استمرار گروه برای یک دوره زمانی مشخص؛
برای دانلود متن کامل پایان نامه به سایت tinoz.ir مراجعه کنید.

قصد گروه برای ارتکاب جرم شدید؛

هدف گروه برای به دست آوردن سود یا منفعت مالی.

هر یک از این ویژگی ها نیازمند بررسی بیشتر است. لیکن تا جایی که مربوط به بحث ما می شود در مورد آنها توضیح مختصری داده خواهد شد (گلدوزیان، ۱۳۹۲،ص ۳۷).

 

۱-۱۲-۲- فراملی بودن

جهانی شدن و وابستگی در حال رشد اقتصادی باعث تغییر جنایات سازمان یافته و انتقال جرم به سوی مرزها شده و توسعه ارتباطات و تکنولوژی اطلاعات نیز مرزهای جغرافیایی را محو نموده است. امکان تحرک بیشتر مردم، کالاها و خدمات در عرض مرزهای بین المللی و پدیدار شدن اقتصاد جهانی، جرم را از بستر جرم داخلی آن جا‌به‌جا کرده است. برهمین پایه مفهوم جنایت سازمان یافته در دنیای معاصر از این به بعد فارغ از مفهوم جهانی شدن قابل درک نیست (گلدوزیان، ۱۳۹۲،ص ۳۸).
عکس مرتبط با اقتصاد
بنابراین جرم فراملی عملی است که باعث نقل و انتقال اطلاعات، اشیاء، اشخاص، پول یا سایر اموال از مرزهای یک کشور می شود و حداقل یکی از کشورهای درگیر برای این عمل خصیصه مجرمانه قائل است (صادقی، ۱۳۷۷،ص ۱۹۱).
در حال حاضر، پیشرفت فراوان در امر ارتباطات و حمل و نقل افراد و کالاها و نیز توسعه صنعت اینترنت موجب تسهیل کار سازمان های تبهکار بین المللی گشته است.
امروزه می توان با بهره گرفتن از پیام های اینترنتی نسبت به انتقال سریع و پی در پی پول از مرزهای کشورهای مختلف اقدام کرد. جانیان و قربانیان آنها نیز ممکن است با بهره گرفتن از وسایل حمل و نقل جدید و تسهیل ارتباطات، مرزهای کشورهای محتلف را یکی پس از دیگری درنوردند و بدین ترتیب کار دستگیر کردن مجرمان دشوارتر شده است.
بنابراین خطر جرم سازمان یافته زمانی افزونتر می شود که خصیصه فراملی به خود می گیرد (صادقی، ۱۳۷۷،ص ۱۹۳).
با مطالبی که ذکر شد اهداف و عناصر پدیده قاچاق انسان معلوم و مشخص گردید اهدافی که در آن جز هتک حرمت انسانیت و سوء استفاده جنسی و جسمی صورت نمی گیرد لذا می توان جرایم سازمان یافته قاچاق انسان را معضل قرن حاضر دانست.به نظر نگارنده مهمترین یافته ها در خصوص این جرم در این فصل شکست و فروریختگی معیارهای اخلاقی و فکری و معنوی و اقتصادی یک جامعه است که میتوان آن را جز عوامل ریشه ای برشمرد مسئله قاچاق انسان با تقسیم بندی زنان، زنان و کودکان، یا قاچاق به منظور بهره کشی جنسی مورد بحث قرار می گیرد. حال آنکه بر طبق تعاریف و مصادیق، قاچاق انسان پدیده ای بسیار گسترده در سطح جهانی به منظور مقاصد جنسی و غیرجنسی است و کلیه افراد را در برمی گیرد. از دیدگاه حقوق بشر نیز قاچاق انسان باید به گونه ای گسترده تعریف شود تا شامل کلیه آثار و جوانب آن گردد.

 

 

 

 

 

فصل دوم

 

عناصر تشکیل دهنده بزه قاچاق انسان

هرجرمی به لحاظ عناصر تشکیل دهنده آن دارای عنصر قانونی و معنوی می باشد و جرم قاچاق انسان نیز از این قاعده مستثنی نمی باشد لذا در این فصل عناصر تشکیل دهنده جرم مذکور در اسناد ملی و فراملی مورد بررسی قرار می گیرد.

 

۲-۱- عنصر قانونی

یکی از معضلاتی که امروزه جامعه بشری با آن روبروست، با توجه به مطالبی که پیشتر گذشت مسئله قاچاق اشخاص به ویژه زنان و کودکان است که هر روز گسترده تر شده به طوری که تقریباً هیچ نقطه ای از جهان را نمی توان یافت که به نوعی از این پدیده و پیامدهای شوم آن مصون باشد.
(ذاقلی، ۱۳۸۹،ص ۳۶).
جمهوری اسلامی ایران نیز از این معضل جهانی مصون نبوده و همچنان که در بعضی از نشریات، روزنامه ها و محافل خبری نیز ملاحظه می گردد، موضوع قاچاق ایرانیان به کشورهای عربی حوزه خلیج فارس، پاکستان و … مطرح بوده و با کمال تأسف روز‌به‌روز رو به گسترش است. از همین رو به جهت مبارزه با این پدیده، در نخستین روزهای سال ۱۳۸۳ و بنابر پیشنهاد وزارت امور خارجه، دولت لایحه ای تحت عنوان «مبارزه با قاچاق انسان» با این مقدمه که «نظر به خلأ قانونی موجود در خصوص مبارزه با قاچاق انسان» و نبود تعریف جامع و مانع از آن در نظام حقوقی کشور و نظر به ضرورت اعمال سیاست های بازدارنده مناسب در مقابله با مرتکبان این امر و همچنین با لحاظ کردن تفاوت های ماهوی بین پدیده «قاچاق انسان» و «قاچاق مهاجران» و لزوم جلوگیری از وقوع آن و کاهش یا رفع آثار و پیامدهای منفی اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی، سیاسی و بهداشتی آن تقدیم مجلس نمود که در نهایت لایحه مذکور در تاریخ ۲۸/۴/۸۴ به تصویب مجلس شورای اسلامی رسید. (ذاقلی، ۱۳۸۹،ص ۳۷).
تصویر درباره جامعه شناسی و علوم اجتماعی
به هرحال، عنصر قانونی جرم قاچاق انسان، ماده یک قانون مبارزه با قاچاق انسان می باشد که مقرر می دارد قاچاق انسان عبارت است از:
الف- خارج یا وارد ساختن و یا ترانزیت مجاز یا غیرمجاز فرد یا افراد از مرزهای کشور با اجبار و اکراه یا تهدید یا خدعه و نیرنگ و یا با سوءاستفاده از قدرت یا موقعیت خود یا سوءاستفاده از وضعیت فرد یا افراد یاد شده، به قصد فحشاء یا برداشت اعضاء و جوارح، بردگی و ازدواج.
ب- تحویل گرفتن یا انتقال دادن یا مخفی نمودن یا فراهم ساختن موجبات اخفاء فرد یا افراد موضوع بند (الف) این ماده پس از عبور از مرز با همان مقصود.

 

۲-۲- عنصر مادی

شخصی که عملی را عامداً انجام می دهد که طبق قانون آن عمل جرم شناخته شده است غالباً راه مشخصی را طی می کند تا جرم از مرحله جنینی خود به بلوغ برسد و اصطلاحاً جرم تام یا کامل انجام شود (گلدوزیان، ۱۳۹۲،ص ۴۰).
اما در طی این مسیر ممکن است به دلایلی مجرم در نیمه راه متوقف شود یا علیرغم به پایان آوردن راه مجرمانه، نتواند به مقصود خود برسد و جرمی که قصد ارتکاب آن را داشته انجام نشود (نوبهار، ۱۳۸۳،ص ۲۳۰) که در این حالت جرم ناقص نامیده می شود. از همین رو جرم قاچاق انسان را نیز در این مبحث در دو حالت ناقص و تام مورد بررسی قرار می دهیم.

 

۲-۲-۱- جرم تام

جرم وقتی تام یا کامل نامیده می شود که فعل ارتکابی شامل تمام عناصر تشکیل دهنده جرم و مصرح در تعریف قانونی باشد. یعنی قصد و اراده فاعل به صورت فعلی نمودار شود که قانون آن را مستوجب کیفر بداند (اردبیلی، ۱۳۷۹،ص ۲۱۶). جرم قاچاق انسان نیز زمانی تام و کامل نامیده می شود که تمامی شرایط و ارکان آن انجام شده و منتهی به نتیجه مجرمانه گردد که در ذیل به بررسی آن می پردازیم.

 

۲-۲-۱-۱- رفتار مادی مثبت

رفتار مادی فیزیکی در جرم قاچاق انسان به مانند غالب جرایم به صورت فعلی است که قانونگذار انجام آن را منع کرده است مثل قتل، کلاهبداری، زنا که در قانون مجازات اسلامی تماماً به صورت فعل مثبت تحقق می یابد. در جرم قاچاق انسان نیز با مداقه در تعریف ارائه شده در ماده یک که مقرر می دارد:
«خارج یا وارد ساختن و یا ترانزیت مجاز یا غیرمجاز فرد یا افراد از مرزهای کشور با اجبار و اکراه یا تهدید یا خدعه و نیرنگ و یا با سوءاستفاده از قدرت یا موقعیت خود یا سوءاستفاده از وضعیت فرد یا افراد یاد شده…» (اردبیلی، ۱۳۷۹،ص ۲۱۸).
ملاحظه می گردد که تمامی اعمال ذکر شده در ماده فوق الذکر که البته جملگی حصری می باشند، صرفاً به صورت فعل مثبت قابل تحقق می باشند (اردبیلی، ۱۳۷۹،ص ۲۱۹).
همانگونه که فوقاً مذکور افتاد رفتار مادی در جرم قاچاق انسان که به نحوه اجبار و اکراه، تهدید، خدعه و نیرنگ، سوءاستفاده از قدرت یا موقعیت خود، سوءاستفاده از وضعیت فرد یا افراد یاد شده، جملگی حصری بوده و به صورت فعل مثبت قابل تحقق می باشند (گلدوزیان،۱۳۹۲،ص ۴۱) که در ذیل به تحلیل هر یک از آنها می پردازیم:

 

۲-۲-۱-۱-۱- اجبار و اکراه

قبل از بررسی اجبار و اکراه نکاتی چند در مورد اکراه لازم به ذکر است:
اکراه در تعریف عبارت است از «عملی تهدیدآمیز از طرف کسی به دیگری به منظور تحقق بخشیدن به عمل حقوقی (فعل ـ یا ترک فعل) موردنظر اکراه کننده.» (جعفری لنگرودی، ۱۳۷۷،ص ۷۳).
در تعریف جزایی آن آمده است: «تأثیر نیروی خارج از شخص مجرم به طوری که مقاومت مجرم در مقابل آن عادتاً مقدور نباشد.» (جعفری لنگرودی، ۱۳۷۷،ص ۷۴). بر این اساس گروهی از حقوقدانان معتقدند که اکراه که از فقه اسلامی وارد گردیده است، منحصر به حقوق مدنی بوده که در هنگام تلفیق قانون فرانسه و فقه اسلامی به اشتباه وارد حقوق کیفری گردیده است و همچنانکه از تعریف فوق نیز مشهود است اکراه یا ناشی از تهدید یا اجبار از ناحیه کس دیگری است که در هر دوی این موارد، مستقلاً تحت عنوان تهدید یا اجبار قابل بررسی خواهد بود (گلدوزیان، ۱۳۷۸،ص ۹۰).

