اعتیاد، قادرند حضور نوعی ماده مصرفی را در ترشحات بدن ردیابی کنند. هدف از انجام تست های آزمایشگاهی اعتیاد از دید درمان گر، به پیشگری روند درمان بیماران است. این تست ها برای آشکار ساختن دروغ گویی مصرف کنندگان مواد مخدر تهیه نشده ­اند و کاربرد آنها در جهت مچ گیری، به هیچ وجه اخلاقی و مجاز نیست. تنها در صورتی که خود فرد داوطلب باشد، درمانگر مجاز به انجام این آزمایش­ها است.
تست های مختلف شناسایی مواد هر کشور، بسته به قوانین آن کشور کاربردهای متفاوتی دارد. برای مثال، انجام تست مورفین به هنگام ازدواج و در بعضی مشاغل، در کشور ما مجاز شمرده شده است. در حال حاضر با پیشرفت­های زیاد در علوم آزمایشگاهی، تست های مختلفی موجود است. این تست ها شامل تست مورفین، حشیش و محرک از جمله آمفتامین، شیشه، بنزودیازپین، متادون، کدیین است. هیچ تست تشخیصی عاری از خطا نیست. به این معنی که می تواند مواردی را به اشتباه مثبت تشخیص دهد و مواردی را نیز گزارش نکند. در مورد تست­های مواد نیز چنین تداخلاتی وجود دارد. برای مثال، مصرف قرص ایبوبروفن می تواند به غلط تست حشیش را مثبت کند یا مصرف ضد دردها، آنتی هیستامین ها و آب نبات های سرد(قرص مکیدنی سرماخوردگی) می تواند موجب مثبت شدن تست آمفتامین شود. ترکیبات بی حس کننده در دندان پزشکی(از جمله ناکائین)نیز در تست کوکائین مشکلاتی را ایجاد خواهد کرد(تاجری، بیوک، ۱۳۹۰).
بر خلاف عقاید رایج، مصرف داروهای ضد افسردگی و ضد اضطراب و خواب آورها، با وجود تشابه علایم ایجاد شده اصلاً با تست های تشخیصی مواد تداخلی ندارند و افراد بدون دغدغه و طبق تجویز پزشک مجاز به استفاده از این دارو­ها هستند . تداخل مهمی که با تست مورفین وجود دارد، قرص­ها و شربت­های حاوی کدیین هستند که به مدت حداقل دو روز با تست غربالگری مورفین قابل ردیابی هستند. البته پس از مثبت شدن تست مورفین، با تست های اختصاصی و تفکیکی به راحتی می توانید از نوع ماده مصرفی مطلع گردید. توصیه می شود که افراد انتخاب شده برای انجام تست، به منظور بر طرف شدن هرگونه شبهه ، حداقل دو روز از انجام تست مخدر از مصرف هر نوع فرآورده کدیین دار خودداری کنند. متاسفانه برای پنهان کردن مصرف مواد و کسب نتیجه منفی در تست، راه هایی رایج شده و به کار می رود . برای مثال ، گاهی افراد دست به ترقیق نمونه می زنند که به راحتی با بررسی کراتین و میزان اسیدیته ادرار قابل تشخیص است. به طور کلی با انجام تست­های معتبرتر که در بعضی مراکز اختصاصی انجام می شود، این شیوه ­ها نیز کمکی نخواهد کرد. نیکوتین موجود در سیگار، مدتی بعد از مصرف به مواد مختلفی تبدیل می شود. اما بعضی از این مواد به مدت طولانی تری در بدن باقی می مانند که از طریق ادرار نیز قابل ردیابی هستند. بر این اساس تست های ادراری ساده ای معرفی شده اند که دو تا چهار روز پس از مصرف سیگار قدرت ردیابی متابولیت ها را دارند . استفاده از این روش ها هنوز به طور کامل در کشور ما متداول نشده است( تاجری، بیوک، ۱۳۹۰).
نتیجه تصویری برای موضوع افسردگی
آزمایشات به عنوان ارزیابی طبی درمان است مثل اندازه گیری مکرر فشار خون یا قند خون در بیماری دیابت که هدف درمان­گر ارزیابی اثربخشی درمان است، چون مکرر به عمل می ­آید یک مورد، تنها مقطعی از درمان را می سنجد جواب مثبت آن به معنی بی ارادگی بی انگیزگی بیمار نیست و منفی بودن آن نیز مبنی بر اتمام درمان و عدم نیاز به خدمات درمانی نیست­. تاکیداً به بیمار گفته شود بیان اینکه لغزش داشته از طرف بیمار مبنی عدم انجام تست نیست و تستها در زمان مقرر به عمل می آید(تاجری، بیوک، ۱۳۹۰).

