سیستم های جزائی در تعدد اعتباری جرم
در تعدد اعتباری نیز مانند تعدد حقیقی با مادی درتعیین مجازات سیستم های مختلفی وجود دارد. این سیستم ها را دکتر عبدالحسین علی آبادی چنین تشریح کرده است:
۱- سیستم یکسانی تعدد مادی و تعدد اعتباری
در این سیستم هیچ تفاوتی بین سیستم تعدد مادی و اعتباری وجود ندارد. تعدد جرم درهر حال موجب تشدید مجازات می گردد و در هر صورت از تعدد جرم در هر حال موجب تشدید مجازات میگردد، در هر صورت از کیفیات مشدده محسوب است، خواه تعدد اعتباری باشد یا حقیقی .
ایراد وارد به این سیستم، این است که اگر در مورد تعدد حقیقی مقبول باشد در مواردی که این فعل چندین وصف مجرمانه یافته است، منصفانه نخواهد بود زیرا این اوصاف متعدده لزوماً از خطرناکی عمل سرچشمه نگرفته و ممکن است ناشی از طرز نگارش و تنظیم قانون باشد. ولی فایده این طریقه، سادگی آن است و دشواری های تشخیص تعددحقیقی از تعدد اعتباری را حل کرده است.
۲- سیستم مبتنی بر نفی تعدد اعتباری
این سیستم نافی وجود تعدد اعتباری است. معتقدین به این سیستم مدعی هستندکه موضوع تعدد اعتباری قابل طرح و بحث نمی باشد. زیرا نمی توان قبول کرد که چندین متن قانونی کاملاً قابل انطباق با عمل واحد باشد تا موجب تقصیر مضاعف مرتکب گردد.
تعدد اعتباری ادعای تعارض بین دو یا چند ماده قانون است که دادرس باید یکی از آنها را انتخاب کند که بر حسب مورد قانون خاص بالنسبه به قانون عام و قانون قدیم و بالاخره قانون اشد بالنسبه به قانون اخف رجحان دارد. این سیستم که از طرف “رو” عالم حقوق جزا دفاع شده در بعضی از آراء دیوان کشور فرانسه منعکس است ولی نمی توان ادعا کرد که به صورت رویه قضایی درآمده است.
به عقیده “وابر” در بعضی از فروض سیستم فوق کاملاً مستدل می باشد و آن مواردی که عمل مادی یکی از عناصر تشکیل دهنده جرم ارتکابی باشد در عین حال کیفیت مشدد جرم دیگری به شمار می آید.
مثلاً شکستن حرز سرقتی گه آمیخته به آن باشد یک کیفیت مشدد برای آن تلقی می شود. دادگاه ها عموماً قبول دارند که وقتی سرقت توأم با شکستن حرز باشد نمی توان عنصر شکستن را از آن جدا کرد. عدم امکان تفکیک آن از جرم سرقت است که مجازات و تعقیب و مرور زمان آن را ازجرم سرقت است که مجازات و تعقیب و مرور زمان آن را از جرم سرقت ساده متفاوت ساخته است و اگر نخواهند این مسأله را طور دیگر تحلیل کنند.
مخالف با نظر احتمالی قانون گذار رفتار کرده اند. بنابراین مسلم است که در این فرض هرگز با یک تعدد حقیقی مواجه نمی باشند.”وابر” معتقد است که اگر این موارد خاص را کنار بگذاریم فرض تعدد معنوی یا اعتباری وجود دارد.
۳- قبول تعدد اعتباری
تعدد اعتباری که از تجمع چند ماده قانونی حاصل می شود قابل انطباق بر عمل ارتکابی متهم می باشد. مثلاً درمورد ارتکاب جعل برای موفقیت در کلاهبرداری و دستمزد به عفت در علن با توسل به قاعده به تعدد اعتباری، مجازات عنوان اشد اعمال می گردد.
ماده ۳۱ قانون مجازات عمومی ۱۳۰۴ و قانون مجازات عمومی اصلاحی ۱۳۵۲ راجع به تعدد اعتباری بود و هر دو چنین اشعار می داشت:
هرگاه فعل واحد دارای مورد تعدد اعتباری، همین نظر ملاک قرار گرفته و مقبول قانونگذار اسلامی نیز واقع شده است. نهایت این که آن را فقط در مورد جرائم تعذیری محدود و مقید نموده است. ماده ۴۶ قانون مجازات اسلامی مصوب ۱۳۷۰ ناظر به همین جهت است :
“در جرایم قابل تعزیر هرگاه فعل واحد دارای عناوین متعدد جرم باشد مجازات جرمی داده می شود که مجازات آن اشد است”
ماده فوق در خصوص تعزیرات عیناً تکرار ماده۳۱ قانون مجازات عمومی سابق است؟ ولی دو تفاوت عمده را باید در اینجا بررسی کرد:
۱-تفکیک بین تعریز و سایر جرایم
۲-تشخیص مجازات اشد تعزیری
گاهی یک جرم با آنکه نتیجه ارتکاب فعل مادی واحد است دارای اوصاف و عناوین جزائی متعددی است و چنین به نظر می رسد که جرائم متعددی واقع شده اند و لذا در رسیدگی به آن ازنظر تعیین مجازات باید قاعده ی تعدد واقعی جرم را اعمال نمود گاهی ازفعل مجرمانه واحد نتایج متعددی حاصل می شود. گاهی ازاعمال مجرمانه ی ارتکابی یک شخص بعضی مقدمه ی دیگری یا از لوازم آن است.
و بالاخره گاهی نیز ارتکاب چند فعل مجرمانه تشکیل یک جرم یا یک عنوان خاص جزای را می دهد. درتمام این موارد که فروض مختلف تعدد اعتباری را تشکیل می دهند، چه درایران و چه در سایر کشورها مجازاست به عنوان تعدد جرم تشدید نمی گردد بلکه همیشه اعمال انجام یافته به عنوان یک جرم تلقی و مجازات جرم اشد مورد حکم قرار می گیرد.
این نوع تعدد نیز همانند تعدد مادی دارای سابقه قانون گذاری می باشد. ماده ۳۱ ق. م .ع ۱۳۰۴ و ق .م .ع ۱۳۵۲ راجع به تعدد اعتباری یا معنوی می باشد که چنین اشعار می دارند که “هرگاه فعل واحد دارای عناوین متعدد جرم باشد مجازات جرمی داده می شود که جزای آن اشد باشد.”
در ماده ۲ الحاقی به آ.د.ک نیز قانون گذار تعدد مادی را دردوفرض مورد توجه قرار داده است ((در فرض اول که هر یک از جرایم ارتکابی مجرم جرم مستقلی به شمار می رود ولی مجموع آنها جرم علیحده محسوب نمی شود.
و در فرض دوم هر یک از اعمال جرم مستقلی به شمار می رود ولی مجموع آنها هم جرم علیحده می باشد. درهردوفرض قاضی می بایست برای هر یک از جرایم حداکثر مجازات علیحده را تعیین نماید اما در فرض اول مجازات هر یک از جرایم حداکثر مجازات قانونی است و در فرض دوم برای مجموع اعمال ارتکابی به عنوان یک جرم علیحده مجازات تعیین می شود و در هر صورت مجازات اشد اجرا می شود))
در قانون مجازات اسلامی قبل در ماده ۴۶ هم همین نظر اخیر را پذیرفته است و تنها قید جرایم قابل تعزیر به آن افزوده شده است در جایی که اشاره می کند به اینکه “در جرایم قابل تعزیر هرگاه فعل واحد دارای عناوین متعدده جرم باشد مجازات جرمی داده می شود که مجازات آن اشد است” که همین رویه در ماده ۲۴ قانون راجع به مجازات اسلامی نیزکه اشاره به این نوع تعدد دارد مشاهده می شود.
و اما در ق .م .ا ۱۳۹۲ تعدد معنوی به طور صریح در ماده۱۳۴-۲ آمده و تغییری نسبت به ق. م .ا گذشته و قوانین ماقبل آن نداشته است و تنها اقدام به تعریف تعدد معنوی نموده است.
این نوع نیز دارای دسته بندی خاص خود می باشد که عده ای از حقوقدانان برای آن قائل شده اند دکتر باهری در کتاب خود اقدام به دسته بندی تعدد معنوی می کند و این چنین می گوید:
((به هرحال از نظر اصولی تعدد معنوی به چهار صورت ممکن است، مطرح گردد.
۱- فعل واحد مشمول عناوین متعدده شود.
۲- فعل واحد نتایج متعدد
۳- مقدمه بودن جرمی نسبت به جرم دیگر
۴- مجموع اعمال عنوان مجرمانه خاصی داشته باشد))
این نوع دسته بندی را می توان درادوار گذشته قانون گذاری دید به عنوان مثال بند های ۱و ۴ را می توان در ماده۲ الحاقی به آدک مشاهده نمود که در سطرهای بالا به آن اشاره شده و قوانین مابعد آن که همان رویه این قانون را ادامه داده اند و بندهای ۲و ۳ که می شود گفت به نوعی زیر مجموعه بند های دیگرند و مستقل قلمداد کردن آنها به صواب نیست.
در اینجا به این نکته نیز باید اشاره کرد که در قانون ق م ا ۱۳۹۲ یکی از صور تعدد معنوی در قانون مجازات اسلامی را با آوردن تبصره ماده ۱۳۴-۳ درحکم تعدد مادی دانسته است در آنجا که می گوید “درصورتی که ازعمل مجرمانه واحد در خارج نتایج مجرمانه متعدد حاصل شود در حکم تعدد مادی است” و با این تغییر یکی از صور تعدد معنوی را کاسته و در عداد تعدد مادی قلمداد کرده است.”
اثر تعدد معنوی نسبت به مجازات جرم ارتکابی و صلاحیت دادگاه:
اطلاق تعدد معنوی بر جرم ارتکابی موجب می شود که مجازات وصف اشد نسبت به مجرم تحمیل شود. تعدد معنوی بر خلاف تعدد مادی نسبت به جرایم خلافی مؤثر است. هرگاه تعیین وصف جرم مبتنی بر جرم مهمتر باشد، یعنی قاعده ای که در تعدد معنوی پذیرفته شده است، مسلماً دادگاهی صلاحیت رسیدگی به دعوی را دارد که برای رسیدگی به جرم مهمتر،صالح باشد. اگر موضوعی تحت عنوان معینی در دادگاهی قضاوت شود، آیا دادسرا می تواند نسبت به همان موضوع در دادگاه دیگر تحت وصف دیگری اقامه دعوی نماید؟ فرض کنیم شخصی به اتهام مندرج در ماده ۸۸ قانون تعزیرات به عنوان محارب و مفسد در دادگاه انقلاب اسلامی محاکمه و از این عنوان برائت حاصل کند، آیا دادگاه کیفری می تواند او را به استناد مجازات و تعزیری مذکو ر در همین ماده محاکمه نماید؟