پایان نامه حقوق

اضافه بر این که در قانون مجازات اسلامی نیز قانونگذار از واژه اکراه در کنار اجبار و یا تهدید استفاده نموده است. در همین رابطه دکتر کوشا عقیده دارند اکراه در امور مدنی و از نظر فقهی بدین معناست که شخص قصد معامله دارد ولی رضایت بر انجام معامله ندارد. بنابراین حالت اکراه در امور مدنی به حالتی گفته می شود که شخص فاقد رضاست. حال آنکه کیفری وجود دو مرحله رضا و قصد منتفی است، بنابراین رضا یا عدم آن در تحقق جرم به عنوان یک شرط تلقی نمی شود، در نتیجه نمی توان اکراه را در قلمرو امور کیفری مطرح نمود چرا که پذیرش آن به معنای آن است که شخصی دارای قصد و اراده بوده ولی به انجام آن رضا نداشته، در حالی که در تعریف یک عمل مجرمانه هیچ گاه نمی توان بدین تعریف توسل کرد و لذا آنچه که مراد از اکراه در فقه می باشد، بیشتر در موضوعات مدنی مطرح می باشد (کوشا، ۸۴،ص ۶۲).
دکتر اردبیلی نیز، مراد از اکراه را اجبار معنوی بیرونی دانسته و اینگونه تعریف می نماید که: «اکراه عبارت است از وادار کردن دیگری به ارتکاب جرم با تهدید یا تخویف یا تحریک شدید یا تلفیق.» (اردبیلی، ۱۳۷۹،ص ۹۴) و در ادامه اضافه می نماید که اکراه از اصطلاحات فقهی است و بیان مرتبه ای از اجبار است که در آن حال، شخص به عمل یا ترم عملی وادار شده که از آن کراهت دارد و منشأ این فشار روانی تهدید نامشروع علیه جان و مال و ناموس مکره است.اکراه موضوع قانون مدنی یعنی آن مقدار فشار مادی یا معنوی که طرف معامله را به انجام دادن معامله وادار کرده است به میزانی نیست که اراده و توانایی سنجش سود و زیان را از معامله کننده سلب کند وگرنه اکراهی که اراده را از میان بردارد موجب بطلان معامله خواهد شد. اکراه موضوع قانون مجازات اسلامی از این قسم است. یعنی اکراهی که به حد الجاء رسیده باشد و اختیار را از فاعل سلب کند (اردبیلی، ۱۳۷۹،ص ۹۲).
از این رو، با عنایت به موارد فوق الاشاره و توجهاً به اینکه قانونگذار نیز در ماده یک قانون مبارزه با قاچاق انسان، اجبار را به همراه اکراه «اجبار و اکراه» ذکر نموده است اینکه به تحلیل اجبار و اکراه تحت یک عنوان می پردازیم. اجبار موقعیتی است که موجب زوال اراده شخص مجبور در زمان ارتکاب جرم می گردد (گلدوزیان، ۱۳۷۸،ص ۲۸۳) و الزاماً بایستی دارای سه خصوصیت اصلی ذیل باشد:
الف) رابطه ای مبنی بر اجبار بین شخص اجبارکننده و اجبارشونده
بین شخص اجبارکننده و اجبارشونده بایستی الزاماً رابطه ای مبنی بر اجبار، حاکم باشد. لذا چنانچه اصولاً رابطه ای وجود نداشته و یا آنکه فرض بر وجود رابطه، اجبار بر آن غالب نباشد و یا آنکه شخص مجنی علیه صرفاً تصور ذهنی مبنی بر اجبار داشته باشد در حالی که در عالم واقع چنین رابطه ای موجود نباشد، عنوان رابطه اجبار بر آن قابل تحقق نخواهد بود. ضمن آنکه وجود رابطه ای مبنی بر اجبار، موضوعی است که با مراجعه به عرف اثبات خواهد شد (گلدوزیان، ۱۳۹۲،ص ۴۳).
ب) موقعیت اجبارکننده
از جمله شرایط دیگر تحقق اجبار، مربوط به موقعیت اجبارکننده می باشد. اینکه آیا شخص اجبارکننده در موقعیتی بوده که بتواند اجبار وارد کند و یا حتی به گونه ای بوده که بتوان چنین رابطه ای را استنباط نمود. بنابراین در جایی که اجبارکننده شخص پیر و کهنسال و از لحاظ قوای جسمی به شدت ضعیف می باشد و از آن طرف، اجبارشونده شخص جوان و تنومند، مسلماً وجود رابطه ای مبنی بر اجبار بین آنها غیرممکن به نظر می رسد و در واقع در این حالت شخص مجنی علیه، نمی تواند به وجود چنین رابطه ای استناد نماید (مرادی، ۱۳۷۳،ص ۷۵).
ج) زایل شدن قصد (مسلوب الاراده)
پس از آنکه شخص اجبارکننده در موقعیت اجبار قرار گرفته و رابطه ای مبنی بر اجبار را برقرار نمود به گونه ای که موجب زوال اراده آزاد شخص مجبور گردد اجبار تحقق پذیرفته است. بنابراین مسلوب الاراده شدن مجنی علیه از شرایط اساسی تحقق اجبار و اکراه می باشد که همچنان که قبلاً مذکور افتاد، ملاک تحقق سلب اراده، عرفی بوده و البته ترتیب احراز آن موکول به تشخیص قاضی است (کوشا، ۱۳۸۴،ص ۶۸).

 

۲-۲-۱-۱-۲- تهدید

تهدید در لغت به معنی ترسانیدن و بیم دادن است. در قوانین کیفری نیز همان معنای عرفی و لغوی مراد است و مقصود از آن واداشتن دیگری است به ارتکاب جرم، به نحویکه ترس از عاقبت فعل یا ترک فعل مذکور فاعل را مطیع ساخته باشد.
در تحقق تهدید نوع فعل تهدیدآمیز چه تهدید گفتاری یا نوشتاری هیچ گاه شرط نیست. فقط کافی است شخصی که به زیان های مالی و یا خطرهای جانی یا ناموس و یا شرفی علیه خود یا خویشاوندان نزدیک تهدید شد، برای رهایی از نگرانی و تشویش خویش به ارتکاب جرم رضا دهد (اردبیلی، ۱۳۷۹،ص ۴۵).
تهدید از مصادیق بارز اجبار معنوی است لیکن برای تحقق آن شرایط چندی لازم است از جمله آن که باید عمل انجام شده عرفاً تهدید محسوب شود و به علاوه عمدی شود، زیرا «تهدید غیرعمدی وجود ندارد.» (جعفری لنگرودی،‌۱۳۷۷،ص ۱۸۳).
همچنین تهدید باید غیرقانونی و نامشروع باشد و موجب سلب کامل آزادی اراده گردد. تهدید امری نسبی و بستگی به اوضاع و احوال تهدیدکننده و تهدیدشونده از قبیل خصوصیت روحی و جسمی و سن و شخصیت و اخلاق و جنس آنها دارد و باید به نحوی باشد که عرفاً تهدید تلقی شود. تشخیص آن در هر مورد خاص بسته به نظر دادگاه است (مرادی، ۱۳۷۳،ص ۱۴۳).

 

۲-۲-۱-۱-۳- خدعه و نیرنگ

خدعه و نیرنگ هر دو به معنای فریب بوده و اصطلاحاً به اعمالی گفته می شود که شخص با صحنه سازی و توسل به کاری خدعه آمیز، قصد ارتکاب جرم را در دل مباشر پرورش داده و او را وادار به ارتکاب جرم می نماید (شامبیاتی، ۱۳۷۷،ص ۱۲۵).
در خدعه و نیرنگ، فریب دهنده برای عمل فریبانه، مستقیماً عمل خلاف را انجام می دهد، یعنی به صورتی حقیقی و با تبحری که دارد، خلاف را متصور ساخته و به حقیقت جلوه داده و بدین طریق فریب خورده را وادار به ارتکاب عمل مجرمانه می نماید. در این عمل، فریب دهنده کار زشت و قبیح ضداجتماعی را به صورت یک کار صحیح و موافق با هنجارهای اجتماعی، جلوه می دهد (شامبیاتی، ۱۳۷۷،ص ۱۲۶).
هرچند که شخص قاچاقچی، رضایت مجنی علیه را به وسیله خدعه و نیرنگ جلب می نماید و مجنی علیه نیز در ابتدا قاصد تلقی می گردد لیکن این قصد به گونه ای است که در مراحل بعدی زایل می گردد (گلدوزیان، ۱۳۹۲،ص ۴۴).

 

۲-۲-۱-۱-۴- سوءاستفاده از موقعیت خود

سوءاستفاده از موقعیت خود که می توان از آن به سوءاستفاده از اختیارات نیز تعبیر نمود، ناظر به افرادی است که اختیاراتی در امر وارد یا خارج کردن اشخاص و از این قبیل دارا می باشند. مانند آژانس های توریستی و در خصوص مسائل پزشکی، تیم های پزشکی که جهت اعزام بیماران به خارج از کشور فعالیت دارند. همانگونه که ملاحظه می گردد اشخاص فوق دارای اختیارات قانونی جهت وارد یا خارج کردن اشخاص می باشند و لیکن چنانچه از این اختیارات خود در جهت قاچاق انسان سوءاستفاده نمایند، مباشر جرم قاچاق انسان تلقی خواهند شد (عینی، ۱۳۹۰،ص ۱۱۲).
همچنین اشخاص مرتکب می توانند از موقعیت های اجتماعی، اقتصادی، سیاسی یا فرهنگی که دارا می باشند، سوءاستفاده کرده و اقدام به قاچاق انسان نمایند، زیرا که افرادی با چنین موقعیت هایی، دارای امتیازات خاص و ویژه ای می باشند که می توانند به راحتی جهت ورود یا خروج از کشور، از دیگران دعوت نمایند. حال چنانچه این افراد، با سوءاستفاده از موقعیت های خاص خود، از اشخاص مدعو، در جهت مقاصد مذکور در ماده یک قانون مبارزه با قاچاق انسان، استفاده نمایند، بدون شک جرم مذکور محقق گردیده است (عینی، ۱۳۹۰،ص ۱۱۳).
در هرحال، آنچه که حائز اهمیت می باشد، این است که شخص مرتکب از اختیارات و موقعیت خود به قصد فحشاء یا برداشت اعضا و جوارح، بردگی یا ازدواج، سوءاستفاده نماید که تخیص این امر با ملاحظه مجوزهایی است که اشخاص مذکور دارا می باشند (کوشا، ۱۳۸۴،ص ۷۰).

 

۲-۲-۱-۱-۵- سوءاستفاده از وضعیت و موقعیت مجنی علیه (بزه دیده)

گاه قانونگذار وضعیت یا موقعیت خاص را مورد حمایت کیفری خود قرار داده تا مانع سوءاستفاده از وضعیت مجنی علیه، توسط بزهکاران گردد. از جمله وضعیت های مجنی علیه که مورد حمایت قانونگذار قرار گرفته و بسیاری از جرم شناسان نیز با تحقیق در مورد آن، حمایت از این گونه افراد را مورد تأکید قرار داده اند عبارت است از: سن (کودکان و افراد سالخورده)، جنس (زنان) و بیمارانی که به لحاظ ضعف و عدم توانایی آنها، مورد سوءاستفاده بزهکاران قرار می گیرد. افراد مذکور به جهت موقعیت های خاصی که دارا می باشند، ممکن است به راحتی مورد استفاده قرار گیرند، بر فرض مثال شخص مریضی که به شدت از بیماری خود زجر می کشد و تحمل مقاومت در برابر آن را ندارد، ممکن است به راحتی فریب کسی را که او را با وعده های دروغین مبنی بر درمان بیماری در خارج از کشور می دهد، و با او رهسپار خارج گردد. حال آنکه شخص مرتکب به منظور برداشت اعضا و جوارح او را از کشور خارج نموده است و یا در مورد زنانی که از احساسات لطیف و حساس آنها سوءاستفاده شده و با وعده های دروغین جهت ازدواج به خارج از کشور منتقل شوند، حال آنکه در خارج از کشور چیزی جز روسپیگری اجباری در انتظار آنها نخواهد بود. این موارد باعث گردیده که قانونگذار اینگونه اشخاص را به جهت ضعف نفس شان که ممکن است مورد سوءاستفاده بزهکاران قرار گیرد، مورد حمایت خاص خود قرار دهد (زینعلی، ۱۳۸۴،ص ۹۹).

 

۲-۲-۱-۲- نتیجه مجرمانه

برخلاف جرایم مطلق که حصول نتیجه خاص برای تحقق جرم ضروری نیست (مثل شهادت دروغ) جرم قاچاق انسان از زمره جرایم مقید بوده و شرط تحقق آن حصول نتیجه خاص می باشد (حبیب زاده، ۱۳۸۸،ص ۱۲۴).
جرم قاچاق انسان همانگونه که از تعریف در بند الف ماده یک پیداست: « خارج یا وارد ساختن و یا ترانزیت مجاز یا غیرمجاز فرد یا افراد از مرزهای کشور با اجبار و اکراه یا تهدید یا خدعه و نیرنگ و یا با سوءاستفاده از قدرت یا موقعیت خود یا سوءاستفاده از وضعیت فرد یا افراد یاد شده، به قصد فحشاء یا برداشت اعضاء و جوارح، بردگی و ازدواج.» مقید به «خارج» یا «وارد ساختن» یا «ترانزیت» افراد می باشد. لذا تا زمانی که افراد با بهره گرفتن از اجبار و اکراه یا تهدید و … البته به قصد فحشا و … از مرزهای کشور خارج یا وارد نشده و یا مورد ترانزیت واقع نشده اند جرم قاچاق انسان به شکل تام محقق نگردیده است. هر چند که ممکن است تحت عنوان شروع به جرم قاچاق انسان قابل تعقیب باشد. البته در خصوص عنصر نتیجه در جرم قاچاق انسان باید متذکر شد که صرف «وارد یا خارج ساختن یا ترانزیت» اشخاص مشمول جرم قاچاق انسان نبود. بنابراین:

 

 

اولاً: چنانچه خارج یا وارد کردن . یا ترانزیت افراد به طور مجاز و بدون استفاده از اجبار و اکراه، تهدید و خدعه و نیرنگ و یا با سوءاستفاده از قدرت یا موقعیت خود یا سوءاستفاده از وضعیت مجنی علیه و بدون آنکه مرتکبان قصد فحشاء، برداشت اعضا و جوارح و سایر مقاصد مذکور بند الف ماده یک را داشته باشند، هیچگونه عمل مجرمانه ای تحقق پیدا نکرده و اصولاً قابل تعقیب نخواهد بود.

