فصل دوم / بخش دوم
پیشینه تحقیقات مشابه
۲-۲-۱-تحقیقات انجام شده داخلی و خارجی:
– حمیدرضا بیات (۱۳۷۵) تأثیر فرهنگ سازمانی بر روی خلاقیت سازمانی را سنجیده که با توجه به یافته های این تحقیق در سطح سازمان های دولتی استان زنجان و با درنظرگرفتن اینکه هرمقدار فرهنگ سازمانی به فرهنگ مشارکتی نزدیک تر باشد خلاقیت آن سازمان بالاتر است، پیشنهاداتی جهت کسب خلاقیت سازمانی بالاتر ارائه شده است که این پیشنهادات جهت دستیابی به فرهنگ مشارکتی و افزایش خلاقیت عنوان شده است. ( بیات ، ۱۳۷۵)
-امیدی، حمیدی و صفری در پژوهشی که به منظور بررسی ارتباط بین ساختارهای سازمانی و خلاقیت به انجام رسید، مهم ترین عوامل مرتبط به کاهش خلاقیت مدیران ستادی سازمان تربیت بدنی، تمرکز بر تصمیم گیری شخصی بجای مشارکت در تصمیم گیری و عدم تناسب بین شغل با رشته ی تحصیلی و سطح تحصیلات است. ( امیدی، حمیدی، صفری، ۱۳۸۶)
– حبیبی باغی در تحقیقی به منظور بررسی رابطه بین سبک مدیریت مشارکتی و خلاقیت از دیدگاه کارکنان سازمان فرهنگی-هنری شهرداری تهران صورت داد که یافته های تحقیق نشان داد که:
۱- بین میزان مشارکت مدیران از دیدگاه کارکنان و خلاقیت آنان رابطه مثبت دارد.
۲- ارتباط غیررسمی، تبادل اطلاعات بین مدیر و کارکنان، اعتماد مدیر به کارکنان و دادن پاداش مناسب به آنان، با خلاقیت کارکنان رابطه مثبت دارد.
۳- بین آموزش کارکنان و خلاقیت آنان رابطه معنی داری مشاهده نشد.
۴- افزایش سن، میزان تحصیلات، رشته تحصیلی، سابقه خدمت در سازمان، تاثیر چندانی بر میزان خلاقیت کارکنان ندارد.
۵- بین مردان و زنان نیز تفاوت معنی داری از نظر میزان خلاقیت مشاهده نشد. ( حبیبی باغی،۱۳۸۱ )
– یزدی مهاجر پژوهشی تحت عنوان ‹‹ بررسی رابطه بین فرهنگ سازمانی و خلاقیت کارکنان بانک ملی استان خراسان شمالی›› را صورت داد که نتایج حاصل از یافته های تحقیق نشان می دهد که:
۱- بین فرهنگ سازمانی و خلاقیت یک رابطه مستقیم و مثبت وجود دارد؛ یعنی هر چه نمره فرهنگ سازمانی
بالاتر باشد میزان خلاقیت کارکنان بیشتر است. اما این رابطه در سطح معنا داری نیست و هر یک از شاخصهای فرهنگ سازمانی نیز به تنهایی رابطه معنا داری با خلاقیت را نشان ندادند.
۲- یافته های جانبی به دست آمده نشان می دهند که در فرهنگ سازمانی مأموریتی میزان خلاقیت کارکنان بیشتر است.
۳- فرهنگ سازمانی انطباق پذیری نسبت به دیگر شاخص ها از نمره میانگین بالاتری برخوردار است.
۴- با اطمینان می توان گفت فرهنگ سازمانی انطباق پذیری بر کارکنان شعب بانک ملی استان خراسان حاکم است. (یزدی مهاجر، ۱۳۸۵)
– سیادت، یارمحمدزاده، پرتوی در تحقیقی که هدف آن تعیین رابطه بین ماهیت شغل و میزان خلاقیت از نظر سرپرستان کارخانه ذوب آهن اصفهان بود نتایج پژوهش نشان داد که:
۱- بین ارزش کار و خلاقیت رابطه مثبت وجود دارد و هرچقدر ارزش کار در بین مدیران بالاتر باشد انگیزه آنان برای خلاقیت بیشتر خواهد بود.