پایان نامه

بدیهی است که وحدت عمل، وحدت تعقیب را ایجاب می کند، ولی از وحدت تعقیب نباید این نتیجه گرفته شود که وصف ثانوی جرم ارتکابی بدون اثر باشد. بنابراین پاسخ این سوال باید مثبت باشد، زیرا اگر محاکمه و برائت متهم از وصف اشد نباشد مانع از آن باشد که به مسئولیت جزائی مرتکب مطلقاً توجه نشود و به نسبت به جرم اخف مجازات نگردد.
در عین حال به نظر دسته ای از حقوقدانان عنصر مادی جرم که عمل واحدی بوده در دادگاه مورد دادرسی قرار گرفته و متهم از اتهام ارتکاب آن تبرئه حاصل کرده است. از این جهت دوباره نمی توان او را به خاطر همان عمل مادی مورد تعقیب و مجازات قرار داد.
بند دوم: عناوین عدیده ناشی از رفتار واحد
در مورد فرق بین تعدد وتکرار جرم می دانیم که اگرکسی مرتکب چند جرم گردد دو حالت برآن متصور است یا قبل ازارتکاب بزه دوم یاچندم برای جرم یا جرائم قبلیش تحت تعقیب قرارگرفته و به محکومیت قطعی محکوم شده است یا نه. درصورت اول مرتکب در موقع رسیدگی مشمول قاعده تکرار جرم خواهد گردید و در صورت دوم مشمول قاعده تعدد جرم .
با این توضیح که اولاً شمول قاعده تکرار نیز معمولاً موکول به آن است که درفاصله ی زمانی معینی ازتاریخ صدور حکم قطعی، که غالباً زمان مشخص یا مدت لازم برای حصول اعاده حیثیت یا شمول مرور زمان درنظرگرفته می شود، مجرم مرتکب جرم جدیدی بشود و ثانیاً بنا به نظر پاره ای از حقوقدانان و احتمالاً بعضی از قانونگذاریها، ضابطه ی شمول یا عدم شمول مقررات تکرارجرم، اجرای واقعی یا عدم اجرای مجازات اعلام شده قبلی است.
در قوانین ما تا قبل از وضع قوانین جدید اسلامی، این ضابطه همیشه صدور حکم قطعی بوده ولی در قوانین جاری جدید، اجرا یا عدم اجرای مجازات ملاک دانسته شده است، مقرراتی که در نتیجه دامنه ی شمول قاعده تکرار جرم را تنگ تر و بعکس دامنه شمول مقررات تعدد جرم را وسیع تر می نماید.
گاهی عنصر مادی یک جرم، دریک مقطع زمانی کوتاه انجام می شود و گاهی هم در یک زمان کم و پیش طولانی ادامه پیدا می کند و دراین حالت اخیر چنین به نظر می رسد که جرائم متعددی به وقوع پیوسته است، حال آنکه ازنظرحقوقی ادامه ی رفتار مجرمانه اعمال متعدد مادی محسوب نمی شود و چنانچه ازیک قصد و یک هدف و یک عمل ناشی شده باشد هم چنان یک جرم به حساب می آید. استمرار استفاده از نیروی الکتریسته به نحو غیر مجاز، پوشیدن لباس ونصب نشان های رسمی بدون مجوز قانونی، استمرار استفاده از آب متعلق به دیگری به وسیله ی نصب لوله یا حفر کانال، عدم پرداخت نفقه اشخاص واجب النفقه، و … هرچند برای مدت نسبتاً طولانی هم ادامه داشته باشند، هرکدام به عنوان جرم مستمر فقط یک جرم را تشکیل می دهند و ازمصادیق تعدد مادی جرم به حساب نمی آیند.
جرم به عادت جرمی است که با یک عمل مجرمانه واقع می شود ولی به موجب قوانین خاص که درهرمورد وضع می شوند، قابل مجازات نخواهد بود مگرآنکه آن عمل مادی چند بار تکرار شود. مثل اشتغال غیرمجاز به امر پزشکی، اعتیاد به افیون و مواد مخدر، تکدی، ولگردی، روسپیگری و امثال آن. با این تعریف ملاحظه می شود که در جرم به عادت تکرار عمل مجرمانه رکن مادی جرم را تشکیل می دهد.
وچون با یک بار ارتکاب، جرم کامل نشده و قابل مجازات نیست، لذا تکرار آن ازمصادیق تعدد واقعی جرم محسوب نمی شود.
مفهوم جرم مرتبطند از نظر دکترین و نه از نظر رویه قضایی مشخص نیست و عدم یقین و تردید همچنان برآن حاکم است. ارتباط و غیرقابل تقسیم بودن عبارت از این است که بین یک جرم با جرم دیگر ما بین چند جرم چنان رابطه ای موجود باشد که وجود یکی بدون وجود دیگری یا وجود بعضی دیگر قابل تصور نباشد، یا اینکه وجود یکی نتیجه ی حتمی و لازم وجود دیگری باشد.
به موجب ماده ۲۰۳ قانون آئین دادرسی کیفری فرانسه جرائم درموارد زیر مرتبط شناخته می شوند:
الف- موقعی که این جرائم توسط چندین نفر متشکل دریک زمان یا دریک مکان واقع شده باشند (ارتباط ازنظروحدت زمان و مکان). مثل غارت به هنگام شورش و نزاع دسته جمعی.
ب- موقعی که این جرائم توسط اشخاص مختلف حتی درزمانها ومکانهای مختلف، ولی با یک توافق قبلی آنان واقع شده باشند (ارتباط ازنظر وجهت نقشه). مثل به جریان گذاشتن سکه ها یا اسکناس های تقلبی، دستبرد زدن به اموال مردم توسط اعضاء یک باند دریک منطقه.
ج- موقعی که افرادی پاره ای از جرائم را برای فراهم نمودن موجبات ارتکاب پاره ای دیگر، یا برای تسهیل ارتکاب آنها، یا به منظور فراهم نمودن موجبات عدم مجازات جرائم ارتکابی قبلی مرتکب شوند (ارتباط ازنظررابطه علت ومعلولی). مثل جعل سند واستفاده از سند مجعول توسط جاعل، هتک ضرر به منظور سرقت ، سقط حمل و دفن جنین به قصد جلوگیری از کشف جرم.
د- موقعی که تمام یا قسمتی از اشیاء ربوده شده یا بدست آمده درنتیجه ارتکاب یک جنایت یا یک جنحه را مخفی نموده باشند (ارتباط ازنظر اخفاء اشیاء و تملک ابتدایی). مثل اخفاء اشیاء مسروقه یا اشیاء بدست آمده از طریق قاچاق و امثال آن.
جرائم کمی هستند که تحقق آنها مستلزم انجام چند عمل مادی مختلف یا چند جرم مختلف است و این قبیل جرائم را جرائم مرکب می نامند. بزه کلاهبرداری نمونه بارزآن است زیرا که تحقق آن مستلزم انجام دادن دو سری اعمال مادی است، استعمال اسم مجعول، سمت مجعول و مانورهای متقلبانه از یک طرف و تسلیم مال توسط اغفال شده اعم از سرمایه، اشیاء منقول، اوراق بهاداراسناد بانکی، مفاصا حساب یا قبوض پرداخت و امثال آن ازطرف دیگر یا سرقت اتومبیل که هم مستلزم ربودن آن و هم مستلزم مورد استفاده قراردادن آن است. مانند عمل منافی عفت به عنف یا سرقت توأم با آزار و شکنجه و امثال آن، دریک چنین مواردی ملاحظه می شود که با آنکه رکن مادی این قبیل جرائم از اعمال مادی با طبیعتهای مختلف تشکیل گردیده است ولی معهذا یک چنین جرمی را، خواه از نظر دکترین و خواه از نظر رویه قضایی، جرم واحد محسوب می نمایند و نه جرائم متعدد.
در تشخیص جرم مرکب یعنی موردی که مجموع چند عمل مجرمانه تشکیل بزه خاصی را بدهد، بین شعب دیوان عالی کشور و حتی دریک شبعه هم اختلاف نظر وجودداشته و گاهی دیده شده که یک شعبه آراء مختلفی صادر کرده است.
بند سوم: نتایج عدیده ناشی از رفتار واحد
طبق ماده ۴۹: «در جرائم قابل تعزیر هرگاه فعل واحد دارای عناوین متعدد جرم باشد مجازات جرمی داده می شود که مجازات آن اشد است».
به عبارت دیگر فاعل واحد است و عمل هم واحد، ولی نتایج حاصله متعدد می باشند. مانند راننده ای که در اثر بی احتیاطی در امر رانندگی با وسیله نقلیه موتوری موجب تصادف منجر به ضرب و جرح و قتل شود، بدیهی است که راننده مقصر فقط مرتکب عمل واحد بی احتیاطی در رانندگی شد. ولی حاصل عمل او قتل و ضرب و جرحی است که برای هر یک از موارد مزبور در قانون مجازات اسلامی عناوین خاصی وجود دارد و برای فرداً فرد این عناوین مجازات خاصی مقرر شده است.
مورد دیگر از تعدد معنوی مقررات ماده ۶۳۹ و ماده ۷۰۸ قانون مجازات اسلامی ۱۳۷۰ در خصوص دایر کردن فاحشه خانه و قمارخانه است. زیرا از طرفی در ماده ۶۳۹ کسی که مرکز فساد یا فحشا دایر یا اداره کند یا کسی که مردم را به فساد و یا فحشا تشویق نموده یا موحبات آن را فراهم نماید به حبس از یک تا ده سال محکوم خواهد شد. از طرف دیگر مجازات دایر کردن قمارخانه شش ماه تا دو سال حبس و یا از سه میلیون تا دوازده میلیون ریال جزای نقدی تعیین شده است. حال باید دید که برای جرم دایر کردن فاحشه خانه و قمارخانه چه آثار و احکامی از نظر جزائی تعلق می گیرد و تعیین مجازات چگونه صورت خواهد گرفت؟
مقنن تکلیف این قضیه را در ماده ۴۶ قانون مجازات اسلامی ۱۳۷۰ مشخص ساخته و می گوید: «در جرائم قابل تعزیر هرگاه فعل واحد دارای عناوین متعدده جرم باشد، مجازات جرمی داده می شود که مجازات آن اشد است». از جهت تشخیص شدت و ضعف مجازات ها علی الاصول جرائمی که مجازات آنها اعدام، رجم، قطع یا نقص عضو است اشد و مهمتر از جرائمی است که مجازات آنها حبس یا جزای نقدی است و مجازات حبس نیز اشد از جزای نقدی است و در مورد شلاق تعزیری و حبس، حبس جنایی مطلقاً و هم چنین حبس جنجه ای اشد از شلاق و شلاق اشد از جزای نقدی است[۲۳].
بنابراین در مثال ارائه شده هر یک از اعمال ارتکابی که مجازات آن شدیدتر است می بایست مورد حکم قرار گیرد. حال با توجه به این که مجازات دایر کردن فاحشه خانه حبس از یک تا دو سال است و مجازات دایر کردن قمارخانه حبس از شش ماه تا دو سال و یا از سه میلیون تا دوازده میلیون ریال جزای نقدی است. بنابراین مجازات اشد همان مجازات مقرر در ماده ۶۳۹ قانون مجازات اسلامی ۱۳۷۰ است که مورد حکم قرار خواهد گرفت.
مثال دیگر در مورد تعدد معنوی مقررات ماده ۶۰۹ قانون مجازات اسلامی ۱۳۷۰ است که مقرر می دارد «هر کس با توجه به سمت، یکی از رؤسا سه قوه یا معاونان رئیس جمهور یا وزراء یا یکی از نمایندگان مجلس شورای اسلامی یا نمایندگان مجلس خبرگان با اعضای شورای نگهبان یا قضات یا اعضای دیوان محاسبات یا کارکنان وزارتخانه ها و مؤسسات و شرکت های دولتی و شهرداریها در حال انجام وظیفه یا به سبب آن توهین نماید به سه تا شش ماه حبس و یا تا ۷۴ ضربه شلاق و یا پنجاه هزار تا یک میلیون ریال جزای نقدی محکوم می شود. حال اگر به مأمور دولت در حین انجام وظیفه، ضمن اهانت، حمله یا مقاومتی صورت گیرد در این صورت عمل واحد دارای دو نتیجه متفاوت اهانت و تمرد است و برابر ماده ۴۶ قانون مجازات اسلامی ۱۳۷۰ مجازات جرمی داده می شود که مجازات آن اشد است. حال سؤال این است که اگر متهمی از مجازات جرمی که اشد است برائت حاصل کند آیا از لحاظ جرم دیگر که دارای مجازات اخف است نیز تبرئه می شود یا خیر؟
در این مورد دو نظر متفاوت وجود دارد:
نظر اول: به عقیده عده ای از حقوقدانها جواب این سوال منفی است و می گویند محاکمه و برائت متهم تنها در مورد جرمی که دارای مجازات اشد است صورت گرفته و این امر مانع از آن نمی شود که به مسئولیت جزائی مرتکب در مورد جرم دیگر که از لحاظ مجازات اخف است، در دادگاه رسیدگی و حکم مقتضی صادر شود.
نظر دوم: برعکس به نظر عده ای دیگر پاسخ این سوال مثبت است و معتقدند که عنصر مادی جرم که عمل واحدی بوده در دادگاه مورد رسیدگی قرار گرفته و متهم از اتهام جرم ارتکابی با مجازات شدیدتر برائت حاصل کرده و از این حیث نمی توان متهم را به خاطر عمل ارتکابی دیگر که دارای مجازات اخف است مورد تعقیب و مجازات قرار داد.
اداره حقوقی قوه قضائیه تکلیف این قضیه را مشخص ساخته و در پاسخ این سوال که بالفرض ورود سارق به منزل غیر را برخی جزء لوازم سرقت دانسته و برخی ورود به عنف تلقی می نمایند و یا فحاشی هنگام ایراد ضرب و مسئله خرید و حمل و نگهداری و نهایتاً شرب مخر، آیا به هنگام شرب نباید وارد مسئله خرید آن شد یا خیر؟ اعلام می دارد که «هرگاه جرائم ارتکابی بعضی مقدمه بعضی دیگر بوده و یا از لوازم آن به شمار آید و مجموع آنها نیز دارای عنوان خاص جزائی باشد (تعدد معنوی) مجازات جرمی داده می شود که جزای آن اشد است. بنابراین در فروض مورد سوال چون ورود غیرمجاز به منازل افراد از لوازم سرقت و تهیه مشروب از لوازم و مقدمات شرب آن است. مرتکب را فقط می توان به مجازات سرقت و یا شرب مخر محکوم کرد و نه به مجازات ورود به منزل افراد و سرقت و خرید مواد الکلی و شرب آن» (نظریه شماره ۹۲۸/۷ مورخ ۱۴/۴/۱۳۶۲)
در این زمینه نیز آرایی از شعبات دوم و پنجم هیأت عمومی دیوان عالی کشور صادر شده است «اگر کسی نسبت به مأمور دولت ضربی وارد آورد بر فرض اینکه عمل مزبور متضمن اهانتی به مأمور مذکور باشد با هم عمل بر آن صادق نیست….» ( شماره ۲۶۹- ۲۴/۲/۱۳۱۹ و ۹۹۶- ۲۵/۶/۱۳۱۶ شعبه پنجم دیوان عالی کشور متین، مجموعه رویه قضائی- کیفری)
به نظر برخی از حقوقدانان متعدد اعتباری به مجموع جرائمی نیز اطلاق می شود که در قانون وصف خاصی پیدا کرده است.
– قلمرو تعدد اعتباری جرم
حکم مندرج در ماده ۴۶ ق. م. ا سال ۱۳۷۰ صرفاً ناظر بر جرائم تعزیری بوده وفق تبصره ماده ۴۷ همین قانون حکم تعدد در حدود و قصاص و دیات همان است که در ابواب مربوط به آن پیش بینی شده است.
نظریه مشورتی شماره ۲۲۷/۷- ۱۸/۱/۱۳۷۳ اداره ی حقوقی قوه قضائیه در این زمینه حاکی است «قید کلمه ی تعزیر در ماده ۴۶ ق. م.ا ۱۳۷۰به منظور خارج نمودن جرائم بازدارنده نیست بلکه در مقابل قصاص، حدود و دیات قرار دارد. همان گونه که در قانون راجع به مجازات اسلامی این گونه جرائم در ردیف جرائم قابل تعزیر آورده شده بود».
در صورتی که فعل واحد واجد دو عنوان تعزیر وحدی یا مستوجب قصاص و دیات باشد، در این صورت تعدد مادی و واقعی بوده نه اعتباری و حکم به جمع مجازات ها می شود.

 

جهت دانلود متن کامل این پایان نامه به سایت jemo.ir مراجعه نمایید.

 

 

مستقل

 

 

۱ الی ۴

 

 

 

دانش هوش فرهنگی

 

 

مستقل

 

 

۵ الی ۱۰

 

 

 

انگیزش هوش فرهنگی

 

 

مستقل

 

 

۱۱ الی ۱۵

 

 

 

رفتار هوش فرهنگی

 

 

مستقل

 

 

۱۶ الی۲۰

 

 

 

رفتار شهروندی

 

 

وابسته

 

 

۲۱ الی ۲۵

 

 

۳-۱۲- روش تجزیه و تحلیل آماری داده‌ها

در این پژوهش به منظور توصیف داده‌ها از آمار توصیفی با بهره گرفتن از نرم‌افزار اس‌پی‌اس‌اس و به منظور تحلیل داده‌ها و آزمون فرضیه‌های پژوهش از آمار استنباطی و از روش مدل‌سازی معادلات ساختاری با بهره گرفتن از نرم‌افزار لیزرل صورت خواهد گرفت.
مدل‌سازی معادله ساختاری یک تکنیک تحلیل چند متغیره بسیار کلی و نیرومند از خانواده رگرسیون چند متغیری و به بیان دقیق تر بسط مدل خطی کلی است که به پژوهشگر امکان می‌دهد مجموعه‌ای از معادلات رگرسیون را به گونه هم زمان مورد آزمون قرار دهد. مدل‌سازی معادله ساختاری یک رویکرد آماری جامع برای آزمون فرضیه‌هایی درباره روابط بین متغیره‌های مشاهده شده و مکنون است، که گاه تحلیل ساختاری کوواریانس، مدل‌سازی علی و گاه نیز لیزرل نامیده می‌شود. اما اصطلاح غالب در این روزها، مدل‌سازی معادله ساختاری[۱۰۰] است. نرم‌افزار لیزرل به عنوان یکی از پیشرفتهای روش شناختی نوید بخش در علوم اجتماعی و علوم رفتاری می‌تواند مدلهای سنتی را مورد آزمون قرار دهد و در عین حال امکان بررسی روابط و مدلهای پیچیده تری مانند تحلیل عاملی (تائیدی) و تحلیل سریهای زمانی را نیز فراهم کند و کاربرد داده‌های همبستگی، آزمایشی و غیره آزمایشی را برای تعیین میزان موجه بودن مدلهای نظری در یک جامعه به خصوص امکان پذیر سازد(هومن، ۱۳۸۸، ۱۱).
تصویر درباره جامعه شناسی و علوم اجتماعی
بطور کلی به منظور طبقه‌بندی داده‌های جمع‌ آوری شده از آمار توصیفی در نرم‌افزار اس‌پی‌اس‌اس و جهت بررسی تاثیر همزمان متغیرهای پژوهش بر یکدیگر و اندازه‌گیری اثرات مستقیم و غیر مستقیم آنها بر یکدیگر از تکنیک معادلات ساختاری در نرم‌افزار لیزرل استفاده شد.

 

جهت دانلود متن کامل پایان نامه به سایت azarim.ir مراجعه نمایید.

۳-۱۳- آزمونهای برازندگی مدل کلی

 

برازندگی مناسب بودن و کفایت داده‌ها برای مدل مورد بررسی است. به این معنی که اگر شاخصهای برازندگی نشان دهنده برازنده بودن مدل باشند داده‌ها برای تحلیل و نتیجه‌گیری روابط موجود در مدل مناسب و کافی بوده‌اند.

در دهه گذشته برای مدلهای معادلات ساختاری آزمونهای برازندگی متعددی ارائه‌شده است. با آنکه انواع گوناگون آزمونها که به گونه کلی شاخصهای برازندگی نامیده می‌شوند پیوسته در حال مقایسه، توسعه و تکامل‌اند، اما هنوز درباره حتی یک آزمون بهینه نیز توافق همگانی وجود ندارد و این شاخصها به شیوه‌های مختلفی طبقه‌بندی شده است (هومن، ۱۳۸۸، ۲۳۵).
۳-۱۳-۱- شاخص مجذور خی دو بر درجه آزادی(کای دو بر درجه آزادی)
یکی از بهترین شاخص‌های بررسی نیکویی برازش مدل، بررسی نسبت آماره کای دو بر درجه آزادی است. البته، حد استانداردی برای مناسب بودن این شاخص وجود ندارد. اما بسیاری از اندیشمندان بر این عقیده‌اند که این شاخص باید کمتر از ۳ باشد(هنری، ۱۳۹۰، ۹۶).
۳-۱۳-۲ – جذر برآورد واریانس خطای تقریب (RMSEA)
این اندازه که به صورت اعشاری گزارش می‌شود، مبتنی بر پارامتر غیر‌مرکزی[۱۰۱] است. این شاخص برای مدل‌های خوب برابر ۰۵/۰ یا کمتر است. مدل‌هایی که RMSEA آن‌ ها ۱۰/۰ یا بیشتر باشد، برازش ضعیفی دارند (همان منبع، ۴۲). در صورتی که مقدار آن بین ۰۵/۰ تا ۰۸/۰ باشد برازش قابل قبول، اگر بین ۰۸/۰ تا ۱ /۰ باشد برازش متوسط و اگر بزرگتر از ۱/۰ باشد برازش ضعیف است(کلانتری، ۱۳۸۸، ۱۳۱)

 

۳-۱۳-۳- ریشه استاندارد میانگین مجذور پس ماندها (SRMR)

برابر با متوسط تفاوت بین واریانس و کواریانسهای پیش بینی شده و مشاهده شده در مدل، بر پایه پس ماندهای استاندارد شده است و مقدار آن وقتی برابر با صفر است که مدل به گونه کامل برازش شده است(هومن، ۱۳۸۸، ۲۳۸).

 

۳-۱۳-۴ – شاخص تاکر-لویز[۱۰۲] یا شاخص نرم نشده برازندگی (NNFI)

این شاخص ایراد به‌کار بردن شاخص نرم شده برازندگی (NFI) که برای افزودن پارامترها به مدل، جریمه‌ای وجود نداشت را با در نظر گرفتن چنین جریمه‌ای مطرح می‌کند. اگر این شاخص بزرگتر از ۰/۱ باشد برابر با ۰/۱ قرار داده می‌شود. همچنین چنانچه مقدار این شاخص بین ۹۰/۰ تا ۹۵/۰ باشد قابل قبول تلقی می‌گردد (همان منبع، ۴۱).

 

۳-۱۳-۵- شاخص برازندگی تطبیقی (CFI)

اگر این شاخص بزرگتر از ۰/۱ باشد برابر با ۰/۱ و اگر کوچکتر از صفر باشد برابر با صفر قرار داده می‌شود و همانند شاخص‌های قبلی چنانچه مقدار این کسر بین ۹۰٪ تا ۹۵٪ باشد قابل قبول تلقی می‌گردد(همان منبع، ۴۱).