 

۲-۳-۱۲- چرا جامعه ایران در مقایسه با سایر جوامع بیشترین معتاد را دارد؟

علت اول این که رشد فزاینده اعتیاد به یکی از آثار سوء رشد فزاینده جمعیت نسبت داده می شود در طی سه دهه گذشته در حالی جمعیت ایران دوبرابر شده که این جامعه آمادگی پذیرایی این همه جمعیت ناخوانده را نداشته است. به بیان دیگر جامعه باید می توانست سالی ششصد هزار شغل برای ادارۀ این جمعیت ایجاد کند و چون توانایی را نداشت، زمینه برای جذب میلیون ها نفر در«زندگی، فضا و بازار کار غیررسمی» اعتیاد و قاچاق فراهم شد.
علت دوم به«فضای تنش زای زندگی» جامعه­ مدرن ایران اشاره دارد. جامعه ایران اغلب ویژگی­ها و تنش­های جامعه مدرن مانند فشردگی جامعه شهری، وجود تراکم آگاهی­ها و انتظارات برآورده نشده، ناامنی ها و اضطراب در فضای کار اقتصادی را دارد. در جوامع دیگر بخشی از جمعیت برای فرار از تنش های مذکور به مصرف مشروبات الکلی روی می آورند اما از آنجا که در ایران مصرف مشروبات الکلی حرام و ممنوعیت قانونی دارد، بخشی از جمعیت برای فرار از تنش های زندگی به جای مصرف مشروبات الکلی به مصرف مواد(عمدتاً تریاک) که فعل حرامی هم نیست روی می آورند.
عکس مرتبط با اقتصاد
علت سوم فقر است می گویند تعداد فقرای ایران زیاد شده و چون این فقرا چشم و گوششان باز شده است، مثل اقشار متوسط جامعه برای گذران زندگی نیازمند تفریح هستند. اما از آنجا که قادر به تحقق شرایط زندگی مطلوب خود نیستند، برای رسیدگی به«خوشی»، آنچه می توانند در اختیار داشته باشند یک خوشی موقتی از طریق ورود به فضای اعتیاد و مصرف مواد مخدر است.
علت چهارم عامل فرهنگی است. این عادت دیرینه فرهنگی باعث می شود مصرف مواد بر خلاف مصرف مشروبات الکلی رفتار و فعل مذمومی نباشد و بخشی از جمعیت با آسودگی خاطر آن را مصرف می کنند.
علت پنجم همسایگی ایران با کشور افغانستان است. چون عمده تولید و توزیع مواد در افغانستان، به عنوان مرکز اصلی تولید این مواد، از طریق مرزهای ایران به بخش غربی جهان انتقال می یابد، لذا از آثار این مجاورت جغرافیایی قرار گرفتن جمعیتی گسترده در معرض مواد مخدر است(تاجری،۱۳۹۰).
بخش دوم: درمان شناختی مبتنی بر ذهن آگاهی(MBCT)

 

۲-۴- درمان شناختی مبتنی بر ذهن آگاهی(MBCT)