ثانیاً: در صورتی که خارج یا وارد ساختن یا ترانزیت اشخاص به صورت غیرمجاز و همراه با اجبار و اکراه و یا تهدید و … انجام شده ولیکن با مقاصد مذکور در بند الف ماده یک نباشد، جرم قاچاق انسان ارتکاب نیافته و تحت عناوین مجرمانه دیگری همچون آدم ربائی، قاچاق مهاجران و … قابل تعقیب خواهد بود (گلدوزیان، ۱۳۹۲،ص ۴۷).

۲-۲-۲- جرم ناقص

برای تحقق جرم، هر چند ظهور یک فعل مادی همواره شرط است، ولی مجازات این فعل همیشه منوط به نتیجه ای که بزهکاربرای نیل به آن تلاش کرده است، نیست. گاه بزهکار با وجودی که برای تحصیل نتیجه مجرمانه عمل خود جازم است، بنا به عللی که خارج از اراده اوست در ادامه عمل متوقف می ماند و به مقصود نمی رسد (شروع به جرم) گاه علیرغم تلاش خود و ارتکاب افعالی که لازمه وصول به نتیجه مجرمانه است از تلاش خود نتیجه نمی گیرد و قصد او بی اثر می ماند (جرم عقیم) و گاه اساساً قصد مجرمانه قابل تحقق نیست (جرم محال). در همه این موارد هرچند قصد ارتکاب جرم فعلیت یافته است، جرم را نمی توان جرم انجامیده (جرم کامل) محسوب کرد. جرم وقتی کامل نامیده می شود که فعل ارتکابی شامل تمام عناصر تشکیل دهنده جرم و مصرح در تعریف قانونی باشد. یعنی قصد و اراده فاعل به صورت فعلی نمودار شود که قانون آن را مستوجب کیفر بداند (اردبیلی، ۱۳۷۹،ص ۲۱۶).

 

۲-۲-۳- شروع به جرم

شروع به جرم عبارت است از رفتاری که به منظور عملی نمودن قصد مجرمانه انجام شده، لیکن به جهت مانع خارجی به تحصیل نتیجه موردنظر منتهی نگردیده است (گلدوزیان، ۱۳۷۸،ص ۱۹۳). شروع به جرم در واقع یک جرم ناتمام می باشد، بدین معنا که متهم قصد ارتکاب جرمی را کرده و در جهت تحقق بخشیدن به آن تلاش نموده ولی عنصر مادی ناتمام مانده و او موفق به اتمام جرم نشده است. در برخی موارد همین تلاش در جهت ارتکاب جرم از نظر قانون قابل مجازات می باشد. فلسفه مجازات در این گونه موارد مبتنی بر آن است که شخص مرتکب هرچند صدمه نهایی مورد خود را به واسطه دخالت موانع خارجی که اراده او در آنها مدخلیت نداشته، ایجاد نکرده است ولی خصایص ضد اجتماعی خود را نمایان ساخته و بنابراین باید برای اصلاح یا ارعاب او به مجازات متوسل شد (اردبیلی، ۱۳۷۹،ص ۲۱۶).
برای قابل مجازات دانستن شروع به جرم باید شخص مرتکب قصد ارتکاب جرم را کرده و یا برداشتن گام های اساسی به حصول نتیجه نزدیک شده باشد (صادقی، ۱۳۷۸،ص ۸۷). از همین رو، تبصره ۱ ماده ۴۱ قانون مجازات اسلامی۱۳۷۰ و ماده ۱۲۳ قانون مجازات اسلامی سال ۱۳۹۲ در خصوص شروع به جرم مقرر می دارد: در جرم قصد ارتکاب جرم و عملیات و اقداماتی که فقط مقدمه جرم بوده و ارتباط مستقیم با وقوع جرم نداشته باشد شروع به جرم نبوده و از این حیث قابل مجازات نیست …
بنابراین، شرط تحقق شروع به جرم، وجود قصد مجرمانه قبلی و آغاز عملیات اجرایی و وجود مانع خارجی برای تحقق جرم می باشد.
با این حال، شروع به جرم تنها در جرم محسوب شده و قابل مجازات می باشد؛ در خود قانون قابل به مجازات بودن شروع به جرم تصریح شده باشد. مانند شروع به جرم اختلاس، شروع به قتل.

 

۱

 

 

۷۴/۳

 

 

۵۴/۲

 

 

۱۱/۰

 

 

۰۴/۰

 

 

۴-۲-۸-۱ فرضیه های فرعی اول
آموزش پیش از ازدواج نگرش بدبینانه دانشجویان به ازدواج را کاهش می دهد.
چنانچه در جدول ۴-۱۱ ملاحظه میشود پس از حذف اثر پیشآزمون آماره Fتحلیل کواریانس تفاوت دو گروه کنترل و آزمایش در بعد نگرش بدبینانه به ازدواج در سطح ۰٫۰۵ معنادار میباشد. بنابراین بر اساس نتایج وجود تفاوت معنادار بین گروه آزمایش که تحت آموزش پیش از ازدواج با رویکرد السون قرار گرفته اند نسبت به گروه کنترل که آموزشی دریافت نکرده اند تایید میگردد و با مراجعه به جدول میانگین‌ها می توان نتیجه گرفت آموزش پیش از ازدواج نگرش بدبینانه دانشجویان به ازدواج را کاهش می‌دهد. همچنین مجذور ایتا نشان میدهد ۲۲ درصد تغییرات در نگرش بدبینانه توسط عامل آموزش پیش از ازدواج با رویکرد السون قابل تبیین می باشند.
۴-۲-۸-۲ فرضیه های فرعی دوم
آموزش پیش از ازدواج نگرش خوش‌بینانه دانشجویان به ازدواج را افزایش می دهد.
چنانچه در جدول ۴-۱۱ ملاحظه میشود پس از حذف اثر پیشآزمون آماره Fتحلیل کواریانس تفاوت دو گروه کنترل و آزمایش در بعد نگرش خوش‌بینانه به ازدواج در سطح ۰٫۰۵ معنادار میباشد. بنابراین بر اساس نتایج وجود تفاوت معنادار بین گروه آزمایش که تحت آموزش پیش از ازدواج با رویکرد السون قرار گرفته اند نسبت به گروه کنترل که آموزشی دریافت نکرده‌اند تایید میگردد و با مراجعه به جدول میانگین‌ها می توان نتیجه گرفت آموزش پیش از ازدواج نگرش خوش‌بینانه دانشجویان به ازدواج را افزایش می دهد. همچنین مجذور ایتا نشان میدهد ۶۱ درصد تغییرات در نگرش خوش‌بینانه توسط عامل آموزش پیش از ازدواج با رویکرد السون قابل تبیین می‌باشند.
۴-۲-۸-۳ فرضیه های فرعی سوم
آموزش پیش از ازدواج نگرش واقع گرایانه دانشجویان به ازدواج را بهبود می بخشد.
چنانچه در جدول ۴-۱۱ ملاحظه میشود پس از حذف اثر پیشآزمون آماره Fتحلیل کواریانس تفاوت دو گروه کنترل و آزمایش در بعد نگرش واقع‌گرایانه به ازدواج در سطح ۰٫۰۵ معنادار میباشد. بنابراین بر اساس نتایج وجود تفاوت معنادار بین گروه آزمایش که تحت آموزش پیش از ازدواج با رویکرد السون قرار گرفته اند نسبت به گروه کنترل که آموزشی دریافت نکرده اند تایید میگردد و با مراجعه به جدول میانگین ها می توان نتیجه گرفت آموزش پیش از ازدواج نگرش واقع‌گرایانه دانشجویان به ازدواج را بهبود بخشیده است. هم‌چنین مجذور ایتا نشان میدهد ۲۳ درصد تغییرات در نگرش واقع‌گرایانه توسط عامل آموزش پیش از ازدواج با رویکرد السون قابل تبیین می باشند.
۴-۲-۸-۴ فرضیه های فرعی چهارم
آموزش پیش از ازدواج نگرش ایده‌آل‌گرایانه دانشجویان به ازدواج را بهبود می بخشد.
چنانچه در جدول ۴-۱۱ ملاحظه میشود پس از حذف اثر پیشآزمون آماره Fتحلیل کواریانس تفاوت دو گروه کنترل و آزمایش در بعد نگرش ایده‌آل‌گرایانه به ازدواج در سطح ۰٫۰۵ معنادار نمیباشد(۰۵/۰<p). بنابراین بر اساس نتایج فرض صفر تایید می شود و فرض پژوهش مبنی بر وجود تفاوت معنادار بین گروه آزمایش که تحت آموزش پیش از ازدواج با رویکرد السون قرار گرفته اند نسبت به گروه کنترل که آموزشی دریافت نکرده‌اند رد می‌شود و آموزش‌های ارائه شده اثر معناداری در بهبود نگرش ایده‌آل‌گرایانه دانشجویان نداشته است.

 

فصل پنجم: بحث و نتیجه‌گیری

در این فصل یافته‌های حاصل از تجزیه و تحلیل داده‌ها با توجه به یافته‌های پژوهش های قبلی مورد بررسی قرار می‌گیرد. هم چنین میزان استفاده‌ی متخصصان از غنی‌سازی زندگی زناشویی ارائه می‌شود و محدودیت‌های این پژوهش و توصیه‌هایی برای تحقیقات آینده آمده است.

۵-۱خلاصه پژوهش

این پژوهش، یک تحقیق نیمه آزمایشی است و تاثیر اثربخشی آموزش پیش از ازدواج طبق دیدگاه السون را بر نگرش به ازدواج دانشجویان دختر در آستانه‌ی ازدواج دانشگاه خوارزمی واحد تهران را بررسی کرده است. نمونه تحقیق ۳۰ دانشجوی در آستانه ازدواج بودند که از بین کلیه‌ی دانشجویان دختر خوابگاهی واحد تهران انتخاب شدند و به طور تصادفی در دو گروه آزمایش و کنترل قرار گرفتند. متغیر مستقل آموزش پیش از ازدواج بود که طبق دیدگاه السون در طی ۷ جلسه به گروه آزمایش، ارائه شد. متغیر وابسته این پژوهش نگرش به ازدواج بود. یافته‌های تحقیق حاکی از آن بود که بین گروه کنترل و آزمایش در نگرش کل دانشجویان به ازدواج تفاوت معناداری وجود دارد و آموزش پیش از ازدواج با رویکرد السون، باعث بهبود معنی‌دار نگرش کل دانشجویان به ازدواج شده است. از میان متغیرهای نگرش به ازدواج، نگرش خوش‌بینانه و نگرش واقع‌گرایانه بین دو گروه آزمایش و کنترل تفاوت معناداری داشته اند، نگرش ایده‌آل‌گرایانه تفاوت معناداری در بین دو گروه نداشته است و در نهایت نگرش بدبینانه در گروه آزمایش نسبت به گروه کنترل کاهش معناداری داشته است.