۲- بین خود استقلالی و خلاقیت رابطه مثبت وجود دارد و هر چقدر سرپرستان در انجام وظایف از آزادی عمل برخوردار بودند خلاقیت شان نمود بیشتری پیدا می کرد.
۳- بین بازخورد و خلاقیت در بین سرپرستان رابطه مثبت وجود دارد و هرچقدر سرپرستان از نحوه فعالیت خود بازخورد دریافت می کردند با انگیزه تر و جهت دارتر تلاش می کردند.
۴- بین فرصت های شغلی و خلاقیت سرپرستان رابطه مثبت وجود دارد و فرصت های شغلی متناسب با توان و تخصص افراد خلاقیت آنان را افزایش می دهد.
۵- بین امکانات شغلی و خلاقیت در بین گروه کاری رابطه مثبت وجود دارد و هرچقدر امکانات شغلی مطلوبتر باشد خلاقیت نیز بیشتر است.
۶- بین چالش شغلی و خلاقیت رابطه مثبت وجود دارد و چالش زیاد به دنبال خود حرکت به سمت خلاقیت را نیز داشته است.
۷- سه عامل خوداستقلالی، ارزش کار و بازخورد بالاترین تأثیر را در به وجودآوردن خلاقیت در بین سرپرستان
شرکت ذوب آهن داشته اند. ( سیادت، یارمحمدزاده، پرتوی، ۱۳۸۵)
– جلیلی در پژوهشی که هدف اصلی آن بررسی رابطه رضایت شغلی و میزان خلاقیت مدیران در محیط کار بود، یافته های پژوهش نشان دادکه :
Job Satisfaction - رضایت شغلی
۱- میزان رضایت شغلی مدیران آموزشی در محیط کار بر میزان خلاقیت آنان تأثیر مثبت دارد بدین ترتیب که اغلب مدیرانی که نمره رضایت شغلی بالا کسب کرده اند از میزان خلاقیت بیشتری برخوردارند.
۲- بین سن، جنسیت، تحصیلات و سابقه با رضایت شغلی مدیران آموزشی هیچ گونه رابطه ای وجود ندارد.
۳- بین سن و سابقه خدماتی با خلاقیت یک رابطه منفی وجود دارد یعنی مدیرانی که دارای مدرک تحصیلی در رشته علوم انسانی را دارند از خلاقیت بیشتری برخوردارند.
۴- مدیران مدارس غیرانتفاعی خلاقیت بیشتری از خود در محیط کار نشان می دهند و این امر نشان دهنده ی این است که عوامل سن، سابقه خدمتی، رشته تحصیلی و نوع مدرسه در افزایش خلاقیت مدیران تأثیر دارند. ( جلیلی، ۱۳۸۰)
– خوئینی در تحقیق خود برای پاسخ گویی به این مسئله که آیا بین تفکر و خلاقیت دانشجویان مقطع لیسانس رشته زبان های انگلیسی شهر تهران رابطه ای وجود دارد ه این نتایج دست یافت که :
۱- بین سبک تفکر قانون گذارانه با خلاقیت رابطه مثبت وجود دارد.
۲- رابطه بین سبک تفکر اجرایی فردسالار و سلسله مراتبی با خلاقیت معنی دار نیست. ( خوئینی، ۱۳۸۳)
– هدف اصلی پژوهش حاتم، کشتکاران و مرحمتی تعیین نوع ساختار سازمانی از دیدگاه مدیران ارشد و میانی بیمارستان های آموزشی شیراز و بررسی مقایسه ای میزان خلاقیت سازمانی در هر کدام از این دو ساختار است.
۱- بین ساختار سازمانی و خلاقیت سازمانی رابطه منفی معناداری وجود دارد.