یکی از نکات اساسی مدل شناختی اختلالات هیجانی که در دهه ۱۹۷۰ و ۱۹۸۰ شکل گرفت این بود که طریق نگاه ما به خود، دنیای اطراف و آینده می ­تواند تاثیر اساسی بر هیجانات و رفتار ما داشته باشد. تا این زمان این مدل تنها برای آغاز یک دوره و استمرار آن به کار می­رفت. و این در شرایطی بود که تفکر منفی می ­تواند باعث به وجود آمدن و حفظ افسردگی شود. در این شرایط دو سوال اساسی پیش آمد که اول این مکانیسم­های روانشناختی مهم در عود افسردگی چیست؟ و دوم، چگونه این اصلاحات در خلال درمان شناختی برای دوره حاد رخ می­دهد؟ مطالعات بسیاری به سوال اول چاسخ داد ولی سوال دوم بدون پاسخ ماند. با توجه به این آسیب پذیری بک فرض کرد که افراد در اوایل زندگی، فرضیات و نگرش­های معینی کسب می­ کنند که تا بزرگسالی ادامه می­یابد و جزء رگه ­های شخصیتی آنها شده و در طول زندگی حفظ می­شوند(محمد خانی و خانی پور، ۱۳۹۱).
اگر دلیل خوبی برای نگرش­های بی فایده به عنوان رگه ­های شخصیتی در افسرده­ها وجود نداشته باشد، پس از نظر درمان شناختی، آسیب پذیری به افسردگی چگونه توصیف می­ شود؟ برنامه تحقیقی که به وسیله جان تیزدل[۱۰۱] و همکارانش آغاز شده به بررسی جنبه دیگری یعنی اثر تفکر بر خلق اختصاص داشت که نتایج آن تحقیق پنجره ارزشمندی به سوی تغییرات تفکراتی گشود که وقتی به صورت تجربی به افراد غیر افسرده ، خلق افسرده خفیف القا می­ شود، تمایلات منفی در حافظه آنها ایجاد می­ شود. به طوری که کمتر احتمال دارد تا وقایع شادی را که در زندگی شان رخ داده به خاطر آورند و بیشتر احتمال دارد که وقایع منفی را به خاطر آورند. تاکنون برخی از نشانگان اصلی افسردگی را شناختیم که احساس گناه، پشیمانی، تفکر خود انتقادی و منفی از آن جمله هستند. در خلال یک دوره افسردگی، افراد هم خلق افسرده و هم تفکر منفی را تجربه می­ کنند. اگر در یک دوره این پیوند یادگرفته شده رخ دهد چه؟ در آینده، وقوع یک عنصر دیگری را به همراه خواهد داشت. برای افرادی که در گذشته افسرده شده ­اند، حتی غمگینی معمولی روزمره ممکن است نتایج جدی به همراه داشته باشد. جان تیزدل این الگو را فرضیه فعال شدن افتراقی نامید که خلق غمگین احتمالا سبک تفکر مرتبط با خلق غمگین قبلی را به همراه دارد(محمد خانی و خانی پور، ۱۳۹۱).
این سبک­ها ممکن است در افراد مختلف متفاوت باشد و بستگی به تجارب گذشته آنها دارد. تیزدل فرض کرد که دسترسی افتراقی می ­تواند در درک عود افسردگی به ما کمک کند. در حالی اکثر افراد ممکن است بتوانند خلق غمگین اتفاقی را نادیده بگیرند، در بیمارانی که قبلا افسرده بودند، تغییری جزیی در خلق به صورت غمگینی، ممکن است باعث تغییر گسترده در الگوهای تفکر شود( محمد خانی و خانی پور، ۱۳۹۱).
افرادی که سابقاً افسرده شده بودند، اساس شناختی مبالغه آمیزی را نشان دادند. تفکر منفی بیماران بهبود یافته برای حفظ و تشدید خلق آنها در چرخه­های معیوب، دوباره فعال شد. به همین ترتیب، در بیمارانی که تاریخچه افسردگی داشتند، حالات غمگینی ملایم با احتمال بیشتر، شدیدتر و مستقرتر شده و خطر شروع دوره­ های افسردگی اساسی را در آینده افزایش می­داد. این عقیده ساده اما قوی موفق شد که توجه را از اندازه ­گیری سطوح افکار ناکارآمد یا بی فایده یا سوگیری شده در خلق غیر افسرده معطوف به این امر کند که چگونه خلق به راحتی می ­تواند افکار ناکارآمد یا بی­فایده را دوباره فعال کند(محمد خانی و خانی پور، ۱۳۹۱).