 

۵-۲یافته های پژوهش

۱-فرضیه اول: آموزش پیش از ازدواج نگرش کلی دانشجویان به ازدواج را بهبود می بخشد.
براساس یافته‌های پژوهش( جدول ۴-۹) غنی سازی با رویکرد السون باعث بهبود نگرش دانشجویان به ازدواج شد. این نتیجه با یافته های السون و گروات (۱۹۶۸)، و با تحقیق امیدوار(۱۳۸۶) همسو است. در تبیین این نظریه می توان گفت که با توجه به اینکه غنی‌سازی با رویکرد السون مهارتهایی از جمله کشف نقاط قوت و نیاز به رشد، تکنیک‌ها و مهارت‌هایی از جمله کشف نقاط قوت و نیاز به رشد، تکنیک‌ها و مهارت‌های ابرازگری و گوش دادن سازنده و فعال، گفت‌وگو ها و تعریف و تمجیدهای روزانه، معرفی ابعاد صمیمیت و انعطاف‌پذیری، مهارت‌های همدلی، را آموزش می‌دهد می توان انتظار داشت این رویکرد به بهبود نگرش به ازدواج منجر خواهد شد. به ویژه مهارت همدلی باعث می شود که هر یک از زوجین به ارضای نیازهای هیجانی و روان‌شناختی همسرش کمک نماید و باعث فراخوانی رفتارهای باز، صادقانه و صمیمانه توسط همسر گردد، تمامی این مسائل در گرو بهبود نگرش فرد نسبت به ازدواج می باشد (برادبری،۲۰۰۸).
۲-فرضیه دوم: آموزش پیش از ازدواج نگرش بدبینانه دانشجویان به ازدواج را کاهش می دهد.
با توجه به یافته‌های پژوهش (جدول ۴-۱۱)، غنی سازی با رویکرد السون باعث کاهش نگرش بدبینانه به ازدواج شده است. از آنجایی که تحقیقات در زمینه‌ی نگرش به ازدواج محدود صورت گرفته است، تحقیقاتی جهت همسو یا عدم همسو بودن در این زمینه یافت نشد. در تبیین این نتیجه می‌توان گفت با توجه به آن که بخشی از فرایند غنی‌سازی رویکرد السون به آموزش مهارت‌های شناخت تعارض و نقش آن در روابط زناشویی، آموزش فرایند حل تعارض با بهره گرفتن از ده گام مدیریت تعارض، تاثیر خانواده اصلی و چگونگی کنترل نقش خانواده اصلی در روابط فعلی، نقشه خانوادگی، نحوه ی هدف‌گزینی بر اساس مدل (CHANGE)، اختصاص داشته است. بنابراین آموزش این مهارت‌ها و انتقال آن به محیط خارج از جلسات آموزشی، به دانشجویان در آستانه‌ی ازدواج در کاهش نگرش بدبینانه نسبت به ازدواج، ترس از شروع زندگی زوجی، ترس از عدم توانایی در مواجهه شدن با مسائل و مشکلات زندگی زناشویی کمک کرد.
۳-فرضیه سوم: آموزش پیش از ازدواج نگرش خوشبینانه دانشجویان به ازدواج را افزایش می دهد.
با توجه به یافته های پژوهش (جدول ۴-۱۱)،آموزش پیش از ازدواج با رویکرد غنی‌سازی السون، در بهبود نگرش خوش‌بینانه به ازدواج موثر است. این نتیجه با تحقیقات سهراب و همکاران(۱۳۹۱)، و آقاجان بگلو و همکاران(۱۳۹۲)، همسو است. در تبیین این یافته می توان عنوان کرد رویکرد السون، بر مهارت‌هایی که بر پایه‌ی روابط انسانی است، اتکا دارد. این رویکرد انسان را موجودی تصمیم‌گیرنده و انتخابگر می داند، و همچنین رفتار انسان را هدفمند می داند و اعتقاد بر این دارند که ازدواج می تواند توسعه یابد، زیرا افراد صلاحیت تصمیم‌گیری برای عمل (نه عکس العمل) را دارند، یعنی افراد قدرت این را دارند که قبل از هر عملی فکر کنند. مردم واقعا خود-رهبر هستند. رفتار انسان‌ها براساس این است که چیزها چگونه به نظرشان می‌رسد و موضوعات چگونه درک می‌شوند. بنابراین رفتار همیشه یک عملکرد ادراکی است. با این حال ادراک می تواند از طریق آموزش و تجربیات توسعه‌ای تغییر یابد. یک برنامه آموزش پیش از ازدواج می‌تواند در مقابل ازدواجی قرار بگیرد که در آن زوج ها، ابراز احساسات، انرژی و گفت‌وگوی دو جانبه را به ندرت تجربه می کنند(مک کی، ابرین ،۱۹۹۹). با توجه به این که انسان انتخابگر است پس می تواند زندگی مطلوب را انتخاب کند و با به کارگیری مهارت‌هایی مانند دوستی و صداقت، گفت‌وگوی روزانه، نشست‌های زناشویی و غیره، دید خوش‌بینانه خود را به ازدواج افزایش دهد و به دنبال کسب آرامش در ازدواج باشد.
۴-فرضیه چهارم: آموزش پیش از ازدواج نگرش واقع‌گرایانه دانشجویان به ازدواج را بهبود می بخشد.
با توجه به یافته‌های پژوهش(جدول ۴-۱۱) آموزش پیش از ازدواج با رویکرد غنی‌سازی السون، در بهبود نگرش واقع‌بینانه به ازدواج موثر است. این نتیجه با تحقیقات ولینت و همکاران(۲۰۰۲)،کارل ویلیام نقل شده در اسمارت(۱۹۹۷)، همسو می باشد. در تبیین این یافته می‌توان گفت افراد با آموزش از طریق این رویکرد آموخته‌اند که رابطه زناشویی یک رابطه دو طرفه است و هر دو طرف باید بتوانند نیازهای هیجانی، جنسی، روان‌شناختی و غیره را برای یکدیگر برطرف سازند. افراد در بحث مهارت‌های ارتباطی آموختند که همسر آینده‌شان نمی تواند همیشه حالات خلقی آنها را به خوبی درک کند و از روی تغییرات خلقی شان نیاز های آنها را حدس بزند. بلکه افراد باید نیازها، خواسته ها، احساسات و افکار خود را در قالب جملات روشن و با بهره گرفتن از مهارت‌های ارتباطی کارآمد بیان کنند. مهارت‌های حل مسئله که در جریان جلسات آموخته گردید بیان می‌کنند زوجین نباید در زمان بروز اختلافات انتظار داشته باشند که احساسات عاشقانه‌شان نسبت به یکدیگر همانند زمان قبل از بروز مسئله باشد بلکه در این زمان‌ها ممکن است تا حدودی نوسان خلق و بحث هایی پیش آید و همسران در این زمان وظیفه دارند که با بهره گرفتن از مهارت‌های حل مسئله با آن ها مقابله کنند(ساباتلی و پیرس،۲۰۰۱). به طور کلی نگرش واقع‌بینانه نسبت به ازدواج این توانایی را دارد که از فشارهای روانی فرد که ناشی از چگونگی انتخاب، مناسب یا نامناسب بودن فرد جهت ازدواج و غیره بکاهد و فرد را به سمت انتخاب آگاهانه‌تر سوق دهد.
۵- فرضیه پنجم: آموزش پیش از ازدواج نگرش ایده آل گرایانه دانشجویان به ازدواج را بهبود می بخشد.
با توجه به یافته‌های پژوهش( جدول ۴-۱۱)، آموزش با رویکرد غنی‌سازی السون، در کاهش نگرش ایده‌آل‌نگرانه افراد در دو گروه آزمایش و کنترل تفاوت معناداری نداشته است. در این مقیاس نیز همانند مقیاس نگرش بدبینانه با محدودیت‌های پژوهش‌های انجام گرفته رو به رو هستیم. در تبیین نتیجه بدست آمده می توان خاطر نشان کرد، افراد بهتر است بپذیرند که داشتن معیار و ملاک‌های آرمانی در مورد ازدواج، توقعات خارج از توان هر یک از زوجین ، عدم توجه به توانایی هر یک از زوجین در برآوردن خواسته ها و انتظارات زوج مقابل، توقع بر آوردن کلیه‌ی آمال و آرزوهای زوجین توسط همدیگر نه تنها باعث بهبود عملکرد زوجین نخواهد شد، بلکه به مرور در ایجاد تعارض بین زوجین، فاصله گرفتن زوجین از یکدیگر و غیره نیز موثر خواهد بود.

 

۵-۳محدودیت‌های پژوهش

 

 

این پژوهش بر روی دانشجویان صورت گرفته است و در تعمیم آن به گروه‌های دیگر باید جانب احتیاط را رعایت کرد.

کوتاه بودن مدت زمان آموزش و داشتن محدودیت زمانی جهت تمرکز بیشتر بر محتوای جلسات .

تاثیر پژوهشگر به عنوان مجری طرح می تواند به سوداری نتایج انجامیده باشد.

۵-۴پیشنهادهای پژوهش

 

 

 