 

۳-۱۳-۶- شاخص برازندگی (GFI)

شاخص‌های برازندگی به گونه کلی در دامنه بین صفر و یک قرار داده می‌شوند. ضرایبی که بالاتر از ۹۰٪ باشد قابل قبول در نظر گرفته می‌شوند، هرچند این نیز مانند سطح ۰۵/۰P=، اختیاری است. بطور کلی مقادیر شاخص‌ GFI با نزدیک شده به عدد ۰/۱ برازندگی خوب مدل را نشان می‌دهد.
از میان شاخص‌های ذکر شده، به گونه کلیRMSEA به عنوان یک شاخص مطلوب و CFIبه عنوان بهترین شاخص در نظر گرفته می‌شود (هومن، ۱۳۸۸، ۴۳).
فصل چهارم
تجزیه و تحلیل
داده ها و یافته های تحقیق
۴-۱ مقدمه
تجزیه و تحلیل داده‌ها فرایندی چند مرحله‌ای است که طی آن داده‌هایی که به طرق مختلف جمع‌ آوری شده‌اند؛ خلاصه، دسته‌بندی و در نهایت پردازش می‌شوند تا زمینه برقراری انواع تحلیلها و ارتباط بین داده‌ها به‌منظور آزمون فرضیه‌ها فراهم آید. در این فرایند، داده‌ها هم از لحاظ مفهومی و هم از جنبه تجربی پالایش می‌شوند و تکنیکهای گوناگون آماری نقش به‌سزایی در استنتاجها و تعمیم به عهده دارند (خاکی، ۱۳۸۷، ۳۰۵). تجزیه و تحلیل اطلاعات، به عنوان مرحله ای علمی، از پایه‌های اساسی هر پژوهش علمی به شمار می‌رود که به وسیله آن کلیه فعالیتهای پژوهش تا رسیدن به نتیجه، کنترل و هدایت می‌شوند. در این راستا در فصل حاضر ابتدابه توصیف داده‌های پژوهشی و تجزیه و تحلیل داده‌هایی که به وسیله پرسش‌نامه از افراد نمونه گرداوری شده‌اند پرداخته شده و سپس هر یک از فرضیات مورد آزمون قرار خواهد گرفت. در پژوهش حاضر برای تجزیه و تحلیل و آزمون فرضیه‌ها از مدل‌سازی معادله ساختاری و نرم‌افزارهای اس‌پی‌اس‌اس نسخه ۱۸ و لیزرل نسخه ۸٫۷ استفاده می‌شود.
۴-۲ آمار توصیفی
آمار توصیفی به مجموعه‌ایی از فنون و روش‌های آماری اطلاق می‌شود که به منظور ساماندهی (خلاصه و تنظیم نمودن) داده‌ها از طریق جدول‌های توزیع فراوانی، نمایش داده‌ها از طریق رسم نمودارها، و بیان خصوصیت‌ها و ویژگی‌های مهم داده‌ها از طریق معیار‌های آماری، به توصیف داده‌های حاصل از تمام عنصرهای مجموعه‌ی مورد بررسی یا بخشی از آن (جامعه یا نمونه) می‌پردازد. در این ارتباط، مرحله‌های اساسی آمار توصیفی را می توان به دو صورت زیر تفکیک نمود:
۱- خلاصه و تنظیم داده‌ها از طریق تهیه‌ی جدول‌های توزیع فراوانی و ارائه‌ نمایش تصویری آن‌ ها توسط نمودار‌های مناسب به منظور آشکارسازی بیشتر ویژگی‌های داده‌ها، و
۲- بیان خصوصیات و ویژگی‌های کلی مهم داده‌ها در قالب معیارهای آماری مناسب، به منظور ارائه‌ بهتر اطلاعات به صورت عددی و آماده‌سازی آن‌ ها برای نتیجه‌گیری‌های منطقی(بامنی‌مقدم، ۱۳۹۰، ۲).
در این قسمت و به این منظور به بررسی ویژگیهایی از جمله جنسیت، سن، وضعیت تاهل و میزان در آمدپرداخته شده است.
۴-۲-۱ جنسیت
بر اساس نگاره ۴-۱، جنسیت ۸/۷۲ درصد (۱۶۶ نفر) از پاسخ دهندگان مرد و ۲/۲۷ درصد (۶۲ نفر) از پاسخ دهنگان را زنان تشکیل می‌دهند. نگاره ۴-۱ توزیع فراوانی متغیر‌جنسیت را نشان می‌دهد.
نگاره ۴-۱) توزیع فراوانی متغیر‌جنسیت

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

حق انحصاری © 2021 مطالب علمی گلچین شده. کلیه حقوق محفو

 