 

۲-۴-۱حضور ذهن:

واژه­ی حضور ذهن حدود ۲۰۰۰ سال پیش از بودیسم[۱۰۲]گرفته شده است، قانونی که تحت عنوان«جهان شمول بودن» از چین نشات می گیرد و تائو نام دارد که به بیان ساده تر«مسیر[۱۰۳]» خوانده می شود. تائو، دنیایی مطلق با قانون خاص خود است. هیچ چیزی در آن انجام نمی شود یا اجبار به انجام هیچ کاری نیست. زندگی مطابق تائو، انجام ندادن و تلاش نکردن است که مطابق با آن اگر به این طریق بنگرید، باهمه چیز و در همه لحظه هماهنگ می­شوید(محمدخانی، تمنایی فر، تابش، ۱۳۸۶).
در سال­های اخیر از مراقبه­های حضور ذهن، به عنوان مؤلفه مهمی در ترکیب مداخلات مختلف برای ناتوانی­ها[۱۰۴]و پریشانی­ها [۱۰۵] استفاده گردیده است. هر چند این مراقبه ها در اصل برای بیماری های جسمی مانند دردهای مزمن پشت معرفی شده بودند، کارایی آن­ها در بهبود اختلال های هیجانی به خصوص اضطراب و افسردگی مشخص گردیده است(تونتو ، ویتس و نگوین[۱۰۶] ، ۲۰۰۷ ).
آموزش اولیه­ی حضور ذهن، شامل تمرین روزانه چهل و پنج دقیقه ای است که به وسیله نوار کاست آموزشی انجام می شود و در آن توجه به شکل متوالی، معطوف به قسمت های ویژه ای از بدن می شود. این تمرین­ها سرانجام به داشتن آگاهی بر روی تنفس تمرکز می کنند. در خلال تمرین ها، ذهن افراد به ناچار از تمرکز بر تنفس و بدن منحرف شده و به سوی جریان افکار و احساسات کشیده می شود. از همین وضعیت برای آگاه کردن جریان های ذهن و مفاهیمی که توجه را به سوی خود جلب می کنند، سود جسته می شود. سرانجام، توجه به تدریج بر تنفس متمرکز می شود.
به گفته­ی تونتو، ویتس و نگوین(۲۰۰۷)، به عنوان اولین گام در آموزش حضور ذهن از افراد خواسته می شود روی آگاهی از تنفس خود باقی بماند و سپس هر زمان که این آگاهی به افکار، احساسات یا حس های بدن کشیده شد، دوباره به تمرکز و آگاهی بر تنفس بازگردد.
از طریق تکرار بازگشت آگاهی بر تنفس، به بیمار کمک می شود تا از ماهیت فعالیت های ذهنی آگاهی یابد و قادر به تمایز فعالیت­های ذهنی از پاسخ­هایی که به این فعالیت­ها می دهد، گردد.
به عبارت دیگر، از افراد خواسته می شود به شکلی ساده، به رخ دادن رویدادها توجه نمایند و سپس توجه خود را به تنفس معطوف دارند(ویلیامز، تیزدل و سگال، ۲۰۰۲). در انتها با انجام تمرین های مراقبه­ای، بیمار می­آموزد حس­های بدنی، احساسات، افکار و نیز فرایند افکاری که با آن ها می آید را مشاهده نموده و ادامه دهد و به شکلی ساده به این حقیقت واقف گردد که افکار، احساسات و ادراک(و تمامی رویدادهای ذهنی دیگر) می­توانند تنها به عنوان افکار در نظر گرفته شوند، به اطناب کشیده شوند، مورد غفلت قرار گیرند یا دستکاری شوند و مهم ترین مورد این که بر اساس آن ها اقدامی صورت پذیرد(تونتو، ویتس و نگوین، ۲۰۰۷).
ریشه روش درمانی حضور ذهن در مدل کبات ـ زین(۱۹۹۰) از کاهش استرس قرار دارد. در کلینیک کاهش استرس جان کبات زین در دهه ۱۹۷۰ در مرکز پزشکی دانشگاه ماساچوست، به آزمونی­ها تمرین آرامش ذهنی همراه با حضور ذهن را آموزش می داد و استفاده از آن را مانند یک تمرین روحی برای سهولت دسترسی به آن و ارتباط با بیمارانی که از گسترده ای از بیماری­های جسمانی رنج می بردند، تعدیل نمود.