این بند از ماده ۴ ، چهار ویژگی را بیان می کند : اولاً شامل موافقت نامه های بین المللی می شود که به حمایت از مالکیت فکری پرداخته اند و قبل از اجرایی شدن موافقت نامه سازمان جهانی تجارت به اجرا درآمده اند . ثانیاً مفاد این موافقت نامه ها قبلا در آن کشور عضو اجرای شده باشد . در صورتی که تنها به کنوانسیون اسبق پیوسته ولی مفاد آن اجرایی نشده باشد نمی تواند از این استثنا بهره مند گردند . ثالثاً مفاد موافقت نامه ها به اطلاع شورای جنبه های تجاری حقوق مالکیت فکری رسیده باشد و هماهنگی مربوطه مبنی بر اجرا نیز اعلام شده باشد . رابعاً در صورتی که تبعیض اختیاری قائل شده یا این تبعیض قابل توجیه علیه اتباع اعضای دیگر نباشد .
گفتار دوم : اصل دولت کامله الوداد در قوانین ایران
« جمهوری اسلامی ایران از جمله کشورهایی است که در معاهدات دو جانبه از این اصل استفاده نموده است که بیشتر موارد استفاده ، در رابطه با امور مربوط به نمایندگان سیاسی و کنسولی ، امور تجاری ، اقامت جهانگردان ، تاسیس شرکت های تجاری ، محصولات و امتعه کشورها ، حقوق و عوارض گمرکی ، حق استفاده از محاکم قضایی ، حق حاکمیت اموال منقول و غیر منقول و انتقال و فروش آنها بوده است . »[۱۰۲]
اولین معاهده ایران که حاوی اصل دولت کامله الوداد بود در ۲۳ /۰۹/ ۱۳۰۰ با شوروی منعقد شد که در دو فصل به آن توجه گردیده است . در فصل هیجدهم این معاهده آمده است : اتباع ایران در روسیه و اتباع روسیه در ایران در آزادی مسافرت در داخله مملکت دارای حقوقی می باشند که به اتباع دول کامله الوداد به غیر از دول متحده با روسیه واگذار می شود.
فصل بیستم نیز طرفین متعاهدین متقابلاً به همدیگر ترانزیت می دهند که از طریق ایران و یا طریق روسیه به ممالک ثالثی مال التجاره حمل نمایند . ضمناً هر مال التجاره حمل شده عوارض بیش از آنچه از مال التجاره دول کامل اله الوداد غیر از ممالک متحده با جمهوری روسیه اخذ می شود نباید تعلق گیرد .
دومین معاهده میان دو کشور ایران و لهستان در ۰۸/۰۳/۱۳۰۷ منعقد شد . در این معاهده به اصل دولت کاملهالوداد پرداخته شده است . ” کلیه محصولات فلاحتی و صنعتی یکی از طرفین متعاهدین ، خواه اصلاً متعلق به خاک گمرکی طرف متعاهد مزبور بوده و خواه از آن جا آمده باشد در صورتی که به اراضی گمرک طرف دیگر وارد شود اعم از این که برای مصرف داخله مملکت یا برای صدور از آن مملکت باشد در مدت این قرارداد مشمول همان معامله ای خواهد بود که با امتعه و محصولات اصلی و یا محموله از خاک دولت کاملهالوداد می شود . مخصوصاً از امتعه و محصولات مزبور هیچ گونه حقوق و عوارض و رسومی که برای تولید و مصرف وضع شده باشد علاوه و یا غیر آن چه به امتعه و محصولات اصلی و یا محموله از خاک دولت کاملهالوداد تعلق گیرد ، نخواهد بود .
هم چنین این اصل در ۱۶/۰۸/۱۳۰۰ در عهد نامه مودت و دوستی میان ایران و جمهوری خلق چین لازم الاجرا گردیده است [۱۰۳]
این اصل در تاریخ ۱۴/۰۲/۱۳۰۹ تحت عنوان عهد نامه مودت بین دو دولت ایران و هلند ، و در همین تاریخ میان دول ایران و ایتالیا مورد توجه طرفین عهدنامه ها قرار گرفته است .
عهد نامه مربوط به کشور ایران و لیتوانی در تاریخ ۲۶/۱۲/۱۳۰۹ تحت قانون اجازه مبادله عهدنامه مودت بین دو دولت بیان شده است . در ماده ۲ این عهد نامه آمده است : طرفین متعاهدین موافقت دارند که روابط دیپلماسی بین مملکتین را بر اساس حقوق عمومی بین المللی استوار نمایند و هم چنین موافقت دارند که با نمایندگان سیاسی و کنسولی هر یک از طرفین متعاهدین در خاک طرف متعاهد دیگر به قید معامله متقابله همان رفتاری خواهد شد که به موجب اصول کلی حقوق عمومی بین المللی مقرر است . رفتار مزبور به هیچ وجه مادون رفتاری نخواهد بود که نسبت به نمایندگان سیاسی و کنسولی دولت کاملهالوداد معمول می گردد .
در ماده ۴ همین معاهده نیز اتباع هریک از طرفین متعاهدین را در خاک طرف متعاهد دیگر مطیع کلیه قوانین و احکام و نظامات مملکتی دانسته است که مشارٌالیهم مانند اتباع داخله تابع محاکم ملی خواهند بود .
اما بیشترین توجه به اصل دولت کاملهالوداد در معاهدات منعقده میان ایران و دول ، در دو معاهده ای است که میان ایران و شوروی و ایران نروژ منعقد گردیده ، آمده است .
در معاهدات میان ایران و شوروی که در دو مرحله در تاریخ های ۱۰/۱۲/۱۳۱۰ و ۱۵/۰۱/۱۳۱۹ به عنوان قرارداد اقامت و تجارت و بحر پیمایی و قرارداد بازرگانی و بحرپیمایی آمده است به تفصیل به اصل دولت کاملهالوداد توجه شده است که به موادی از آنها که کمتر در معاهدات بیان شده اشاره ای نگردیده خواهیم پرداخت .
ماده ۲ اتباع هریک از طرفین متعاهدین در مدت توقف در خاک طرف متعاهد دیگر چه در موقع صلح و چه در موقع جنگ از هرگونه خدمت نظامی اجباری و یا کشوری معاف خواهند بود ولیکن در موقع بروز بلیٌات طبیعی می توان آنها را به کار واداشت . اتباع مزبور از هر قسم مالیات نقدی یا جنسی که به جای خدمت نظامی یا کشوری وضع شده باشد و نیز از تحمیل هر قسم قرضه اجباری معاف خواهند بود .
به طور کلی راجع به هر نوع تعهداتی که هر یک از طرفین متعاهدین به اتباع خارجه مقیمین خاک خود تحمیل می نمایند یا معافیت هایی که از آن بابت منظور می دارند اتباع طرف متعاهد دیگر وضعیتی نامساعد تر از وضعیت فعلی و یا آتی اتباع دولت کاملهالوداد نخواهند داشت .
ماده ۴ بیان می کند : اتباع هریک از طرفین متعاهدین در خاک طرف متعاهد دیگر به شرط رعایت قوانین و نظامات مملکتی حق دارند مثل اهل آن مملکت به هر تجارت و صنعت یا حرفه که به طور عموم قانوناً مجاز بوده و برای کلیه اتباع خارجه ممنوع نیست اشتغال ورزند . از این لحاظ مشارٌ الیهم وضعیتی دون وضعیت اتباع دولت کاملهالوداد نخواهند داشت
ماده ۵ به نحوه آیین دادرسی در محاکم کشورهای متعاهد در مورد اتباع همدیگر در صورت تخطی از قوانین می پردازد .
ماده ۶ اختراعات و علائم صنعتی و تجارتی و مسطوره ها و نمونه های صنعتی متعلق به اتباع هر یک از طرفین متعاهدین را در خاک طرف متعاهد دیگر بر طبق قوانین و نظامات داخلی قلمداد نموده اند . اتباع هر یک از طرفین متعاهدین در خاک طرف متعاهد دیگر راجع به اختراعات و علائم صنعتی و تجارتی و مسطوره ها و نمونه های صنعتی و هم چنین حمایت در مقابل رفتار مکارانه از همان حقوقی بهره مند خواهند شد که اتباع داخله و اتباع دولت کامله الوداد فعلاً بهره مند بوده و یا در آتیه بهره مند خواهند بود .
در تمام این معاهدات به اصل دولت کامله الوداد اشاره شده و همه آنها در بخش مالکیت صنعتی که خود از زیر مجموعه مالکیت فکری محسوب می شود پرداخته است اما هیچ یک از معاهدات در حوزه ادبی و هنری نمی باشد ولی می توان از توافقات فوق ، در محاکم قضایی در حوزه ادبی و هنری نیز بهره جست . بنظر می رسد که قبول این اصل با رعایت ماده ۱۳ موافقت نامه تاسیس سازمان تجارت جهانی در خصوص عدم اجرای موافقت نامه های تجاری چند جانبه میان اعضای خاص با مشکل مواجه نخواهد شد .[۱۰۴] زیرا از نظر سیاسی ممکن است کشورها همیشه با یکدیگر روابط حسنه نداشته باشند .
جمهوری اسلامی ایران نیز با توجه به معاهدات فوق و تجارب بدست آمده توانایی بهره گیری از این امتیازات را داشته و در صورت الحاق می تواند ضمن رعایت استثنائات ذکر شده از این اصل در حوزه مالکیت فکری بهره برداری نماید .
مبحث سوم : اصل جلوگیری از سوء استفاده از حق
بند ۲ ماده ۸ به این اصل اشاره شده و می گوید : « به منظور جلوگیری از سوء استفاده از دارندگان حق مالکیت فکری از این حق و همین طور پرهیز از توسل به روش هایی که به گونه ای غیر معقول تجارت را محدود می سازند یا بر انتقال بین المللی فناوری اثر دارند ، ممکن است اتخاذ اقدامات مقتضی ، به شرط مطابقت با موافقت نامه حاضر ضرورت یابد .» بر اساس این ماده دارندگان حق مالکیت فکری نیز در صورت سوء استفاده از حق ایجاد شده برای آنان یا در صورتی که به روش های غیر معقول و نامتعارف توسل جسته و یا به نوعی باعث عدم ارتقای فناوری در سطح بین المللی گردند و این برخوردهای سه گانه مخالفت با مقررات موافقت نامه تریپس داشته باشد ، اقدامات مقتضی در مورد آنان صورت خواهد پذیرفت .
« مفاد بند ۲ ماده ۸ در ماده ۴۰ موافقت نامه تحت عنوان کنترل رویه های ضد رقابتی در مجوزهای قراردادی نیز بررسی شده است .»[۱۰۵]
مطابق بند ۱ ماده ۴۰ ، اعضا توافق دارند که برخی رویه ها یا شرائط صدور پروانه راجع به حقوق مالکیت فکری که رقابت را محدود می سازد ممکن است بر تجارت اثر سوء داشته و مانع انتقال و اشاعه فناوری را مانع شود و در بند ۲ ماده ۴۰ نیز آمده است « هیچ چیز در موافقت نامه حاضر مانع نخواهد شد که در قوانین خود آن دسته از رویه ها با شرائط صدور پروانه را که در موارد خاص ممکن است مورد سوء استفاده از حقوق مالکیت فکری شمرده شده و اثر سوء بر رقابت در بازار مربوط را داشته باشد ، تصریح کنند ». با عنایت به مواد ۸ و ۴۰ موافقت نامه ، به مقامات کشورهای عضو این اجازه را داده است تا در برابر سوء استفاده کنندگان از حقوق مالکیت فکری به تدابیر قانونی بیندیشند و نسبت به کنترل سوء استفاده کنندگان اقدام بعمل آورند .
بخش دوم
آثار الحاق در حوزه مالکیت ادبی و هنری
فصل نخست : اثرهای قابل حمایت
مبحث نخست : در قوانین ایران
همانطور که پیش تر بیان شد اولین قانون حمایت از آثار ادبی و هنری در ایران در تاریخ ۱۱/۱۰/۱۳۴۸ تحت عنوان قانون حمایت از حقوق مؤلْفّان ، مصنفّان و هنرمندان از تصویب مجلس شورای ملی گذشت .
این قانون دارای ۴ فصل و ۳۳ ماده میباشد که در ماده ۱ به تعریف اثر و پدیدآورنده پرداخته است و آمده است : از نظر این قانون به مؤلّف و مصنّف و هنرمند ” پدیدآورنده ” و به آنچه از راه دانش یا هنر و یا ابتکارآنان پدید می آید بدون در نظر گرفتن طریقه یا روشی که در بیان و ظهور و یا ایجاد آن بکار رفته ” اثر ” اطلاق می شود .
ماده ۲ اثرهای مورد حمایت این قانون را به شرح زیر بیان می کند :
۱- کتاب و رساله و جزوه و نمایشنامه و هر نوشته دیگر علمی و فنی و ادبی و هنری .
۲ – شعر و ترانه و سرود و تصنیف که به هر ترتیب و روش نوشته یا ضبط یا نشر شده باشد .
۳ – اثر سمعی و بصری به منظور اجراء در صحنه های نمایش یا پرده سینما یا پخش از رادیو یا تلویزیون که به هر ترتیب و روش نوشته یا ضبط یا نشر شده باشد .
۴ – اثر موسیقی که به هر ترتیب و روش نوشته یا ضبط یا نشر شده باشد
۵ – نقاشی و تصویر و طرح و نقش و نقشه جغرافیایی ابتکاری و نوشته ها و خط های تزئینی و هرگونه اثر تزئینی و اثر تجسمی که به هر طریق و روش به صورت ساده یا ترکیبی بوجود آمده باشد .
۶ – هر گونه پیکره ( مجسمه )
۷ – اثر معماری از قبیل طرح و نقشه ساختمان .
۸ – اثر عکاسی که با روش ابتکاری و ابداع پدید آمده باشد .
۹ – اثر ابتکاری مربوط به هنرهای دستی یا صنعتی و نقشه قالی و گلیم .
۱۰ – اثر ابتکاری که بر پایه فرهنگ عامّه (فولکلور )[۱۰۶] یا میراث فرهنگی و هنر ملّی پدید آمده باشد .
۱۱ – اثر فنّی که جنبه ابداع و ابتکار داشته باشد .
۱۲ – هر گونه اثر مبتکرانه که ازترکیب چند اثراز اثرهای نامبرده در این فصل پدید آمده باشد.
از این مواد چنین استنباط می شود که :
اولاٌ ، آثار مورد حمایت این قانون محصول دانش ، هنر و ابتکار صاحبان آنها است ؛ نظیر « کتاب » علمی یا « نقاشی » هنری و یا اثر ابتکاری که بر پایه فرهنگ عامه ( فولکلور ) … پدید آمده باشد.
ثانیاٌ ، آنچه برای قانونگذار وحمایتهای او مهم است ، خود اثر است و طریقه یا روشی که در بیان و یا ظهور و یا ایجاد آن به کار رفته اهمیتی ندارد . اثر نوشته باشد یا سمعی و بصری و یا مثلا ترکیبی از آنها ، تاثیری در شمول قانون نسبت به آن ندارد . [۱۰۷]
امّا در ایران قوانین دیگری نیز به تصویب و در حال اجرا است که از نظر زمانی با توجه به نیازهای جامعه به تصویب مجلس شورای اسلامی رسیده است که آنها نیز به نوبه خود آثاری را تحت حمایت قرار داده اند .
در ماده ۱۶۰ قانون برنامه سوم توسعه اقتصادی ، اجتماعی و فرهنگی هم به تعدادی از اثرهای تولیدی اشاره و آنها را مشمول قانون حمایت از حقوق مولفّان و مصنّفان و هنرمندان نموده است . « گزارشهای پژوهشی ، پایان نامه ها و نرم افزارهای چند رسانه ای به عنوان اثر مشمول مفاد قانون حمایت از حقوق مولفّان ، مصنّفان و هنرمندان مصوب ۱۱/۱۰/۱۳۴۸ می گردد . از دیگر اثرهای مورد حمایت در قوانین ایران ، طرح ها و الگوهای تولید شده پارچه و لباس می باشد که بر اساس ماده ۴ قانون ساماندهی مد و لباس مصوب ۱۲/۱۰/۱۳۸۵ می باشد .[۱۰۸]
تصویر درباره جامعه شناسی و علوم اجتماعی
همچنین مطالب اختصاصی منتشر شده در مطبوعات بنا بر تبصره ۳ ماده ۵ الحاقی به قانون مطبوعات مصوب ۲۲/۱۲/۱۳۶۴ مورد حمایت قانون حمایت از حقوق مولفان ، مصنفان و هنرمندان قرار می گیرد .[۱۰۹] از دیگر قوانینی که اختصاص به آثار سینمایی دارد ، قانون تشکیل سازمان نظام سینمایی و حمایت از حقوق مادی و معنوی آثار سینمایی می باشد . مطابق ماده ۶۸ این قانون ، فعالیت های سینمایی مورد حمایت به چهار نوع فعالیت تقسیم بندی می شوند :
۱ – فعالیت هایی که در پدیدآمدن و تولید اثر سینمایی نقش داشته باشد ؛
۲ – فعالیت هایی که در قلمرو نشر و تکثیر اثر سینمایی باشد ؛
۳ – فعالیت هایی که نمایش اثر سینمایی را سبب می شود ؛
۴ – فعالیت هایی که در قلمرو ایجاد و گسترش هنر – صنعت سینما است .
در جمهوری اسلامی ایران ، اخیرا پیش نویس لایحه قانون جامع حمایت از حقوق مالکیت ادبی و حقوق مرتبط نیز تدوین گردیده که فصل اول از بخش دوم شامل مواد ۲ و ۳ آن به آثار مورد حمایت پرداخته است که ماده ۲ بشرح زیر است :
۱ – اثر کتبی خواه به صورت دست نوشته ، چاپی یا هر شکل دیگر ، از قبیل کتاب ، رساله ، جزوه ، مقاله ، تعزیه ، نمایش نامه صامت ، رادیویی یا دیگر نمایش نامه ها ، متن گفتگوی دیداری – شنیداری و هر نوشته دیگر با مضمون ادبی ، علمی ، فنی و هنری ؛
۲ – اثر شفاهی از قبیل سخنرانی ، نطق علمی ، خطابه ، موعظه ، نطق آموزشی و نظایر آن ؛
۳ – اثر ادبی کاربردی از قبیل برنامه رایانه ای خواه بصورت کد مبدأ یا کد مقصد ؛
۴ – شعر ، ترانه ، سرود ، تصنیف ، قصه و نظایر آن ؛
۵ – هنر نمایشی از قبیل اثر دیداری – شنیداری ، تئاتر زنده شنیداری یا پانتومیم ، پرده خوانی ، خیمه شب بازی ، تعزیه خوانی ، تردستی ، معرکه گیری ، نمایش های سیرکی و سایر آثاری که برای نمایش صحنه ای خلق می شوند ؛
۶ – اثر رادیویی ؛
۷ – اثر موسیقی با کلام و بدون کلام ؛
۸ – اثر هنری تجسمی – تزیینی از قبیل نقاشی ، خوشنویسی ، تذهیب ، منبت کاری ، سنگ آرایی ، پیکر تراشی و سایر هنرهای زیبا ؛
۹ – اثر هنری کاربردی از قبیل قالی و گلیم و نقشه آنها یا سایر هنرهای بکار رفته در صنایع دستی یا کالاهای صنعتی ؛
۱۰ – اثر هنری ترسیمی از قبیل طرح ، نقشه ، انگاره ، نقشه جغرافیایی ، اثر سه بَعدی مربوط به حوزه های جغرافیایی ، مکان نگاری ، معماری و یا علوم تجربی ؛
۱۱ – اثر عکاسی ؛
۱۲ – اثر معماری ؛
۱۳ – طراحی شکل حروف ، اعداد یا دیگر علائم خواه به صورت دستی یا رایانه ای ؛
در ماده ۳ حمایت از آثار اشتقاقی را به شرط داشتن اصالت و رعایت حقوق پدیدآورنده یا پدیدآورنده اصلی مورد حمایت قرار داده و این آثار را چنین بر شمرده است :
۱۴ – اثر مبتنی بر نمودهای فرهنگ عامه ؛
۱۵ – اثر ترکیبی به شرطی که از حیث آرایش و گزینش ، اصیل باشند ؛
اما در این لایحه جامع که هماهنگی بیشتری با موافقت نامه تریپس و کنوانسیون برن دارد ، اساتید معززی که در تدوین آن زحمات بسیاری را متحمل شده اند ، ملاک نیاز کشور ، استفاده از نظرات فقهی و عالمانه خویش و همچنین همسویی با جامعه جهانی را لحاظ نموده و بعون الله تعالی در صورت تصویب نهایی و پیوستن به موافقت نامه در این زمینه هیچگونه مشکل خاصی برای کشور و پدیدآورندگان حوزه مالکیت ادبی و هنری را بدنبال نخواهد داشت .
گرچه بعضی از اساتید محترم حقوق ایران به موارد دیگری هم چون آثار سینمایی و آثار هنرهای کاربردی اشاره نموده اند . بنظر می آید آثار فوق در قوانین ایران هر چند بطور مختصر به آنها اشاره شده اما در لایحه جامع در بندهای فوق الاشاره این آثار به تفصیل مورد توجه قرار گرفته اند .