۳- به لحاظ اُمید به زندگی بین متقاضیان جراحی زیبایی زن و متقاضیان جراحی زیبایی مرد با افراد عادی تفاوت وجود دارد.
۱-۶ تعاریف نظری:
۱-۶-۱ جراحی زیبایی: شکسپیر و کلی (۱۹۹۷)، جراحی زیبایی را چنین تعریف نمودند: یک نوع جراحی برای تغییر دادن ظاهر بدن، در غیاب بیماری، آسیب و جراحت یا بدشکلی مادرزادی و ارثی می تواند عاملی برای بهبود کیفیت زندگی باشد. جراحی زیبایی شامل انجام دادن کلیه جراحی های زیبایی از جمله رفع افتادگی پلک، بینی، گردن، پُروتز، لیپوساکشن است. به طور کلی منظور از عمل جراحی زیبایی جراحی هایی است که بدون ضرورت پزشکی خاص و صرفاً به منظور زیبایی انجام می شود. در این پژوهش گرایش به جراحی زیبایی به عنوان متغیر وابسته می باشد.
۱-۶-۲ اضطراب اجتماعی: هراس اجتماعی یا اضطراب اجتماعی اختلالی است که ویژگی آن، ترس مشهود از بررسی موشکافانه به وسیله دیگران در موقعیتهای متعدد عملکردی یا تعاملی است (راپی و اسپنس، ۲۰۰۴). ویژگی اصلی این اختلال ترس بارز و پایدار از موقعیتهای اجتماعی است که در آنها احتمال دستپاچگی برای شخص وجود دارد الگوهای شناختی معاصر اضطراب اجتماعی این فرض را مطرح می کنند که افراد مبتلا به اضطراب اجتماعی موقعیتهای اجتماعی را زیانبار می دانند این افراد بر این باورند که رفتارشان از نظر اجتماعی پیامدهای مصیبت باری خواهد داشت (هافمن و لو.۲۰۰۶، به نقل از طاهری فرد،فتی، غرایی ۱۳۸۹).
تصویر درباره جامعه شناسی و علوم اجتماعی
۱-۶-۳ تصور بدنی: تصور بدنی یک مقیاس چند بُعدی است که ابعاد مختلفی را از جمله: ارزیابی از ظاهر، جهت گیری نسبت به ظاهر، ارزیابی از تناسب، جهت گیری نسبت به تناسب، ارزیابی از سلامت و جهت گیری نسبت به بیماری را در بر می گیرد. ارزیابی از ظاهر در برگیرنده ی احساس زیبایی یا جذابیت ظاهری نسبت به خود است. جهت گیری نسبت به ظاهر در بر گیرنده ی تمامی تلاش هایی است که افراد برای داشتن و بدست آوردن جذابیت و زیبایی می کنند. در واقع بیانگر میزان تلاشی است که افراد برای مدیریت ظاهر خود انجام می دهند. ارزیابی نسبت به تناسب بیانگر احساسی است که فرد نسبت به تناسب اندام و توانایی های فیزیکی خود دارد و جهت گیری نسبت به تناسب بیانگر تلاش فرد برای ایجاد تناسب در اندام و فعالیت های بدنی است. ارزیابی از سلامت، بیانگر احساس فرد نسبت به میزان سلامت خود است. جهت گیری نسبت به بیماری بیانگر احساس و تلاشی است که فرد برای مقابله با بیماری و کسب سلامت انجام می دهد و یا به عبارتی بیانگر تمامی سرمایه گذاری هایی است که فرد برای داشتن سبک زندگی سالم انجام می دهد و در نهایت بُعد میزان رضایت و نارضایتی از بخش های مختلف بدن که نشان دهنده ی احساس خشنودی و ناخشنودی فرد نسبت به بدن است. (کش، ۲۰۰۲).
۱-۶-۴ اُمید به زندگی: تعداد سال هایی است که فرد انتظار دارد زندگی کند (فرهنگی، ۱۳۸۷). مهمترین انگیزه در زندگی انسان است. اُمید توانایی طراحی گذرگاه هایی به سوی اهداف مطلوب به رغم موانع موجود و کارگزار یا عامل انگیزش لازم برای استفاده از این گذرگاه ها است (اشنایدر۲۰۰۲). امید توانایی باور یک احساس بهتراز آینده است امید با نیروی نافذ خود سیستم فعالیتی را تحریک می کند تا سیستم بتواند تجارب نو را کسب کرده و نیروهای تازه را در ارگانیزم ایجاد نماید، در نتیجه، اُمید انسان را به تلاش و کوشش واداشته و او را به سطح بالایی از عملکردهای روانی و رفتاری نزدیک می کند و اُمید یکی از نشانه های سلامت روان است (رابینسون۱۹۸۳، به نقل از اسلامی نسب۱۳۷۳ ).
۱-۷ تعاریف عملیاتی:
۱-۷-۱ اضطراب اجتماعی: نمره ای است که هر یک از آزمودنی ها از پرسشنامه اضطراب اجتماعی (SPIN[8])، بدست می آورند. پرسشنامه اضطراب اجتماعی (SPIN[9])، یک مقیاس خود سنجی ۱۷ ماده ای است که دارای سه مقیاس فرعی ترس، اجتناب و ناراحتی فیزیولوژیک است و در آن هر ماده بر اساس مقیاس لیکرت ۵ درجه ای درجه بندی می شود. نمرات هر یک از خرده مقیاس ها از طریق جمع نمرات ماده های مربوط به آن خرده مقیاس بدست می آید. (کانور[۱۰] و همکاران، ۲۰۰۰؛ به نقل از ملیانی، ۱۳۸۶).
۱-۷-۲ تصور بدنی: نمره ای است که هر یک از آزمودنی ها از پرسشنامه تصور بدنی (MBSRQ [۱۱])، بدست آوردند. پرسشنامه تصور بدنی (MBSRQ[12])، یک پرسشنامه خود توصیفی ۴۶ ماده ای است که دارای ۶ خرده مقیاس ارزیابی از وضع ظاهر، گرایش به ظاهر، ارزیابی تناسب، گرایش به تناسب، وزن ذهنی و رضایت از نواحی بدنی می باشد که بر اساس طیف لیکرت از ۱ تا ۵ نمره گذاری می شود.
۱-۷-۳ اُمید به زندگی: نمره ای است که هر یک از آزمودنی ها از پرسشنامه اُمید به زندگی اشنایدر کسب نمودند. یکی دیگر از متغیرهای این تحقیق اُمید به زندگی است که برای سنجش آن، ۲۴ گویه در سطح لیکرت و به صورت ۶ گزینه ای استفاده شده است برای سنجش میزان اُمیدواری از مقیاس گرایش به اُمیدواری بزرگسالان اشنایدر[۱۳] ([۱۴]ADHS )، استفاده شده است. نمره اُمید حاصل جمع دو خرده مقیاس راه و انگیزش می باشد. برای سنجش روایی و همنوایی گویه ها از ضریب آلفای کرونباخ استفاده شده است. که نتایج آزمون روایی با آلفای ۸۳۴/۰ نشان می دهد که روایی گویه ها مربوط به متغیر اُمید به آینده در حد بالایی است.بدست می آورند.
فصل دوم
۲-۱ اضطراب اجتماعی:
تعامل با دیگران، لازمه بقاء انسان است، چرا که بدون ارتباط اجتماعی، حتی تأمین نیازهای اولیه برای او امکان پذیر نیست. برآورده شدن نیازهای روانشناختی و شکوفایی استعدادهای بالقوه آدمی نیز در گرو زندگی اجتماعی اوست. بیشتر افراد می توانند، بدون مشکل جدی با دیگران تعامل داشته و در جمع به فعالیت بپردازند. البته تقریباً هر فردی تا حدی در موقعیت های اجتماعی اضطراب دارد، مثلاً بسیاری از افراد کمرو هستند، اما وقتی فرد از بسیاری از موقعیت های اجتماعی به اندازه ای هراس دارد که از آنها اجتناب می کند، مسئله آسیب روانشناختی مطرح می شود، اشتغال ذهنی با افکاری مثل ترس از سرخ شدن بر اثر خجالت و آشفته یا حقیر به نظر رسیدن که در عملکرد حرفه ای یا تحصیل و در ارتباطات و فعالیت های اجتماعی فرد مبتلا به اضطراب اجتماعی اختلال ایجاد می کند. اضطراب اجتماعی اختلال شایعی است، به طوریکه بعد از افسردگی و سوء مصرف مواد، میزان بروز آن از سایر اختلالات روانی بیشتر است.( دیتمن[۱۵] ،۲۰۰۵).
نتیجه تصویری برای موضوع افسردگی
اضطراب اجتماعی اساساً ترس از مورد نظاره دیگران واقع شدن است. این ترس ممکن است تا حدودی ذاتی بوده باشد اما وقتی نگاه دیگران، چه به عمد (واقعی)، چه با تصور فرد (خیالی) در موقعیت های خاص ناراحتی فوق العاده ایجاد کند نتیجه آن “اضطراب اجتماعی” است؛ اجتماعی به این معنی است که نگاه دقیق دیگران همیشه به نوعی وجود دارد. مورد مضحکه واقع شدن به صورت پنهان وجود دارد. ورای این ترس نیز (ترس از عملکرد) یعنی ترس از اینکه شخص قادر به ایفای نقش خود نباشد و کنترل خود را در مقابل دیگران از دست بدهد، وجود دارد. ترس از عملکرد غالباً موجب همان چیزی می شود که شخص بیش از همه، از وقوع آن می ترسد، یعنی عملکرد معیوب (دانلد گودین ،۲۰۰۳).
طبق ویرایش راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی (DSM IV – TR) ، اضطراب اجتماعی را، ترس قابل توجه و مداوم از یک یا بیشتر از موقعیت اجتماعی یا عملکردی که در آن فرد در معرض دید افراد ناآشنا قرار دارد یا ممکن است مورد مشاهده دقیق دیگران قرار گیرد، تعریف می کند (انجمن روانپزشکی آمریکا[۱۶]، ۲۰۰۰). بنابراین خصوصیت اصلی، اضطراب اجتماعی، ترس مفرط از تماشا شدن یا مورد مشاهده موشکافانه قرار گرفتن، از سوی افراد ناآشناست. افراد مبتلا به اضطراب اجتماعی، مخصوصاً از خطر بالقوه عملکرد نامناسب، با بروز دادن علایم آشکار هول شدن که منجر به خجالت کشیدن و تحقیر شدن می شود، می ترسند. این اضطراب اجتماعی ممکن است محدود به موقعیت های خاصی مثل اجتماعات عمومی رسمی یا به دامنه وسیعتری از موقعیت ها مثل موقعیت های اجتماعی غیر رسمی گسترش یابد.(فورمارک[۱۷] ،۲۰۰۰).
نلسون و ایزرائیل[۱۸] (۲۰۰۰)، اضطراب را تجربه ای همگانی انسانی می داند که دارای خصوصیت انتظار دردناک از یک حادثه ناخوشایند می باشد. و همچنین عنوان نمودند که وقتی اضطراب پیش می آید شخص متوجه احساسات جسمانی ناخوشایند می شود که خود به افکار منفی ترس می انجامد و احساس اضطراب را افزایش می دهد.
DSM IV-TR یک ویژگی اختصاصی را برای اختلال اضطراب اجتماعی در نظر گرفته است. برپایه این راهنما افرادی که از بسیاری از موقعیت های اجتماعی می ترسند، مبتلا به نوع منتشر اختلال اضطراب اجتماعی دانسته شده اند (انجمن روانپزشکی آمریکا، ۲۰۰۰)، هر چند در DSM IV-TR زیر گروهی به نام غیر منتشر اختلال اضطراب اجتماعی مشخص نکرده است، بسیاری از پژوهشگران افراد مبتلا به اختلال اضطراب اجتماعی را که ترسشان شامل موقعیت های زیادی نمی شود، با عنوان اختلال اضطراب اجتماعی غیر منتشر گروه بندی می کنند (تورک، هیمبرگ، هپ[۱۹]،۲۰۰۱).
افراد مبتلا به این اختلال می دانند که ترسشان غیرمنطقی است، با این حال نمی توانند جلوی نگرانی خود را از اینکه دیگران مشغول بررسی دقیق آنها هستند بگیرند. این افراد از موقعیت های چون سخنرانی در حضور دیگران، ترس های متعددی دارند. آنها می ترسند کاری انجام دهند، یا چیزی بگویند، که شرمنده شوند، می ترسند ذهنشان تهی شود. نگرانند که نتوانند به سخنرانی ادامه دهند، مطلب بی معنی یا احمقانه ای بگویند، یا علایم اضطراب مانند لرزیدن نشان دهند. حتی اگر ترس های آنها تائید نشوند و عملکرد آنها به آرامی صورت گیرد، نسبت به توانایی خود در عملکرد مناسب در این گونه موقعیت ها تردید دارند، در نتیجه می ترسند که دیگران در آینده توقع بیشتری از آنها داشته باشند (هالجین[۲۰] ویستبورن[۲۱] ،۲۰۰۶).
۲-۲ تصویر بالینی از فردی با اختلال اضطراب اجتماعی:
افرادی با اختلال اضطراب اجتماعی، نوعاً محتاط، کمرو، و در گروه ها ساکت هستند و وقتی که در مرکز توجه می باشند، احساس ناراحتی دارند، آنها همراهی کردن با دیگران را آرزو می کنند، اما از این می ترسند که دیگران آنها را غیر دوست داشتنی، گیج یا ملال آور، درک کنند. بر این اساس آنها از صحبت کردن در جمع، بیان عقاید یا حتی زندگی با همسالان اجتناب می کنند؛ چنانچه اغلب اشتباهاً به عنوان «مغرور» برچسب خورده اند. افراد با اضطراب اجتماعی اعتماد به نفس ندارند و ارتباط با مردم به طور مقتدرانه برایشان سخت است و قادر به صحبت کردن یا عمل کردن در جلو یا حتی گروه های کوچک مردم نیستند. در نافذترین شکل ­_ وقتی این اختلال در کارکرد افراد، در یک دامنۀ وسیع از موقعیت های اجتماعی تداخل ایجاد کند. اصطلاح اختلال اضطراب اجتماعی تعمیم یافته به کار برده شده است. اختلال اضطراب اجتماعی نخست در زندگی و اغلب در کودکی مشاهد می شود (استین[۲۲]، گورمن[۲۳]،۲۰۰۱). تقریباً ۵۰ درصد از افراد با اختلال اضطراب اجتماعی، شروع آنرا قبل از نوجوانی گزارش داده اند و سایرین شروع آنرا در مدت کوتاهی بعد از نوجوانی می دانند (اسکین و همکاران ۱۹۹۲؛ مگی[۲۴] و همکاران،۱۹۹۶؛ کسلر و همکاران،۱۹۹۸؛ به نقل از استین و گورمن،۲۰۰۱). افرادی با این اختلال در خطر آسیب های تحصیلی (وینچن و همکاران،۱۹۹۶؛ به نقل از بیدل و همکاران،۲۰۰۷)، سوء مصرف مواد هستند (کلارک و همکاران،۱۹۹۵، دویت[۲۵]، مک دولد و آفورد[۲۶]؛ به نقل از بیدل و همکاران، ۲۰۰۷) و آنها نه تنها پریشانی اجتماعی بیشتری را تجربه می کنند، بلکه سطوح بالاتری از ملالت، افسردگی، تنهایی، نوروزگرایی ودرون گرایی را تجربه می می کنند و نیز الگوهای معناداری از اجتناب اجتماعی، مهارت های اجتماعی، نقش و شرایط همراه را نشان می دهند (بیدل و همکاران،۲۰۰۷). چنانچه افرادی با این اختلال یک دامنۀ گسترده از ناتوانی های اجتماعی، شغلی و آموزشی را نشان می دهند، پس ممکن است (ایجاد مهمترین انتخاب) را از دست بدهند. برای مثال آنها ابتدا مدرسه را ترک می کنند، و به خاطر ترسشان از صحبت کردن در جلوی افراد شغل هایی را انتخاب می کنند که از تعامل با دیگران اجتناب کنند، اغلب قرار ملاقات نمی گذارند و تعداد زیادی از آنها تنها و جدا زندگی می کنند (استین و گورمن، ۲۰۰۱).
به علاوه محققان دریافتند که افرادی با اضطراب اجتماعی دارای سوءگیری توجهی، سوءگیری حافظه و سوءگیری تفسیر هستند، چنانچه این سوءگیری ها در رشد مشکلات اضطراب اجتماعی و حتی در نگهداری آنها نقش دارند.این افراد در موقعیت های اجتماعی انتظار نتایجی منفی را دارند و نتایج این دیده برایشان پرهزینه است (روتلدلی[۲۷]، هیمبرگ، ۲۰۰۶).
چندین مدل شناختی از اینکه اضطراب اجتماعی ترس از ارزیابی منفی درک شده مشتق می شود، حمایت می کنند (کلارک و ولز[۲۸] ،۱۹۹۵؛ راپی و هیمبرگ، ۱۹۹۷؛ به نقل از کارلتون[۲۹] ، کولیمور[۳۰] ،آموندسون[۳۱]، ۲۰۰۷). افرادی با اضطراب اجتماعی رفتارهای متنوعی را برای اجتناب از ارزیابی منفی انجام می دهند (ولز و همکاران، ۱۹۹۵؛ به نقل از کارلتون، کولیمور، آسموندسون،۲۰۰۷). این افراد سوگیری های قابل توجهی برای کشف تهدیدهای ارزیابی اجتماعی دارند و این حساسیت به تهدید اجتماعی براساس پاسخی خودمختار و ناآشنا ایجاد می شود که توسط محرک های رابط پدیدار می گردد (کارلتون، کولیمور، آسموندسون، ۲۰۰۷). در این افراد، ترس از برچسب خوردن و ارزیابی منفی به عنوان خصیصۀ هسته ای می باشد. افراد با این اختلال فرض می کنند که دیگران به طرز ذاتی انتقادگر هستند و بنابراین احتمال ارزیابی آنها به طور منفی وجود دارد (ویکز[۳۲]، هیمبرگ، رودباق[۳۳]، ۲۰۰۸). راپی و هیمبرگ، پیشنهاد کردند که افراد مضطرب اجتماعی عقیده دارند که انتظار دیگران از آنها برای عمل، معیارهای غیر واقعی بالا در موقعیت های اجتماعی است (ویکز، هیمبرگ، رودباق، ۲۰۰۸). والاس و آلدن[۳۴] نیز گزارش دادند که افراد مضطرب اجتماعی، افرادی اند که علائم اجتماعی مثبت را از طریق نقش های تعامل اجتماعی ساختار یافته نشان دادند و عملکرد اجتماعی آنها به طور مثبتی ارزیابی شد ولی در نهایت نگران شدند که دیگران، انتظار بیشتری از آنها دارند (ویکز، هیمبرگ، رودباق، ۲۰۰۸).
افراد مضطرب اجتماعی معیارهای بی نهایت بالایی را برای عملکرد در موقعیت های اجتماعی، ترس تنظیم می کنند که اغلب دسترسی ناپذیرند و منجر به ساخته شدن اشتباهات در موقعیت های اجتماعی می شوند (جاستر، هیمبرگ، فراست، هولت، ۱۹۹۶؛ به نقل از بانرج، ۲۰۰۵). چنانچه آنها به طور مفرط نگرانی زیادی در مورد اشتباهات ساختگی را رُشد می دهند. حتی وقتی چنین افرادی به قدر کافی در موقعیت های اجتماعی، خوب عمل می کنند، تمایل به سلب صلاحیت یا کاستن از ارزش عملکردشان به عنوان ناهنجار دارند. تردید در مورد صلاحیت یا کاستن از ارزش عملکردشان به عنوان ناهنجار دارند. تردید در مورد صلاحیت که توسط افراد مضطرب اجتماعی تجربه می شود، مرتبط با ترسی است که آنها از اطلاع دیگران در مورد اضطرابشان در موقعیت های اجتماعی دارند (جاسترو همکاران، ۱۹۹۶؛ به نقل از بانرج، ۲۰۰۵). این یعنی اینکه افراد مضطرب اجتماعی می ترسند که دیگران آنها را بد کفایت بدانند و به طور منفی آنها را ارزیابی کنند. باید توجه کرد که ترس از ارزشیابی منفی، یکی از خصیصه های اضطراب اجتماعی است (انجمن روانپزشکی آمریکا، ۲۰۰۰). اضطراب در مورد عدم کفایت آنها از انتظارات آنها برمی خیزد که باید در موقعیت های اجتماعی با حالتی تحقیرآمیز و شرمسارانه که برانگیزنده اضطرابشان است عمل کنند. چنین تردیدهایی در مورد کفایت خود و ترس از ارزشیابی منفی، ارتباط با تمایلات کمال گرایانه را آشکار می سازد (بیلینگ و آلدن، ۱۹۹۷؛ جاستر و همکاران، ۱۹۹۶؛ صابونچی و لونت، ۱۹۹۷؛ به نقل از بانرج، ۲۰۰۵).
عقاید کمال گرایانه به طور مهمی در رشد و نگهداری اضطراب اجتماعی نقش دارد. در مدلی جامع از اضطراب اجتماعی، هیمبرگ و همکارانش سه نوع از عقاید افراد مضطرب اجتماعی را شرح دادند:۱- موقعیت های اجتماعی به طور بالقوه خطرناک هستند، چون ممکن است که منجر به تحقیر شوند. ۲- وجود یک معیار خیلی بالا از عملکرد اجتماعی، تنها راه برای جلوگیری از تحقیر در موقعیت های اجتماعی است.۳- این معیار هرگز فراهم نمی شود (آنتونی و همکاران، ۱۹۹۸).
گارسیا[۳۵] (۲۰۰۴)، نیز دریافت که سرزنش افراطی خود هنگام مواجه با مشکلات یکی از راهبردهای ناکارآمد در مقابل اضطراب است که در زنان بیشتر دیده می شود. روانشناسان اجتماعی اعتقاد دارند اضطراب که عاملی مخرب و نابود کننده است می تواند باعث کاهش رضایت زندگی افراد باشد. تئوریهای شناختی در زمینه ی اضطراب حاکی از آن هستند که توجه انتخابی به تهدیدها، اضطراب را شدیدتر کرده و قضاوت در زمینه ی رویدادهای اجتماعی را به انحراف می کشاند (تایلر، بومیا و امیر[۳۶] ،۲۰۱۰).
شاید همه اختلالات اضطرابی (خصوصاً اضطراب اجتماعی) با اصول کلی نیاز به کنترل کردن وقایع، برای جلوگیری از خطرات غیر منتظره همراه شده اند. این امکان وجود دارد که این نیاز برای کنترل، با تفکر کمال گرایانه (مثل این عقیده که ایجاد اشتباهات ممکن است منجر به از دست دادن کنترل نتایجی خاص می گردد) مرتبط است (آنتونی و همکاران، ۱۹۹۸).
۲-۳ تشخیص:
طبق ویرایش چهارم راهنمای تشخیصی و آماری بیماری های روانی (DSM IV-TR ) خصوصیات اصلی اضطراب اجتماعی عبارت است از ترس شدید و پایدار از موقعیت های اجتماعی یا عملکردی که در آن ممکن است دستپاچگی رخ دهد. افراد مبتلا به اضطراب اجتماعی، می ترسند که افراد دیگر، رفتار آنها را نامناسب بدانند (مثلاً ندانند در مکالمه چه بگویند) یا اینکه دیگران متوجه علایم اضطرابی آنها (مثلاً لرزیدن دست، لرزش صدا) که باعث ارزیابی منفی می گردد، شوند. موقعیت های که ایجاد ترس می کنند، ممکن است مربوط به عملکرد (صحبت در جمع، نوشتن در جمع) یا تعامل اجتماعی (مثلاً صحبت کردن با دیگران، تعامل با فردی از جنس مخالف) باشد. تشخیص اضطراب اجتماعی از لحاظ تعداد و انواع موقعیت های ترس آور و شدت آسیب، گروهی ناهمگن از بیماری ها را در بر می گیرد. اگرچه یک فرد مبتلا، ممکن است ناراحتی شدیدی را از یک موقعیت خاص مانند غذا خوردن در جمع، را تجربه کند و در سایر موقعیت ها عملکرد مطلوبی داشته باشد، اما آنچه که در افراد مبتلا به اضطراب اجتماعی رایج تر است، ترس و اجتناب از موقعیت های اجتماعی چندگانه است (هلت[۳۷]، هیمبرگ، هپ،۱۹۹۲؛ ترنر[۳۸]، بیدل، دانکو و کیز[۳۹]، ۱۹۸۶؛ به نقل از غلامی، ۱۳۸۴).
اغلب برای تحلیل رفتار هیجانی از سه سیستم واکنش جداگانه استفاده می شود که عبارتند از: سیستم شناختی – کلامی، سیستم بیان رفتاری و سیستم بیان جسمی (لانگ[۴۰] ۱۹۸۵). بنابراین تمایز بین جنبه های شناختی، رفتاری و فیریولوژیکی اضطراب اجتماعی مفید است. لازم به ذکر است که علایم مشخصۀ اضطراب اجتماعی ممکن است در موقعیت اجتماعی، قبل از این موقعیت و یا بعد از ترک آن موقعیت بروز کند(ولز و کلارک، ۱۹۹۷).
اضطراب اجتماعی دارای دو خرده مقیاس زیر می باشد:
“اجتناب و پریشانی اجتماعی” یعنی دوری گزینی از جمع و کناره گیری از مردم و داشتن احساس منفی در ارتباط های اجتماعی (مشاک، ۱۳۸۵).
“ترس از ارزیابی منفی” ترس بارز و مستمر از یک یا چند موقعیت یا عملکرد اجتماعی که در آن شخص با افراد ناآشنا مواجه است یا ممکن است موضوع کنجکاوی آنان قرار گیرد (کاپلان و همکاران، ۱۹۹۴؛ ترجمه پورافکاری).
۲-۴ سبب شناسی:
علل اختلال اضطراب اجتماعی را با توجه به دیدگاه های مختلف می توان مورد بررسی قرار داد
۲-۴-۱ دیدگاه روان پویشی:
در این دیدگاه علت اختلالات اضطرابی به تعرض های درونی و تکانه های ناخوآگاه نسبت داده می شود (آزاد، ۱۳۹۰). در سال ۱۹۰۵، فروید عناصر اصلی نظریه هراس را عنوان کرد. در آن زمان فروید تصور می کرد که هراس، ناشی از سرکوب گری کشاننده های لیبدویی بر اثر منع های والدینی است و این سرکوب گری به ایجاد اضطرابی منجر می شود که به اشیاء یا موقعیت های خنثی که مهار آنها، آسانتر و مقابله با آنها سهل تر است منتقل می شود؛ بعبارتی جابه جایی صورت می گیرد. در سال ۱۹۵۲، فروید به بازنگری نظریه اش می پردازد و اینکه اضطراب است که به سرکوب گری می انجامد و نه بالعکس. از دیدگاه فروید، افراد مبتلا به اضطراب اجتماعی از مکانیزم های دفاعی جا به جایی و سرکوب گری به صورت مفرط سود می جویند و گرچه ارتباط موضوع های هراسناک با کشاننده های تهدیدآمیز محرز است، اما افراد مبتلا به هراس نسبت به این رابطه هوشیار نیستند. کلاین در مورد تبین هراس، دیدگاه فروید را نمی پذیرد و هراس را به منزله تغییر شکل اضطراب می داند که به زودرس ترین مراحل تحول اختصاص دارد. سالیوان ۱۹۹۵ اضطراب را نتیجه انحصاری بازخورد با مادر می داند و در این میان نقشی اساسی برای یادگیری قائل است مثلاً وقتی مادر تأکید می کند، کودک خرسند است و در غیر این صورت مضطرب می شود. از دیدگاه سالیوان اضطراب همواره به فرایندهای تربیتی که در مورد کودک اعمال می شوند، وابسته است و محدود یا محروم کردن وی از محبت، یعنی تنبیهی که از سوی بیشتر مادران به کار می رود، یکی از منابع اصلی اضطراب در کودک به شمار می رود. با این حال باید بر این نکته تأکید شود که سالیوان تأثیر تربیتی والدین در ایجاد اضطراب را فقط تأثیر هُشیاری نمی داند، بلکه معتقد است که اضطراب کودک می تواند از بازخورد های ناهشیار والدین نیز ناشی می شود؛ بازخوردهای ناهشیارانه یا تنش هایی که دخالت آنها گاهی به مراتب بیشتر از تأثیر یک رفتار مصمم و هشیارانه است (دادستان، ۱۳۹۰). داده های متعددی با موضع گیری روان- پویشی که برحسب آن، تنبیه شدید کشاننده های زودرس نهاد می تواند، سطوح بالای اضطرابی را در وهله های دیگر زندگی ایجاد کند، هماهنگ هستند (چو.ال.اچ[۴۱]، ۱۹۷۱؛ به نقل از دادستان، ۱۳۹۰).
نتیجه تصویری برای موضوع هوش
۲-۵ دیدگاه رفتارگرایی
نظریه پردازان رفتارگرایی طبیعی، ترس و اضطراب را به منزلۀ شیوه های سازش با محیط طبیعی، تلقی کرده اند.از این دیدگاه ترس نیز مانند، انگیزش های دیگر باید به صورت خودکار بروز کند. تکامل انواع، باید افراد را دارای حداقل تولید درون زاد اضطراب کرده باشد (دادستان، ۱۳۹۰). درمانگران و نظریه پردازان رفتارگرا، اختلالات اضطرابی را ناشی یادگیری غلط و شرطی شدن می دانند. یک موقعیت استرس زا که با موقیت های استرس زای قبلی شبیه است، ممکن است موجب برانگیختن اضطراب در فرد شود.