برنامه کاهش استرس مبتنی بر حضور ذهن[۱۰۷] در ۱۹۷۹ توسط جان کبات ـ زین در دانشکده پزشکی دانشگاه ماساچوست به عنوان شیوه ای برای ادغام مراقبه حضور ذهن بوداییسم در جریان اصلی طب بالینی، طب رفتاری، روان­شناسی سلامت و روان­شناسی بالینی پدید آمد. برنامه استرس مبتنی بر حضور ذهن برنامه­ای مبتنی بر گروه است که برای درمان افراد دچار درد مزمن[۱۰۸] تدوین گردیده است. علاوه بر این، برنامه کاهش استرس مبتنی بر حضور ذهن همچنین برای کاهش ناخوش­های همراه با بیماری های مزمن نظیر سرطان[۱۰۹]و سندرم نقص ایمنی اکتسابی[۱۱۰]، پر فشاری خون[۱۱۱]، بیماری قلبی[۱۱۲]،اختلال­های معدی ـ روده­ای[۱۱۳]، بیماری های خونی و درمان اختلال­های هیجانی و رفتاری نظیر اضطراب و وحشت زدگی و همچنین بهبود کیفیت زندگی بکار رفته است(یونسی و رحیمیان بوگر، ۱۳۸۷).
طبق نظر کبات زین(۱۹۹۰)حضور ذهن سه اهمیت اساسی در درمان دارد:
۱٫ در تمرین حضور ذهن، به افراد آموزش داده می شود تا داشتن آگاهی را مورد تمرین قرار دهند. بر اساس فهم درمانگران این رویکرد از عواملی که چرخه تفکرـ عاطفه را ادامه می دهد، هر نوع آگاهی هدفمند در این رابطه این مزیت را دارد که«گنجایش جذب» محدودی برای افکار باقی بگذارد. در واقع، با این کار چرخه نشخوار فکری معیوب که موجب تکرار افکار و سرانجام خلق منفی می شود، شکسته می شود.
۲٫ تمرین آگاهی از افکار، احساسات و حس های بدنی ممکن است با نیاز به شناسایی افراد مستعد افسردگی در مراحل اولیه افسرده شدن مطابقت داشته باشد. تمرین حضور ذهن می تواند یک نظام هشداردهنده اولیه برای بیمار فراهم کند که وی بتواند از شروع افسردگی که مشابه ریزش بهمن از قله های برفی است، آگاه شود.
۳٫ حضور ذهن شیوه درمانی مقرون به صرفه و مبتنی بر حمایت تجربی است و در تمرکز زدایی که آن را در برنامه درمان شناختی مبتنی بر پیشگیری از عود اساسی تلقی می کنند، سهم ارزنده­ای دارد و الگوهایی برای آموزش مهارت­ های تمرکز زدایی فراهم می کند(یونسی و رحیمیان بوگر، ۱۳۸۷).
تیزدیل و همکارانش(۲۰۰۰) در پژوهش خود متوجه شدند که «تفکرات و احساسات می توانند با همدیگر در یک چرخه معیوب آسیب زا تعامل نمایند». به واسطه راهکار درمانی حضور ذهن، بیمار تشخیص می­دهد که نگهداری چنین احساساتی، ناکارآمد و از لحاظ روانی تخریب کننده است. مشاهده کردن موقعیت ها و شرایط به واسطه حضور ذهن به تکذیب و انکار احساسات و تفکرات نیاز ندارد، بلکه در عوض فرد باید در حالی که سعی نمی کند مشغول ساز و کارهای دفاعی[۱۱۴] شود ، نسبت به تجارب پذیرا باشد.طبق رویکرد حضور ذهن همه تفکراتی که به ذهن می آیند ، به طور برابری پذیرفته می شوند ، به طوری که فرد در مورد آن تفکرات قضاوت نمی کند و همه آن ها را به عنوان تفکرات فعلی خود می پذیرد . دستیابی به چشم انداز تفکرات فرد به وی اجازه می دهد از مجراهای روانی و تفکر نشخواری که به او آسیب می رساند ، فرار کند . از طریق عمل حضور ذهن ، چرخه تفکر منفی قبل از اینکه بیمار خودش را در انتهای حالات افسردگی بیابد ، متوقف می­ شود. طبق رویکرد حضور ذهن، در اغلب موارد درد و ناراحتی روانی بیمار بدلیل قضاوت بی مورد در لحظه حاضر بوجود می­آید، در حالی که هیچ اتفاقی در واقع رخ نداده است و همین تفکر و قضاوت منفی است که با احتمال زیادی می تواند به افسردگی منجر شود(یونسی و رحیمیان بوگر، ۱۳۸۷).