 

برای

تصویر شماره ۲- ۲: رشد باکتری لیستریا مونوسایتوژنز روی محیط کشت Palcam 37
تصویر شماره ۳- ۱: نمودار میانگین لگاریتم تعداد باکتری در گروه های مختلف ۴۶
«مقدمه»

 

مقدمه

گوشت طیور یکی از مساعدترین مواد غذایی برای رشد باکتری های پاتوژن می باشد که به علت نحوه خاص کشتار و عمل آوری گوشت در معرض آلودگی قرار می گیرد. اکثر مراحل کشتار، در کشتارگاه طیور را می توان به عنوان مراحلی محسوب کرد که بالقوه می توانند لاشه ها را آلوده کنند. سرد کردن لاشه های طیور در مراحل آخر زنجیره کشتار، یکی از فاکتورهای مهم حفظ و نگهداری کیفیت گوشت مرغ به حساب می آید(۱).
باکتری لیستریامونوسایتوژنز[۱] کوکوباسیل، گرم مثبت غیرهاگ زا می باشد. میزان و پراکندگی این باکتری در طبیعت زیاد است. این باکتری در انسان و حیوان بیماری زا است و عوارض مختلفی را ایجاد می کند. راه اصلی انتقال این باکتری به انسان از طریق مصرف غذاهای آلوده است. گوشت مرغ و ماهی دو منبع غذایی اصلی و مهم برای انسان به شمار می رود(۲).
به منظور ماندگاری طولانی تر غذا ها و جلوگیری از رشد باکتری ها، از نگهدارنده های شیمیایی استفاده می گردد. اما امروزه بر استفاده کمتر از این روش ها تاکید می شود زیرا از یک سو مصرف کنندگان مواد غذایی خواستار غذاهای طبیعی با ماندگاری طولانی، همراه با کمترین تغییر در ساختار آن می باشند و از سوی دیگر خاصیت سرطان زایی و سمی بودن برخی از نگهدارنده های شیمیایی نیز برای انسان به اثبات رسیده است. از این رو فشار بر روی صنایع غذایی برای جایگزینی سریع نگهدارنده های شیمیایی و استفاده از نگهدارنده های طبیعی یکی از رویکرد های جدید در جهت ارتقاء سلامت غذا ها و به دنبال آن افزایش سطح سلامت عمومی جوامع می باشد(۳).
«فصل اول»
مروری بر تحقیقات انجام شده

 

جهت دانلود متن کامل پایان نامه به سایت azarim.ir مراجعه نمایید.

 

فصل اول کلیات و مروری بر تحقیقات انجام شده

 

 

۱-۱- لیستریا

۱-۱-۱- رده بندی لیستریا
لیستریا باکتری گرم مثبت، فاقد توانایی تشکیل اسپور و میله ای غیر اسید فست[۲] است که زمانی به عنوان (لیسترلا)[۳] طبقه بندی شده بود. نام جنس آن در سال ۱۹۴۰ به لیستریا تغییر یافت. کلنی های لیستریا رنگ سبز-آبی براقی را زیر نور مورب نشان می دهند. اسیدهای تیکوئیک[۴] نوع پلی (ریبیتول فسفات)[۵] از ترکیب متداول یا تنها پلیمر ضمیمه ی دیواره ی سلولی گونه های لیستریا می باشند. لیپوتیکوئیک[۶] اسید لیستریا گرایی[۷] از نوع تغییر یافته می باشد که باعث تفکیک آن از گونه های دیگر می شود. اگرچه گونه های لیستریا معمولا کاتالاز تولید می کنند، اما سویه های کاتالاز منفی لیستریامونوسایتوژنز از مواد غذایی جداسازی شده اند. تست CAMP[8] به عنوان آزمایشی قطعی جهت لیستریا مونوسایتوژنز مورد توجه افراد زیادی قرار گرفته است(۴).
۱-۱-۲- گونه های لیستریا