طرفداران آمادگی های فرهنگی، استدلال می کنند که والدین، دوستان و تجربه های نخستین سال های زندگی به ما می آموزند که پاره ای از اشیاء، یا موضوع ها به منزلۀ منابع خطر واقعی، به شمار می روند و همین یادگیری هاست که در پاره ای از افراد، زمینۀ بروز حالات اضطرابی و هراس هارا به وجود می آورند (کار.ای.تی[۴۲]، ۱۹۷۹؛ به نقل از دادستان ۱۳۹۰). در اضطراب ممکن است رابطه ای بین حوادث ناخوشایند و موقعیت های خاص وجود داشته باشد. این حوادث از طریق جریان شرطی شدن کلاسیک یا سایر انواع شرطی شدن ها می توانند به وجود آیند. تقویت نیز می توانند عامل مهمی محسوب شود، بدین صورت که اجتناب فرد از موضوع های ترس آور، موجب تسکین و کاهش اضطراب درونی می شود هراس ممکن است به ترس از موقعیت هایی که رابطۀ خیلی کمی با ضایعۀ روانی اصلی دارد، تعمیم یابد. این جریان تعمیم، اغلب به صوری یک «سلسله مراتب زنجیره ای» در آید (آزاد، ۱۳۹۰).
۲-۶ شرطی شدن اضطراب اجتماعی
۲-۶-۱ شرطی شدن کلاسیک:
دراین نوع شرطی، احتمالاً فرد میان حادثه و احساس هراس یا اضطراب ارتباط تنگاتنگی برقرار می کند و بعد از آن با دیدن یا وارد شدن به صحنه، می ترسد و احساس نگرانی به او دست می دهد. عمق ترس کسب شده به تعداد ارتباط های میان محرک شرطی ومحرک غیرشرطی و همچنین به شدت ترس تجربه شده، بستگی دارد بعضی شرایط و حالات احتمال به وجود آمدن را افزایش می دهند و به گسترش ترس منجر می شوند (چامپیون[۴۳]، پاور[۴۴]؛ ۱۹۸۵).
۲-۶-۲ شرطی شدن عامل:
این فرایند نحوه به وجود آمدن پاسخ های اضطرابی را تبیین می کند. در این فرایند شخص درگیر، به عنوان آنچه که اتفاق افتاده است در نظر گرفته می شود. این فرد می آموزد که اجتناب از محرک شرطی (حادثه) به کاهش پاسخ شرطی (اضطراب) منجر می شود. بنابراین شخص مضطرب با رفتار اجتنابی احساس امنیت می کند و با این شیوه ، این رفتار را در خود تقویت می نماید، همان رفتار اجتنابی است و پاسخ تقویت شده نیز همان احساس امنیت یا کاهش اضطراب می باشد (چامپیون، پاور؛ ۱۹۸۵).
نظریه های رفتاری، معتقدند که انسان ممکن است از راه دیگری نیز اضطراب را کسب نموده و آنرا فرا بگیرد. راه مورد نظر، مشاهده افراد موثر و مبنا قرار دادن و الگوبرداری از آنها در زندگیشان است. این شکل از یادگیری را اصطلاحاً الگوی آموخته شده می نامند. شخص رفتار و واکنش های فرد دیگری را سرمشق خود قرار می دهد. این فرایند یادگیری از طریق مشاهده، از جانب نظریه های شرطی سازی برای پاسخگویی به انتقادهایی که به این نظریه وارد شده مطرح شده است ( چامپیون، پاور؛ ۱۹۸۵).
۲-۷ دیدگاه شناختی:
از دیدگاه نظریه پردازان شناختی، همه ما هنرمندانی هستیم که به باز پدیدآوری و خلق جهان در ذهن خود می پردازیم. همچنان که کوشش میکنیم تا رویدادهای پیرامون خود را درک نمائیم. اگر بتوانیم هنرمندی واقعی باشیم، تجسم ها درست و مفید خواهد بود اما در غیر اینصورت به خلق جهانی شناختی خواهیم پرداخت که برای ما رنج آور و مضر و برای دیگران بیگانه خواهد بود (دادستان؛ ۱۳۹۰).
براساس دیدگاه شناختی، اختلالات اضطرابی، نتیجه افکار و باورهای نادرست، غیرواقعی و غیرمنطقی هستند به ویژه باورهای غیر منطقی اغراق آمیز نسبت به مخاطرات محیطی. دیدگاه شناختی مانند دیدگاه روان پویایی به جریان های درونی به عنوان اختلالات اضطرابی توجه دارد؛ اما به جای تأکید بر تمایلات، نیازها و انگیزه ها، معتقد است که افراد اطلاعات کسب کرده را مورد تعبیر و تفسیر قرار می دهند و از آنها در حل مسائل زندگی، استفاده می کننداین دیدگاه برخلاف دیدگاه تحلیل روانی، که انگیزه ها، احساسات و تعارض های پنهان را مورد تأکید قرار می دهد، بر جریان های ذهن که ساده به آگاهی شخص می آیند تأکید می ورزد. راتر[۴۵] نیز به نحوه فکر کردن افراد دربارۀ کنترل محیط را به عنوان علل اختلالات اضطرابی مورد توجه قرار می دهد. راتر کسانی را که معتقدند، می توانند بر موقعیت ها تأثیر بگذارند، افراد دارای تمرکز درونی کنترل نامیده است و کسانی را که باور دارند کنترل کمی بر آنچه بر آنان واقع می شود افراد دارای تمرکز بیرونی کنترل نامگذاری کرده است، بدین ترتیب کسانی که فکر می کنند، کنترل کمتری بر محیط اطراف خود دارند، بیشتر آماده ابتلا به اختلالات اضطرابی هستند. آلبرت الیس[۴۶] براین باور است که رفتار افراد، بیش از آنکه به شرایط عینی بستگی داشته باشد، به دستگاه های اعتقادی و راه های تعبیر و تفسیر آنان از موقعیت ها ارتباط دارد (آزاد، ۱۳۹۰). وقتی افراد با این باورهای بنیادی یا یک رویداد تنیدگی را مانند یک امتحان یا موقعیت غافل گیر کننده مواجه می شوند، گرایش دارند تا آن رویداد را به منزلۀ رویدادی بسیار خطرناک تا تهدیدآمیز تفسیر کنند، واکنش شدیدی نشان دهند و ترس را تجربه کنند (دادستان، ۱۳۹۰).
بک[۴۷] باور دارد که هیجان های افراد بر چگونگی نظر آنان، درباره جهان قرار دارد. آنان در مورد مشکلات خود اغراق می کنند و به همه موارد تعمیم می دهند و احتمال انجام هر عملی را که می توان در مورد رفع مشکلاتشان انجام داد، به حداقل می رسانند (آزاد، ۱۳۹۰). این باورهای نهفته، دامنه تجربیات فرد را محدود می کند و اضطراب مدام به شکل گیری تصاویر و افکاری که «افکار خودکار» نامیده شده اند، منجر می شود. تحقیقات مختلف نشان داده اند که باورهای نامناسب می توانند اضطراب را ایجاد کنند (دادستان، ۱۳۹۰).
الگوی پردازش شناختی بک در سال ۱۹۸۵، در سه قسمتA.B.C ارائه شده است. این الگو شامل، نشانگان اضطراب است و می توان آن را به سه مرحله تقسیم کرد: ارزشیابی اولیه، ارزشیابی ثانویه و ارزشیابی مجدد. ارزشیابی اولیه برداشتی است که فرد بر اساس آن، تهدید بالقوه را می سنجد و این برداشت ممکن است با توجه به مجموعه شناخت قبلی که فرد نسبت به آن دارد تقویت یا تضعیف شود. مجموعه شناختی به زمینه ای اطلاق می شود که فرد پیش از فکر کردن، به آن مجهز باشد. مثلاً چنانچه او نسبت به رویدادهای پیرامون خود نگرش منفی داشته باشد این زمینه قبلی ممکن است به ارزیابی منفی نسبت به آنها منجر شود. چنانچه فرد پس از ارزیابی به این نتیجه برسد که مورد تهدید قرار خواهد گرفت، با آن چیزی روبرو می شود که بک آنرا پاسخ اساسی می نامد. این پاسخ های اساسی ممکن است به واسطۀ مجموعه ای از موقعیت ها در زندگی ایجاد شوند هنگامی که ارزیابی اولیه، انجام می شود فرد در حال تنظیم و آماده کردن ارزشیابی ثانویه است. ارزشیابی ثانویه آن دسته از منابع احتمالی را مورد سنجش قرار می دهد که با تهدید بالقوه مرتبط هستند. ارزشیابی ثانویه در جایی کاربرد دارد که فرد به منظور محافظت از خویش یا مرور کردن آسیب احتمالی که ممکن است از جانب تهدید ایجاد شود به ارزشیابی منابع درونی اقدام درونی اقدام کند. بک قاطعانه مطرح کرد: که شدت اضطرابی که فرد تجربه می کند، به این دو مرحله ارزشیابی بستگی دارد. مراحل اولیه و ثانویه ارزشیابی و ارزشیابی مجدد نسبتاً خود به خود روی می دهد. مرحله سوم یعنی ارزشیابی مجدد، در موقعیتی انجام می شود که فرد مشغول بررسی میزان شدت خطر باشد (چامپیون، پاور؛۱۹۸۵).
روان شناسان معتقدند که تفکر مثبت، حس کذایی خود یا اعتماد به نفس را افزایش می دهد و تفکر منفی می تواند باور فرد را نسبت به توانایی اش در مقابله با تهدید، کاهش دهد. بنابراین تفکرات ما بر نحوۀ واکنشی که ما در برابر موقعیت های تهدید آمیز از خود نشان می دهیم، اثر می گذارند و در جای خود، واکنش هایی که از ما سر می زنند می تواند، بر عملکرد در موقعیت مورد نظر، موثر واقع شوند و کارایی خود، با این عملکرد پسخوراند تأثیر یا کاهش خواهد یافت. این چرخۀ بازخورد، دور باطلی را ایجاد می کند. اضطراب درون این دور باطل ادامه می یابد تا جایی که فرد به ارزشیابی این شرایط روی می آورد، و با این ارزشیابی، ادراک تهدید بازسازی می شود (چامپیون، پاور؛۱۹۸۵).
پاره ای از نظریه پردازان شناختی نگر بر این باورند که این افراد، کسانی هستند که در زندگی خود با تعدادی از رویدادهای منفی غیرقابل پیش بینی مواجه شده اند. آنها معمولاً در برابر مسائل ناشناخته دچار ترس می شوند و همواره منتظر بروز فاجعه ای هستند و همه چیز را زیر نظر دارند تا نشانه های خطر را بیابند. بدین ترتیب است که در واقع، چنین علایمی را همه جا می بینند و زندگی خود را در اضطراب می گذرانند. (دادستان؛ ۱۳۹۰).
چنانچه ترس از ارزیابی منفی دیگران به عنوان ساختاری نهفته برای ارتقاء رشد و ایجاد ترس های کلی تر، اضطراب و آسیب های روانی شناخته شده است (کارلتون، کولیمور، آسموندسون؛ ۲۰۰۷). مدل های رفتاری _ شناختی اختلال اضطراب اجتماعی (مثل مدل کلارک و ولز؛۱۹۹۵، راپی و هیمبرگ؛ ۱۹۹۷) ترس برچسب خوردن از ارزیابی منفی دیگران را به عنوان خصیصۀ هسته ای بیان می کند (کلارک و ولز؛۱۹۹۵، راپی و هیمبرگ؛۱۹۹۷، به نقل از ویکز، هیمبرگ، رودباق؛۲۰۰۸). به طوریکه مردمی با اضطراب اجتماعی یک تنوع از رفتارها را برای اجتناب از ارزیابی منفی انجام می دهند (ولز و همکاران؛ ۱۹۹۵، به نقل از کارلتون، کولیمور، آسموندسون؛ ۲۰۰۷).
۲-۸ دیدگاه زیست شناختی:
گرچه هیچ علت مشخصی برای اختلالات اضطرابی شناخته نشده است اما به نظر می رسد که که علل زیستی در ایجاد آنها نقش داشته باشند. مثلاً آشکار شده است که داروهای آرام بخش در کاهش اضطراب موثرند. موضوع دیگری که به اهمیت عوامل زیستی اشاره دارد، وجود شواهدی است که نقش وراثت را در اختلالات اضطرابی تعیین می کند (آزاد، ۱۳۹۰). یافته های مطالعات دوقلوها و مطالعات خانوادگی، بیش از گذشت سه دهه به نقش معنادار عوامل ژنتیکی در رشد اختلالات اضطرابی که اختلال اضطراب اجتماعی را هم در بر می گیرد، اشاره می کند (الی[۴۸]، ۲۰۰۱؛ الی و گریگوری[۴۹]، ۲۰۰۴، به نقل از الیزابت کینگ و همکاران، ۲۰۰۶). همچنین مطالعات خانوادگی گزارش کردند که میزان اختلال اضطراب اجتماعی در میان خویشاوندان درجۀ اول افرادی که با این اختلال تشخیص داده شده اند، افزایش داشت (الیزابت کینگ و همکاران، ۲۰۰۶).
اغلب نظریه های زیست شناختی در خصوص اضطراب و هیجان بر نقش زیست شناسی اعصاب تأکید می نمایند، اما برخی از این نظریه ها آن عامل را اساس آغاز و تداوم چنین حالت هایی در نظر می گیرند. آیزنک[۵۰] در سال ۱۹۶۷ بر اساس سطوح متفاوت مغز یا شدت انگیختگی در مغز، نظریه اش را ارائه داد. مطابق این نظریه، هیجانات مثبت یا خوشایند به سطح متوسط انگیختگی مغز مرتبط می شوند، در جایی که هیجانات منفی یا ناخوشایند با سطوح انگیختگی خیلی بالا یا خیلی پایین ارتباط پیدا می کنند. بنا بر نظریه آیزنک، این مسأله افراد را وا می دارد تا جویای سطح متوسط انگیختگی باشند و از افراط و تفریط بپرهیزند. از نظر زیست شناختی، سطح انگیختگی مغز در زمان استراحت یعنی، هنگامی که فرد از نظر هیجانی یا جسمی برانگیخته نباشد، در سطح معینی از برانگیختگی قرار می گیرد. بنابراین این سطح در افراد متغیر است. بنابر نظریه آیزنک بدیهی است که افراد برون گرا در حالت استراحت از سطح انگیختگی پایین برخوردار می باشند و تصور می شود، به جستجوی سطوح بالاتر انگیختگی مغز بپردازند و افراد درون گرا، سطوح مطلوب انگیختگی خویش را در سطوح پائین تر تحریک بجویند. اضطراب عمدتاً حاصل تعامل انگیختگی مغز و سلسله اعصاب است. روان شناسان این چنین تصور می کنند که افراد مضطرب در عین حال که در انگیختگی مغز، از سطح آرامش بالایی برخوردارند، اما در سلسله اعصاب آنها فعالیت خودکار شدیدی نیز در جریان است «نشانگان ستیز یا گریز» کوششی است برای تعیین اضطراب، بر مبنای واکنش سلسله اعصاب. در اینجا یک عامل تحول نیرومند و موثر مشاهده می شود که بر این اساس، انسان ها به عامل بیرونی که برایشان تهدید آمیز است واکنش جسمانی از خود نشان می دهند. در اصل بدن، هنگام رویارویی با این علائم، آدرنالین ترشح می کند و این ماده چهار پاسخ اصلی را در بدن به فعالیت وا می دارد: به منظور رساندن خون و تأثیر بیشتر آن بر ماهیچه ها؛ ضربان قلب افزایش می یابد، برای انتقال اکسیژن بیشتر به خون، تنفس تند می شود؛ توزیع انرژی در بدن دوباره از سر گرفته شده، و از تن و سر خارج می شود و در دست و پا متمرکز می شود و سرانجام، فعالیت جسمی در صورت، افزایش می یابد و سپس به منظور خنک کردن این سیستم فعال شده، عمل تعریق شدیدی رخ می دهد. چنین فعالیتی در سلسله اعصاب به پدید آمدن احساسات جسمی منجر شده و فرد را در مقابل علائم بعدی، از خطر آگاه می سازد. این ترس افزایش یافته نسبت به نشانه ها، به افزایش میزان خطر ادراک شده ای که قبلاً توسط سیستم بدن دریافت شده است، منتهی می شود. نظریه های زیست شناختی ، بر این فرضیه تأکید می کنند که این فشار جسمی با پدیده خاصی همراه می شود و به این ترتیب علت ایجاد ترس غیر معقول را آشکار می سازد (چامپیون، پاور، ۱۹۸۵).
۲-۹ دیدگاه انسان گرایی:
دیدگاه انسانی نگر، درباره چگونگی گسترش اختلال های هراسی و اضطرابی در آثار راجرز به خوبی بیان شده است. راجرز عقیده دارد که اگر افراد نتوانند در خلال کودکی « توجه مثبت بی قید و شرط» را از افرادی که برای آنها معنادار هستند دریافت کنند، یک شیوه کنش وری دفاعی در آنها گسترش می یابد و دیدگاهی انتقادی نسبت به خود اتخاذ می کنند. به کار بردن این گونه مکانیزم های دفاعی، موجب می شود که آنها، فقط به جزئی به احساسات مثبت درباره خویشتن دست یابند و به اغتشاش فکری و اضطراب گسترده ای دچار شوند که از احساس تهدید شدگی دائم ناشی می گردد (دادستان؛ ۱۳۹۰).
۲-۱۰ دیدگاه اجتماعی:
در دیدگاه اجتماعی، حالات روانی و اضطرابی به عنوان یک مسئله بهداشتی یا نقص شخصیتی نگریسته نمی شود، بلکه نتیجه محصول، ناتوانی فرد در مقابله مؤثر با فشار روانی مورد توجه قرار می گیرد. در این دیدگاه،رفتار ناسازگار به عنوان یک مشکل که فقط در فرد وجود دارد، تلقی نمی گردد، بلکه دست کم آن را به عنوان شکست دستگاه اجتماعی حمایت کنندۀ وی از قبیل زن یا شوهر، والدین، خواهران و برادران، دوستان، معلمان و رئیس به حساب می آورند (آزاد؛ ۱۳۹۰).
۲-۱۱ جنبه های مختلف اضطراب اجتماعی:
۲-۱۱-۱ جنبه های رفتاری:
طبق اصول شرطی سازی کنشگر، افراد مبتلا به هراس یاد می گیرند که با رفتارهای گریز و اجتناب مصوب باقی می مانند. این رفتار گریز به این دلیل که به مواجهه با محرک آزارنده پایان می دهد، به صورت منفی تقویت می شود و از مواجهه شدن با محرک بالقوه آزارنده جلوگیری می کند. اگرچه این راهبردها در کوتاه مدت، اضطراب را کاهش می دهد، افراد مبتلا به هراس، هرگز شانس یادگیری، راه های مناسب و کمتر ناراحت کننده، برای مقابله با موضوع هراس انگیز را به دست نمی آورند، به همین دلیل، مواجهه با رویدادهای ترس آور یکی از اجزای اصلی درمان های رفتاری هراس ها است. در افراد مبتلا به هراس اجتماعی حتی وقتی که اجتناب کامل از بعضی موقعیت های اجتماعی و فرار از آنها مشکل باشد. گریز و اجتناب در مقایسه با افراد مبتلا به هراس خاص بیشتر است (اسکینیر، ۱۹۷۴؛ به نقل از غلامی، ۱۳۸۴). ولز و کلارک ۱۹۹۷ چنین مطرح می کنند که هراس اجتماعی از طریق تدابیر اجتماعی دقیق یا «رفتارهای ایمنی» که توسط افراد مبتلا به این اختلال، به هنگام طولانی شدن موقعیت های هراس انگیز انجام می شود، تداوم پیدا می کند. اجتناب از تماس چشمی به هنگام صحبت کردن در کلاس، پوشیدن لباس های خنک برای اجتناب از عرق کردن و سفت نگهداشتن بازوها برای جلوگیری از لرزش یا تکان آنها، از جمله این رفتارهای ایمنی هستند و این رفتارها برای کاهش خطر ناتوانی انجام می شود، اما انجام آنها از عدم تائید باورهای منفی جلوگیری می کند و توجه متمرکز بر خود را تداوم می بخشد (ولز و کلارک، ۱۹۹۷).
مسأله مهارت های اجتماعی از جمله جنبه های هراس اجتماعی است. می توان تصور کرد، که افراد مبتلا به اضطراب اجتماعی مهارت های ارتباطی (کلامی _ غیرکلامی) مناسب و لازم برای تعاملات اجتماعی ماهرانه یا موقعیت های عملکردی را ندارند. البته این وضعیت ممکن است به جای فقدان واقعی مهارت ها، نشانگر بازداری باشد (راپی،۱۹۹۵؛ به نقل از غلامی، ۱۳۸۴).
۲-۱۱-۲جنبه های شناختی:
همه مدل شناختی اضطراب اجتماعی (بک و همکاران، ۱۹۸۵، کلارک و ولز، ۱۹۹۵، راپی و هیمبرگ، ۱۹۹۷) تأکید کردند که افراد مبتلا به هراس اجتماعی، در مورد اینکه به نظر دیگران چگونه ارزیابی می شوند، بیش از حد نگران هستند. از دیدگاه شناختی، اضطراب اجتماعی ممکن است از افکار منفی افراطی، احساس ضعف شخصی، استانداردهای بسیار بالا برای عملکرد یا باورهای غیرواقع گرایانه درباره استانداردهای که مردم برای ارزیابی دیگران استفاده می کنند ناشی می شود. طبق تئوری خود-ابزاری، اضطراب اجتماعی زمانی رخ می دهد که فرد برای تاثیرگداری خاص بر دیگران برانگیخته می شود، اما به توانایی خود در کار اعتماد ندارد (بک و همکاران، ۱۹۸۵، کلارک و ولز، ۱۹۹۵، راپی و هیمبرگ، ۱۹۹۷؛ به نقل از غلامی،۱۳۸۴).
افراد مبتلا به اضطراب اجتماعی قبل از پیش آمدن موقعیت اجتماعی مشکل زا، بارها آنچه را که فکر می کنند، ممکن است رخ دهد و این موضوع را که چگونه می توانند با مشکلات مختلف ناشی از این اتفاقات مقابله کنند، به تفصیل مرور می کنند.این نشخوارهای فکری ممکن است، فرد را حساس کند، به طوری که او با تمرکز بر خود، پیش از موعد، فعال شده و وارد موقعیت موردنظر می شود (ولز و کلارک،۱۹۹۷). معمولاً افرادمبتلا به اضطراب اجتماعی، در مقایسه با جمعیت عادی افراد مبتلا به اضطراب خفیف تر، در موقعیت های استرس زا، افکار منفی بیشتر و افکار مثبت کمتری، گزارش می دهند، این افکار منفی همیشه بلافاصله پس از ترک موقعیت اجتماعی متوقف نمی شود، بلکه وقتی فرد بعد از ترک موقعیت، آنچه را که اتفاق افتاده است به تفصیل مرور می کند، این نشخوارهای فکر منفی، ادامه پیدا می کنند (راپی، ۱۹۹۵، استوپا[۵۱]، کلارک، ۱۹۹۵؛ به نقل از فورمارک،۲۰۰۰).
ولز و کلارک ۱۹۹۷، به شواهدی در تائید این عقیده، دست یافته اند که گوش به زنگی نسبت به سرنخ های تهدید درونی باعث می شود که افراد مبتلا به هراس اجتماعی از اطلاعات مربوط به تهدید خارجی در محیط اجتناب می کنند، یا به آن توجه نکنند، از این رو این افراد از لحاظ شناختی با توجۀ تمرکز بر خود و بازگردانی ضعیف سر نخ های مربوط به محیط مشخص می شوند. همچنین، سوگیری های تفسیر در افراد مبتلا به هراس اجتماعی تائید شده است و نشان داده شده که این افراد گرایش دارند که وقایع مبهم را به عنوان رویدادهای منفی تفسیر کنند و احتمال پیامدهای اجتماعی منفی را بیش از حد برآورد کنند. افراد مبتلا به اضطراب اجتماعی همچنین در مورد مقداری که مشاهده گران، می توانند متوجه احساس ناراحتی آنها شوند، عقیده اغراق آمیز دارند، به طوری که یک تصویر منفی از دیدگاه مشاهده گر دربارۀ خود می سازد (ولز و کلارک، ۱۹۹۷).
۲-۱۱-۵ جنبه های بدنی:
افراد مبتلا به اضطراب اجتماعی، به هنگام مواجهه با موقعیت های اضطراب زا (یا به هنگام پیش بینی آنها) همان علائم جسمی دیگر اختلالات اضطرابی یعنی طپش قلب، تعریق، لرزش دست، سرخ شدن بهمراه داغی و…. را نشان می دهند (راپی،۱۹۹۵؛ به نقل از غلامی، ۱۳۸۴). این علائم برانگیختگی، از فعالیت بیش از حد شاخۀ سمپاتیک دستگاه عصبی خودمختار ناشی می شوند و مشخص اصلی، پاسخ «جنگ یا گریز» می باشد (کانن[۵۲]، ۱۹۲۷). برانگیختگی خودکار با افزایش فشار خون و افزایش ترشح هورمون های استرس که توسط محور هیپوتالاموس _هیپوفیز _غده فوق کلیوی، آزاد می شوند همراه است. اما سرخ شدن صورت و علائم جسمی دستپاچگی «هول شدن» که در اضطراب اجتماعی رایج است، ممکن است صرفاً ناشی از فعالیت سمپاتیک نباشد. برای مثال سرخ شدگی گاهی اوقات با کاهش ضربان قلب و کاهش فشار خون همراه است و ممکن است، ناشی از گشاد شدن عروق باشد که خود پیامد استراحت شاخه سمپاتیک، فعال شدن کولینرژیک یا برانگیختگی سمپاتیکی گیرنده های بتا آدرنرژیک می باشد (آستین، باور[۵۳] ؛۱۹۷۹).
۲-۱۲ همه گیر شناسی:
مطالعات همه گیر شناختی و اجتماعی، شیوع کلی اضطراب اجتماعی را تقریباً ۳ تا ۱۳ درصد گزارش کرده اند. ارقام شیوع گزارش شده بسته به آستانه مورد استفاده برای تعیین پریشانی یا اختلال و تعداد انواع موقعیت های اجتماعی که به طور اختصاصی بررسی شده اند، ممکن است متفاوت باشد (ویسی، ۱۳۸۹). گفته شده است به لحاظ شیوع، اضطراب اجتماعی یکی از سه اختلال شایع روانپزشکی بعد از افسردگی اساسی و الکلیسم است (بوگلز، آلدن، پین، بیدل، و کلارک[۵۴]؛ ۲۰۱۰). والکر[۵۵] و آستین، در پژوهش جدیدتری که در مورد شش موقعیت اجتماعی انجام دادند، دریافتند که شیوع مادام العمر اضطراب اجتماعی در افراد غیر بستری ۳/۱۳ درصد است. طبق گزارش اساو و همکارانش، نرخ شیوع هراس اجتماعی در نوجوانان و جوانان دامنه ای از ۱۶-۵ درصد است کارشناسان چنین نتیجه گیری می کنند که برآورد میزان اضطراب اجتماعی تا حد زیادی به آستانۀ تشخیص تعیین کنندۀ ناراحتی یا آسیب و دامنه موقعیت های اجتماعی ارزیابی شده بستگی دارد (اساو و همکاران،۱۹۹۹؛ به نقل از آستین، والکر، فورد[۵۶]، ۱۹۹۴).
بررسی های همه گیر شناختی نشان داده که در جمعیت عادی، زن ها بیشتر از مردها به اضطراب اجتماعی مبتلا می شوند. اما در نمونه های بالینی اغلب عکس آن صادق است، دلیل این تفاوت در مشاهدات معلوم نیست (کاپلان و سادوک[۵۷]، ۱۳۷۸). متوسط سن شروع این اختلال یک توزیع دونمایی، برای سن شروع این اختلال است که برافراشتگی های آن در سنین پائین تر از ۵ سال و بین ۱۵-۱۱ سال پیشنهاد شده است (جاسترو همکاران، ۱۹۹۶؛ به نقل از بانرج، ۲۰۰۵). بیشترین سن شیوع جمعیت هراسی سالهای نوجوانی است، ولی شیوع در سنین پائین تر (حتی ۵ سالگی) و بالاتر (حتی ۳۵ سالگی) نیز شایع است (سادوک و سادوک، ۲۰۰۷؛ به ترجمه رضاعی، ۱۳۸۷). براساس زمینه یابی انجمن ایالات متحده، تفاوت های جنسیتی به عنوان یک عامل خطر برای اختلال اضطراب اجتماعی تعیین شده است. مشخص شده است که زنان بیشتر از مردان به این اختلال دچار می شوند (۵/۱۵ درصد از زنان در مقابل ۱/۱۱ درصد از مردان). علت این امر احتمال خطر برای زنان در طول دورۀ زندگی مشخص نشده است (کینریزو ویگانت، ۲۰۰۵).
۲-۱٣ پیشینه تحقیق:
کرمی و پیراسته (۱۳۸۰)، به بررسی “وضعیت سلامت روانی دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی زنجان” پرداختند. نتایج نشان داد که از نظر سلامت روانی بین دانشجویان دختر و پسر، مجرد و متأهل، دانشجویان با سهمیه قبولی مختلف، مقاطع تحصیلی، سال ورود، وضعیت اقتصادی، شغل والدین تفاوت معناداری وجود نداشت. همچنین نشان داد ۵/۳۶ درصد دانشجویان دارای اضطراب متوسط و ۶ درصد اضطراب شدید و ۹/۳۴ درصد دارای علائم جسمانی در حد متوسط ۳/۳ درصد دارای علائم جسمانی شدید بوده اند.
عکس مرتبط با اقتصاد
محمدی و سجادی نژاد (۱۳۸۶)، در پژوهشی به بررسی “رابطه نگرانی از تصویر بدنی با اضطراب اجتماعی” پرداختند که نتایج بیانگر این بود که اهمیت تصویر بدنی و جذابیت ظاهری در بین زنان و نوجوانان بیشتر از سایر اقشار جامعه است.
عسگری، نادری و شرف الدین (۱۳۸۸)، تحقیقی با عنوان “رابطه اضطراب اجتماعی و حمایت اجتماعی با احساس ذهنی بهزیستی در دانشجویان زن” انجام دادند که نتایج حاکی از رابطه چندگانه معنادار بین اضطراب اجتماعی و حمایت اجتماعی با احساس بهزیستی در زنان بود.