۲- بین ساختار سازمانی و ابعاد شش گانه خلاقیت سازمانی رابطه منفی معناداری وجود دارد به این معنی که با افزایش نمره ساختار سازمانی، میزان خلاقیت سازمانی و شش بعد خلاقیت کاهش می یابد.
۳- بین بعد تمرکز و پیچیدگی (ابعاد ساختار سازمانی) با خلاقیت سازمانی و ابعاد آن رابطه منفی معنادار وجود دارد.
۴- بین رسمیت (یکی از ابعاد ساختار سازمانی) با خلاقیت سازمانی و ۴ بعد پذیرش تغییر، قبول ابهام، تشویق نظریه های جدید و کنترل بیرونی کم (عناصر خلاقیت) رابطه معنادار وجود دارد؛ که این روابط نیز نشان دهنده آن است که ابعاد ساختار سازمانی با ابعاد خلاقیت سازمانی رابطه معکوس دارند.
۵- سطح خلاقیت در بیمارستانهایی که ساختار ارگانیک دارند بیشتر از بیمارستانهایی است که ساختار مکانیک دارند. ( حاتم، کشتکاران، مرحمتی، ۱۳۸۴ )
– تسبیح سازان در بحث همبستگی هوش و خلاقیت با استناد به تحقیقات صورت گرفته به موضوعات زیر اشاره داشته است:
نتیجه تصویری برای موضوع هوش
۱- داشتن هوش زیاد تضمینی برای ایجاد خلاقیت در فرد نیست ولی درعین حال هوش کمتر از حد متوسط به منزله عاملی بازدارنده در تولید خلاقیت عمل می کند. بنابراین هوش کمی بیش از میانگین برای خلاقیت شرط لازم و ضروری است.
۲- هورن (۱۹۷۶) درباره گروه آزمودنی خود گزارش کرده که بعد از بهره هوشی معادل۱۲۰ دیگر هیچ رابطه معناداری بین بهره هوشی و میزان خلاقیت افراد وجود ندارد؛ به عبارت دیگر افرادی که هم هوش سرشار و هم میزان خلاقیت بالایی دارند استثناء هستند، که قاعده این تحقیق آن ها بین بهره هوشی دانشمندانی که از لحاظ تعداد و کیفیت خلاقیت بالایی داشتند با بهره هوشی دانشمندانی که میزان خلاقیت شان کمتر بوده است تفاوت معناداری پیدا نکرده اند.
تسبیح سازان دردو بحث خلاقیت در سنین نوجوانی و جوانی و سیر تحول خلاقیت در سنین بزرگسالی و دوران جوانی نیز به موارد زیر اشاره می کند:
۱- لهمن (۱۹۵۳) یکی از قدیمی ترین تحقیقات همبستگی درباره ی ارتباط سن با خلاقیت را انجام داده است که معتقد است سن ۴۰ تا ۴۹ سالگی را باید از لحاظ میزان رفتار های خلاقانه در مرتبه سوم قرار داد. او سن ۲۹ تا ۳۹ سالگی را دهه طلایی، سن ۳۹ تا ۴۹ سالگی را دهه نقره ای و سن ۱۹ تا ۲۹ سالگی را دهه برنزی خلاقیت نام نهاده است.