شش گونه ی لیستریا عبارتند از: لیستریا مونوسایتوژنز، لیستریا اینوکوا[۹]، لیستریا سیلیجری[۱۰]، لیستریا ولشیمری[۱۱]، لیستریا ایوانووی[۱۲]، لیستریا گرایی، لیستریا مورایی[۱۳] و لیستریا گرایی با هم در یک گروه قرار گرفته اند(۴).
۱-۱-۳- سروتایپ ها
شش گونه ی لیستریا با داشتن آنتی ژن هایی که به ۱۷ واریته ی سرولوژیکی تقسیم شده اند، شناخته می شوند. گونه ی بیماری زا یعنی لیستریا مونوسایتوژنز، از طریق ۱۳ واریته ی سرولوژیکی مشخص می گردد و برخی از آن ها در لیستریا اینوکوآ و لیستریا سیلیجری نیز وجود دارند. اگرچه لیستریا اینوکوآ تنها دارای ۳ واریته ی سرولوژیکی می باشد، ولی این باکتری گاهی اوقات به عنوان واریته ی غیر بیماریزایی از لیستریا مونوسایتوژنز به حساب می آید. متداول ترین سروتایپ های جداشده انواع ۱و۴می باشند(۴).
۱-۱-۴- طبقه بندی زیرگونه ها
علاوه بر تقسیم بندی سرولوژیکی، روش های دیگری برای شناسایی گونه ها و زیرگونه های لیستریامونوسایتژنز به کار رفته است. این روش ها عبارتند از : تقسیم بندی بر اساس باکتریوفاژ، الکتروفورز آنزیمی چند منطقه ای (MEE)[14]، آنالیز آنزیم محدودکننده (REA)[15]، ژل الکتروفورز با بستر پالسی (PFGE)[16]، چند شکلی بودن قطعات محدودکننده (RFLP)[17] و ریبوتایپینگ[۱۸] (۴).
۱-۱-۵- رشد
احتیاجات غذایی لیستریا شاخصی از ترکیباتی است که برای دیگر باکتری های گرم مثبت لازم است. آن ها به خوبی در بسیاری از محیط کشت های معمول مانند : برین هارت اینفیوژن[۱۹]، تریپتیکازسوی[۲۰] و تریپتوز براث[۲۱] رشد می کنند. حداقل چهار ویتامین گروه B (بیوتین، ریبوفلاوین، تیامین و اسید تیوکتیک) برای این باکتری ضروری است. همچنین اسید آمینه های سیستئین، گلوتامین، ایزولوسین و والین نیز برای رشد لازم می باشند. گلوکز رشد
تمامی گونه‌ها را تقویت می نماید. تمامی گونه‌ها گلوکز را از طریق مسیر امبدان- میرهوف[۲۲] مصرف می کنند و برخی از گونه های لیستریا کربوهیدرات های مختلف ساده و کمپلکس دیگری را نیز به مصرف می رسانند و برخی از گونه های لیستریا همانند اکثر انتروکوکسی ها قادر به هیدرولیز اسکولین، رشد در غلظت ۱۰ درصد یا ۴۰ درصد (w/v) نمک های صفراوی، رشد درغلظت حدود ۱۰ درصد NaCl، ۲۵/۰ درصد استات تالوس و ۰۴/۰ درصد تلوریت پتاسیم می باشند اما بر خلاف انتروکوکسی ها نمی توانند در حضور غلظت ۰۲/۰ درصد سدیم آزید رشد کنند. بر خلاف سایر باکتری های گرم مثبت، این باکتری ها قادرند در محیط کشت مک کانگی آگار[۲۳] رشد نمایند. اگرچه آهن برای رشد این باکتری در محیط درون تنی [۲۴]مهم است، ولی لیستریا مونوسایتوژنز به ظاهر دارای ترکیبات متصل به آهن نمی باشد و احتیاجات خود را از احیای آهن آزاد که به سطح گیرنده متصل می باشد، برآورده می سازد(۴).
۱-۱-۶- اثرpH
با اینکه بهترین رشد لیستریا در دامنه ی pH معادل ۸-۶ صورت می گیرد، حداقل pH، که اجازه ی رشد و زنده ماندن را به این باکتری می دهد موضوع بسیاری از مطالعات بوده است. اکثر پژوهش ها در مورد سویه های لیستریا مونوسایتوژنز انجام گرفته است ولی اینکه آیا نتایج به دست آمده برای دیگر گونه های لیستریا نیز صدق می کند تنها در حد فرضیه است. به طور معمول برخی از گونه ها و یا سویه ها در دامنه pH 1/4 تا حدود۶/۹ و دامنه ی حرارتی C‌˚۱ تا حدود C‌˚۴۵ قادر به رشد می باشند. به طور معمول حداقل pH رشد یک باکتری
تابعی از درجه ی حرارت گرمخانه گذاری، ترکیب غذایی سوبسترای رشد، aw، حضور و مقدار NaCl و سایر نمک ها یا بازدارنده ها می باشد(۴).
۱-۱-۷- اثر دما
میانگین حداقل دمای رشد در محیط کشت تریپتیکاز سوی آگار برای ۷۸ سویه از لیستریا مونو سایتوژنزC˚۳/۰ ۱/۱، با دامنه ا‌ی از C˚۳-۵/۰می‌باشد. با توجه به آنکه حداقل دمای رشد سویه های لیستریا مونوسایتوژنز حدود C˚۶/۰ کمتر از سایر گونه ها می باشد، حدس زده می شود که همولیزین ممکن است رشد و بقای لیستریا مونوسایتوژنز را در محیط های سرد افزایش دهد. اگرچه رشد واریته های سرولوژیکی ۴b, 1/2b, 1/2a در حدود C˚۳ پایین تر از واریته های سرولوژیکی می باشد که آنتی ژن های ۰I دارند. حداکثر دمای رشد برای لیستریا در حدود C˚۴۵ می باشد(۴).
با توجه به این که این میکروارگانیسم قادر است در سرما رشد کند، ممکن است مواد غذایی داخل یخچال را آلوده کرده و یک خطر مهم برای سلامتی انسان محسوب می شود(۵).
۱-۱-۸- اثر فعالیت آبی
لیستریا مونوسایتوژنز صرفا پس از استافیلوکوکسی ها به عنوان دومین بیماریزای غذایی است که قادر به رشد در مقادیر aw کمتر از ۹۳/۰ می باشد(۴).
۱-۱-۹- انتشار در محیط
لیستریا به طور وسیعی در طبیعت انتشار دارد و روی گیاهان پوسیده، در خاک، مدفوع حیوانات، فاضلاب، علوفه و آب یافت می شود. لیستریا مونوسایتوژنز در علوفه ی تخمیری با pH بالاتر از ۵/۴ مشاهده شده است. بقای این ارگانیسم در خاک های مرطوب به مدت ۲۹۵ روز یا بیشتر مشاهده شده است(۴).
۱-۱-۱۰- انتشار در مواد غذایی و انسان
وجود تعداد متفاوتی از لیستریا مونوسایتوژنز در هر فرآورده ی غذایی تازه با منشا حیوانی یا گیاهی کاملا تصدیق شده است. این ارگانیسم معمولا در شیر خام، پنیرهای نرم، گوشت تازه و منجمد، طیور و فرآورده های غذایی دریایی و بر روی میوه ها و فرآورده های سبزی ها یافت می شود. به دلیل موارد شیوع گذشته، این ارگانیسم در شیر و فرآورده های لبنی توجه بیشتری را به خود معطوف ساخته است(۴).
۱-۱-۱۱- شیوع
به دلیل نیاز این باکتری به غنی سازی محیط کشت، تعداد لیستریا مونوسایتوژنز در گرم یا میلی لیتر ماده ی غذایی اغلب گزارش نشده است. اگرچه تعداد لیستریا مونوسایتوژنز در مواد
غذایی آنقدر کم است که با روش شمارش مستقیم عددی گزارش نمی شود، گاهی اوقات نمونه های حاوی بیش از ۱۰۳ عدد در هر گرم مشاهده شده است(۴).
۱-۱-۱۲- ویژگی های بیماری زایی
در بین گونه های لیستریا، لیستریا مونوسایتوژنز بیماریزای انسانی محسوب می شود. اگرچه لیستریا ایوانووی قادر است در موش آزمایشگاهی تکثیر یابد، ولی نسبت به لیستریا مونوسایتوژنز اثر کمتری دارد به طوری که تا بیش از ۱۰۶ سلول آن هیچ گونه عفونتی در موش ایجاد نمی کند. لیستریا اینوکوآ و لیستریا ولشیمری و لیستریا سیلیجری غیر بیماری زا هستند، اگرچه گونه ی اخیر همولیزین تولید می نماید. شاخص ترین فاکتور بیماری زایی لیستریا مونوسایتوژنز، لیستریولایزین [۲۵]O می باشد(۴).
۱-۱-۱۳- لیستریولایزین O
در مورد خاصیت همولیز کنندگی، مدارک مبتنی بر این می باشند که تمام سویه های سمی این گونه، تولید ماده ی خاصی می کنند که مسئول بتا-همولیز کردن اریتروسیت ها می باشد و موجب تخریب سلول های بیگانه خواری می شوند که آن ها را در بر گرفته است. این ماده لیستریولایزین O(LLO) نام گرفته است. قسمت اعظم این ماده در طی فاز لگاریتمی رشد تولید می شود و حداکثر این تولید در ۱۰-۸ ساعت پس از رشد رخ می دهد. LLO در
تمام سویه های لیستریا مونوسایتوژنز شناسایی شده است و برخی از آن ها غیر همولیتیک می باشد اما در لیستریا ولشیمری و لیستریا گرایی چنین نیست(۴).
۱-۱-۱۴- تهاجم درون سلولی
هنگامی که لیستریامونوسایتوژنز از طریق دهان به داخل بدن راه یابد، به ظاهر تحت مکانیسمی که بطور دقیق مشخص نیست، در ناحیه ی روده تشکیل کلنی می دهد. ارگانیسم مذکور از طریق ناحیه ی روده ای، بافت هایی نظیر جفت در زنان باردار را مورد حمله قرار داده و به داخل جریان خون راه می یابد که به این وسیله به سایر سلول های حساس بدن می رسد. همانند یک بیماریزای داخل سلولی، این ارگانیسم ابتدا به داخل سلول های حساس وارد می شود و سپس در این سلول ها فرصت تکثیر می یابد. در مورد فاگوسیت ها ورود در دو مرحله اتفاق می افتد: به طور مستقیم به داخل فاگوزوم ها و از فاگوزوم ها به داخل سیتوپلاسم فاگوسیت. ورود یا جذب به سلول های غیرفاگوسیت متفاوت می باشد. برای جذب به سلول های غیرفاگوسیت اتصال به پروتئین های سطحی باکتری(In1A وIn1B) ضروری است. پروتئین های مذکور در ورود سلول های لیستریا مونوسایتوژنز به داخل سلول های میزبان کمک می کنند. لیستریا مونوسایتوژنز در داخل ماکروفاژها، با خروج از غشاهای فاگولیزوزوم و ورود به سیتوپلاسم (سیتوزول) زنده می مانند و این پدیده تا حدی توسط LLO تسهیل می شود. به محض ورود به سیتوزول پروتئین سطحی ActA (که توسط actA کد گذاری می شود) به تشکیل دنباله های اکتین کمک می کند. این دنباله ها ارگانیسم را به سمت غشای سیتوپلاسمی می رانند. در غشا واکوئول های دارای غشای مضاعف تشکیل می شود. باکتری ها به کمک LLO و دو فسفولیپاز باکتریایی شامل فسفولیپاز C ویژه ی فسفاتیدیل اینوزیتول ( که توسط plcA کد گذاری می شود) و فسفولیپازC با دامنه ی عمل وسیع (که توسط plcA
کد گذاری می شود)، آزاد شده و این فرایند با ورود باکتری ها به داخل سلول های میزبان مجاور تکرار می شود. پس از اجبار غشا جهت تشکیل فیلوپودیوم[۲۶] (نوعی برآمدگی) که توسط سلول مجاور جذب می شود تکرار فرایند صورت می گیرد و پدیده ی تهاجم مجددا آغاز می شود. بنابراین انتشار لیستریا مونوسایتوژنز از سلولی به سلول دیگر بدون نیاز به اینکه باکتری از درون سلول های میزبان خارج شود، رخ می دهد(۴).
۱-۱-۱۵- فعالیت تولید مونوسیت
یکی از نکات قابل توجه در مورد لیستریا مونوسایتوژنز که هنوز کاملا شناخته نشده است، بخشی از سلول این میکروارگانیسم می باشد که حاوی ترکیبات لیپیدی بوده و سلول را در برگرفته است و حداقل یکی از ویژگی های لیپوپلی ساکارید را که از شاخص های باکتری های گرم منفی است، دارا می باشد. در باکتری های گرم منفی LPS در غشای خارجی جای گرفته است اما لیستریا و دیگر باکتری های گرم مثبت فاقد غشای خارجی می باشند. چندین دهه پیش نشان داده شد که عصاره های آب-فنل به دست آمده از لیستریا مونوسایتوژنز تولید مونوسیت ها را تحریک می کنند و به دلیل وجود فاکتور فعالیت تولید مونوسیت (MPA)، گونه ی این ارگانیسم مونو سایتوژنز نام گرفت(۴).
۱-۲- بیماری لیستریوزیس[۲۷]
۱-۲-۱- شیوع
شیوع لیستریا مونوسایتوژنز اولین بار در سال ۱۹۱۱ به وسیله ی هالفرس[۲۸] مورد بررسی قرار گرفت و شرح دقیقی از آن در سال ۱۹۲۳ توسط مورای[۲۹] و همکاران ارائه گردید. در آن زمان نشان داده شده بود که این باکتری بر روی ۵۰ نوع PESTAN(به خاطر محدودیت سایت در درج بعضی کلمات ، این کلمه به صورت فینگیلیش درج شده ولی در فایل اصلی پایان نامه کلمه به صورت فارسی نوشته شده است)دار از جمله انسان و همچنین ماکیان، کنه‌ها، ماهی‌ها و خرچنگ ها اثر بیماری زایی دارد. اولین ابتلا به لیستریوز انسانی در سال ۱۹۲۹ گزارش شد و مشخص گردید که این بیماری به صورت پراکنده در سراسر جهان شیوع دارد. لیستریا مونوسایتوژنز عامل ۹۸ درصد از موارد ابتلای انسانی و ۸۵ درصد از موارد ابتلای جانوری به این بیماری است. لیستریوزیس، یک بیماری ناشایع در یک فرد سالم با ایمنی کامل است در حالی که، موارد لیستریوزیس در افراد با ضعف ایمنی دیده می شود که با مرگ و میر بالایی همراه است. در سایر موارد در زنان حامله دیده می شود که با میزان بالای مرگ و میر جنین، به علت سقط، تولد نوزاد مرده یا نوزاد مبتلا همراه است. اگر چه این بیماری به عنوان یک بیماری تهدید کننده حیات، به طور افزایش یابنده ای، تشخیص داده می شود، کشورهای خاصی(به خصوص کشورهای آسیایی) وجود دارند که تنها چند مورد از این بیماری را گزارش نموده اند یا حتی گزارشی در این رابطه وجود نداشته است(۴).
۱-۲-۲- منشا ارگانیسم های بیماری زا
با توجه به این که شیوع لیستریوزیس انسانی حاصل از مواد غذایی بسیار کم و پراکنده است، منشاٴ سویه های لیستریا مونوسایتوژنز که عامل بیماری می باشند، بسیار قابل توجه است. با اینکه انتقال این بیماری از طریق فرآورده های لبنی ممکن است نتیجه ی راه یافتن سویه های بیماری زا به داخل شیر باشد، ولی این موضوع همواره صدق نمی کند. سرایت لیستریا مونوسایتوژنز از اطفال نوزاد که به صورت مادرزاد عفونی بودند به نوزادان سالم در بیمارستان ها مشاهده شده است. بنابراین اگر چه این ارگانیسم به وفور در نمونه های محیطی وجود دارد، در انسان های سالم نیز دامنه ی کمتر از ۱ درصد تا حدود ۱۵ درصد مشاهده می شود. اهمیت نسبی منابع محیطی، جانوری و انسانی در ایجاد آلودگی در مواد غذایی نیاز به مطالعات بیشتری دارد(۴).
۱-۲-۳- بیماری
علایم خاصی که نشان دهنده ی لیستریوزیس در انسان باشد، مشخص نشده است زیرا مراحل بیماری بستگی به حالات میزبان دارد. افراد سالم غیر آبستن که سیستم ایمنی ضعیفی ندارند، مقاومت بالایی به عفونت لیستریا مونوسایتوژنز نشان می دهند و شواهدی مبنی بر لیستریوزیس کلینیکی این افراد در دست نیست. به هر حال تومورهای خوش خیم، ایدز، الکلیسم، دیابت ها (به ویژه نوع اول)، بیماری های قلبی، اختلالات کلیه و درمان کورتیکوستروئید زمینه را برای ابتلای افراد بالغ به لیستریوزیس فراهم ساخته و در تعیین میزان مرگ و میر قابل ملاحظه می باشند. هنگامی که افراد بالغ به این بیماری مبتلا شوند،
مننژیت و عفونت های خونی متداول ترین علایم مشخصه است. از ۶۴۱ مورد انسانی، ۷۳ درصد از موارد دچار مننژیت، منینگوانسفالیت یا انسفالیت شده اند. تورم غدد لنفاوی عمومی و ناحیه ی گردنی از علایم این بیماری در افراد بالغ است و بنابراین بیماری ممکن است مشابه عفونت های منونوکلئوزیس در انسان باشد. مایع نخاعی در ابتدا حاوی گرانولوسیت ها است امادر مراحل بعدی منوسیت ها غالب می شوند. زنان بارداری که به این بیماری مبتلا شوند (وجنین آن ها به صورت مادرزادی عفونی شده باشد) ممکن است هیچ گونه علایمی را نشان ندهند اما هنگامی که نوزاد متولد شود به طور مشخصی ضعیف و ظاهری همانند مبتلایان به آنفولانزا دارد. سقط جنین، تولد زود رس یا تولد جنین مرده اغلب در نتیجه ی لیستریوزیس در زنان باردار مشاهده می شود. هنگامی که نوزاد در هنگام زایمان عفونی شود، علایم لیستریوزیس همان علایم مشخصه ی مننژیت است که به طور معمول ۴-۱ هفته پس از تولد شروع می شود، اگرچه دوره ی کمون ۴ روزه نیز ثبت شده است. دوره ی کمون برای افراد بالغ از یک تا چند هفته متغیر است. در بین ۲۰ مورد بیمار تحت بررسی در بوستون، ۱۸ مورد آلودگی خونی به این ارگانیسم داشتند، ۸ مورد علایم مننژیت را نشان داده و ۱۳ مورد از حالت تهوع، دردهای شکمی و اسهال در ۷۲ ساعت قبل از بروز بیماری شکایت داشتند.
کنترل لیستریا مونوسایتوژنز در بدن تحت تاثیر لمفوسیت های T و ماکروفاژهای فعال شده است و بنابراین هر گونه شرایطی که روی این سلول ها اثر منفی بگذارد منجر به تشدید لیستریوزیس می شود. موثرترین داروها برای معالجه ی این بیماری عبارتند از: کومرمایسین، ریفامپی‌سین و آمپی‌سیلین که داروی اخیر به همراه یک آنتی بیوتیک آمینوگلیکوزیدی بهترین ترکیب را ایجاد می نماید. حتی با این رژیم، درمان آنتی میکروبی برای لیستریوزیس کاملا رضایت بخش نیست زیرا بیماران و میزبان های واسط مقاوم تر از میزبان های رقیب می باشند(۴).
۱-۳- مقاومت لیستریا مونوسایتوژنز در مواد غذایی
از آنجا که این باکتری می تواند در دامنه ی حرارتی حدود C˚۴۵-۱ و دامنه ی pH معادل ۱/۴ تا تقریبا ۶/۹ رشد کند، انتظار می رود که لیستریا مونوسایتوژنز در مواد غذایی برای مدت زمان طولانی زنده بماند که این امر به اثبات رسیده است. در یک تلقیح به میزان ۱۰۲×۵ در گرم و نگهداری در دمای C˚۴، لیستریا مونوسایتوژنز در پنیری که به صورت سرد بسته بندی شده بود به مدت متوسط ۱۳۰ روز و در حضور ۳/۰ درصد اسید سوربیک زنده ماند. هنگامی که ۵ سویه ی لیستریا مونوسایتوژنز به ۸ گوشت فرآوری شده که در دمای C˚۴/۴ به مدت ۱۲ هفته نگهداری شده بودند اضافه شد، ارگانیسم ها در تمامی فرآورده ها زنده ماندند و تعداد آن ها به میزان ۴-۳ سیکل لگاریتمی افزایش یافت. بهترین رشد در فرآورده های طیور و بوقلمون رخ داده که این رشد تا حدی به pH اولیه ی بالاتر این فرآورده مربوط می شود. مطالعات انجام شده نشان می دهند که مقاومت کلی لیستریا مونوسایتوژنز در مواد غذایی تناقضی با پایداری این ارگانیسم در بسیاری از محیط های غیر غذایی ندارد(۴).
۱-۴- محدودیت های قانونی لیستریا مونوسایتوژنز در مواد غذایی
برخی از کشورها در خصوص تعداد میکروارگانیسم های مجاز در مواد غذایی به ویژه فرآورده های آماده مصرف، محدودیت های قانونی اعمال کرده اند، در حالی که سایر کشورها راهنما ها یا معیارهایی را پیشنهاد کرده اند که جایگاه قانونی ندارند. کمیسیون بین المللی ویژگی های
میکروبیولوژیکی مواد غذایی (ICMSF)[30] به این نتیجه رسیده است که اگر تعداد این باکتری در زمان مصرف ماده ی غذایی متجاوز از ۱۰۰ در هر گرم نباشد، این ماده ی غذایی برای افرادی که در معرض خطر نیستند قابل قبول محسوب می گردد(۴).
۱-۵- نگهداری مواد غذایی با بهره گرفتن از دماهای پایین
در دما های پایین واکنش های شیمیایی و فعالیت آنزیم های موجود در مواد غذایی به تاخیر می افتد و رشد و فعالیت میکروارگانیسم ها نیز کند یا متوقف می شود. هرچه درجه حرارت پایین تر باشد، واکنش های شیمیایی، فعالیت های آنزیمی و رشد میکروبی آهسته تر صورت می گیرند(۵).
به دلیل اینکه فساد مواد غذایی معمولا ناشی از واکنش‌های شیمیایی است که توسط میکروب‌ها و آنزیم‌های خارج سلولی انجام می‌گیرند، عمر مفید اغلب مواد غذایی به وسیله نگهداری در دماهای پایین افزایش پیدا می‌کند(۶).