 

جهت دانلود متن کامل این پایان نامه به سایت jemo.ir مراجعه نمایید.

 

 

۱-۴ چارچوب نظری:

وابسته
فرایند تصمیم گیری
مدل تحلیلی:
مستقل

عوامل ترفیع
تبلیغات
تلویزیونی
جستجوی اطلاعات

ارزیابی راه چاره‌ها

تصمیم خرید
رفتار پس از خرید

 

شکل۱-۱چهارچوب نظری.(کاتلر، آرمسترانگ،۲۳۵،ص ۲۵۱)

متغیرهای وابسته در این تحقیق به ترتیب عبارتند از: تشخیص مسأله – جستجوی اطلاعات – ارزیابی راه چاره‌ها – تصمیم خرید و رفتار پس از خرید می‌باشد. و متغیر مستقل، تبلیغات تلویزیونی می‌باشد.
چارچوب نظری :
عوامل آمیخته بازاریابی : علاوه بر عوامل ذکر شده ،همه خریداران تحت تاثیر عناصر گوناگون آمیخته بازاریابی اند و تصمیم گیری آنها وابسته به نوع محصول و ویژگیهای آن،شیوه های قیمت گذاری و روش های پرداخت ،امکانات و تسهیلات توزیع و روش های ترغیبی و ترفیعی شرکتهاست . بازاریاب حرفه ای کسی است که با در نظر گرفتن همه عوامل موثر بر فرایند تصمیم گیری خرید و با انعطاف پذیری و انطباق یافتن با شرایط بازار و نیازها و واکنشهای مشتریان می کوشند تا سهم بازار خود را نسبت به دیگر رقبا افزایش دهد.تنها راه کامیابی در این زمینه داشتن ارتباط نزدیک با بازار و شناخت رفتار مصرف کنندگان و خریداران است.منظور از آمیخته فعالیتهای ترفیعی :مجموعه ای از تبلیغات ،فروش حضوری ،پیشبرد فروش و روابط عمومی است که برای دستیابی به هدفهای برنامه فروش مورد استفاده قرار می گیرد . یکی از عوامل ترفیع تبلیغات است که عبارت است از ارتباط و معرفی غیر شخصی محصول یا خدمات از طریق حاملهای مختلف دریافت وجه برای مؤسسات انتفاعی یا غیر انتفاعی ،یا افرادی که به نحوی در پیام مشخص شده اند.فرایند تصمیم گیری خرید مصرف کننده:در ورای هر عمل خرید یک فرایندی مهم تصمیم گیری نهفته است . مراحلی را که خریدار طی می کند تا تصمیم بگیرد که چه نوع محصولات و خدماتی را خریداری کند , فرایندتصمیم گیری خرید می نامند که فرایندی شامل پنج مرحله : تشخیص مساله , جستجو اطلا عات , ارزیابی راه چاره ها,تصمیم خرید و رفتار پس از خرید می باشد. خریدار هنگام خرید ،از مراحلی از تصمیم گیری می گذرد که شامل شناخت نیاز ،کسب اطلاعات ،ارزیابی گزینه ها ،تصمیم به خرید و رفتار پس از خرید می شود .کار یا وظیفه بازاریاب این است که در هر مرحله رفتار خریدار را درک کند و دریابدکه این رفتار ها چه اثراتی بر عملیات وی خواهند داشت.در مرحله رفتار شناخت نیاز ،مصرف کننده به وجود یک مسالها نیاز پی می برد که باید از طریق تهیه محصول یا خدمت موجود در بازار آنرا حل کند یا تامین نماید .مصرف کننده پس از کسب اطلاعات درصددارزیابی گزینه ها برمی آید که در این مرحله از اطلا عات موجود استفاده می کند .از این به بعد ،مصرف کننده تصمیم به خرید می گیرد ودر واقع محصول را می خرد. در مرحله نهایی از فریند تصمیم گیری خریدار (رفتار پس از خرید) مصرف کننده از لحاظ اینکه احساس رضایت یا نارضایتی بنماید اقداماتی را به عمل می آورد. (کاتلر، آرمسترانگ،۲۳۵،ص ۲۵۱).
۱-۵- سؤالات تحقیق:
۱-آیا بین تبلیغات تلویزیونی بر مرحله تشخیص مساله در فرایند تصمیم خرید خودرو رابطه معنا داری وجود دارد؟
۲-آیا بین تبلیغات تلویزیونی بر مرحله جستجوی اطلا عات در فرایند تصمیم خرید خودرو رابطه معناداری وجود؟
۳-آیا بین تبلیغات تلویزیونی بر مرحله ارزیابی راه چاره های در فرایند تصمیم خرید خودرو رابطه معنا داری وجود دارد؟
۴-آیا بین تبلیغات تلویزیونی بر مرحله تصمیم خرید در فرایند تصمیم خرید خودرو رابطه معناداری وجود دارد؟
۵-آیا بین تبلیغات تلویزیونی بر مرحله رفتار پس از خرید در فرایند تصمیم خرید خودرو رابطه معنا داری وجود دارد؟
۱-۶- فرضیه ‏های تحقیق:
فرضیه اصلی :
بین تبلیغات تلویزیونی بر رفتار مصرف کنندگان در فرایندتصمیم خرید خودرو رابطه معناداری وجود دارد.
فرضیات فرعی:
۱- بین تبلیغات تلویزیونی برتشخیص مساله در فرایند تصمیم خرید خودرو رابطه معناداری وجود دارد.
۲- بین تبلیغات تلویزیونی برجستجوی اطلا عات در فرایند تصمیم خرید خودرو رابطه معناداری وجود دارد.
۳- بین تبلیغات تلویزیونی بر ارزیابی راه چاره ها ی در فرایند تصمیم خرید خودر ورابطه معناداری وجوددارد .
۴- بین تبلیغات تلویزیونی بر تصمیم خرید در فرایند تصمیم خرید خودرو رابطه معناداری وجوددارد.
۵- بین تبلیغات تلویزیونی بررفتار پس از خرید در فرایند تصمیم خرید خودرورابطه معناداری وجود دارد.
۱-۷ روش تحقیق :
تحقیق حاضر از نظر نوع، توصیفی و همبستگی از نظر هدف کاربردی می باشد و به منظور گردآوری اطلا عات اولیه ازطریق توزیع پرسشنامه و جدول و گزار شهای آماری استفاده شده است . در این پژوهش انتخاب نمونه در شهر تهران به صورت تصادفی انجام گرفته است.
با توجه به روش‌های آماری مربوطه‌‌، به مقدار مناسب از جامعه فوق نمونه گیری شده و آنگاه از طریق پرسشنامه‌‌، به طور مستقل مورد بررسی قرار گرفته است و نتیجه به صورت تفکیک شده برای جامعه با توجه به روش‌های آماری مناسب‌‌، مورد ارزیابی قرار گرفته .‌ بدین صورت که شهر تهران به ۵ منطقه غرب‌‌، شرق‌‌، شمال‌‌، جنوب و مرکز تقسیم شده و سپس با توجه به فرمول، از روش نمونه گیری خوشه ای استفاده شده. تعداد افراد نمونه ۱۹۶ محاسبه شده و پرسشنامه در هرکدام ازاین مناطق توزیع شده.
α=۰/۰۵ و p=0/5وq=1-p=0/5و ۰/۰۷=ε و z=1/96و n=196

۱-۸ قلمرو تحقیق :
قلمرو موضوعی:
قلمرو موضوعی تحقیق متمرکز بررسی رابطه بین تبلیغات تلویزیونی بر رفتار مصرف کنندگان می باشد.
قلمرو زمانی :
زمان انجام تحقیق ازاسفند ماه سال ۱۳۸۹ شروع و تا فروردین ۱۳۹۱ طول کشیده است.
قلمرو مکانی:
این تحقیق از نظر مکانی محدود به شهر تهران می باشد.
۱-۹ محدودیتهای تحقیق :
محقق در طی انجام این تحقیق همواره با مشکلات مواجهه بوده است ،از یک طرف عدم تمایل به پاسخ دادن به سؤلات پرسشنامه در بین خریداران ویا مشتریان واز جانب دیگر عدم تمایل به انجام دادن و همینطور با توجه به اینکه رفتار خریداران در هنگام خرید خودرو گاهی پیچیده و مبهم به نظر می رسید و با توجه به اینکه علم تبلیغ، با انسانهای سرو کار دارد شناخت انسانها راحت و آسان نیست و این خود یک مشکل مهم می باشد. چرا که در هنگام خرید خودرو عوامل دیگری می تواند رابطه بین تبلیغات تلویزیونی بر خرید مشتریان باشد که این عوامل اثر گذار، بسیار زیاد می باشد و جای بحث زیادی را دارد.
۱-۱۰ واژگان کلیدی :
تبلیغ : تبلیغ از مصدر تفعیل، از ریشه بلغ، به معنای رساندن است . خود تبلیغ به معنای رسانندگی و مبلغ به معنای رساننده پیام ها و آموزه های ویژه تبلیغی است.
تبلیغات: عبارت است از ارتباط و معرفی غیر شخصی محصول یا خدمات از طریق حامل های مختلف در مقابل دریافت وجه برای مؤسسه انتفاعی یا غیر انتفاعی یا افرادی که به نحوی در پیام مشخص شده اند .
(عباسی و محمدیان ، ۱۳۸۶،ص۹۹)
تبلیغات تجاری : پرفسور مک کارتی تبلیغات تجاری را اینگونه تعریف می کند:تبلیغات تجاری عبارتست از هر گونه ارائه پیشبرد ایده ها, کالا ها و خدمات به شکل غیر شخصی یا موسسه ای که با پرداخت هزینه آنرا انجام میدهند (محمدیان,۱۳۸۱,ص ۲)
آگهی های بازرگانی: عبارتست از هر نوع مطلب اعلامیه و اطلاعیه تجاری برای جلب توجه مردم یا افکار عمومی که از طریق رسانه ها منتشر و در آن کالا یا خدمات و یا مراجعه به موسسه های توصیه شده است.
مصرف کننده: شخصی است که یک نیاز یا خواسته را شناسایی کرده و خریدی را انجام می دهد و پس از گذراندن فرایندی کالا را دور ریخته و یا مجددا می فروشد یا مصرف می کند.(فیلیپ کاتلر،(۱۹۳۱، ص۳۲۹)
رفتار مصرف کننده : رفتار مصرف کننده شامل فرایندی روانی و اجتماعی گوناگون است که قبل و بعد از فعالیت های مربوط به خرید و مصرف وجود دارد .(روستا،ابراهیمی، ونوس،۱۳۸۰ ، ص۱۱۲ )
تصویر درباره جامعه شناسی و علوم اجتماعی
فرایند تصمیم گیری خرید مصرف کننده: در ورای هر عمل خرید یک فرایندی مهم تصمیم گیری نهفته است . مراحلی را که خریدار طی می کند تا تصمیم بگیرد که چه نوع محصولات و خدماتی را خریداری کند , فرایندتصمیم گیری خرید می نامند که فرایندی شامل پنج مرحله : تشخیص مساله , جستجو اطلا عات , ارزیابی راه چاره ها,تصمیم خرید و رفتار پس از خرید می باشد.(کاتلر، آرمسترانگ،۱۹۳۱،ص ۲۳۵).
وفاداری : حفظ تعهد عمیق به خرید مجدد یا انتخاب مجدد یا انتخاب مجدد محصول یا خدمات ،به طور مستمر در آینده ،به رغم اینکه تاثیرات موقعیتی و تلاشهای بازاریابی به صورت بالقوه می تواند باعث تغییر در رفتار مشتری شود. در واقع تعهد مشتری نتیجه این است که یک سازمان مزایایی را برای مشتریان ایجاد کند به طوری که آنها افزایش خرید ازآن سازمان را حفظ کنند . تعهد واقعی مشتری زمانی ایجاد می شود که بدون هیچ تشویقی خودش برای خرید برانگیخته شود . اگر سازمان به اضای نیازهای مشتری ادامه دهد و خدماتش را به شیوه های ارائه کند که همیشه دارای تقاضا باشد ارزش دو طرفه ای ایجاد شده و هدف نهایی که همان وابستگی مشتری یا مدیریت استراتژیک روابط با مشتری است قابل حصول است.
تاثیر: آندرسون و می یر تاثیر را رویدادی می دانندکه بدون حضور رویداد دیگری واقع نمی شود . پس تاثیر رابطه است که به یک عامل و یک واکنش دهنده نیاز دارد.

 

برای دانلود متن کامل پایان نامه به سایت tinoz.ir مراجعه کنید.

فصل دوم:

 

ادبیات تحقیق

بخش اول: بازاریابی و تبلیغات

 

مقدمه:

با توجه به اینکه تغییرات به سرعت اتفاق می‌افتد لذا شرکت‌ها مجبورند تا به دلایل جهانی سازی، پیشرفت تکنولوژی و تغییر شرایط اقتصادی، استراتژی های خود را تغییر دهند و در هر لحظه آماده تغییرات باشند، اما باید دید که بازاریابی در این بین چه نقشی را می‌تواند بازی کند و بازاریابی می‌باید پاسخ گوی نیازهای فردی و اجتماعی باشد.
عکس مرتبط با اقتصاد
با توجه به نقش پر رنگ تبلیغات و تأثیر تبلیغات به هنگام خرید، تحقیقات بی شماری در خصوص تبلیغات تلویزیونی و اثر بخشی آن انجام گرفته است با توجه به اینکه در قرن حاضر، تبلیغات جایگاه ویژه ای دارد و در دنیای تجارت از تبلیغات تلویزیونی استفاده می‌شود ولی به طور کلی معلوم نیست که اثر بخشی تبلیغات به چه صورتی انجام می‌گیرد، بطور کلی می‌توان نتیجه گرفت که مساله تبلیغات تلویزیونی ذاتاً مساله پیچیده ای می‌باشد در کشورهای آمریکایی و اروپایی سالیانه مبلغ هنگفتی صرف تبلیغات تلویزیونی می شود و تبلیغات تلویزیونی به عنوان یک صنعت بسیار مهم و دارای جایگاه خاص، شناخته می‌شود.در این قسمت ابتدا با تعاریفی از بازاریابی و اجزاء آن و آمیخته های بازاریابی مانند قیمت – محصول – توزیع و ترفیع، و به جایگاه ویژه ای که تبلیغات در این میان دارد و یکی از اجزای آمیخته ترفیع است، می‌پردازیم و همینطور رفتار مصرف کنندگان در هنگام خرید محصولات و مراحل مختلف فرایند تصمیم خرید را توضیح می‌دهیم و رفتار مصرف کننده و تأثیر تبلیغات را مورد بررسی قرار می‌دهیم.

 

۲-۱ تعریف بازاریابی :

بازاریابی شامل فرایندی است از تجارت که جریان کالا یا خدمات را از تولید کننده به مصرف کننده هدایت می‌کند.

 

۲-۲ ابعاد بازاریابی :

– بازارگرایی: گرایش به بازار و نیازهای مشتریان اولین ویژگی بازاریابی جدید است. مدیران کامیاب کسانی هستند که سازمان خود را با شرایط روز همگام می‌سازند. این همگامی زمانی امکان پذیر است که کارکنان و مدیران، گرایش به بازار را به عنوان یک فرهنگ و بینش بپذیرند و دنبال کنند.
– بازارشناسی: «شناخت» لازمه هر حرکت عاقلانه و هر تصمیم اصولی است. شناخت بازار تلاشی نظام مند است برای گردآوری، ضبط و ثبت اطلاعات مربوط به همه اجزای تشکیل دهنده نظام بازار مانند خریداران بالقوه و بالفعل، فروشندگان بالقوه و بالفعل، واسطه های گوناگون، رقبا، محصولات و خدمات موجود و مورد نیاز، سازمان های تسهیلاتی و خدماتی (نظیر سیستم بانکی، بیمه، حمل و نقل، انبارها و بانکهای اطلاعاتی)، سازمان های تحقیقاتی، تبلیغاتی و مشاوره ای و سرانجام همه عواملی که بر نظام بازار تأثیر دارند، مانند قوانین، مقررات و مصوبات دولتی، عوامل سیاسی، اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی، تکنولوژیک، بومی و اقلیمی.
امروزه مدیر علاوه بر درگیر بودن با عوامل و مشکلات درون سازمان، نگران دگرگونیهای عوامل برون سازمانی است؛ به همین دلیل باید بازار خود را بیش از هر زمان دیگری مورد مطالعه و بررسی قرار دهد تا فرصتهای و تهدیدها و روندها را به موقع شناسایی کند و بتواند با استفاده به جا و به موقع از فرصتها و موقعیتها، خطرها را به حداقل برساند.
– بازاریابی: بازاریابی یعنی جستجو برای یافتن مناسبترین بازار و بخشهایی که سازمان می‌تواند در آنها به صورت مفیدتر و موثرتر حضور یابد و پاسخگوی نیازها و خواسته های مردم باشد. به عبارتی، بازاریابی «تلاشی آگاهانه است برای تخصیص بهینه منابع و ایجاد نوعی تخصص در بازار» سازمانها باید بازار هدف خود را بیابند تا بتوانند نیازهای آن را بهتر شناسایی کرده، محصولات و خدمات متناسب با آنها را تهیه و تأمین کنند. اساس حرکت بازاریابی جلوگیری از هدر رفتن منابع و امکانات گوناگون و یافتن مناسبترین جایگاه محصول یا شرکت در بازار است. بازاریابی یعنی بخش بندی یا تقسیم بازارها و تعیین محصولات شرکت برای مناسبترین بازارها.
– بازارسازی: با آگاهی از وضعیت بازار و یافتن مناسبترین بخش های آن با توجه به موقعیت و امکانات سازمان، مهمترین تلاش بازاریابان و مدیران ایجاد، افزایش و حفظ سهم بازار است. بازارسازی یعنی نفوذ در بازار و معرفی و شناساندن سازمان و محصولات و خدمات آن با بهره گرفتن از عوامل قابل کنترل بازاریابی (محصول، قیمت، توزیع و ترفیع فروش) که آن را آمیخته بازاریابی می‌نامند. بازاریابان با به کارگیری درست و اصولی این عوامل می‌توانند در شرایط مختلف جایگاهی برای خود در بازار به وجود آورند و با سیاستها و برنامه های مناسب سهم بیشتری از بازار را در اختیار بگیرند. بازارسازی یعنی ارائه محصولی مناسب به مشتری با قیمتی مطلوب، در محل و زمان مورد نظر و دلخواه او و با بهره گرفتن از ابزار و روش های تبلیغاتی و تشویقی و آگاه کننده.
– بازارگردی: دنیای متحول امروز سکون و کهنگی را نفی کرده است. هر روز پدیده ای نو، حرکتی تازه، ایده ای جدید و خواسته ای متفاوت مطرح می‌شود؛ به همین دلیل یکی از مهترین ابعاد بازاریابی امروز ویترین گردی جهانی یا بازارگردی است. بازارگردی وظیفه ای است که بازاریابی را وادار می‌سازد تا بیش از دیگران با تحولات و تغییرات بازارها آشنا گردد. این آگاهی از طریق حضور در صحنه رقابت و مبادله ومشاهده بازارها امکان پذیر است. شرکت کردن در نمایشگاه ها، بازدید از بازارهای گوناگون و بودن در محیط بازار، دید مدیران را بازتر و گسترده تر می‌سازد. به عبارتی، مهمترین نقش بازارگردی تقویت و گاهی تغییر «دید» است. «دید» یکی از موثرترین ویژگی های هر انسان و هر مدیر است و آن مهارت و هنر دیدن چیزهایی است که دیگران نمی بینند . بازارگردی افقهای تازه ای را به بازاریابان نشان می دهد .
– بازارسنجی: یکی از افقهای مدیریت (با گذشته ودر گذشته زیستن ) است و یکی از مفیدترین حرکات هر مدیر بررسی و ارزیابی گذشته و استفاده از تجربیات است . بازارسنجی یعنی تحلیل موقعیت بازار با توجه به آنچه بودیم و داشتیم ،آنچه هستیم و داریم و آنچه باید داشته باشیم . بازارسنجی جهت دهنده حرکتهای سازمان در بازارآینده است . همه محصولات و خدمات سازمانها دارای منحنی عمر خاصی هستند که این منحنی شامل مراحل معرفی ،رشد، بلوغ، اشباع، و افول است. و هر مرحله شرایط ویژه ای دارد که بازاریاب باید براساس این ویژگی ها واکنشهای مناسبی نشان دهد. بازارسنجی یا ارزشیابی و سنجش فعالیت های سازمان ،نقاط قوت و ضعف را به خوبی نمایان می سازد . با بهره گرفتن از اطلا عات موجود و دانش روز می توان هدفها، مسیر ها و حرکتها ی آینده را تبیین و تعیین کرد . بازارسنجی یعنی اندازه گیری عملکرد ها ،یافتن انحرافها و تشخیص فاصله ها بین هدف و عملکرد واقعی و ارائه پیشنهاد هایی برای اصلاح امور بازاریابی سازمان . بازارسنجی وسیله ای است برای جلوگیری از اشتباهات و یافتن تواناییها و استعدادها برای رشد وتوسعه بشر . بازارسنجی یعنی نظارت دائم برعملکرد ها و کنترل آنها و ارزشیابی حرکات و فعالیتها .
– بازارداری :حفظ مشتری و ایجاد زمینه برای بازگرداندن او به سوی خود وظیفه ای است بسیار حساس و حیاتی که ترفندها و ابزار خاصی می طلبد .مهمترین ابزار بازارداری برای بازاریابان ارتباط دائم با مردم ،ارائه خدمات مناسب و آگاهی از حرکات رقباست.
بازارداری یعنی حفظ مشتریان کنونی و تشویق وترغیب آنان به خرید بیشتر و تداوم خرید از طریق ایجاد رضایت در آنان . بازارداری هنر و مهارت راضی سازی مشتری است. آگاهی از رفتار مشتریان ،ارتباط برقراری کردن با آنان ،داشتن اطلاعات روانشتاختی و جامعه شناختی و نیز اطلاعات داشتن از حرکات و امکانات رقبا نقش ،ارزنده ای در حفظ مشتری دارد . مشتری تنها محصول و خدمات نمی خرد ،بلکه منافع ،ارزش،احترام و عوامل دیگری را نیز طالب است که باید برآورده شود.

 

. تفاوت اثبات قضایی (قانونی) با غیر قضایی (عرفی)[۸]

 

 

اثبات قضایی باید نزد قاضی و در دادگاه باشد ولی اثبات غیر قضایی (عام) اختصاص به اینکه نزد قاضی و در دادگاه باشد ندارد.

اثبات قضایی مفید به شیوه و طریق خاص قانونی است «بالطرق التی حددها القانون» ولی اثبات غیر قضایی (عرفی) محدود و مقید به شیوه خاصی نیست و از تمامی قیود اثباتی مبری می باشد. یک مورخ تمامی دلایل برای اثبات یک واقعه تاریخی را جمع آوری می کند. یک روانشناس تمامی دلایل برای اثبات یک رفتار هنجار یا نا به هنجار را گرد[۹]
برای دانلود متن کامل پایان نامه به سایت tinoz.ir مراجعه کنید.

ارزش اثبات قضایی به رعایت همین طرق مخصوص و معین است. حال آنکه ارزش و اعتبار اثبات غیر قضایی وابسته به قیدی نیست. ماده ۲ ق.آ.د.م مقرر می دارد«هیچ دادگاهی نمی تواند به دعوایی رسیدگی کند مگر اینکه شخص یا اشخاص ذی نفع یا وکیل یا قائم مقام یا نماینده قانونی آنان رسیدگی به دعوا را برابر قانون درخواست نموده باشند».

ماده ۱۹۵ ق.آ.د.م نیز مقرر می دارد: «دلایلی که برای اثبات عقود یا ایقاعات یا تعهدات اقامه می شود، تابع قوانینی است که در موقع انعقاد آنها مجری بوده است، مگر این که دلایل مذکور از ادله شرعیه ای باشد که مجری نبوده و یا خلاف آن در قانون تصریح شده باشد».

 

 

در ماده ۱۲۵۸ ق. م مقرر داشته است: «دلایل اثبات دعوا عبارتند از: ۱٫ اقرار۲٫ اسناد کتبی ۳٫ شهادت ۴٫ امارات ۵٫ قسم» در فصل دهم قانون آیین دادرسی مدنی نیز از اقرار، اسناد، گواهی، معاینه محل و تحقیق محلی، کارشناسی، سوگند به عنوان ادله اثبات یاد شده است.

در نتیجه برای اثبات قضایی می توان به این دلایل استناد کرد ولی اثبات غیر قضایی محصور و محدود به ادله خاصی نیست.

 

 

به استناد ماده ۳ ق.آ.د.م «قضات دادگاه موظفند موافق قوانین به دعاوی رسیدگی کرده، حکم مقتضی صادر یا فصل خصومت نمایند…. و نمی توانند به بهانه سکوت یا نقص یا اجمال یا تعارض قوانین از رسیدگی به دعوا و صدور حکم امتناع ورزند .والا مستنکف از احقاقحق شناخته شده و به مجازات آن محکوم خواهند شد ». حال آنکه در اثبات غیر قضایی چنین الزام. و اجباری وجود ندارد

به استناد ماده ۴ ق.آ.د.م «دادگاه ها مکلفند در مورد هر دعوا به طور خاص تعیین تکلیف نمایند و نباید به صورت عام و کلی حکم صادر کنند.» حال آنکه چنین وصفی در مورد اثبات غیر قضایی وجود ندارد و اتفاقا قضاوت های عرفی سرشار از حکم کلی و عام است. مانند اصفهانی ها اینطوریند، ترک ها چنین اند، عربی ها آنطورند، در زمان صفویه

چنین بود، قبل از انقلاب اینگونه بود، ساواکی ها فلان بودند و تیم پرسپولیس آنطور است، تیم استقلال اینطور است، مربی های خارجی چنین اند، مربی داخلی چنان است و شاه سلطان حسین چنین بودو..

 

 

هرگاه امری اعم از دعوا و یا دفاع از طریق قضایی به اثبات رسید به یک حقیقت قضایی تبدیل می شود و لازم الاتباع و لازم الاجرا می شود، تبعیت از آن لازم و ضروری است. به عبارت دیگر هرگاه در خصوص امری از طرف دادگاه صالح حکمی صادر شود، صرف نظر از اینکه این حکم مطابق با واقعیت و حقیقت واقعی بوده باشد یا خیر حجیت دارد، که اصطلاحا به آن حجیت امر قضاوت شده «aturite de la chose JuJee» گویند. اما آنچه به واسطه اثبات غیر قضایی به دست می آید، فاقد حجیت و وصف اعتبار امر قضاوت شده است و صرفا در محدوده نظریه و فرضیه های علمی قرار می گیرد.

احترام و ادب نسبت به اثبات قضایی فرض و نشانگر بلوغ فکری است و بی ادبی نسبت به آن ناپسند و مستوجب کیفر است. حال آنکه در خصوص اثبات غیر قضایی چنین وصفی وجود ندارد. هرچند احترام و ادب نسبت به هر دو ممدوح و پسندیده و بی ادبی مذموم و ناپسند است.

دعوا: دعوا از نظر لغوی عبارت است از ادعا نمودن، دادخواهی کردن، درخواست امری داشتن، مدعی حق شدن و به معنی نزاع و ستیزه و پرخاش و تظلم خواهی نیز آمده است [۱۰] همچنین خواستن چیزی به زبان دیگری را دعوا نامیده اند.[۱۱]
از نظر حقوقی دعوا گاه در مقابل دفاع و گاه در مقابل اقرار قرار می گیرد. به استناد ماده ۱۲۵۹ ق. م «اقرار عبارت از اخبار به حقی است برای غیر و به ضرر خود» دعوا عکس آن است یعنی «اخبار به حقی به نفع خود و به ضرر دیگری [۱۲]» به عبارت دیگر واکنش صاحب حق که به صورت خبر از حقی برای خود و به ضرر دیگری نسبت به حقی که مورد تجاوز، تعدی و انکار و تردید واقع گردیده است را اصطلاحا دعوا گویند. [۱۳] شخصی را که چنین ادعایی را مطرح می کند را مدعی )خواهان( و شخصی را که این ادعا علیه او ابراز می شود را مدعی علیه (خوانده) و آنچه به عنوان موضوع دعوا مطرح می شود را «مدعی به» یا «خواسته» گویند.

مبحث سوم:در بیان تعاریف دعوا و نقد آن
منازعه در حق معین یا ادعای مدعی که آن را دعوا به معنی اخص گویند و یا ادعای مدعی و دفاع مدعی علیه که دعوا به معنی اعم نامیده می شده است. [۱۴]
«منازعه در حق معین» محل تامل و ایراد است. زیرا اولا: منازعه نتیجه و عکس العمل شخص در مقابل تضییع حق و یا انکار آن است نه بیانگر ماهیت دعوا. ثانیا: قید «معین» نیز بلاوجه است زیرا حق موضوع دعوا ممکن است معین یا نامعین و مبهم باشد. مضافا ممکن است منتهی به محکومیت و یا برائت گردد. ثالقا: ادعای مدعی و یا مجموع ادعای مدعی و دفاع مدعی علیه نیز خود قسمتی از دعوا است و تعریف دعوا محسوب نمی شود
«دعوا، توانایی مدعی حق تضییع یا انکار شده در مراجعه به مراجع صالح در جهت به قضاوت گذاردن وجود یا فقدان آن و ترتب آثار قانونی مربوط است».
این تعریف اولا: مجمل و مبهم است و معلوم نیست در بیان تعریف دعوا است یا در مقام ذکر آثار آن می باشد. ثانیا: جامع افراد و مانع اغیار دعوا نیست. امور حسبی را نیز شامل نمی شود.ثالثا: «مدعی» چنانکه گذشت، شخصی است که دعوا را طرح می کند، بنابراین عبارت «توانایی مدعی حق» نامفهوم و به نظر صحیح نمی باشد. رابعا: قید «حق تضییع یا انکار شده» نادرست است زیرا ممکن است حقی تضییع نشده باشد و یا مورد انکار و تردید واقع نشده باشد، ولی موضوع دعوا و خواسته قرار گیرد. خامسا: تمام مواردی که دعوایی محکوم به بی حقی و بطلان می گردد، از موارد نقض تعریف و از شمول آن خارج است. سادسا: عبارت «مراجعه به مراجع صالح در جهت به قضاوت گذاردن» نیز دارای اشکال است و ارتباطی به تعریف دعوا ندارد. بلکه طرح دعوا در مراجع صالح واکنش و عکس العمل شخص مدعی حق است. سابعا: «وجود یا فقدان آن» و همچنین «ترتب آثار قانونی» نیز مبهم است و معلوم نیست چه ارتباطی منطقی با مفهوم دعوا دارد. شاید یکی از مصادیق دعوا و یا نتیجه پذیرش و صدور حکم باشد.

«دعوا عبارت از عملی است که برای تثبیت حقی صورت می گیرد. یعنی حقی که مورد انکار یا تجاوز واقع شده باشد»
این تعریف دارای اشکال و ایراد است زیرا اولا: عملی که برای تثبیت حقی صورت می گیرد، تعریف دعوا نمی باشد، بلکه یکی از آثار یا جلوه های دعوا است و یا به عبارت دیگر شخص مدعی حق ممکن است واکنش یا عملی برای تثبیت حق خود انجام بدهد.
ثانیا: اقدام به تثبیت حق ممکن است به صورت طرح دعوا و یا ترک دعوا و یا عملی صورت پذیرد. ثالثا: عبارت «حقی که مورد انکار یا تجاوز واقع شده باشد» نیز مجمل و مبهم است، به علاوه ممکن است حقی مورد انکار و تجاوز هم واقع نشده باشد. ممکن است به تصور خواهان حق او تضییع شده باشد ولی پس از رسیدگی معلوم شود او محق نبوده و حکم بی حقی وی صادر گردد ولی موضوع خواسته و «مدعی به» واقع شود.
«دعوا عملی است که برای اجرای حقی که مورد تجاوز یا انکار واقع شده است در دادگاه انجام می گیرد» [۱۵]
این تعریف نیز دارای اشکال و ایراد است زیرا اولا: دعوا «عمل» نیست، بلکه اخبار به حقی است به نفع خود و به ضرر دیگری. ثانیا: ملازمه با انکار و تجاوز ندارد. ثالثا: ملازمه با طرح آن در دادگاه ندارد، ممکن است در مراجع قضایی طرح شود یا در مراجع غیر دادگستری مطرح شود و حتی ممکن است مبادرت به طرح دعوا نشود. رابعا: لفظ تجاوز و انکار مبهم است و ناقص، زیرا ممکن است مورد انکار وتجاوز واقع نشود و مورد تردید و یا نسبت به آن ادعای جعلیت نشود، به نظر اگر دعوا را «اخبار به حقی به نفع خود و به ضرر دیگری» بدانیم هم جامع افراد و هم مانع اغیار خواهد بود. [۱۶]
اولا:ماده ۱ قانون آیین دادرسی مدنی در مقام بیان تعریف آیین دادرسی مدنی است نه مفهوم دعوا. ثانیا: آن قسمت از ماده که مقرر داشته «امور حسبی و کلیه

دعاوی مدنی …» خود موید برداشتی است که ما از تعریف دعوا داریم، زیرا اگر امور حسبی جزء دعاوی محسوب می گردید، قانونگذار ضرورتی به انفکاک و تاکید آن نداشت و جداگانه قید نمی کرد. ثالثا: مفهوم عام امور حسبی خود به نوعی از حیث طرح موضوع و جریان رسیدگی و صلاحیت مشمول تعریف مزبور است.[۱۷]

منشاء بسیاری از گرفتاری ها، عقب ماندگی ها و اختلافات و دعاوی، ناشی از جهل و یا توهم فهم و بهره برداری و بهره کشی از جهالت است. آفاتی چون خودخواهی، غرور، کبر، خود بزرگ بینی و خود کم بینی، عجب، زیاده طلبی، مشکلات رفتاری، گفتاری، افکاری و انحرافات دیگر نیز زاییده جهل و گاهی بدفهمی و کم فهمی است. اختلافات و دعاویی که در دادگستری و مراجع غیر دادگستری مطرح می شودنیز بی نصیب از این موضوع نیست. می توان با اندک تامل جای پای جهل به حق و تجاوز از حق راه یافت.
واقعیت این است که شناخت حق و تکلیف همراه با اثبات آن است که می توان برای صاحب حق مثمرثمر باشد زیرا ممکن است شخصی واقعا و در نفس الامر محق باشد ولی نتواند با ارائه ادله حق خود را ثابت کند و در این حالت عملا حق خود را از دست خواهد داد. از این حیث است، که ادله اثبات ارزش و اهمیت ویژه ای به خود می گیرد.
اهمیت دیگر این ادله از این جهت است که محدود و محصور است و صرفا از راه و روش معینی می توان برای اثبات از آنها بهره گرفت، به علاوه هرگاه بین ادله تعارض حاصل شود، تشخیص رجحان و برتری ادله نیز دارای ارزش اثباتی و از اهمیت بسزایی برخوردار خواهد بود. سیر تطور و اندیشه هاو نظریه پردازی های فراوان در خصوص ادله و گذر دوران اطلاق گرایی، آزمایش قضایی، اثبات قضایی و دوره اقناع وجدان قاضی و دادرسی ترکیبی و قبض و بسط های نظری و عملی در این خصوص از جهات دیگر اهمیت و توجه به ادله اثبات است.
طریق (روش) اثبات دعوا
الف) روش آزاد یا مطلق (liberal system): در این روش قانون طریقه مشخص و محدودی برای اثبات معین نکرده است. به عبارت دیگر دست قاضی در رسیدن به حق و صدور حکم باز است. از طرف دیگر طرفین دعوا در ارائه هر گونه دلیلی برای اثبات ادعای خود آزاد می باشند. ایشان معتقدند قصد و نیت قانونگذار کشف حق و حقیقت است و
ظهور و کشف حق متوقف بر امر معینی نیست. گاه یک شاهد با وجود قرینه ای، مبین صدق ادعای خواهان می گردد. در این حالت ضرورتی به تقیید دو شاهد نمی باشد یا اینکه با یک بار اقرار و دلالت آن بر ارتکاب عمل حقیقت برای قاضی کشف می شود. لذا ضرورتی به تکرار و تقیید آن به چهار بار نمی باشد. در این دیدگاه قانونگذار راه و روش خاص و مقیدی را برای اثبات پیش بینی نکرده است. مقررات مربوط به اثبات در حقوق انگلستان و آمریکا تحت تاثیر این بینش است.
ب) روش مقید(Conditional system): در این دیدگاه قانونگذار برای اثبات، طرق خاصی را پیش بینی کرده است و برای هرطریق ارزش مشخص و معینی را مقرر داشته است. برای اثبات الزاما باید همان راه و روش معین طی شود. در فقه اسلامی غلبه با دیدگاه و روش مقید است. مثلا برای اثبات اصل طلاق، رجوع در طلاق و دعاوی غیر مالی مانند بلوغ، وکالت، وصیت، جرح و تعدیل، عفو از قصاص، مستلزم دو شاهد مرد است. حال اگر یک شاهد باشد کفایت نمی کند. مگر در حالت خاص و استثنائی. بنابراین نصاب و میزان شهود و چگونگی شهادت خود از شرایط اثبات محسوب می شود و قاضی در اینجا آزاد نیست.
ج) روش مختلط(mixted system): این روش تلفیقی بین اثبات مطلق و مقید است. در مسائل جانبی متمسک به روش آزاد و در امور تجاری و مدنی متوسل به روش مقید شده اند. قانون مصر و فرانسه و ایتالیا و بلژیک متمایل به این شیوه شده است[۱۸].
قانون آیین دادرسی کیفری مصوب ۱۲۹۰ و قانون آیین دادرسی مدنی مصوب ۱۳۱۸ ایران متاثر و مقتبس از این شیوه و روش بود. اما قانون آیین دادرسی مدنی ۱۳۷۹ و آیین دادرسی کیفری مصوب ۱۳۷۸ ایران ظاهرا علی رغم پذیرش روش مختلط در مواردی رویه خاصی در پیش گرفته است. چنانکه در ماده ۱۹۹ ق آ.د.م ۱۳۷۹ آمده است « در کلیه امور حقوقیی، دادگاه علاوه بر رسیدگی به دلایل مورد استناد طرفین دعوا، هرگونه تحقیق یا اقدامی که برای کشف حقیقت لازم باشد انجام خواهد داد».. عدم اتخاذ شیوه و روش مشخص، باعث اتخاذ رویه ها و اعمال سلیقه ها خواهد شد و موجب سردرگمی اصحاب دعوا و سرخوردگی و خستگی مجموعه دادگستری اعم از مدیر، قاضی و کارکنان خواهد شد، وضعیت احقاق حق نیز در پرده محاق خواهد رفت.

پایان نامه

مبحث چهارم: جایگاه ادله اثبات دعوا
عده ای را عقیده براین است که قواعد اثبات، شکلی است یا غلبه با قوانین شکلی می باشد. ادله اثبات دعوا برای اثبات حق مورد ادعا استفاده می شود و اغلب قواعد آن جنبه اثباتی و شکلی دارد نه جنبه ایجادی و ماهوی. به عبارت دیگر قوانین مربوط به ادله، مثبت حق و تکلیف است و نه جنبه شکلی دارد، بنابراین باید در قوانین شکلی قرار گیرد. به همین جهت گروهی از کشورها مانند آلمان و سوئیس ادله اثبات دعوا را در قانون آیین دادرسی آورده اند.

 

 

بعضی دیگر معتقدند قواعد اثبات دارای دو جنبه ماهوی و شکلی است و هرچند جنبه مثبت حق و تکلیفی دارند، لیکن دارای نوعی وصف ماهوی و موجد حق و تکلیف است، به همین جهت قواعد ماهوی آن را در قانون مدنی و قواعد شکلی آن را در قانون مرافعات و یا قانون آیین دادرسی مدنی آورده اند. مانند فرانسه، مصر و اکثر کشورهای لاتین. [۱۹]

کشور ما هرچند به ظاهر جزء دسته دوم قرار می گیرد، زیرا جلد سوم قانون مدنی مربوط به ادله اثبات دعوا است و همچنین مواد ۱۹۴ به بعد آیین دادرسی مدنی به ادله اثبات اختصاص داده است ولی این ترکیب به نحو منطقی و براساس ضوابط علمی صورت نپذیرفته است، بلکه بیشتر تحت تاثیر مسائل و گرایشات و اقتباس از قوانین خارجی و بومی سازی بدون مبنا می باشد.

دسته ای از کشورها معتقدند قواعد ادلهاثبات دعوا نه ماهوی، نه شکلی است. ایشان معتقدند که قواعد حاکم بر ادله اثبات دعوا با توجه به اوصاف، مستلزم تدوین در قانون مستقل و خخاص می باشد، مانند قانون اثبات انگلستان (law of evidence) و قانون

مبحث پنجم :تاریخ تطور ادله اثبات دعوا
جرایم، مجازات ها، ادله و نوع رسیدگی به آنها در ادیان، ادوار و کشورهای مختلف مراحل و سیر گوناگونی داشته است. با نگاه اجمالی به این پدیده اجتماعی می توان این سیر تاریخی را در چند دوره خلاصه کرد.
تصویر درباره جامعه شناسی و علوم اجتماعی
گفتاراول: دوره اطلاق گرایی
اطلاق گرایی اختصاص به جوامع قبیله ای و فئودالی دارد. این دوره با اعمال مجازات های اعدام، سنگسار، حبس، مرگ و مجازات های سخت توام با انتقام شخصی رواج داشته است. در این دوران قانون حاکم، عرف و رویه بود. نظر و تشخیص رئیس قبیله یا خان، شاه، خلیفه و حاکم معیار و ملاک عمل بوده است. او خود قانون گذار، قاضی مجری، مظهر عدل و داد محسوب می گردید. قانون آمیزه ای از فرامین شاه، خلیفه، فرمانده، راهبر و رئیس قبیله، با ترکیبی از سنت ها و آداب و رسوم و باورهای مانده از پیشینیان بود. [۲۰]
منظور از داوری و قضاوت در این دوره قطع و فصل خصومت و منازعه و تثبیت وضع موجود بود و داوری ها به سران قوم، ریش سفیدان قبیله و حکام ارجاع می شد. [۲۱]
گفتاردوم: دوره قتال و آزمایش قضایی (دوئل)
برای اولین بار توسط اقوام باستانی ژرمن این روش وارد دادرسی گردید. این روش در انگلستان توسط نورمن ها تا قرن نوزدهم رواج داشت. مسابقات رزمی یا «گلادیاتوری» روش معمول در روم محسوب می گردید. متهمان را با فرد بزرگ و معروفی به نام «کلیئو» وادار به جنگ تن به تن می کردند و یا به نبرد با حیوانات درنده و خطرناک مجبور می کردند، اگر شخص مزبور بر رقیب خود غالب می آمد، حکم برائت صادر می شد و اگر قبلا حکم محکومیت صادر شده بود، پس از طی این مرحله حکم نقض می گردید.[۲۲] این

روش را قتال قضایی یا آزمایش الهی و یکی از راه های تحصیل دلیل می دانستند. در ایران باستان این روش به نام«ور» یا امتحان الهی و در انگلستان به نام قتال قضایی، داوری خدایان، اوردالی و آزمایش ایزدی نامیده می شد. متهمان را بوسیله آتش، آب و یا گذشتن از میان آتش یا به دست گرفتن آتش گداخته و ورگرم (آتش سوزان) و ورسرد(داخل آب ماندن) و چیزهای دیگری مورد آزمایش قرار می دادند، چنانکه در مورد حضرت ابراهیم (ع) نیز به همین شیوه و روش اقدام شد، اگر شخص متهم از خطر نجات پیدا نمی کرد، قطعا گناهکار محسوب می گردید و در غیر این صورت بی گناه و تبرئه می شد [۲۳]
گفتار سوم: دوران اثبات قانونی (دلایل قانونی)
این دوره را می توان به نوعی تکامل نظام قضایی نامید. این روش با انسجام نظام قضایی و تفکیک قوا رواج و رونق یافت. در این سیستم، قانونگذار برای اجتناب از اعمال سلیقه قضات، قواعد مشخص و معینی را برای کشف جرم واثبات دعوا و اعمال مجازات و دادرسی مقرر نمود، تا دادرسان به طور یکسان و براساس مبانی و قواعد مشخص نسبت به صدور رای جهت احقاق حق و فصل خصومت اهتمام نمایند[۲۴].
برای تحقق این روش الزاما باید دادرسان دارای تحصیلات عالی و یکسان و تجارب معین باشند. این روش کم و بیش در بسیاری از کشورها دارای طرفداران و در برخی با تلفیق سایر روش ها متداول و معمول است [۲۵]
دیگر به عکس سیستم دلایل قانونی را نتیجه افراط گری و سلیقه ای عمل کردن قضات می دانند، چنانکه طریقه اتهامی را عکس العمل طریقه تفتیشی می شناسند[۲۶]در سیستم اقناع وجدانی، قاضی در تعیین ارزش دلایل آزاد است و می تواند برای رسیدن به علم و یقین به هر نوع اقدام و تحقیقی متوسل می شود و چون برای صدور حکم، متکی بر علم و یقین خویش است و در تبرئه و محکوم نمودن بر پایه اعتقاد باطنی خود، آزادی دارد، در نتیجه از اعمال جبر و فشار به منظور تکمیل دلایل، بی نیاز است. [۲۷]
مبحث ششم:تفاوت سیستم ادله قانونی با اقناع وجدانی
الف) در روش اقناع وجدانی ضرورتی به اعمال شکنجه برای اعتراف و اقرار متهم ویا تمسک به شیوه های غیر متعارف برای اثبات جرم نیست، فقط باید به نوعی دادرس را قانع کرد
ب) در سیستم ادله قانونی، ادله محدود و مشخص می باشد، ولی در سیستم اقناع وجدانی ادله نامحدود و نامشخص است
ج) در سیستم اقناع وجدانی دادرسی قابل پیش بینی نبوده و تابع اثر و سلیقه و استنباط و وضعیت روحی و روانی دادرسان است، ولی در سیستم ادله قانونی دادرسی قابل پیش بینی است.
د) در سیستم ادله قانونی ارزش و اعتبار ادله معین و توسط قانونگذار تعیین شده است، اما در سیستم اقناع وجدانی ادله دارای ارزش متغیر و نامعین و بستگی به تاثیری دارد که در قاضی می گذارد.
ه) در سیستم ادله قانونی، ادله موضوعیت، ولی در سیستم اقناع وجدانی ادله طریقت دارند.
و) در روش ادله قانونی ارزش هریک از ادله توسط قانونگذار مشخص و معین شده است و دادرس موظف به ترتیب اثر دادن به آن است و ماموریت او بررسی و ارزیابی و انطباق ادله است، حال آنکه در سیستم
اقناع وجدانی ارزش ادله وابسته به تشخیص و ارزش گذاری دادرسان است و ماموریت دادرس احراز واقع و استدراک و تحصیل علم و یقین است و کشف حقیقت واقعی است نه حقیقت قضایی
فصل دوم:مبانی پیشینه ومبانی مسله