۲- لهمن (۱۹۵۳) در تحقیقی که حدود۶۰ سال پیش انجام داده است تأکید زیادی بر سن۳۰ تا ۴۰ سالگی به منزله ی خلاق ترین دوره سن مردان می کند و معتقد است که بعد از۴۰ سالگی از هوش زیبایی شناسی و میزان خلاقیت افراد کاسته می شود ولی محققی دیگر در تحقیقی متوجه شده است که در بسیاری از زنان دوره
شکوفایی و خلق اولین اثر آن ها ( اعم از کتاب، نقاشی و دریافت جوایز بین المللی ) در سنین بعد از۶۰ تا ۷۰ بوده است که شاید یکی از دلایل کاهش خلاقیت در مردان بعد از سنین۴۰ تا ۵۰ سالگی قبول مسئولیت های اجتماعی و مشاغل اداری باشد که در مقابل حفظ خانواده برعهده دارند که در نتیجه ی آن توجه کمتری بسوی خلاقیت معطوف می کنند. ( تسبیح سازان، ۱۳۸۰ )
تصویر درباره جامعه شناسی و علوم اجتماعی
– حمیدی در بحث همبستگی سن و خلاقیت با توجه به تحقیقات صورت گرفته به موارد زیر اشاره داشته است: ۱- سیمونتون (۱۹۹۹) اظهار داشت که خلاقیت عملکردی مربوط به سن است، بطور کلی افزایش در خلاقیت بین۳۰-۲۰ سالگی است و به نظر می رسد بین۵۰-۳۰سالگی به اوج خود برسد و در دهه های بعدی کاهش یابد ، اوج خلاقیت در کارهای مختلف ، سنین متفاوتی را شامل می شود ؛ مثلا” در ریاضی و فیزیک۳۰ -۲۰ سالگی و حدود۴۰ سالگی به سرعت افول دارد اما در بیولوژی و دارو پزشکی۵۰-۴۰-۳۰ سالگی است و در هنر و موزیک در سال های پیری هم وجود دارد.
۲- تورسن (۱۹۶۸) در تعدادی از تحقیق های خود کشف کرد که خلاقیت فرایندی انعطاف پذیر و سیال است که در جریان تحول خود دارای فراز و نشیب هایی می باشد. منحنی تحول خلاقیت در حدود ده سالگی یک فرو رفتگی نشان می دهد. آن طور که از تحقیق ها برمی آید بعضی کودکان از این فرورفتگی خارج می شوند و چند سال بعد خلاقیتی کاملا” زنده و صریح از خود نشان می دهند. (حمیدی، ۱۳۹۰)

فصل سوم
روش شناسی تحقیق
۳-۱- مقدمه:
یکی از مهمترین مراحل هر پژوهش متدولوژی انجام آن است. چنانچه یک پژوهش انجام یافته را به ساختمانی تشبیه کنیم که آماده سکونت است، آن گاه متدلوژی تحقیق طرح و نقشه اولیه ای است که ساختمان بر اساس آن بنا گردیده است. لذا می توان انتظار داشت فردی که این نقشه علمی را مورد بررسی قرار می دهد قادر باشد ساختمانی را که مبتنی بر این نقشه ساخته خواهد شد مجسم نماید. با این اوصاف روش تحقیق را می توان به عنوان مجموعه ای از قواعد، ابزارها و راه های معتبر و نظام یافته برای بررسی واقعیات، کشف مجهولات و دست یابی به راه حل مشکل دانست. اتخاذ روش تحقیق علمی تنها راه دستیابی به دستاوردهای قابل قبول علمی است (خاکی ، ۱۳۸۶، ۲۰۱)
فصل حاضر به بیان روش تحقیق، جامعه آماری ، تعداد نمونه براساس روش های استاندارد ، اعتبار و قابلیت اعتماد پرسشنامه، ابزارهای مختلف جمع آوری داده ها، روش تجزیه و تحلیل داده ها و همچنین روش جمع آوری داده ها پرداخته خواهد شد.
۳-۲- روش تحقیق:
این تحقیق از نظر هدف کاربردی و از لحاظ روش توصیفی از نوع همبستگی می باشد و در زمره تحقیقات میدانی قرار می گیرد. در مورد روش شناسی تحقیق در کتاب های مختلف شیوه ها، نظرات و دیدگاه های متفاوتی عنوان شده است . ( ظهوری، ۱۳۷۸، ۷۹ )
به طورکلی روش های تحقیق در علوم انسانی را می توان با توجه به دو معیار هدف تحقیق و نحوه گردآوری داده ها به روش های مختلف و متعددی تقسیم بندی کرد. از نظر هدف روش های تحقیق به سه گروه تحقیق و توسعه ای، کاربردی و بنیادی و از نظر نحوه گردآوری داده ها به دو گروه آزمایشی و غیرآزمایشی تقسیم می شوند و تحقیقات غیرآزمایشی خود شامل پنج نوع تحقیق پیمایشی، همبستگی، بررسی موردی و سپس رویدادی و علی-مقایسه ای هستند. ( بازرگان،۱۳۷۷، ۷۹ ) تحقیق حاضر یک تحقیق کاربردی و از نوع همبستگی است.