 

 

بوردیو دیدگاه جدیدی را در عرصه اوقات فراغت و سبک زندگی به وجود آورد .او به عرصه و میدان توجه می‌کند. مطابق با هر میدان، سرمایه‌هایی شکل می‌گیرد، که سبک زندگی گوناگونی را به صورت عادت واره به وجود می‌آورد (خواجه نوری و مقدس،۱۴۱:۱۳۸۷).
میدان در نظریه‌ی بوردیو، پهنه‌ی اجتماعی کم و بیش محدودی است که در آن تعداد زیادی از بازیگران یا کنش‌گران اجتماعی با منش‌های تعریف شده و توانایی‌هایی سرمایه‌ای وارد عمل شوند و به رقابت، همگرایی یا مبارزه با یکدیگر می‌پردازند تا بتوانند به حداکثر امتیازات دست یابند. جامعه در واقع از تعداد بی‌شماری میدان تشکیل شده‌اند: میدان دانشگاهی، هنری، صنعت و تجارت، حکومت، رسانه‌ها و… (فکوهی،۱۴۵:۱۳۸۴)
تصویر درباره جامعه شناسی و علوم اجتماعی
برمبنای دیدگاه بوردیو، گذران اوقات فراغت می‌تواند بیانگر سبک زندگی و ذائقه‌ های خاص باشد که به متمایز شدن افراد از یکدیگر منجر شود. در واقع، یکی از کارکردهای اوقات فراغت، تمایز بخشی است. بوردیو برای تبیین نظریه‌ی خود از مفهومی به نام ذائقه سود می‌جوید. ذائقه؛ عملکردی است که یکی از کارکردهایش این است که به افراد ادراکی از جایگاهشان در نظام اجتماعی
می‌دهد (کوزر،۷۲۷:۱۳۸۴).
به معنای دقیق‌تر باید گفت مصرف، اجازه‌ی بازنمایی سبک‌های زندگی مختلف و ذائقه های متفاوت را می‌دهد و در نهایت، سبک‌های زندگی و ذائقه هایی که برمبنای سرمایه های بالا شکل
می‌گیرند، به مصرف کالاهایی می‌ انجامد که تمایز اجتماعی ایجاد می‌کنند. این منطق تمایز در مصرف، در کانون توجه بوردیو قرار دارد (ساترتون[۴۳] ،۲۰۰۱؛ به نقل از ابراهیمی و همکاران،۷۸:۱۳۹۰).
به نظر بوردیو، انتخاب هایی که افراد در مورد گزینه های فراغت، اساساً اجتماعی است و مردم
سبک‌های زندگی و فعالیت‌های فراغتی را یاد می‌گیرند و با توجه به سرمایه های اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی، نحوه‌ی گذران اوقات فراغت متفاوت است. به علاوه، چون مجردان و متأهلان و همچنین
عکس مرتبط با اقتصاد
گروه های سنی مختلف در جامعه‌ی ما دارای سبک زندگی متفاوت هستند و میزان و نوع فراغت‌های آن‌ ها تغییر می‌کند.
نظریه‌ی بوردیو در مورد چگونگی شکل‏گیری اوقات فراغت را می‏توان به شرح زیر خلاصه کرد:
ü افراد باتوجه به تجربیات اوان زندگی خویش خواست های ویژه و متفاوتی پیدا می‌کنند که بعدها به برداشت، سلیقه و علاقه تبدیل می‏شود.
üاین خواست ها قابلیت نقل مکان دارد، یعنی در تمام اشکال فعالیت‌های فراغتی و مصرفی خودنمایی می‏کند.
üافراد از نظر برداشتی که از فعالیت‌های فراغت دارند با همدیگر متفاوتند.
üفعالیت‌های فراغتی گوناگون نیاز به انواع متفاوتی از شایستگی فرهنگی دارد.
üاهمیت فعالیت‌ها و فضاهای فراغتی و سبک‌های خاص فراغت به نحوه‌ی توزیع آن‌ ها در بین گروه‌های مختلف اجتماعی بستگی دارد.
üگزینه های فراغت از این اهمیت توزیعی سرچشمه می‌گیرد، علایق و سلیقه‌ها ابزارهایی برای نشان دادن تمایز و تشخص اجتماعی است (هیوود و همکاران،۱۳۸۰: ۳۶۰).
جدول شماره ۲-۱: تلخیص رویکردهای نظریه‌پردازان در موضوع اوقات فراغت

 

برای دانلود متن کامل پایان نامه به سایت zusa.ir مراجعه نمایید.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

نظریه پرداز متغیرهای اصلی فراغت رویکرد
تورستین وبلن طبقه تن‌آسا، تمایز جامعه شناختی
ژوفر دومازیه زمان، فعالیت،…. جامعه شناختی
ماکس کاپلان آنتی‌تز کار، رهایی از وظایف اجتماعی، زمان فراگیری و رشد، آزادی، بازی، خاطره دل پذیر جامعه شناختی
مارتی،اچ نومیر عوامل فردی(سائقه‌های اجتماعی، حالات عاطفی، ایستار و عادات) و فعالیت گروهی جامعه شناختی
استنلی پارکر کار و فراغت جامعه شناختی
هایدی روزن باوم ساعات کار، میزان درآمد و… جامعه شناختی
نوربرت الیاس متمدن شدن جامعه شناختی
کریس روجک زمان و فراغت، فضای فراغت جامعه شناختی
پی‌یر بوردیو اوقات فراغت، سبک زندگی، میدان، منش، تمایز، قریحه و…. جامعه شناختی

۲-۶ چارچوب نظری تحقیق
فراغت، به معنای نوین کلمه، مقوله‌ای جدید است، اما از نظر تاریخی مفهومی به قدمت انسان دارد. ساعاتی را که فرد بعد از کار روزانه‌ی تولیدی، خواه تولید مادی و خواه تولید فکری، با آزادی و اختیار به مقتضای شرایط فرهنگی و اقتصادی خود، به تنهایی یا با دیگران، در خانه یا در خارج از خانه، در محدوده‌ی شهری یا در طبیعت، با صرف هزینه یا بدون هزینه، به منظور سرگرم شدن، لذت بردن، استراحت کردن و تمدید قوای جسمی یا ذهنی از دست رفته، و از روی برنامه و نظم خاص از پیش تعیین شده صرف می‌کند فراغت نامیده می‌شود (مرکز آمار،۲۰:۱۳۸۶).
بنابراین اوقات فراغت، یکی از نیازهای اساسی و پایه‌ای انسان است و مانند هر نیازی، بسته به وضعیت فرد و محیط اجتماعی، متغیر بوده و میان جوانان و والدین آن‌ ها تفاوت داشته و دایماً در حال تغییر است. در دنیای امروز، انسان زیر سلطه‌ی تکنولوژی، نیازی روز افزون به استراحت و سرگرمی دارد تا بتواند اضطراب‌ها و نگرانی‌های ناشی از زندگی دشوار ماشینی را التیام بخشد و با روحیه‌ای بهتر و آماده تر به کار و تلاش سازنده و سودمند بپردازد. در این میان، وسایل ارتباط‌جمعی به عنوان مهمترین ابزار تفریحی و سرگرمی به شمار می‌روند که انتشار برنامه‌های سرگرم کننده، بر الگوی گذران اوقات فراغت انسان اثراتی تعیین کننده دارند و از این طریق فرد از تنهائی و زندگی سخت روزمره خود رهائی می‌یابد و با محیط بیرونی تماس برقرار می‌کند. نقش وسایل ارتباط‌جمعی در جوامع امروز بسیار گسترده و آشکار است کم‌تر جنبه‌ای از شئونات زندگی بشر امروز از وسایل جمعی متأثر نیست. دنیای امروز دیگر از جزایر بسته بی‌ارتباط تشکیل نشده بلکه به واسطه تأثیر وسایل ارتباط‌جمعی مرزها از میان برداشته شده و همان طور که مک لوهان می‌گوید: وسایل ارتباط‌جمعی دنیای بزرگ امروز را به دهکده جهانی تبدیل کرده است.
تماشای تلویزیون داخلی، تماشای شبکه‌های ماهواره‌ای، گوش دادن به رادیو، استفاده از اینترنت، رفتن به سینما و تئاتر، پرداختن به یک فعالیت ورزشی و تفریحی و بالاخره سفر کردن، بازی و سرگرمی، آموزش، مذهب، تعامل و کارهای هنری همه می‌توانند بخشی از گذران اوقات فراغت جوانان و والدین آن‌ ها باشد.