انتخاب روش تحقیق بستگی به هدف و ماهیت موضوع و امکانات اجرایی آن دارد. بنابراین زمانی می توان در مورد روش بررسی و انجام یک تحقیق تصمیم گرفت که، ماهیت موضوع، پژوهش، هدف ها و نیز وسعت و دامنه آن مشخص باشد. هدف از انتخاب روش تحقیق آن است که محقق مشخص کند که چه شیوه و روشی را اتخاذ کنند تا او را هرچه سریعتر و صریحتر در دستیابی به پاسخ یا پاسخ های برای پرسش های تحقیقی مورد نظر کمک کند. ( نادری و نرلاقی، ۱۳۶۸، ۵۹ )
در کلی ترین تقسیم بندی، روش تحقیق را کتابخانه ای و میدانی در نظر گرفته اند که درحال حاضر از روش میدانی استفاده شد. بر این اساس ابتدا جوانب و موضوعات مطالعاتی مربوط به خلاقیت و عوامل مؤثر بر خلاقیت در قالب مرور ادبیات موضوعی تحقیق، مورد شناسایی و تشریح قرار گرفت و سپس با بهره گرفتن از مطالعات میدانی نسبت به جمع آوری داده ها و اطلاعات به منظور شناخت رابطه این متغیرها در بیمه های استان گیلان اقدام شده است.
۳-۳- جامعه آماری:
جامعه آماری عبارت است از افراد، اشیاء و چیزهایی که دارای حداقل یک صفت مشترک باشند که محقق می خواهد درباره آن بپردازد. معمولا” در هر پژوهشی جامعه مورد بررسی یک جامعه آماری است که پژوهشگر مایل
است درباره صفت یا صفات متغیر واحدهای آن به مطالعه بپردازد. ( مقیمی، ۱۳۸۰، ۳۶ )
جامعه آماری تحقیق حاضر را مدیران و کارکنان شرکت بیمه ایران استان گیلان بعنوان قدیمی ترین و بزرگترین شرکت بیمه کشور تشکیل خواهند داد. تعداد افراد به گونه ای که بتوانند در جمع آوری داده ها و اطلاعات موردنیاز تحقیق مورداستفاده قرار گیرند۱۵۰نفر می باشد.
۳-۴- نمونه آماری:
نمونه گیری ابزاری تحقیقی است و آن را می توان جزئی از روش تحقیق تلقی کرد که کار را تسهیل می کند. برای نمونه گیری در پژوهش های علوم رفتاری روش های متداولی وجود دارند که از جمله آن ها نمونه گیری تصادفی ساده، نمونه گیری تصادفی نظام یافته، نمونه گیری طبقه ای، نمونه گیری خوشه ای و نمونه گیری چند مرحله ای می باشد. ( آذر و مؤمنی، ۱۳۷۹، ۳ )
در این پژوهش جامعه آماری مدیران و کارکنان ادارات ستادی شرکت بیمه ایران در سطح استان گیلان انتخاب شد که تعداد این کارکنان۱۵۰ نفر است که در ادارات مرکزی این شرکت بیمه مشغول به کار هستند که تعداد۱۰۸نفر از آن ها به عنوان نمونه با روش نمونه گیری تصادفی ساده انتخاب گردیدند.
برای تعیین حجم نمونه ابتدا ۳۰ پرسشنامه بین کارکنان توزیع گردید و با بهره گرفتن از آزمون کولوگراف مشخص شد که توزیع داده ها نرمال بوده ، بنابراین از فرمول کوکران برای تعیین حجم نمونه استفاده شد.
n= فرمول کوکران
۳-۵- ابزار گردآوری اطلاعات: