فصل دوم. بررسی تطبیقی معیارهای نظارت قضایی بر سوءاستفاده از اختیارات در حقوق انگلستان با نظام حقوق اداری ایران ۶۴
۶۶
۶۶
۶۷
۷۰
۷۲
۷۲
۷۴
۷۶
۷۶
۷۷
۷۸
نتیجه گیری ۸۳
فهرست منابع ۸۵

 

مقدمه

با گسترش مفهوم اداره و نقش پررنگ نهادها و مقامات اداری در زندگی روزمره شهروندان دیگر تردیدی در ضرورت وجود گستره وسیعی از صلاحیت‌ها چه اختیاری و چه تکلیفی برای مقام­های اداری وجود ندارد؛ آنچه در این شرایط اهمیت می­یابد نحوه و کیفیت نظارت قضایی بر اعمال این صلاحیت‌هاست.
گاه رخ می‌دهد که اعمال صلاحیت‌های اختیاری کاملاً در چارچوب قانون بوده و با رعایت تمام موازین و مقررات همراه بوده اما با بررسی دقیق و موشکافانه محرز می‌شود که این اعمال نه‌تنها در راستای منافع عمومی نبوده بلکه در جهت و منافع شخصی، فشارهای احزاب و … بوده است. این قبیل اعمال صلاحیت‌ها ضرورت شناسایی مفهوم سوءاستفاده و گستره ابعاد آن در اقدامات مقامات اداری را نمایان می‌کند. این مفهوم را می‌توان در حقوق انگلستان مفهومی شناخته‌شده بشمار آورد.
سوءاستفاده به انگیزه و محرک مقام اداری برمی‌گردد مقام اداری چرا باید عملی را به‌موقع اجرا گذارد سؤال که می‌تواند مطرح شود این است که یک مقام اداری به چه علت یک عمل را انجام می‌دهد؟ با نتایج حاصل از بررسی قضیه APPH v Wednesbury Corporation(1997) یک دلیل برای اینکه سوءاستفاده از اختیار رخ دهد را می توان این عنوان کرد که مقام اداری به وقایع و حقایقی اعتبار بخشد که درواقع در مسیر پرونده نباید در نظر گرفته می‌شدند. دومین مورد زمانی است که مقام اداری حتی با رعایت تمام جوانب امر تصمیم اتخاذ کند، که هیچ مقام اداری معقولی در
شرایط برابر چنین تصمیمی نخواهد گرفت، که این امر از زمان قضیه CCSU v Minister for the Civil Service(1984) اغلب با عنوان غیرمنطقی[۱](بی‌خردی) یاد می‌شود.[۲]
در نظام حقوقی ما با توجه به اهمیت روزافزون این بحث می­توان با وحدت ملاک از رویه‌های موجود در انگلستان مفهوم سوءاستفاده را شناسایی نمود و با ایجاد نهادهای نظارتی مناسب یا گسترش نهادهای موجود از نفوذ سوءاستفاده در تصمیمات مقامات اداری و تحت‌الشعاع قرار دادن منافع عمومی جلوگیری کرد.
در قانون دیوان عدالت اداری ایران به عنوان نهادی که وظیفه نظارت قضایی بر اعمال اداره را بر عهده دارد مفهوم سوءاستفاده به‌عنوان دلیلی برای بی‌اعتبار کردن اقدامات و تصمیمات مقامات اداری مورداستفاده قرارگرفته است، اما در رویه دیوان نشانی از استناد به این مفهوم و شناسایی آن در قالب نظارت قضایی یافت نمی‌شود. هرچند مفهوم سوءاستفاده از صلاحیت دارای سابقه چشم‌گیری نیست، اما با بررسی سیر کنونی رویه دیوان عدالت اداری به نظر می‌رسد این مفهوم اهمیتی دوچندان یافته است.
۱٫ ضرورت پژوهش و بیان مسئله
سوءاستفاده عنوان عامی است که از حقوق فرانسه وارد حقوق ایران شده است و این عنوان در مفهوم ساده و ابتدایی، استفاده از صلاحیت به مفهوم عام(اختیاری یا تکلیفی) مغایر هدف اعطاء صلاحیت شناخته می‌شود. در حقوق عمومی مقام اداری دارای صلاحیت‌های گسترده اختیاری هستند که اعمال این صلاحیت‌ها گاه در چارچوب قانونی می‌تواند مغایر با منافع عمومی و با انگیزه های سوء مانند تمایل فردی، خواسته های گروهی، فشار احزاب و … اعمال شود. درواقع، در سوءاستفاده از اختیارات مقام اداری تصمیم خویش در لفافه‌ای از قانون‌مداری و منافع عمومی ولی برای تامین منافع شخصی و گروهی اتخاذ می کند. لذا، پیچیدگی و اهمیت موضوع، نظارت دقیق قضایی را می‌طلبد و نظام‌های گوناگون حقوقی معیارهای متنوع و فنی را برای این نوع نظارت در نظر
گرفته‌اند. فقدان نظارت موثر بر این امر و نواقص فراوان در معیارهای احراز سوءاستفاده از اختیارات نیاز به این پژوهش را دوچندان می‌سازد.
منطق نظارت پس از عملی شدن یک اقدام بر نظارت در حین اجرا نیز صادق است افزون بر این هر یک از قوای حکومتی موظف است بر عملکرد و اقدامات مقامات و نهادهای تحت اداره ی خود نظارت کند. این نوع نظارت را نظارت درون قوه ای می نامند. با این حال، هدف از ایجاد نظام نظارت و تعادل این است که به نظارت درون قوه ای اکتفا نشود زیرا با اینکه انجام عمل و نظارت در دو مرحله ی جداگانه صورت می گیرد ولی اختیار و مسئولیت انجام عمل و نظارت بر این عمل در نهایت درون یک قوه متمرکز است و همچنان احتمال سوءاستفاده یا اهمال کاری در آن قوه وجود دارد. بنابراین با وجود چنین اتحادی احتمال دستیابی به هدف مورد نظر قانون­گذار از نظارت پایین می آید. به دیگر سخن هدف اصلی و نهایی این بوده است که نوعی نظارت برون قوه­ای بر اقدامات هر یک از شعبه­های حکومت وجود داشته باشد.
هرچند در اعمال صلاحیت‌های اختیاری آزادی عمل و ابتکار بیشتری به مقام اداری داده می‌شود ولی اعطای صلاحیت اختیاری به معنای اتخاذ اقدامات و تصمیمات خودسرانه و دلبخواهانه نیست و اداره حق سوءاستفاده از این وضعیت را ندارد. مقام اداری نمی‌تواند با استناد به عناوینی چون «مصلحت» و «مقتضیات» اداری از قدرت خود سوءاستفاده کند.[۳]
نظارت قضایی بر سوءاستفاده از صلاحیت‌های اختیاری مقامات اداری، ابزاری جهت کنترل اعمال نهادهای عمومی می‌باشد. این ابزار را می‌توان به‌عنوان یکی از ملزومات رسیدن به دولت قانون مدار و حکمرانی خوب مورد بررسی قرار داد. در سوءاستفاده از اختیارات مقام اداری تصمیم خویش در لفافه‌ای از قانون‌مداری و منافع عمومی ولی برای تامین منافع شخصی و گروهی اتخاذ می کند. لذا، پیچیدگی و اهمیت موضوع، نظارت دقیق قضایی را می‌طلبد و نظام‌های گوناگون حقوقی معیارهای متنوع و فنی را را برای این نوع نظارت در نظر گرفته‌اند. فقدان نظارت موثر بر این امر و نواقص فراوان در معیارهای احراز سوءاستفاده از اختیارات نیاز به این پژوهش را دوچندان می‌سازد.
۲٫ اهداف پژوهش
مفهوم سوءاستفاده در نظارت قضایی بر اعمال صلاحیت‌های مقامات اداری تنها مفهومی نام برده شده در قانون دیوان عدالت اداری است و جایگاه شایسته خودرا در رویه دیوان نیافته است با توجه به پیش ­بینی این مفهوم در قانون دیوان عدالت اداری و با بهره گیری از تجربیات نظام­های حقوقی دیگر همچون انگلستان که دارای رویه کارآمد تر در برخورد بااین مفهوم است می‌توان مفهوم سوءاستفاده رادر چارچوب نظارت قضایی بر صلاحیت‌های مقامات اداری معیاربندی کرد.
هدف از این پژوهش شناسایی مفهوم سوءاستفاده و بررسی مصادیق آن دراعمال صلاحیت‌های مقامات اداری ایران است. برای این منظور و جلوگیری از گسترش سوءاستفاده و شناسایی معیارهای مناسب نظارت قضایی از رویه‌های موجود و اصول نظارتی نظام حقوق اداری در حقوق انگلستان بر سوءاستفاده های مقامات از صلاحیتشان بهره میگیریم.
رویه کنونی در نظام حقوق اداری انگلستان رو به سویی دارد که با بهره گرفتن از تعدادی از اصول کلی حقوقی همچون قانونی بودن و اصولی همچون انصاف تصمیمات مقامات اداری توسط نهادهای نظارتی سنجیده می‌شود و دامنه سوءاستفاده از صلاحیت‌های مقامات اداری کاسته می‌شود؛ با معیار­­هایی از قبیل قانونیت، عقلانی بودن عمل مقام اداری و یا رعایت اصولی همچون اصل انصاف دستاوردهای شایسته­ای در پیشگیری از سوءاستفاده از اختیارات و نظارت بر آن داشته است. همچنین از معیار­های متفاوتی همچون خواندن بین خطوط قانون و بسط حقوق عمومی برای نگه داشتن دولت در مسیرخط مشی ها طراحی شده استفاده می‌شود. معیارهایی که مبتنی بر استعداد قضایی و اصول غیر سیاسی است لذا قابلیت استفاده در نظام های حقوقی مختلف از جمله نظام حقوقی ایران را دارد.
۳٫ پرسش های اصلی و فرعی پژوهش
الف. پرسش اصلی
نظارت قضایی بر سوءاستفاده از اختیارات مقام اداری در دو نظام حقوقی ایران و انگلستان چگونه صورت میگیرد؟
ب. پرسش­های فرعی
– با وجود شناسایی سوءاستفاده از صلاحیت‌های مقامات اداری در قانون دیوان عدالت اداری، مفهوم فوق در رویه قضایی این مرجع چه نمودی یافته است؟
– از چه معیار­هایی در حقوق اداری انگلستان می‌توان برای ارتقا نظارت قضایی بر سوءاستفاده از اختیارات در حقوق اداری ایران استفاده نمود؟
۴٫ فرضیه های پژوهش
الف. فرضیه اصلی
در نظام حقوقی ایران نظارت قضایی بر سوءاستفاده از صلاحیت‌ها با معیارهای متناسبی انجام نمی گیرد و تنها در برخی مواد از معیار قانونی بودن استفاده می‌شود. اما در حقوق انگلیس از قواعد غیر سیاسی و اصول حقوقی همچون عدم تخطی از قانون و رعایت انصاف اهمیت بسزایی دارد و به کار گرفته می‌شود.
ب. فرضیه ­های فرعی
– مفهوم سوءاستفاده درنظام نظارت قضایی تنهادر قانون دیوان عدالت اداری نام برده شده است و چهارچوب و قواعد خاصی برای نظارت بر آن تعیین نشده لذا در عمل نیز مفهومی مهجور باقی مانده است.
– در حقوق انگلیس از معیارهای متفاوتی همچون خواندن بین خطوط قانون و بسط حقوق عمومی برای نگه داشتن دولت در مسیر خط مشی های طراحی شده استفاده می‌شود. معیارهایی که مبتنی بر استعداد قضایی و اصول غیر سیاسی است لذا قابلیت استفاده در نظام های حقوقی مختلف از جمله نظام حقوقی ایران را دارد.
۵٫ روش پژوهش
در این پژوهش با بهره گرفتن از روش توصیفی-تحلیلی پیشینه و مفهوم سوءاستفاده از اختیارات مقامات اداری در حقوق انگلستان و ایران، همچنین مفاهیم مشابه و ریشه ای آن در حقوق خصوصی و فقه اسلام بررسی می­ شود، سپس این معنا در حقوق خصوصی ایران و نظام حقوقی انگلستان بررسی می‌شود، سپس با تحلیل آراء صادره از دیوان عدالت اداری تأثیر این مفهوم را در دادگاه های اداری ایران مورد بررسی قرار می دهیم.
۶٫ پیشینه پژوهش
در مفهوم سوءاستفاده از حق در ادبیات حقوقی ایران به‌عنوان خاص تا کنون کتب و مقالات گوناگون منتشر شده اند. همچنین در این مورد به‌عنوان مثال می‌توان به موارد زیر اشاره داشت:
۱٫ کاشانی، سید محمود «نظریه تقلب نسبت به قانون»
۲٫ بهرامی احمدی، حمید «سوءاستفاده از حق»
۳٫ درویش، بهرام «تدلیس(سوء عرضه حیله مندان) در ابراز عقیده، قانون، قصد و تدلیس مجاز در حقوق انگلیس»
در مفهوم نظارت قضایی در ادبیات حقوقی ایران اصولاً به بررسی اصول کلی حاکم بر نظارت قضایی اکتفا می‌شود، ازجمله در کتاب هداوند، مهدی، علی، مشهدی «اصول کلی حقوق اداری در پرتو آراء دیوان عدالت اداری» به بررسی تطبیقی اصول کلی حقوقی در چند نظام متفاوت پرداخته می شود.
مفهوم سوءاستفاده از اختیار به‌عنوان معیاری نو در میان خیل معیار­های سنتی نظارت قضایی تا کنون به‌طور خاص مورد بحث و بررسی قرارنگرفته است. در این پژوهش تلاش بر این است که سوءاستفاده از اختیارات مقامات اداری به طور خاص در نظام حقوقی ایران بررسی شود و با تطبیق آن با مفاهیم مشابه در حقوق انگلیس به شناخت و استفاده بهتر آن در رویه حاکم بر دیوان عدالت ادرای پرداخته شود.
۷٫ سازماندهی پژوهش
در راستای پاسخ به سؤال اصلی و سوالات فرعی این پژوهش به دو بخش عمده تقسیم می‌شود. در بخش اول با عنوان «سوءاستفاده از حق، مفاهیم مشابه و عناصر تشکیل دهنده آن در دو نظام حقوقی ایران و انگلیس» به بررسی مفهوم سوءاستفاده و ریشه و پیشینه این مفهوم در فقه و حقوق خصوصی ایران به عنوان دو بخش عمده نظام حقوقی ایران پرداخته می شود. در دو فصل ابتدا مفهوم نظارت قضایی و سپس مفهوم سوءاستفاده از اختیارات و مفاهیم مشابه آن در فقه اسلام و حقوق خصوصی ایران بحث می شوند سپس این مفاهیم با مفاهیم مشابه آن در حقوق انگلستان تطبیق داده می‌شود و تعاریف، عناصر، شباهت ها و تفاوت­های این مفاهیم مورد بررسی قرار می گیرد.
در بخش دوم برای یافتن پاسخ سوالات فرعی مطرح شده، به بررسی تطبیقی نظارت قضایی بر سوءاستفاده از اختیارات مقاامات اداری در حقوق انگلستان و نظام حقوق اداری ایران پرداخته می شود. با بررسی تطبیقی معیارهای اتخاذ شده در پرونده­های نظارت قضایی می توان به بهبود رویه حاکم بر نظام حقوق اداری ایران کمک کرد و همچنین با تحلیل رویه حاکم می توان میزان شناخت قضات دیوان از مفهوم سوءاستفاده و همچنین نحوه استناد ایشان به این معیار را مورد نقد قرارداد.
در دو فصل معیارهای نظارت قضایی و سپس معیارهای ناظر بر سوءاستفاده مقام­های اداری مورد بررسی قرار می گیرد. در این بخش با ارائه نمونه­هایی از آراء دادگاه های اداری انگلستان و تطبیق آن با رویه دیوان عدالت اداری ایران سعی در ارائه معیارهای متناسب جهت بهبود رویه نظارت قضایی بر سوءاستفاده از صلاحیت‌های مقام اداری می‌باشد.

 

جهت دانلود متن کامل این پایان نامه به سایت jemo.ir مراجعه نمایید.

 

بخش اول. سوءاستفاده از حق، مفاهیم مشابه و عناصر تشکیل دهنده آن در دو نظام حقوقی ایران و انگلیس

نظریه «سوءاستفاده از قدرت و صلاحیت»، شبیه نظریه سوءاستفاده از حق در حقوق خصوصی است؛ زیرا در هر دو صحبت از اعمال یک حق و یا یک صلاحیت (برحسب مورد)است، برای رسیدن به هدفی غیر از آنچه قانون گذار معین کرده است. «سوءاستفاده از حق»آن است که شخص از حق قانونی خود برای هدف غیر اجتماعی یا نا­مشروع و یا غیر اخلاقی استفاده کند. «سوءاستفاده از قدرت و صلاحیت»آن است که مأمور دولت، صلاحیت خود را برای هدفی غیر از آنچه قانون تعیین کرده است به کار برد.[۴]
تصویر درباره جامعه شناسی و علوم اجتماعی
مقتضیات اداره امور عمومی ایجاب می‌کند که حدی از اختیار به مقامات اداری اعطا شود تا به تناسب موضوع، کارکرد سازمان اجرایی متبوع خود را ایفا نمایند. صلاحیت‌های اعطا شده، گاه به صورت دقیق توسط قانون­گذار مشخص شده ­اند و به عبارتی حالت «تکلیفی»دارند. در چنین وضعیتی مقام اداری مجال اندکی برای انتخاب و اِعمال صلاحدید داشته و در صورت تخطی از وظایف یا خودداری از اِعمال اختیار، با توجه به نظریات کلاسیک حقوق اداری، به‌ ویژه آموزه «قانونی بودن»، موضوع نظارت قضایی قرار می گیرد. در کنار صلاحیت تکلیفی، گونه ای از اعطای اختیارات با عنوان «صلاحیت تشخیصی» (اختیاری)وجود دارد که در آن، قانون­گذار گرچه موجد اِعمال اختیار برای مقام اداری است، اما چارچوب دقیقی برای آن منظور نکرده و چند و چون تصمیم گیری و اقدام را به «صلاحدید» مقام اداری واگذار می‌کند.[۵]
با توجه به این شباهت به بررسی مفهوم سوءاستفاده از حق در حقوق خصوصی ایران و فقه اسلام (فصل اول)و همچنین تطبیق آن با مفاهیم مشابه در حقوق ایران و انگلستان (فصل دوم)می پردازیم.

 

فصل اول. مفهوم و عناصر تشکیل دهنده سوءاستفاده از حق

عنوان «سوءاستفاده از حق»در فقه اسلام دارای کاربرد بسیاری به تبع آن حقوق خصوصی ایران نیز که برگرفته از فقه است از این مفهوم در موارد متعددی بهره برده است. در این فصل مفهوم و عناصر تشکیل دهنده سوءاستفاده ذیل گفتارهای جداگانه مورد بررسی قرار می گیرد.

 

گفتار اول . مفهوم سوءاستفاده از حق

در اصطلاح حاکمیت، قانون کلمه «قانون»به معنی اعم آن استعمال شده و مقصود از آن، قواعدی حقوقی است که حاکم و ناظر بر اعمال تصمیمات اداری است. خواه این قواعد، به وسیله خود مقامات اداری وضع شده باشند (مانند تصمیمات آیین نامه های اداری و تصمیمات انفرادی اداری)و خواه به وسیله مقاماتی غیر از مقامات اداری وضع و به دستگاه اداری تحمیل شده باشند (مانند قانون اساسی و قوانین عادی و …).[۶]
«وجود انواع صلاحیت‌ها برای مقام اداری و ضرورت اِعمال آن‌ ها، امری پذیرفته شده در عالم حقوق و مدیریت به حساب می آید؛ اما مسأله اصلی زمانی بروز و ظهور می یابد که در یک تصمیم یا اقدام اداری بدون خروج از مرزهای قانونی صلاحیت، نوعی عمل شود که حقوق اشخاص مورد تضییع واقع گردد. بی گمان اصل کلاسیک قانونی بودن در چنین حالتی، ناتوان از کمک به دستگاه قضایی جهت بازنگری عمل اداری خواهد بود. هدف اعمال و تصمیمات اداری تأمین منافع عمومی است که تخلف از آن در اصطلاح سوءاستفاده از قدرت نامیده می‌شود.

 

 

بطور تجربی القای توجه متمرکز بر خود از طریق دستورالعمل (وودی[22]، 1996) مؤید این است که افزایش توجه متمرکز بر خود، موجب افزایش اضطراب در موقعیتهای اجتماعی میشود و بازخورد کاذب در توجه متمرکز بر خود به احتمال زیاد، افراد با اضطراب اجتماعی بالا را در اینکه اضطراب بیشتری دارند تحت تأثیر قرار میدهد. بنابراین القای توجه به افزایش احساسات درونی نشان میدهد که چگونه افراد اضطراب اجتماعی احتمالاً در شرایط اجتماعی نقطه ضعف نشان دهند (وایلد، کلارک، اهلر و مک منیوس[23]، 2008). با این حال مطالعه نشانه های جسمی میتواند کمک قابل توجهی برای درک راهبردهای ناسازگارانهای باشد که برای حفظ اضطراب اجتماعی کمک میکند. با توجه به آنچه گفته شد، مطالعات انجام شده نقش سوگیری حافظه و توجه متمرکز بر خود را به طور جداگانه در افراد اضطراب اجتماعی بررسی کردهاند، با این حال یک مطالعه پس رویدادی به بررسی نقش توجه متمرکز برخود بر سوگیریهای شناختی پرداخته است (استوار، خیر و لطفیان،1386) و نقش علّی توجه متمرکز بر خود بر سوگیری شناختی در افراد اضطراب اجتماعی به طور تجربی بررسی نشده است. بنابراین، پژوهش حاضر توجه متمرکز بر خود بر سوگیری حافظه را به صورت تجربی در افراد اضطراب اجتماعی مطالعه مینماید.
تصویر درباره جامعه شناسی و علوم اجتماعی

اهمیت و ضرورت پژوهش
اختلال اضطراب اجتماعی یا فوبی اجتماعی، اختلالی رایج و ناراحت کنندهای است که در اواخر نوجوانی شروع شده و یک دوره مزمن و مستمر را باعث میشود (انجمن روانشناسی آمریکا، 2000). اختلال اضطراب اجتماعی شایعترین اختلال اضطرابی شناخته شده در بزرگسالان است (فیورمارک[24]، 2002). مطالعات اپیدمیولوژی میزان شیوع آن در طول زندگی 9/4% در مردان و 5/9% در زنان نشان دادهاند (ویتچن، استاین و کاسلر[25]، 1999). اگرچه بیشتر افراد با فوبی اجتماعی به طور متوسط بین 10 تا 13 سالگی (برای مثال اتو، پولاک، مکی[26] و همکاران ، 2001 ) گزارش شده است، آن معمولاً تا اواخر نوجوانی و اوایل بلوغ تشخیص داده نمیشود. علاوهبراین، به دلیل طبیعت این اختلال، افراد فوبی اجتماعی به طور معنی داری دیرتر از سایر بیماران اختلال اضطرابی به دنبال کمک از مراقبت‏های درمانی اولیه، پس از شروع علایم هستند (واگنر، سیلور، مارنان و روین[27] ، 2006).
اگرچه در حال حاضر اتفاق نظری بر روی علل اختلال اضطراب اجتماعی وجود ندارد، چندین مدل شناختی پاسخهایی برای عوامل مزمن آن ارائه دادهاند (برای مثال کلارک و ولز، 1995؛ رپی و هیمبرگ، 1997). مدلهای شناختی عموماً بر این فرض استوار است که افراد اضطراب اجتماعی در پردازش شناختی سوگیری دارند. ولز و کلارک (1995) پیشنهاد کردند که افراد اضطراب اجتماعی وقتی در یک موقعیت اجتماعی قرار میگیرند انتظارات منفی در مورد عملکرد فعال شده و این انتظارات منفی باعث حساسیت به تهدید میشود. یکی از ویژگیهای منحصر بفرد این مدل، طرح چندین عملیات مجزای شناختی است که مهمترین آن توجه متمرکز بر خود، پیش بینی و پردازش پس رویدادی[28] است. توجه متمرکز بر خود نشانه های منفی خود را افزایش میدهد که نه تنها موجب تشدید اضطراب میشود همچنین موجب سوگیری قضاوت فرد در طول عملکرد موقعیت اجتماعی میشود.
درک رابطه میان اضطراب اجتماعی، سوگیری حافظه و توجه متمرکز بر خود تلویحاتی برای درمان اضطراب اجتماعی دارد، زیرا الگوهای مفهومی برخی افراد با اضطراب اجتماعی را دارای توانمندیهای زیادی برای انجام رفتارهای مناسب درموقعیتهای اجتماعی میدانند که از انجام آن ناتوان هستند، زیرا میاندیشند که این توانایی را ندارند. مدل هراس اجتماعی کلارک و ولز (1995)، هم در درک تئوری این اختلال و هم بهبود موفقیت آمیز درمانی آن را تحت تأثیر قرار داده است (کلارک، 2001). تلاش در راستای کاهش توجه متمرکز بر خود به عنوان بخشی از درمان می تواند مؤثر میباشد. بنابراین مطالعه در مدل کلارک و ولز دارای اهمیت است، برای ارزیابی اینکه آیا توجه متمرکز بر خود میتواند میانجی ارتباط سوگیری حافظه در افراد با اضطراب اجتماعی باشد نیاز به مطالعه بیشتری دارد.

هدف پژوهش

هدف کلی
مطالعه تأثیر افزایش یا کاهش توجه متمرکز بر خود ( به شیوه بازخورد کاذب )، بر سوگیری حافظه به واژه های دارای بار هیجانی اضطرابی در افراد دچار اضطراب اجتماعی

اهداف جزءی

مطالعه تأثیر توجه متمرکز برخود در زمان واکنش بازشناسی بر سوگیری حافظه به واژه های دارای بار هیجانی اضطرابی در افراد با اضطراب اجتماعی
مطالعه تأثیر توجه متمرکز برخود در سوگیری پاسخ ( )، بر سوگیری حافظه به واژه های دارای بار هیجانی اضطرابی در افراد با اضطراب اجتماعی
مطالعه تأثیر توجه متمرکز برخود در حساسیت پاسخ ( d) بر سوگیری حافظه به واژه های دارای بار هیجانی اضطرابی در افراد با اضطراب اجتماعی
سوالهای پژوهش

آیا بین گروه افزایش و کاهش توجه متمرکز برخود با گروه کنترل در زمان واکنش بازشناسی به واژه های دارای بار هیجانی اضطرابی در افراد دچار اضطراب اجتماعی تفاوت وجود دارد؟
2- آیا بین گروه افزایش و کاهش توجه متمرکز برخود با گروه کنترل در سوگیری پاسخ ( ) به واژه های دارای بار هیجانی اضطرابی در افراد دچار اضطراب اجتماعی تفاوت وجود دارد؟
3- آیا بین گروه افزایش و کاهش توجه متمرکز برخود با گروه کنترل در حساسیت پاسخ ( d) به واژه های دارای بار هیجانی اضطرابی در افراد دچار اضطراب اجتماعی تفاوت وجود دارد؟

تعاریف مفهومی و عملیاتی متغیرها

تعاریف مفهومی
• اضطراب اجتماعی: اضطراب اجتماعی یا فوبی اجتماعی اختلالی رایج و ناراحت کنندهای است که در اواخر نوجوانی شروع شده و یک دورهی مزمن و مستمر را باعث میشود. از آنجا که افراد اختلال اضطراب اجتماعی ترس مداوم و غیر منطقی از ارزیابی منفی در شرایط و عملکرد اجتماعی نشان می‏دهند، وقتی که در چنین شرایطی قرار گرفتند آنها بشدت واکنش اضطراب و پریشانی نشان می‏دهند (APA، 2000).
• توجه متمرکز برخود: توجه متمرکز بر خود به عنوان هدایت توجه نسبت به محرکهای داخلی مانند انگیختگی فیزیولوژیکی، رفتار، احساسات، یا ظاهر فرد در یک رویداد اجتماعی تعریف شده است (کلارک و ولز، 1995).
• سوگیری حافظه: تمایل به ترجیح انواعی خاصی از اطلاعات و چشمپوشی و انکار انواع دیگری از اطلاعات که در نهایت موجب داوری جانبدارانه میشود(شولتز[29]، 1990).

تعاریف عملیاتی
• اضطراب اجتماعی: در این پژوهش میزان اضطراب اجتماعی بر اساس مقیاس هراس اجتماعی کانور[30] و همکاران بدست میآید سنجیده شد.
• توجه متمرکز بر خود: توجه متمرکز بر خود از طریق بازخورد کاذب (القای توجه) با بهره گرفتن از ویبراتور مغناطیسی (برای مثال واید و همکاران، 2008) توجه آزمودنی به افزایش (یا کاهش) ضربان قلب، درجه حرارت و رطوبت پوست هدایت شد.
• سوگیری حافظه: سوگیری حافظه از طریق آزمون حافظه که در یک برنامه کامپیوتری طراحی شده است سنجیده شد، آن شامل فهرستی از لغات (مثبت، منفی و خنثی) میباشد که به شرکت‏کننده ارائه و از شرکتکننده خواسته میشد که این فهرست را به خاطر بسپارد. سپس این فهرست با فهرست جدیدی از لغات به شرکتکننده ارائه میشد. از شرکتکننده خواسته میشد تا بیان کند که کدام یک از لغات را دیده پاسخ«بلی» و کدام یک را قبلا ندیدهاند پاسخ «خیر» دهند. براساس پاسخ شرکتکنندهها سه اندازه بهدست میآید: زمان واکنش، سوگیری پاسخ و حساسیت پاسخ.
زمان واکنش: مدت زمان سپری شده(به هزارم ثانیه) پس از ارائه محرک (لغت) و فشار دادن کلید پاسخ. زمان واکنش به وسیله کامپیوتر ثبت میشد (تقوی، 1382).
سوگیری پاسخ: این اندازه براساس تئوری تشخیص علامت[31] SDT محاسبه میشود. منظور از سوگیری پاسخ یا تمایل شرکتکننده به گفتن «بله» یا «خیر» صرفنظر از نوع آزمون میباشد. سوگیری پاسخ یا نمره بالا، بیانگر میزان محافظهکاری شرکتکننده در قبول بازشناسی محرکها میباشد. برعکس، سوگیری پاسخ یا نمره پایین، بیانگر پذیرش سهلگیرانه در بازشناسی محرکها است. به عبارت دیگر، شرکتکنندهای که در اینگونه آزمونها بیشتر تمایل به ارائه پاسخ «خیر» دارد؛ آزمودنی محافظهکار است و چنین شرکتکنندهای نمره بالا دارد. در مقابل شرکتکنندهای که بیشتر تمایل به ارائه پاسخ «بلی» و تمایل به حدس زدن دارد، شرکتکنندهای سهلگیر است و چنین شرکت کنندهای نمره پایین دارد (تقوی، 1382).
حساسیت پاسخ: حساسیت پاسخ به میزان قدرت تمیز آزمودنی برای محرکهای قدیم از محرک‏های جدید است. d یا قدرت تمیز بالا، بیانگر حساسیت یا توانایی بالای آزمودنی در جداسازی محرکهای قدیمی از محرکهای جدید است. آزمودنی که قادر است، پاسخ مناسب بدهد، d بالا دارد. چنین فردی قادر است هرگاه که محرک اصلی را میبیند، با پاسخ «بله» و هرگاه که محرک نامربوط را میبیند، با پاسخ «خیر» نشان دهد که قادر به تمیز محرکهای جدید و قدیم از یکدیگر است (تقوی، 1382).

متغیرهای پژوهش

متغیر مستقل: توجه متمرکز بر خود شامل افراد دچار اضطراب اجتماعی که در شرایط القای افزایش، کاهش، کنترل توجه متمرکز بر خود
متغیر وابسته: سوگیری حافظه شامل زمان واکنش، سوگیری پاسخ و حساسیت پاسخ.
متغیرهای کنترل: 1- سطح تحصیلات 2- سن 3- جنسیت

فصل دوم
ادبیات پژوهش

مقدمه
در این فصل خلاصهای از مبانی نظری پژوهش و همچنین تحقیقات تجربی انجام شده در مورد اضطراب اجتماعی و توجه متمرکز بر خود ارائه میگردد. ابتدا به بررسی اضطراب اجتماعی میپردازیم و به مباحث مرتبط با آن اشاره خواهیم کرد و سپس به مباحثی در رابطه با سوگیری حافظه خواهیم پرداخت.

مفهوم اضطراب
اضطراب به منزله بخشی از زندگی هر انسان، در همه افراد در حد معمولی وجود دارد و در این حد، به عنوان پاسخی انطباقی تلقی میشود. فقدان اضطراب ممکن است ما را با مشکلات و خطرات قابل ملاحظه ای مواجهکند. دانشمندان معاصر معتقدند که اضطراب یک حالت خلقی یا هیجانی است که توسط عواطف منفی و نشانگان تنی[32] استرس توام با این تصور که برخی اتفاقات بد و ناگوار در آینده رخ خواهد داد، مشخص میگردد (بارلو، 1988؛ نقل از واکر و روبرتس[33]، 2001) و به دنبال ارزیابی اطلاعات درباره رویدادهای تهدید کننده یا ادراک توانایی شخص برای رویارویی با آن، پدید میآید (کلارک و ولز، 1995). اضطراب حالتی از تشویش، نگرانی و بیقراری و یا تصور در مورد یک موقعیت پیشبینی شده یا ناراحتکننده است. اگر چه اضطراب نمیتواند یک تجربه خوشایند باشد، اما هدف اضطراب دست یابی به برنامه ریزیها و حل حوادث در آینده است. اضطراب توسط لیدل[34] (1949) روانشناس مشهور “سایه هوش” نامگذاری شده است، زیرا انسان ها میتوانند حوادث آینده را پیش‏بینی نمایند و برای آنها برنامه ریزی کنند و این به فرد اجازه میدهد که برای هر تعداد از پیامد‏ها آماده شوند، نشانگان فیزیولوژیکی همراه با اضطراب ممکن است شامل افزایش ضربان قلب، بیقراری، ناآرامی و انقباض عضلانی باشد. اضطراب به مقدار بهینه و متوسط می تواند انگیزه فرد را برای بهبود عملکرد خود در موقعیت افزایش دهد، این موضوع توسط یرکس و دادسون[35](1908) خاطر نشان شده است. آنها دریافتند که سطوح متعادل اضطراب، عملکرد را بهبود می بخشد، در حالیکه اضطراب بسیار کم یا زیاد با عملکرد تکلیف تداخل پیدا میکند. اضطراب تا حدودی توسط تفکرات «چه خواهد شد» “اگر نظیر اینکه اگر من در آن آزمون پیشرفت تحصیلی شکست بخورم چه خواهد شد” یا “اگر کسی در آن میهمانی با من حرف نزند چه خواهد شد”، مشخص میشود.

مولفه های اضطراب اجتماعی
– مولفهی شناختی: به احساس ذهنی نگرانی و ناراحتی گفته میشود. غالب افکار، تصاویر ذهنی و نگرانی‏ها، به اضطراب ناخواسته، ناگهانی و پیشرونده مربوط میباشند. شناختها ممکن است به حالت فکر ترس آور یا فاجعه آمیز که میتواند به همراه رویدادی خاص، باشد یا نباشد، عبور ناگهانی یک فکر یا تصویر ذهنی نگرانیزا و اضطراب انگیز و تصویر ذهنی یا تکانه اضطراب باشد که مکررا به ذهن فرد میرسد و اضطراب را بر میانگیزد که فرد نمیتواند از ورود آن به ذهن خود جلوگیری کند. محتوی ذهنی متغیر است. نکته قابل توجه بازخوانی، فراخوانی و ترکیب ادراکهای ذهنی در قالب تصاویر و در نتیجه بر انگیخته شدن اضطراب و عاطفه ناخوشایند همراه آن است(بیدل[36]، 2001).

جهت دانلود متن کامل این پایان نامه به سایت abisho.ir مراجعه نمایید.

 

برداشت از منبع(۱۳۹)
۲-۲-۵ ارتباط وضعیت تغذیه با چاقی
تغذیه یکی از ابعاد اساسی زندگی،سلامت و رفاه جامعه است. ازدیدگاه توسعه ملی، عدالت اجتماعی و رشد اقتصادی، تأمین غذای کافی، کمیت و کیفیت الگوی مصرف غذا و سلامت تغذیه ای افراد جامعه، محور اصلی و تعیین کننده در بستر حرکت انسان محوری است(۷۱).
عکس مرتبط با اقتصاد
اگر چه چاقی زمینه های ژنتیکی قوی دارد. اما شیوع روز افزون آن در جهان بیانگر تأثیر عوامل محیطی مؤثر در ایجاد چاقی، عامل تغذیه ای می باشد. هنگامی که انرژی دریافتی بیشتر از هزینه انرژی و در نتیجه بیش از نیاز فرد باشد، انرژی ذخیره شده و به صورت چربی در بدن تجمع می یابد و منجر به چاقی می شود. با این وجود به نظر می رسد، عدم تعادل در انرژی دریافتی تنها عامل ایجاد کننده چاقی نیست و ترکیب رژیم غذایی نیز در این زمینه تعیین کننده است. پژوهش های متعدد نشان داده اند که رژیم های حاوی چربی بیشتر و کربوهیدرات کمتر، مستقل از انرژی دریافتی کل بر ایجاد چاقی کمک می کنند(۱۲۰و۷۲). تناقص موجود در وضعیت تغذیه در جهان و به ویژه کشور های در حال توسعه از یک سو ، در تلاش برای کاهش سوءتغذیه و گرسنگی هستند، از سوی دیگر با مشکلات پیچیده تر به نام چاقی و اضافه وزن مواجه می گردند. افزایش میزان مبتلایان به چاقی در سال های اخیر به حدی است که شمار آنها در این کشور ها از شمار افراد مبتلا به تغدیه فراتر رفته و این امر نه به معنای بهبود وضعیت تغذیه ای بلکه به معنای بروز مشکلات قابل توجه در آینده است(۴۱).
بررسی های اپیدمیولوژیک در کشور های پیشرفته و در حال توسعه نشان دهنده ارتباط نحوه تغذیه و وضعیت بدنی با بیماریهای غیر واگیر، مثل چاقی است (۵۰). بیماری های مزمن ناشی از تغذیه و سبک زندگی نامناسب عامل بروز بیش از ۷۰ درصد از مرگ و میر در کشورهای پیشرفته و در حال توسعه است(۳۸،۷۲). در این میان ارتباط بین رژیم غذایی و بیماری های مزمن مانند سرطان ،بیماری های قلبی، عروقی و دیابت شناخته شده است. افزایش توان اقتصادی و رفاه زندگی، زیاده روی در مصرف نمک، چربی ها و شیرینی ها، افزایش استعمال دخانیات و کاهش میزان فعالیت بدنی از عوامل مؤثر افزایش شیوع بیماری غیر واگیر و تحلیل برنده است(۷۷و۹۰). بطوریکه تخمین زده شده که تا سال ۲۰۲۰، دوسوم هزینه عمده بیماری ها به بیماری های غیر واگیر نسبت داده خواهد شد و بیماری های غیر واگیر یکی از عوامل اصلی عمده در شیوع بیماری و مرگ و میر خواهد بود(۷۲). که این بیماری ها عمدتاّ ارتباط زیادی با تغذیه خواهند داشت. نیوبای [۱۷]و همکاران (۲۰۰۳)، در مطالعه ای با عنوان الگوهای غذایی و تغییرات به این نتیجه رسیدند که مصرف بالای سبزی و میوه و کاهش رژیم غذایی پرچرب، گوشت قرمز و غذاهای آماده و نمک منجر به افزایش کمتری در BMIمی شود(۱۲۴).
ایران نیز در زمره جوامعی تعریف شده است که در جریان سریع و شتابزده عبور از تغییرات جمعیتی و بهداشتی ناشی از شهرنشینی و توسعه اجتماعی، موسوم به گذار تغذیه ای –بهداشتی قراردارد. طی این گذار، در نتیجه تغییرات سریع در شیوه زندگی، از جمله تغییر در الگو و عادات غذایی که عمدتاّ به صورت افزایش مصرف چربی و قند های ساده است و همچنین کاهش میزان فعالیت بدنی، عوامل خطر بیماری های مزمن چاقی افزایش یافته است (۵۴).
تصویر درباره جامعه شناسی و علوم اجتماعی
۲-۲-۶ تعلیم و تربیت وسلامت
انسان موجودی است اجتماعی، بدین معنی که در اجتماع زائیده می شود، زیست می کند و سر انجام به سرای باقی می شتابد. لازمه زندگی اجتماعی، یاد دادن و یادگیری، فهماندن وتعلیم و تربیت است. برای یادگیری و تعلیم قواعد و فنونی لازم است. مدرسه مکانی است که یادگیری و تعلیم و تربیت در آن اتفاق می افتد. با توجه به زندگی ماشینی امروزه دانش آموزان را باید طوری بار بیاوریم که در آنها تحرک و پویایی نهادینه شود و این امر ممکن نخواهد بود مگر به دست معلمان(۱۱).
امروزه در اغلب کشور ها، آموزش و پرورش یکی از سازمان های بزرگ و پیچیده محسوب می شود. مهمترین نهاد و مؤثرترین سازمان در توسعه اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی در هر جامعه است که
می تواند زمینه ساز بهداشت جسم و روان باشد و همچنین نیروی انسانی به عنوان عنصر اساسی در سازمان آموزش و پرورش مورد توجه بوده است، طبیعی است توجه به مسائل جسمانی روانی و شغلی غیر انسانی این سازمان می تواند نقش مؤثری در تحقق اهداف آن داشته باشد. در کشور ما اخیراّ با توجه به رشد فزاینده جمعیت، تحولات فرهنگی و اجتماعی و در پی آن گسترش روز افزون نظام آموزش و پرورش به دنبال داشته است و همچنین معلم به عنوان یک قطب تعلیم وتربیت، نقش بسیار حساسی در فرایند آموزش و پرورش ایفاءمی کند(۲۶)و عامل کلیدی برای اصلاح بنیادی فراگیر ،مستمر و اثر بخش در حوزه تعلیم و تربیت هستند. البته باید تأکید کرد، تدریس کار پر دغدغه ای است (۸۵). مطالعات نشان می دهدکه معلمان، سطح بالاتری از فرسودگی شغلی را در مقایسه با دیگر مشاغل در بخش های خدمات انسانی و مشاغل دفتری دارند(۸۵).
در واقع حرفه معلمی به خاطر پیچیدگی، منحصر به فرد بودن و تضاد ارزشی می تواند یک حرفه توان فرسا و تحلیل برنده انرژی جسمی و روحی باشد(۹۷). تعلیم وتربیت یکی از مقدس ترین و قدیمی ترین واژه هایی است که از دیر باز مورد توجه ادیان و مکاتیب بشری، اندیشمندان غیر اسلامی و اسلامی بوده است. قرآن کریم که یکی از گنجینه ها و ذخایر سرشار از نکته ها و آموخته ها ی ژرف و عمیق در باب تعلیم و تربیت است که آیه مبارکه (وَیُزَکیّهِم وَیُعَلِّمُهُم وَالکِتاب وَالحِکمه )، اوج اهمیت این مفهوم را متبلور ساخته است و در همین راستا پیامبر گرامی اسلام، انگیزه بعثت خود را به کمال رسانیدن اخلاق و تربیت اسلامی ابلاغ می فرماید(۴۳). نظر بوعلی سینا در مورد سه عامل تندرستی یعنی ورزش(تحرک)، استراحت (خواب)و تغذیه، امروزه شالوده اصلی تأمین سلامتی و تندرستی را تشکیل می دهد. حکیم بوعلی سینا هدف از تعلیم و تربیت و آموزش و پرورش را ایجاد ایمان، اخلاق نیکو و پسندیده، تندرستی (ورزش) ،سواد، پیشه و هنر در افراد می داند(۴۳).
۲-۲-۷ فعالیت بدنی وسلامت
از منظر اسلام، سلامت به عنوان هدیه ای بزرگ از جانب خداوند به انسان نگریسته می شود. سلامتی در ادیان الهی بعد از توحید، یکی از بزرگترین نعمت های خداوند به بندگانش محسوب می گردد. و همواره انسان ها را به حفظ سلامتی و قدر شناسی از آن فراخوانده تا با بهتر زیستن در مسیر رشد قرار گیرد(۶۱). باید توجه داشت که یک جامعه، یک سازمان و یا حتی یک خانواده تنها زمانی قادر خواهند بود راه ترقی و کمال را طی کنند که دارای افرادی سالم، با ارزش و نیک پندار باشد. هر قدر که یک فرد از هوش ،مهارت و کمالات انسانی برخوردار باشد، به همان میزان می تواند از سلامت و قدرت بدن برای استفاده از آن قابلیت ها بهره مند شود و نهایتاّ از آن همه دانش و کمال، بهره ای عاید جامعه،
سازمان و خانواده ی خود بگرداند(۶۱). باتوجه به این مهم، فعالیت بدنی به عنوان بخشی از نیاز ساختاری انسان ها بایستی مورد توجه عموم افراد مسلمان اعم از مرد و زن و کوچک و بزرگ باشد. یکی از علل مهم ترقی و توسعه کشور های اسلامی، اهتمام ارکان جوامع اسلامی به اصل مهم فعالیت بدنی و تعمیم آن در سطوح مختلف است(۲۳). قره با اشاره به تحقیقات انجام شده در لندن، نیوزلند، لوس آنجلس، نروژ نتیجه گیری می کند که تمام یافته ها نشان می دهند. فعالیت های بدنی مستمر باعث کاهش ابتلاء به بیماری ها و سکته های قلبی می گردند (۵۶). در مرور بررسی پترز روی۲۷۷۹ نفراز افراد پلیس و آتش نشان، این نتیجه حاصل گردیده که بین سلامت قلبی-عروقی و آمادگی جسمانی آن ها(که طی فعالیت های بدنی روزمره کسب کرده بودند)، همبستگی وجود داشت(۳۸). به نظر می رسد خانواده هایی که دارای برنامه روزانه و منظم فعالیت بدنی هستند از دچار شدن به بیماری های قلبی-عروقی، دیابت، افزایش فشار خون، پوکی استخوان و التهاب مفاصل محافظت می شوند و به افزایش طول عمر آن ها کمک می شود(۶۱). یوسفی و همکاران (۲۰۱۲)، در تحقیقی روی معلمان زن میانسال شهر کرمانشاه نشان داد که فعالیت جسمانی از طریق سلامت جسمانی و روانی با رضایت از زندگی در میان معلمان مرتیط است(۸۵). مننزیک و همکاران(۲۰۰۸)، تأثیر فعالیت جسمانی را بر سلامت جسمی و روانی زنان چاق بررسی نمودند. یافته ها نشان داد که تمرین منظم جسمانی با رضایت از زندگی در زنان چاق ارتباط معنی داری داشت (۱۱۷). ایلاوسکی[۱۸]و همکاران (۲۰۰۵)، ماتل[۱۹]و همکاران (۲۰۰۷)، ارتباط معنی داری را بین فعالیت جسمانی و رضایت از زندگی و سلامت عمومی را گزارش نموده اند.(۸۵).
با تحقیق مارلو و هایرلیمر (۲۰۰۴[۲۰])، مالنوسکی [۲۱]و وود (۲۰۰۶)، بروو[۲۲]ن و رالف (۲۰۱۰)که نشان داده اند فرسودگی شغلی معلمان در ابعاد مختلف )فرسودگی عاطفی، عدم موفقیت فردی و مسخ شخصیت (با کاهش سطح مطلوب روحی و روانی رابطه ی معناداری دارد(۴۳). شعبانی بهار و همکاران (۱۳۹۱) طی یک تحقیقی نشان داد که معلمانی که دارای فرسودگی شغلی بالایی بودند از سلامت عمومی کمتری برخوردار بودند.(۴۳).
۲-۲-۸ اهمیت وضعیت بدنی معلمان در سلامت دانش آموزان
معلمان با انسانهای در حال رشد و تأثیر پذیر سروکار دارند کودکان و نوجوانانی که به شدت تحت تأثیر قدرت های پاداش دهندگی، مجبور کنندگی، ،تنبیهی، قانونی و یا مرجعی و تخصصی معلم قرار دارند، به گونه ای کاملا غیر مستقیمی تحت تأثیر کلیت وجودی معلم، شیوه برخورد و نوع قضاوت وی قرار می گیرند. بنابر این هر گونه سرمایه گذاری برای شناخت گستره سلامتی معلم به ویژه سلامت روانی وی به نوعی به بهبود فرایند تعلیم و تربیت نسل آتی کمک خواهد کرد.(۹). معلمان به واسطه ماهیت شغلی خود با مشکلات عدیده ای مواجه هستند. مشکلاتی مانند پر حجمی کار، افت تحصیلی دانش آموزان حقوق و مزایای ناکافی، عدم علاقه دانش آموزان به تحصیل، نادیده گرفتن نیازهای آنان از طرف سازمان های آنان از طرف سازمان های آموزشی و کلاس های پر جمعیت، این مشکلات همگی بر سلامت آنها تأثیر گذار بوده و با استمرار این مشکلات آسیب پذیری آنها را بالا برده و نهایتاّ ممکن است منجر به فرسودگی شغلی در میان آنان شود(۴۳). معلمین یکی از گروه های مؤثر بر ارتقای سطح سلامت جامعه می باشند و ارائه آموزشهای تغذیه توسط آنان به دانش آموزان علاوه بر تأثیر بر آگاهی دانش آموزان می تواند باعث انتقال آموزش تغذیه به سطح خانوار باشد(۶۷). سواد و فرهنگ تغذیه ای یک مقوله مهم در رشد صحیح جسمی و جلوگیری از ایجاد زمینه بسیاری از امراض مربوط به آن می باشد. در سال های اخیر وضعیت تغذیه خوب به عنوان یک شاخص توسعه مورد قبول برنامه ریزان بهداشتی ،اقتصادی و اجتماعی در کشورهای در حال رشد قرار گرفته است (۱۱۹و۱۳۷). کودکان و نوجوانان آینده سازان جامعه هستند. و برای پی ریزی جامعه ای سالم فعال و پویا لازم است که بدانند چگونه غذای خوب و سالم باعث حفظ سلامتی آنها می شود. تحقیقات ثابت کرده اند که الگوی تغذیه ای کودکان به میزان زیادی به وسیله محیط فیزیکی و اجتماعی تحت تأثیر قرار می گیرند. محیط اجتماعی به وسیله مجموعه ای از عوامل اقتصادی _اجتماعی و فرهنگی از قبیل سطح تحصیلات والدین، محددیت زمان و نژاد بر الگوی تغذیه ای کودکان تأثیر می گذارد(۱۲۵).
نتیجه تصویری درباره سلامت روانی
سوءتغذیه یکی از مشکلاتی است که به دلیل چند وجهی بودن، نیاز به پژوهش همه جانبه دارد و اغلب اجزای فرهنگ جامعه با آموزشهای والدین وکودکان در ذهن کودکان نقش می یابد. در این میان یکی از ارکان قابل توجه معلمین می باشند. معلمین حلقه های ارتباطی بین مدارس و مراکز بهداشتی درمانی بوده، آموخته های بهداشتی را به دانش آموزان تحت پوشش و به تبع آن به خانواده ها انتقال می دهند. از این طریق سلامت دانش آموزان و خانواده ها را ارتقاء می بخشند. معلمین از گروه های تأثیر گذار بر ارتقاءسطح سلامت جامعه می باشند(۹۶). به این منظورارتقاء سطح آگاهی معلمان بسیار حائز اهمیت می باشد. از آنجایی که غذا یکی از اساسی ترین نیازهای انسان به شمار می رود. معلمین مهره
های کلیدی در آموزش و پرورش هستند و به علت تماس روزانه با دانش آموزان قادرند هر تغییری را چه در ظاهر و چه در رفتارهای کودک تشخیص دهند. ارضاء نیازها در مدرسه به دست معلمین صورت می پذیرد(۶۷). از ویژگی های معلم موفق، سلامتی عمومی او است. سلامتی صرفاًعدم بیماری نیست، ممکن است شخص از نظر آسیب شناسی هیج گونه مشکل عینی نداشته باشد ولی با وجود این سالم هم نباشند. مطمئناً هرگونه انحرافی که در حال احساسی یا کنشی فرد رخ دهد، و خود فرد آن را غیر طبیعی بداند، حاکی از آن است که فرد سالم نیست(۱۰).
۲-۳ پیشینه تحقیق
۲-۳- ۱ تحقیقات انجام شده درمورد وضعیت تغذیه و چاقی
تغذیه نقش مهمی در حفظ سلامت و پیشگیری از بیماری ها ایفاء می کند. یک رژیم غذایی سالم می تواند خطر بیماری های پیشرونده مانند انواع بیماری های قلبی عروقی، سرطان ها و دیابت را کاهش دهد. تحقیقات زیادی در این مورد صورت گرفته است . لیک و همکاران (۲۰۰۹) ارتباط مثبت و معنی داری بین میزان کالری دریافتی و شاخص های الگوهای رژیم غذایی با رفتار های کم تحرک مشاهده کردند(۱۴).
آزاد بخت و همکاران(۱۳۸۹)، ارتباط تنوع غذایی را با چاقی شکمی در میان دانشجویان دختر اصفهانی مورد بررسی قرار دادند، و ارتباط معکوسی بین تنوع غذایی با چاقی و چاقی شکمی در دانشجویان دختر مشاهده کردند(۳).
منتظری فرد و همکاران (۱۳۸۳)، با بررسی شیوع چاقی و لاغری و ارتباط آن با مواد غذایی دریافتی در دختران دانش آموز مدارس راهنمایی شهر زاهدان در یک مطالعه توصیفی – تحلیلی از نوع مقطعی تعداد ۶۸۷ دختر دانش آموز از مدارس راهنمایی شهر زاهدان را به روش نمونه گیری چند مرحله ای انتخاب کردند. پس از ثبت مشخصات نمونه ها، وزن و قد به روش استاندارد اندازه گیری و شاخص توده بدن محاسبه و جهت تعیین چاقی و لاغری با مقادیر توصیه شده مرکز ملی آمارهای بهداشتی آمریکا مقایسه شد. مصرف مواد غذایی را نیز به روش یاد آمد بررسی نموده و در نهایت به این نتیجه رسیدند که دختران دانش آموز از نظر رشد جسمی و دریافت انرژی و پروتئین و سایر ریز مغذی ها وضعیت مطلوبی نداشته و در معرض خطر پدیده هایی مانند لاغری و کم وزنی می باشند(۶۳).
اسماعیل زاده و همکاران(۱۳۸۹)، الگوهای غذایی غالب، چاقی عمومی و چاقی شکمی در زنان معلم تهرانی را مورد بررسی قراردادند. در یک مطالعه مقطعی ۴۸۶ نفر از معلمان زن تهرانی را به صورت تصادفی انتخاب کردند و دریافت های غذایی افراد را برای یک سال و وزن و قد و نمایه توده بدن را محاسبه کردند و با بهره گرفتن از روش تحلیل عاملی، سه الگوی غذایی غالب، شامل الگوی غذایی سالم، الگوی غذایی غربی و الگوی غذایی سنتی در افراد مورد مطالعه شناسایی شد. در نتیجه هیچ گونه ارتیاط معنی داری بین الگوی غذایی سنتی با چاقی عمومی مشاهده نشد، ارتباط معنی داری بین الگوی غذایی غالب با چاقی عمومی و چاقی شکمی در بین زنان معلم تهرانی وجود داشت(۴).
کوچک پور و همکاران (۱۳۹۱) به مطالعه الگوهای غذایی نوجوانان تهرانی و ارتباط آن با شاخص های تن سنجی و فعالیت بدنی و فشار خون پرداختند. ۵۰ نفر از نوجوانان۱۹-۱۰ ساله در این تحقیق شرکت کردند. دریافت های غذایی آنان با بهره گرفتن از پرسش نامه بسامد غذایی نیمه کمی مورد ارزیابی قرار گرفت. وزن و قد و دور کمر و فشار خون و فعالیت بدنی افراد نیز اندازه گیری شد که دو الگوی غذایی سالم و نا سالم در نظر گرفته شد و تفاوت معنی داری در توزیع الگوی غذایی سالم بین دختران و پسران و هم چنین بین گروهای سنی مختلف مشاهده گردید و با افزایش امتیاز الگوی غذایی ناسالم، درصد فعالیت بدنی متوسط تا زیاد کاهش یافت و بین الگوی غذایی ناسالم و نمایه توده بدن و دور کمر ارتباط معنی داری مشاهده گردید و ارتباط معنی داری بین فشار خون و هیچ کدام از الگوهای غذایی مشاهده نگردید(۶۰).
محمدیان و همکاران (۱۳۸۹)، عوامل مرتبط با چاقی و افزایش وزن در دختران مقطع راهنمایی شهر گرگان را مورد بررسی قرار دادند. در این مطالعه توصیفی به تعداد ۸۴۴ دختر ۱۳-۱۱ ساله شهر گرگان به صورت تصادفی انتخاب شدند. قد، وزن، سن، نمایه توده بدنی، اطلاعات فردی دختران، مدت تماشای تلویزیون، سطح فعالیت بدنی، دفعات مصرف تنقلات حین تماشای تلویزیون به مدت یک هفته توسط والدین در پرسشنامه ای ثبت گردید. به این نتیجه رسید که شیوع چاقی و افزایش وزن دختران در قومیت فارس بیش از سایر گروه های قومی بود و مدت زمان ساعات تماشای تلوزیون در دختران چاق و مبتلا به افزایش وزن بیش از سایرین بود. اما اختلاف آماری معنی دار نبود. عادات مصرف مواد غذایی حین تماشای تلوزیون و دفعات و مدت فعالیت بدنی به طور معنی داری با چاقی و افزایش وزن ارتباط داشت(۶۴) .
طی یک تحقیقی توسط اکل[۲۳] در سال ۲۰۰۳ امتیاز الگوی غذایی سالم در پسران بیشتر از دختران و با بالاتر رفتن سن افزایش یافت و ارتباط معنی داری بین امتیاز الگوهای غذایی ناسالم با نمایه توده بدن و دور کمر و میزان فعالیت بدنی مشاهده گردید(۹۸).
در تحقیقی در دانش آموزان تبریز، توسط پور قاسم گرگری(۱۳۸۹)، ارتباط نمایه توده بدن را با نگرش تغذیه ای در دختران دبیرستانی شهر تبریز مورد بررسی قرار داد. به تعداد ۱۸۸۷ دختر ۱۸-۱۴ سال را به صورت تصادفی انتخاب نمود. نگرش تغذیه ای با پرسشنامه نگرش تغذیه ای ارزیابی شد و نمایه توده بدن با اندازه گیری وزن و قد بدست آمد. و نتایج نشان دادکه نمایه توده بدن ارتباط معنی داری با امتیاز حاصل از پرسشنامه آزمون نگرش تغذیه ای داشت و دانش آموزانی که در معرض خطر اضافه وزن بودند، بیشتر از گروهای دیگر دارای نگرش غیر طبیعی نسبت به خوردن هستند(۱۳).
شریفی (۱۳۸۹)، به بررسی سطح فعالیت بدنی ،الگوها وعادات غذایی مردان شهر اراک و رابطه آن با شیوع چاقی وسلامت عمومی پرداخت، در این مطالعه توصیفی –مقطعی ۴۰۰ نفر از مردان ۲۰تا۷۰ ساله شهر اراک با روش نمونه گیری خوشه ای –تصادفی مورد بررسی قرار گرفتند. برای ارزیابی میزان فعالیت بدنی از پرسشنامه بک و تعیین الگوها و عادات غذایی، از پرسشنامه( آدامی وکوردرا )و برای ارزیابی سلامت عمومی از پرسشنامه سلامت عمومی(GHQ)استفاده شد. یافته ها نشان داد که گروه سنی ۵۱تا۷۰ سال کمترین میزان فعالیت بدنی و بیشترین میزان BMIرا داشتند. بین فعالیت بدنی و الگوهای غذایی رابطه مثبتی وجود داشت. اما بین فعالیت بدنی و عادت های غذایی رابطه معنی داری مشاهده نشد و بین فعالیت بدنی و سلامت عمومی رابطه معنی داری مشاهده شد(۴۱).
دوست محمد یان و همکاران (۸۳-۱۳۸۲)، وضعیت تغذیه و ارتباط بین فعالیت بدنی و نگرش تغذیه ای با نمایه توده بدن برای سن در دختران ۱۸-۱۴ ساله شهر سمنان مورد بررسی قرار داد. در این مطالعه به روش مقطعی توصیفی –تحلیلی، پس از نمونه گیری تصادفی دو مرحله ای، تعداد۲۵۶ دختر دانش آموز ۱۴تا۱۸ ساله مدارس سمنان برای این پژوهش انتخاب شدند. اندازه گیری قد و وزن ومحاسبه BMIبا بهره گرفتن از پرسشنامه تن سنجی تعیین شد. فعالیت بدنی و نگرش تغذیه نوجوانان با بهره گرفتن از پرسشنامه فعالیت بدنی بک و همکاران و پرسش نامه نگرش تغذیه ای تنظیم شده براساس روش لیکرت، تعیین شد و داده ها مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند. نتایج نشان داد که بین میانگین امتیاز فعالیت بدنی و نگرش تغذیه ای در گروه های کم وزن، طبیعی، اضافه وزن، طبیعی، اضافه وزن و چاق تفاوت معنی داری وجود داشت(۲۷).
جیمی[۲۴] و همکاران(۲۰۱۱)، به بررسی عوامل زیست محیطی، رژیم غذایی، فعالیت بدنی و اضافه وزن در بین بزرگسالان شهر سائوپائولوی برزیل پرداختند. میانگین شیوع اضافه وزن ۴۱ %در مردان و۴۰% در زنان مشاهده شد. نتایج نشان داد که همبستگی مثبتی بین مصرف منظم میوه و سبزیجات و تعداد فروشگاه های مواد غذایی وجود داشت. اما هیچ ارتباطی بین غذاهای حاضری و فسفوت و تعداد رستوران ها وجود نداشت و ارتباط معکوسی بین شیوع اضافه وزن و تعداد پارک ها و امکانات عمومی ورزشی وجود داشت(۱۰۰).
سید قلعه و همکاران (۱۳۹۰)، ارتباط مصرف میوه و سبزی با نمایه توده بدنی و دور کمر در دختران جوان دانشجو را مورد بررسی قرار داد. این تحقیق بر روی ۲۳۶ نفر دانشجوی دختر دانشگاه علوم پزشکی اصفهان که در رنج سنی ۱۸ تا ۳۰ سال قرار دارند، به روش( Questionnaire Food Frequency FFQ) مقطعی انجام شد. دانشجویان به روش تصادفی انتخاب شدند و ارزیابی تغذیه ای با بهره گرفتن از فرم نیمه کمی و ارزیابی فعالیت بدنی با بهره گرفتن از ثبت روزانه فعالیت بدنی بررسی شد. و نتیجه گرفت که ارتباط معکوس معنی داری بین مصرف میوه و سبزی با وزن بدن وBMI در دانشجویان دختر دانشگاه علوم پزشکی اصفهان مشاهده گردید. اما ارتباط معنی داری بین مصرف میوه و سبزی و دور کمر آنها مشاهده نگردید(۳۶).
فتاحی و همکاران(۱۳۹۰) در یک مطالعه، ارتباط بین فشار خون بالا با نمایه توده بدن، چاقی شکمی و برخی عادات غذایی روی زنان ۶۵-۲۵ ساله تهرانی را مورد بررسی قرار داد و با اندازه گیری قد و وزن و تکمیل پرسشنامه مرتبط با وضعیت تغذیه و اندازه گیری فشار خون، به این نتیجه رسید که بین فشار خون بالا با فاکتورهایی چون مصرف نوشابه های گازدار، چاقی شکمی ، نمایه ی توده بدنی افزایش یافته و فشار خون بالا هم بستگی معنی داری وجود دارد. در ارتباط با مصرف نان های سبوس دار و مصرف صبحانه با فشارخون بالا، ارتباط منفی وجود داشت (۵۱).
صفریان(۱۳۹۲)، الگوهای غذایی، نمایه تغذیه سالم و عوامل خطر سنتی بیماری های قلبی عروقی در بزرگسالان ۶۵تا ۳۵ شهر مشهد را مورد بررسی قرار داد. در این مطالعه توصیفی تعداد ۱۵۰۰ نفر به صورت تصادفی انتخاب شدند. برای تعیین الگوهای غذایی از پرسشنامه بسامد غذایی ۶۵ موردی استفاده شد و به این نتیجه رسید که الگوهای غذایی غالب در مردم مشهد شامل دو الگوی مخلوط و غربی می باشد و افراد ی که از الگوی مخلوط پیروی می کردند، از غذاهای پر کالری مانند لبنیات پر
چرب و گوشت قرمز نیز استفاده می کردند که این به خودی خود باعث خنثی کردن اثرات مفید الگوی غذاهای سالم این الگو برروی عوامل خطر بیماری های قلبی عروقی شده است (۴۶).
جعفری راد و همکاران(۱۳۸۶)، عوامل مرتبط با وضعیت تغذیه ای بر حسب صدک BMI برای سن در دختران نوجوان دبیرستان های شهر ساری را مورد بررسی قرار دادند. در این مطالعه بعد از نمونه گیری تصادفیِ ۲۴۰ دختر نوجوان ۱۴ تا ۱۸ ساله از دبیرستان ها و مؤسسات پیش دانشگاهی شهر ساری، قد و وزن تک تک نمونه ها به طور دقیق اندازه گیری شد. جهت تعیین امتیاز فعالیت هر فرد از پرسشنامه فعالیت بدنی بک و برای تعیین میزان آگاهی تغذیه دختران، از پرسشنامه آگاهی تغذیه استفاده شد. سن دانش آموزان، سن شروع قاعدگی و تعداد افراد خانواده آنها به عنوان متغیر های مستقل در این بررسی مورد مطالعه قرار گرفت. میانگین امتیاز آگاهی تغذیه ای، سن شروع قاعدگی و امتیاز فعالیت بدنی در گروه های مختلف وضعیت تغذیه ای اختلاف آماری معنی داری را نشان ندادند. اما سن دانش آموزان و تعداد افراد خانواده، اختلاف آماری معنی داری را با وضعیت تغذیه ای دختران نوجوان نشان دادند (۱۹).
محمدی و همکاران(۱۳۹۰)، به بررسی فراوانی اضافه وزن و چاقی در زنان مراجعه کننده به مراکز بهداشتی درمانی شهر همدان پرداختند. در این مطالعه توصیفی-مقطعی با بهره گرفتن از نمونه گیری تصادفی چند مرحله ای تعداد ۴۰۰ نفر از زنان در سنین باروری از مراکز بهداشتی و درمانی انتخاب و داده ها از طریق پرسشنامه جمع آوری گردید. نتایج این پژوهش نشان می دهد ۳/۳۴ درصد در گروه سنی ۳۰-۲۶ سال و۷/۵۱ درصد دارای تحصیلات زیر دیپلم و۵/۸۵ درصد، خانه دار بودند. براساس شاخص توده بدن ۷/۳۳ درصد زنان دارای اضافه وزن و۸/۱۵ درصد چاق بودند. یافته ها نشان داد بین چاقی با نوع تغذیه، شیوه پخت، تعداد بارداری ارتباط معنی دار وجود داشت(۶۸).
۲-۳-۲ تحقیقات انجام شده درباره فعالیت بدنی وچاقی
فعالیت بدنی عامل مهمی در میزان هزینه انرژی محسوب می شود که کاهش و افزایش آن ،هزینه را کم و زیاد می کند. کاهش فعالیت بدنی همراه با افزایش کالری دریافتی باعث افزایش درصد چربی بدن و در نتیجه چاقی می شود(۱۳۵).
دوست محمدیان و همکاران(۱۳۸۴)، گزارش کردند که فعالیت جسمانی در افراد کم وزن به طور معنی داری کمتر از افراد طبیعی است(۲۷).
یعقوبی و همکاران (۱۳۹۱)، به بررسی ارتباط بین فعالیت جسمانی و شیوع چاقی و اضافه وزن بر روی ۸۳ نفر از معلولین و جانبازان پرداخت و آنان را به سه دسته فعال و غیر فعال و ورزشکار تقسیم بندی کرد. که بیش از نیمی از جمعیت مورد مطالعه دچار اضافه وزن و چاقی هستند این در حالی است که جانبازان و معلولین غیر فعال در مقایسه با دیگر معلولین، میزان توده چربی بیشتری دارند که از علل عمده آن به کم تحرکی در این گروه اشاره کرد(۸۶).
در یک مطالعه مقطعی که توسط جلیلیان (۱۳۸۹)، بر روی ۲۳۰ زن شاغل در دانشگاه علوم پزشکی همدان انجام شد. نشان داد که بالغ بر ۶۵ درصد زنان شاغل تحرک کافی نداشتند. ۷/۲۵ درصد از آنان نامنظم ورزش می کنند و تنها ۷/۸ درصد بانوان روزانه و به طور منظم ورزش می کنند. بین موانع ،خود کارآمدی و سطوح مراحل تغییر رابطه آماری معنی داری دیده شد(۱۸).
آیت الهی (۲۰۱۰)، بالا بودن شیوع چاقی و افزایش BMIدر بین بزرگسالان ایرانی را تغییر در عادت های غذایی، استفاده از غذاهای کم ارزش و محدود شدن الگوهای فعالیت های بدنی به علت سرعت شهر نشینی و مدرنیزه شدن گزارش کرد(۴۱).
موسوی و همکاران (۱۳۹۰)، رابطه بین فعالیت بدنی و وضعیت تغذیه با چاقی عمومی وموضعی در مردان وزنان بزرگسال درشهر رشت را بررسی نمود. در این مطالعه توصیفی –مقطعی ۲۰۰ نفراز زنان و۲۰۰نفراز مردان شهر رشت بر اساس روش نمونه گیری خوشه ای –تصادفی مورد بررسی قرار گرفتند. اطلاعات فردی در مورد نمونه ها با پرسشنامه فعالیت بدنی(IPAQ) و پرسشنامه وضعیت تغذیه آدامی کودرا(۲۰۰۳)جمع آوری شد و برای تعیین چاقی موضعی(شکمی)، نسبت دور کمر به لگن(WHR)ودور کمر(WC)محاسبه شد. یافته ها نشان داد که در مردان گروه سنی ۶۹-۶۰ سال نسبت به گروه های سنی دیگر کمترین میزان فعالیت بدنی و بیشترین میانگینBMI-WHR-WC ودر زنان نیز گروه سنی ۶۹-۶۰و۴۹-۴۰ سال نسبت به گروه های سنی دیگر به ترتیب کمترین میزان فعالیت بدنی و بیشترین میانگین BMI-WHR-WCرا داشتند و شیوع اضافه وزن و چاقی در افرادی که فعالیت بدنی پایین داشتند نسبت به افراد با وزن طبیعی بیشتر بود(۷۲).
اداره بهداشت و خدمات درمانی امریکا(۲۰۰۹)، در مقاله تحقیقی خود اعلام می نماید خطر چاقی واضافه وزن علاوه بر تأثیر پذیری از عوامل محیطی، تحت تاثیر عادات غذایی و فعالیت بدنی افراد قرار دارد (۸۱).
برزین و همکاران(۱۳۸۸)، شیوع چاقی، چاقی شکمی، الگوی غذایی و فعالیت بدنی در مراجعین دختر ۱۸تا۲۵ ساله به مراکز مشاوره پیش از ازدواج در تهران را مورد بررسی قرار دادند. دراین مطالعه توصیفی ۹۲۶ نفر انتخاب شدند. برای آنان پرسش نامه کیفی فعالیت بدنی بک و شاخص توده بدنی محاسبه گردید. برای ۱۰۴ نفر به صورت تصادفی پرسش نامه استاندارد بسامد خوراکی ۱۴۷ آیتمی(FFQ) تکمیل شد و شیوع اضافه وزن وچاقی به ترتیب ۹/۱۱درصد و۱/۳درصد و شیوع چاقی شکمی با معیار دور کمر مساوی یا بزرگتر از ،۳/۱۳ درصد بود. بین نمایه توده بدنی مساوی یا بزرگتر از ۲۵ با میزان تحصیلات و با سابقه دیابت در اقوام درجه یک ارتباط مثبت معنی داری وجود داشت. و بین میزان فعالیت بدنی با چاقی شکمی نیز ارتباط معنی داری وجود داشت(۱۲).
مداح و همکاران (۲۰۱۰)، موضوع چاقی در جمعیت زنان مسن تر از ۵۰ سال (۸۳-۵۳)در مناطق شهری وروستایی در گیلان را مورد بررسی قرار دادند. در مجموع ۷۳۱ زن با سن ۵۰ سال و بالاتر به طور تصادفی از مناطق شهری ۴۲۰ نفر انتخاب شدند و اطلاعاتی در مورد سن ،سطح تحصیلات،وضعیت اشتغال، تعداد حاملگی،وزن و قد جمع آوری شد. شیوع اضافه وزن و چاقی در زنان مسن تر در مناطق شهری نسبت به مناطق شهری نسبت به مناطق روستایی بالاتر بود و چاقی و اضافه وزن به سطح آموزشی در این مناطق مربوط نبود، چاقی در سنین بالا با کیفیت پایین تر زندگی همراه است(۷۰).
سالوم کروگر و همکاران (۲۰۰۲)، ارتباط بین رژیم غذایی، فعالیت بدنی و عوامل مرتبط با چاقی در زنان سیاهپوست آفریقایی را مورد بررسی قرار داد. در این تحقیق به صورت مقطعی ۱۰۴۰نفراز زنان سیاهپوست آفریقای جنوبی را به صورت تصادفی انتخاب کردند و عوامل مرتبط با چاقی چون شاخص توده بدن(BMI) ، دور کمربه باسن، چربی زیر پوستی و عوامل اجتماعی و اقتصادی و رژیم غذایی و میزان فعالیت بدنی را مورد ارزیابی قرار داده و رابطه معنی داری بین کل انرژی دریافتی با BMI وجود داشت و فعالیت بدنی ارتباط معکوسی با (BMI) داشت در نتیجه زنان با درآمد بالاتر و فعالیت بدنی کمتر در بیشترین خطر افزایش BMI بودند(۱۳۳).
محمدی و همکاران (۱۳۹۰)، فراوانی اضافه وزن و چاقی را روی زنان مراجعه کننده به مراکز بهداشتی درمانی شهر همدان مورد بررسی قرار داد. نتایج این پژوهش نشان می دهد بر اساس شاخص توده بدن ۷/۳۳ درصد زنان دارای اضافه وزن ۸/۱۵ چاق بودند. عوامل خطر مرتبط با اضافه وزن و چاقی در زنان به ترتیب شامل عدم تحرک فیزیکی، تماشای تلوزیون و مصرف غذاهای آماده بود(۶۸).
یحیی آل و همکاران (۲۰۱۲)، دراین مطالعه به بررسی تفاوت بین وضعیت وزن ،چاقی و الگوی فعالیت بدنی بر اساس سن و جنس جوانان از دو فرهنگ و محیط زندگی دو کشور انگلستان و عربستان سعودی انجام شد. در مجموع ۲۹۰ زن و مرد با دامنه سنی (۱۷-۱۵)ساله به طور داوطلبانه در این تحقیق شرکت کردند. داوطلبان در این مطالعه پرسشنامه الگوی فعالیت بدنی با ۱۴۷ آیتمی ،عدم فعالیت بدنی و عادات غذایی را تکمیل نمودند و قد و وزن نیز به روش استاندارد برای تعیین BMI اندازه گیری شد. نتایج نشان داد که تفاوت معنی داری در اضافه وزن و چاقی و فعالیت بدنی بین جوانان دوکشور مشاهده شد. که مردان به طور معنی داری فعال تر بودند، به علاوه ارتباط معنی داری بین BMI وفعالیت بدنی مشاهده شد. جوانان با بالاتر سطوح پایین تری از سطح فعالیت بدنی و مقدار زمان کم تحرک را داشتند(۱۴۲).
کلیشادی و همکاران (۲۰۰۷)، در مطالعه ای که روی ۸۹۵۳۲ نفر در ۲۸ استان انجام دادند، گزارش کردند، میزان فعالیت بدنی مردان و زنان دارای اضافه وزن و چاق مورد مطالعه خیلی پایین تر از مردان و زنان با وزن طبیعی بود(۱۰۸).
در مطالعه حاجیان و همکاران (۲۰۰۵)، رابطه منفی بین فعالیت بدنی و چاقی مشاهده شد. در این مطالعه پایین بودن فعالیت بدنی از دلایل عمده بروز چاقی عمومی و شکمی در مردان و زنان شمال ایران محسوب می شد. در این مطالعه مشاهده شد که افرادی که ۳ تا۴ ساعت در هفته فعالیت بدنی داشتند نسبت به افرادی که فعالیت بدنی نداشتند، میزان خطر ابتلا به چاقی در آنها کاهش معنی داری داشت (۲۰).
در مطالعه استنفیلد[۲۵] و همکاران (۲۰۰۴)، با عنوان فعالیت بدنی و تغییر در وزن و محیط کمر مشخص شد که هر گونه کاهش فعالیت بدنی روزانه با افزایش وزن همراه بود و افزایش فعالیت بدنی باعث کاهش وزن می شود(۱۳۱).
۲-۳-۳ تحقیقات انجام شده درباره عوامل مؤثر در چاقی
۲-۳-۳-۱ وضعیت اجتماعی و اقتصادی: وضعیت اجتماعی- اقتصادی می تواند با سطح فعالیت بدنی در ارتباط باشد و به نوبه خود سلامت را تحت تأثیر قرار دهد. مطالعات نشان داده اند، رابطه
مثبت بین چاقی و عوامل اجتماعی-اقتصادی در کشور های توسعه یافته درحال کاهش بوده در صورتیکه در کشورهای در حال توسعه و با سطح اجتماعی –اقتصادی متوسط و پایین، در حال افزایش است. همچنین رابطه منفی بین چاقی و عوامل اجتماعی –اقتصادی درکشورهای توسعه یافته و پیشرفته در حال افزایش بوده اما در کشور های در حال توسعه در حال کاهش است(۱۱۶). از سویی با افزایش درآمد ممکن است، استعداد به چاقی در کشور های در حال پیشرفت، افزایش یابد، با افزایش درآمد و بالارفتن توانایی خرید، احتمال تهیه مواد غذایی پر کالری افزایش می یابد. همچنین احتمال عدم آگاهی در باره خطرات چاقی، یکی از عوامل اثر گذار بر شیوع چاقی است. این حالت نشان می دهد که در زمینه دانش تغذیه ای و شیوع چاقی و اضافه وزن، ایران در ردیف یکی از کشور های در حال پیشرفت است(۲۸).
به منظور تعیین ارتباط میان چاقی و سایر عوامل مرتبط (جنس، تأهل، تحصیلات و فعالیت فیزیکی) در بزرگسالان تهرانی آزاد بخت و همکاران (۱۳۹۰) پژوهشی روی ۹۹۸۴نفر (۴۱۶۴ مرد و۵۸۲۰ زن) ۲۰ تا ۷۰ ساله انجام دادند، که یافته های این پژوهش بیانگر این بود که شیوع چاقی در بزرگسالان تهرانی در حد بالایی است و ارتباط قوی میان چاقی و عوامل مرتبط با شیوه زندگی، فعالیت بدنی، تحصیلات و تأهل را تأیید کرد(۲).
نورا و همکاران(۱۳۹۰)، طی یک مطالعه ای به این نتیجه رسیدند که بین چاقی و وضعیت اجتماعی _اقتصادی رابطه معنی داری وجود ندارد و چاقی بیشتر متأثر از میزان فعالیت بدنی بوده(۸۱)،
نوری و همکاران (۱۳۹۱)، نشان دادند که شیوع چاقی و اضافه وزن در زنان به ترتیب ۳/۹% و۱/۳۶ و درمردان ۵/۱۳%و۵/۳۹ بود و شاخص شیوه زندگی و سطح آمادگی جسمانی با چاقی و اضافه وزن در زنان و مردان رابطه منفی دارد(۸۰).
قربانی و همکاران (۱۳۸۹)، کیفیت زندگی زنان چاق و با زنان دارای وزن طبیعی را مورد بررسی قرار دادند و نتایج نشان داد که زنان چاق با زنان با وزن طبیعی در شش بعد از هشت بعد کیفیت زندگی (عملکرد جسمانی، محدودیت نقش کاری، درد جسمانی، سلامت عمومی، نشاط، عملکرد اجتماعی) به طور معنی داری دچار اختلال کیفیت زندگی بودند(۵۵).
براون و همکاران (۲۰۰۹)، در تحقیق خود اعلام می نمایند شیوع چاقی در جمعیت آسیایی-امریکایی به علت استفاده از غذاهای کم کالری کمتر بوده و رابطه معنی داری با وضعیت اجتماعی –اقتصادی آنان ندارد(۸۱).
امام قلی و همکاران(۲۰۰۶)، به بررسی تعامل بین فعالیت های فیزیکی و اوقات فراغت وهمچنین وضعیت اقتصادی و اجتماعی و شیوه زندگی و عادات غذایی در شیوع اضافه وزن و چاقی در زنان
شاغل و غیر شاغل شهری پیش از یائسگی پرداختند. زنان شاغل رتبه بالاتر اقتصادی –سطح تحصیلات ،درصد بالای عادات راه رفتن –مصرف وعده های غذایی سه بار درروز –اولویت خوردن با پروتئین –سیگار کشیدن و مصرف الکل را داشتند. زنان خانه دار از قند خون بالاتر در حالیکه زنان شاغل از درصد کلسترون بالاتر بودند(۱۱۰).
عکس مرتبط با سیگار
سالوم کروگر [۲۶]و همکاران (۲۰۰۲)، ارتباط بین رژیم غذایی، فعالیت بدنی و عوامل مرتبط با چاقی در زنان سیاهپوست آفریقایی را مورد بررسی قرار دادند و به این نتیجه رسیدند که شیوع چاقی ۶/۲۸درصد ، ۳۰BMI> و رابطه مثبت معنی داری بین درآمد خانوار و درصد چاقی وجود داشت و رابطه معنی داری بین کل انرژی دریافتی باBMI وجود داشت و در نتیجه زنان با درآمد بالاتر و فعالیت بدنی کمتر در بیشترین خطر افزایشBMI بودند(۱۳۳).
در یک بررسی توسط ابتهی و همکاران(۱۳۸۸)، با مقایسه اضافه وزن و چاقی در دختران نوجوان مناطق شمال وجنوب شهر تهران و برخی عوامل اقتصادی، اجتماعی مرتبط با آن به این نتیجه رسیدند که میانگین BMI دختران جنوب تهران، بیشتر از شمال شهر بود. که نشان دهنده شیوع بیشتر چاقی در دختران منطقه با وضعیت اقتصادی – اجتماعی سطح پایین بود. همچنین مقایسه میانگینBMI دختران دو منطقه با هم اختلاف معنی داری داشت(۶).
همچنین یافته های مطالعات مرچانت [۲۷]و همکاران (۲۰۰۷) و پاپکینو[۲۸]همکاران(۱۹۹۸) نیز نشان می دهند که افراد با وضعیت اقتصادی مطلوب و با وضعیت اقتصادی متوسط به پایین دارای اضافه وزن بودند، اما هیچ گونه تفاوتی در میزان چاقی آنها وجود نداشت(۱۱۵و ۳۲).
۲-۳-۳-۲ جنسیت ،سن و تأهل
بررسی های پراکنده از نقاط مختلف ایران نشان می دهد که میزان شیوع چاقی در همه گروه های سنی بیش از ۱۵ سال در زنان بیش از ۲ برابر مردان است. افزایش چاقی در زنان می تواند ناشی از ازدواج زودرس، ترشح هورمون های جنسی، عدم تمایل به فعالیت جسمانی و وجود برخی بیماری های عصبی از جمله افسردگی باشد. علاوه بر این کم بودن میزان مصرف انرژی پایه در زنان، زایمان های متعدد ،تغییرات وزنی متعاقب هر بارداری و عدم رسیدن به وزن قبلی، اضافه وزن ناشی از ورود به مرحله یائسگی و کمی میزان اشتغال زنان در مشاغل پر فعالیت از دلایل مربوط به بیشتر بودن میزان افزایش روند چاقی در زنان می باشد(۵۱). و همچنین با افزایش سن در بزرگسالی شیوع چاقی افزایش پیدا می کند. این ارتباط بین چاقی و سن می تواند به علت کاهش در فعالیت بدنی باشد. از دیگر عوامل مؤثر در چاقی، وضعیت تأهل افراد جامعه است. وضعیت تأهل یک فاکتور اجتماعی است که در سلامتی و مرگ و میر انسان ها مؤثر است(۴۱).

 

برای

نمودار ۴-۵: تأثیر رگرسیونی میزان ساخت دهی با در اخلاق حرفه ای ۸۹
نمودار ۴-۶: تأثیر رگرسیونی میزان ملاحظه گری در رعایت اخلاق حرفه ای………………………………………………………………….. ۹۲
نمودار ۴-۷: تأثیر رگرسیونی میزان حمایت منابع با رعایت اخلاق حرفه ای ۹۵
نمودار ۴-۸: تأثیر رگرسیونی میزان نفوذ مدیر با رعایت اخلاق حرفه ای در میان کارکنان بانک شهر ۹۸
نمودار ۴-۹: تأثیر رگرسیونی میزان بعد روحیه با رعایت اخلاق حرفه ای در میان کارکنان بانک شهر ۱۰۱
نمودار ۴-۱۰: تأثیر رگرسیونی میزان تاکید علمی با رعایت اخلاق حرفه ای در میان کارکنان بانک شهر ۱۰۴
نمودار ۴–۱۱: تأثیر رگرسیونی میزان یگانگی نهادی با رعایت اخلاق حرفه ای در میان کارکنان بانک شهر ۱۰۷
نمودار ۴-۱۲: تأثیر رگرسیونی میزان ﺳﻼﻣﺖ ﺳﺎﺯﻣﺎﻧﻲ با رعایت اخلاق حرفه ای در میان کارکنان بانک شهر……………………..۱۱۰

 

چکیده:

هدف پژوهش حاضر بررسی رابطه بین ﺳﻼﻣﺖ ﺳﺎﺯﻣﺎﻧﻲ با اخلاق حرفه ای در میان کارکنان بانک شهر می‌باشد. جامعهی آماری شامل کلیه ی کارکنان بانک شهر که تعداد آنها ۲۴۰۰نفرکه از این تعدادحدود۵۷۰ نفر(۲۴%) زن و۱۸۳۰نفر (۷۶%)مرد می باشند ، تشکیل شده است . حجم نمونه ی آماری بر اساس فرمول کوکران تعداد ۳۳۰ نفر برآورد گردید.در این تحقیق جهت نمونه گیری از روش نمونه گیری تصادفی ساده استفاده شده است. برای جمع آوری داده‌ها از پرسشنامه محقق ساخته استاندارد (علاقه بند) واخلاق حرفه ای و سلامت سازمانی(دیدگاه هوی ومیسل) استفاده شد. برای تجزیه و تحلیل داده ها از نرم افزار spss19 و در بخش آمار توصیفی از جداول، فراوانی و درصد، برای توصیف آزمودنی ها استفاده شد. در بخش آمار استنباطی متناسب با سطح سنجش داده‌ها از آزمون همبستگی و رگرسیون جهت بررسی فرضیه های پژوهش استفاده گردید.
نتایج حاصل از تحقیق حاضر مبین آن است که بین ﺳﻼﻣﺖ ﺳﺎﺯﻣﺎﻧﻲ( ساخت دهی ،ملاحظه گری ،حمایت منابع ،نفوذ مدیر ،روحیه ،تاکید علمی ،یگانگی نهادی) با رعایت اخلاق حرفه ای در میان کارکنان بانک شهر در سطح خطای کمتر از۰٫۰۵ وباسطح اطمینان ۹۹ درصد رابطه وجود دارد.رابطه موجود یک رابطه خطی مثبت میباشد.که مقدارکمی رابطه ها به طور کامل ،باروش همبستگی ورگرسیون درفصل چهارم تشریح شده است.

واژه های کلیدی: ﺳﻼﻣﺖ ،ﺳﺎﺯﻣﺎﻧﻲ، اخلاق ،حرفه ای

 

جهت دانلود متن کامل پایان نامه به سایت azarim.ir مراجعه نمایید.

 

 

فصل اول

 

 

 

“کلیات پژوهش”

 

مقدمه:

اگر اخلاق اداری در زندگی کاری انسان وجود و حضور داشته باشد، کار کردن شیرین و توام با رضایت شغلی و احساس رضایتمندی و خود شکوفایی از یک سو و رضایت مردم و پیشرفت امور و شکوفایی کار از دیگر سو است، و در نتیجه موجب رضایت خالق و بارش رحمتها و برکتهای او می شود،خطرناکترین رویداد انسانی انحطاط اخلاقی و شکسته شدن مرزهای اخلاقی است که در این صورت هیچ چیز به سلامت نخواهد ماند و انسانیت انسان فرو می ریزد، و این امر در امور اداری از جایگاهی خطیر و ویژه برخوردار است. زیرا وقتی انسان از محدوده فردی خارج می شود و در پیوند با دیگر انسانها قرار می گیرد. و این پیوند صورتی اداری می یابد، اگر اخلاق نیک حاکم بر روابط انسانی نباشد، فاجعه چندین برابر می شود. به همین دلیل است که والاترین ملاک در هر سازمان اداری متخلق بودن افراد به اخلاق انسانی است. سلامت سازمانی اشاره به وضیعتی دارد که در آن سازمان علاوه بر این که در محیط خود پایدار می‌ماند، در درازمدت قادر است به اندازه کافی با محیط خود سازگار شود و توانایی‌های لازم برای بقاء خود را پیوسته ایجاد کرده و گسترش دهد. زمانی که ویژگی‌های رفتاری یک سازمان سالم مورد بررسی قرار می‌گیرد، مهم‌ترین مسئله‌ای که به صورت بارز در زمینه اخلاق از کارکنان مشاهده می‌شود، احساس تعلق خاطر و دلبستگی به کار و سازمان می‌باشد. لذا، سلامت سازمانی واخلاق حرفه ای از متغیرهایی است که در چند دهه اخیر مورد توجه محققان و پژوهشگران قرار گرفته است. و در این پژوهش نیز به بررسی رابطه بین این دومتغیر پرداخته میشود.
Job Satisfaction - رضایت شغلی

 

۱-۱-بیان مساله :

ﺍﻣﺮﻭﺯﻩ ﺷﺮﻁ ﺑﻘﺎﻱ ﻫﺮ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﺳﺎﺯﻣﺎﻧﻲ، ﺗﻮﺟﻪ ﻋﻤﻴﻖ ﻭ ﮐﺎﻓﻲ ﻧﻤﻮﺩﻥ ﺑﻪ ﻧﻴﺮﻭﻫﺎﻱ ﺍﻧﺴﺎﻧﻲ ﻣﻮﺟﻮﺩ ﺩﺭ ﺳﺎﺯﻣﺎﻥ ﻭ ﺗـﻼﺵ ﺑـﺮﺍﻱ ﭘﺪﻳـﺪ ﺁﻭﺭﺩﻥ ﺯﻣﻴﻨــﻪﻱ ﺍﺭﺯﺷــﻲ ﺗﺤــﺖ ﻋﻨــﻮﺍﻥ «ﮐﺎﺭﻣﻨــﺪﺍﻥ ﻣــﺎ ﺍﺭﺯﺷــﻤﻨﺪﺗﺮﻳﻦ ﺩﺍﺭﺍﻳﻲﻫﺎﻱ ﻣﺎ ﻫﺴﺘﻨﺪ» ﻣﺪ ﻧﻈﺮ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ (تعالی، ۱۳۸۴).
ﺑـﺮﺍﻱ ﻣـﺪﻳﺮﺍﻥ ﺗـﻼﺵ ﺟﻬﺖ ﺗﺄﻣﻴﻦ ﺳﻼﻣﺖ ﺳﺎﺯﻣﺎﻥ، ﺣﻔﻆ ﻭ ﺍﺭﺗﻘﺎﻱ ﺳﻄﺢ ﺁﻥ، ﻧـﺴﺒﺖ ﺑـﻪ ﺩﻳﮕﺮ ﻓﻌﺎﻟﻴﺖﻫﺎ ﻭ ﻭﻇﺎﻳﻔﻲ ﮐﻪ ﺑﺮ ﻋﻬﺪﻩ ﺩﺍﺭﻧﺪ ﺩﺭ ﺍﻭﻟﻮﻳﺖ ﻗﺮﺍﺭ ﺩﺍﺭﺩ، ﺍﻣﺎ ﻣﺘﺄﺳﻔﺎﻧﻪ ﺍﺑﻌﺎﺩ ﺳﻼﻣﺖ ﺳﺎﺯﻣﺎﻧﻲ ﻭ ﺍﻫﻤﻴﺖ ﻭ ﻧﻘﺶ ﺁﻥ ﺑﻪﻋﻨـﻮﺍﻥ ﻳـﮏ ﺍﺻﻞ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﮐﻨﻨﺪﻩ ﺍﺛﺮ ﺑﺨﺸﻲ ﺑﺮﺍﻱ ﺩﺳﺖ ﺍﻧﺪﺭﮐﺎﺭﺍﻥ سازمانها ﻳﮏ ﻣﻔﻬﻮﻡ ﻧﺎﺷﻨﺎﺧﺘﻪﺍﻱ ﺍﺳﺖ ﻭ ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ ﻋﻠﺖ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺍﻓﺮﺍﺩﻱ ﮐﻪ ﺩﺭ ﻳـــﮏ ﻣﻮﻗﻌﻴـــﺖ ﻧﺎﺑﻬﻨﺠـــﺎﺭ ﻣـــﺪﻳﺮﻳﺘﻲ ﺍﺯ ﺟﻤﻠـــﻪ ﮐـــﻢ ﮐـــﺎﺭﻱ، ﻏﻴﺒﺖ، ﺗﻘﺎﺿﺎﻫﺎﻱ ﻣﺘﻌﺪﺩ ﺑﺮﺍﻱ ﺍﻧﺘﻘﺎﻝ ﺑﻪ ﺳﺎﺯﻣﺎﻥﻫﺎﻱ ﺩﻳﮕﺮ، ﮐﻴﻔﻴـﺖ ﭘﺎﻳﻴﻦ ﻭ … ﻗﺮﺍﺭ ﻣﻲﮔﻴﺮﻧﺪ، ﺳﻌﻲ ﺑﺮ ﺁﻥ ﺩﺍﺭﻧﺪ ﺗﺎ ﺑﺎ ﺩﺳﺘﮑﺎﺭﻱ ﻳﺎ ﻓـﺸﺎﺭ ﺑﻪ ﺍﻓﺮﺍﺩ ﻳﺎ ﮐﺎﺭﮐﻨﺎﻥ ﻭ … ﺍﻳﻦ ﻭﺿﻊ ﺭﺍ ﺳﺮ ﻭ ﺳﺎﻣﺎﻥ ﺑﺨﺸﻨﺪ. ﻏﺎﻓـﻞ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﮐﻪ ﻣﺸﮑﻞ ﭼﻴﺰ ﺩﻳﮕﺮﻱ ﺍﺳﺖ ﻭ ﺭﺍﻩ ﺣﻞ ﺁﻥ ﻧﻴﺰ ﺩﺭ ﺟﺎﻱ ﺩﻳﮕـﺮﻱ ﺍﺳﺖ (کارلسن ، ۱۹۹۰).
ﺑﻨﺎﺑﺮﺍﻳﻦ ﺗﺤﻘﻴﻖ ﻭ ﻣﻔﻬﻮﻡ ﭘﺮﺩﺍﺯﻱ ﺩﺭ ﻣﻮﺭﺩ ﺳـﻼﻣﺖ ﺳـﺎﺯﻣﺎﻧﻲ ﻻﺯﻣـﻪ ﻓﻌﺎﻟﻴــﺖﻫــﺎﻱ ﭘﺮﺩﺍﻣﻨــﻪ ﻭ ﮔــﺴﺘﺮﺩﻩ ﺳــﺎﺯﻣﺎﻥﻫﺎﺳــﺖ ﻭ ﻫــﺮ ﮐﻮﺷــﺶ ﻣﻌﻨﻲﺩﺍﺭﻱ ﺟﻬﺖ ﺑﻬﺴﺎﺯﻱ ﺳﺎﺯﻣﺎﻥ ﺑﻪﻋﻨﻮﺍﻥ ﻣﺤـﻞ ﮐـﺎﺭ ﻭ ﺯﻧـﺪﮔﻲ ﻭ ﻳﺎﺩﮔﻴﺮﻱ ﺩﺍﺭﺍﻱ ﺍﻫﻤﻴﺖ ﺍﺳﺖ(علاقه بند، ۱۳۷۲).
سلامت سازمانی به مجموعه ای از خصایص سازمانی نسبتاً پر دوام اطلاق می گردد. یک سازمان سالم نه فقط در محیط خود پایدار می ماند بلکه در درازمدت نیز قادر است به اندازه کافی با محیط خود سازگار شده، توانایی های لازم را برای بقای خود ایجاد نموده و آن را گسترش دهد. پترز و واترمن(۱۹۹۸)مطرح می کنند که سازمان های اثر بخش و سازمان هایی که دارای عملکرد مطلوبی می باشند ، دارای سلامت سازمانی بوده که تناسب محتوای آموزشی با شرایط محیطی سازمان از اصول آن است و معتقدند که چنانچه سلامت سازمانی حاکم باشد ، می تواند کیفیت سازمان را افزایش داده و عملکرد مطلوبی را به نمایش بگذارد(الوانی و دانایی فرد، پترز و واترمن(۱۹۹۸)مطرح می کنند که سازمان های اثر بخش و سازمان هایی که دارای عملکرد مطلوبی می باشند ، دارای سلامت سازمانی بوده که تناسب محتوای آموزشی با شرایط محیطی سازمان از اصول آن است و معتقدند که چنانچه سلامت سازمانی حاکم باشد ، می تواند کیفیت سازمان را افزایش داده و عملکرد مطلوبی را به نمایش بگذارد(الوانی و دانایی فرد،۱۳۸۱).
* از دیدگاه هوی و میسیل[۱](۲۰۰۸)سلامت سازمانی دارای ابعاد هفتگانه ای شامل یگانگی نهادی:(توانایی سازمان در سازگاری با محیط به طریقی که یگانگی، انسجام و تمامیت برنامه های خود را حفظ کند)، نفوذ مدیر:(توانایی مدیر به تأثیرگذاری بر رؤسا ومافوق خود، ترغیب آن ها به توجه بیشتر نسبت به مسائل سازمان، مواجه نشدن با موانع اداری، سلسله مراتبی، وابسته نشدن به مافوق است که همه ی این ها کلید رهبری اثربخش به رفتار رهبری مدیر که باز و دوستانه است اشاره می کند.
ملاحظه گری:( بازتاب رفتار حاکی از احترام، اعتماد متقابل، همکاری و پشتیبانی است) ساخت دهی: رفتار مدیر در مشخص کردن مناسبات و روابط کاری با کارکنان،انتظارات شغلی، استانداردهای عملکرد و روش های انجام کار را به روشنی تعریف میکند)، پشتیبانی منابع: فراهم کردن مواد و لوازم اساسی کار در سازمان)، روحیه: (به حس جمع دوستی، باز بودن و اعتماد متقابل بین اعضای سازمان اشاره دارد) و تأکیدعلمی: (حدی که سازمان برتری علمی و فرهنگی را طالب بوده و برای نیل بدان تلاش می ورزد، اشاره می کند باید اذعان کرد که این پژوهش در کاربرد نظریات سلامت سازمانی، تأکید خود را بر استفاده از دیدگاه مذکور گذاشته است،محسوب می شوند).
سلامت سازمانی از جمله سازه هایی است که از عوامل بسیاری تاثیر می پذیرد و در بسیاری از عوامل موءثر از جمله اخلاق حرفه ای است که می تواند در دستیابی به اهداف سازمان موثر واقع شود که منجر به اثر بخشی سازمان گردیده است، اخلاق حرفه ای شکلی از اخلاق کاربردی است که به بررسی اصول اخلاقی یا مشکلات اخلاقی منابع انسانی که در محیط های کاری بسیار دیده می شود می پردازد و نوعی تعهد اخلاقی و وجدان کاری نسبت به هر نوع کار، وظیفه و مسئولیت است .وشاخصه های آن وضعیت علاقه به کار ، پشتکار در کار، روابط انسانی ومشارکت درکار میباشد.(کاویان بهنام، ۱۳۸۴). که شامل‌ عقاید، ارزشها، هنجارها و اعمال‌ مربوط به‌ انواع‌ کار در یک ‌جامعه‌ می‌شود که‌ در شخصیت‌ افراد یک‌ جامعه‌ تثبیت‌ شده‌ و در نهادهای‌ مختلف‌ جامعه‌ تولید و بازتولید می‌شود (یعقوبی و فتاحی، ۱۳۸۲).
از طرفی فعالیتهای کارکنان در سازمان با ارباب رجوع در ارتباط است. این فعالیتها عاملی حیاتی در توسعه موثر روابط با مشتری (ارباب رجوع) می باشند. بنابراین مهارتها، نگرشها و رفتارکار‌کنان در این زمینه حائز اهمیت می باشند چرا که نهایتاً افراد برای ارائه خدمات با کیفیتی که مورد انتظار ارباب رجوع باشد، مسئولیت دارند (ویچ[۲]،۲۰۰۲). بنابراین توجه به اخلاق کاری یکی از عوامل موفقیت هر سازمان به شمار می رود. اصول اخلاق کاری در سازمانها به صورت منشور اخلاقی و یا آیین نامه هایی به کارکنان ارائه می شود. رعایت اخلاق حرفه ای، ارتقاء جایگاه یک سازمان را در حوزه کسب و کار خود به دنبال دارد.در این راستا پژوهش حاضر، مسئله اساسی پژوهش حاضر این می باشد که آیا بین اخلاق حرفه ای ﺑـﺎ ﺳﻼﻣﺖ ﺳﺎﺯﻣﺎﻧﻲ در میان کارکنان بانک شهر رابطه وجود دارد.

 

۱-۲-اهمیت و ضرورت تحقیق:

مطالعه و پژوهش در مورد اخلاق حرفه ای و سلامت سازمانی بعنوان دو متغیر مهم مورد بررسی در این پژوهش ضرورتی روز افزون برای حرکت بسوی اصلاح موسسات مالی همچون بانکها است. در این حرکت آگاهی و آمادگی مدیران درزمینه آشنایی با مولفه های اخلاق حرفه ای اهمیت بسزایی دارد. مطالعه و پژوهش در حیطه مولفه های اخلاق حرفه ای برای مجریان و مدیران بانکها سودمنداست.شناخت دقیق سلامت سازمانی می تواند برای شناخت وپیش بینی عملکرد افراد مفید باشد آموزش و برنامه ریزی مناسب در جهت تامین نیروهای انسانی مورد نیاز در هر جامعه، نیازمند شناخت استعدادها وتوانمندیهای افراد آن جامعه است که با توجه به آنها برنامه ریزیهای مطلوب صورت می گیرد. شناخت و آگاهی افراد از مولفه های اخلاق حرفه ای ، می تواند در جهت خود مدیریتی و استفاده از امکانات متناسب با آن ها سودمند باشد(رایدینگ و راینر[۳] ۱۹۹۸).
همچنین ﻓﻬﻢ ﻭﺿﻊ ﺳﻼﻣﺖ ﻳﮏ ﺳﺎﺯﻣﺎﻥ ﻣﻲﺗﻮﺍﻧﺪ ﻣﺎ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺍﻧﺘﺨﺎﺏ ﻭﮔﺰﻳﻨﺶ ﺭﻭﺵﻫﺎﻱ ﻣﺪﻳﺮﻳﺘﻲ ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﺮﺍﻱ ﺍﺛﺮﺑﺨﺸﻲ ﺁﻥ ﻳـﺎﺭﻱ ﮐﻨـﺪ. همچنین با توجه به اینکه تحقق سلامت سازمانی، درگرو آشنایی کارکنان با اصول بنیادی اخلا‌ق و رفتار حرفه‌ای است، لذا پژوهش در خصوص اصول بنیادی اخلا‌ق و رفتار حرفه‌ای در ارتباط با میزان سلامت سازمانی ، تدوین و تصویب ضوابط و آیین‌نامه‌ها، اقداماتی لا‌زم و مفید است. نتایح این پژوهش برای افزایش میزان آگاهی‌ مؤدیان، مدیران و مشاوران مالی در زمینه گسترش فرهنگ رعایت اخلا‌ق و رفتار حرفه‌ای، می‌تواند تأثیر مطلوبی داشته باشد. زیرا این اصول برای هر حرفه‌ای نقش کلیدی دارند.

 

۱-۳-اهداف تحقیق:

بررسی رابطه بین ﺳﻼﻣﺖ ﺳﺎﺯﻣﺎﻧﻲ با اخلاق حرفه ای در میان کارکنان بانک شهر
بررسی رابطه بین بعد ساخت دهی با رعایت اخلاق حرفه ای در میان کارکنان بانک شهر
بررسی رابطه بین ملاحظه گری با رعایت اخلاق حرفه ای در میان کارکنان بانک شهر
بررسی رابطه بین حمایت منابع با رعایت اخلاق حرفه ای در میان کارکنان بانک شهر
بررسی رابطه بین نفوذ مدیر با رعایت اخلاق حرفه ای در میان کارکنان بانک شهر
بررسی رابطه بین بعد روحیه با اخلاق حرفه ای در میان کارکنان بانک شهر
بررسی رابطه بین تاکید علمی با اخلاق حرفه ای در میان کارکنان بانک شهر
بررسی رابطه بین یگانگی نهادی با اخلاق حرفه ای در میان کارکنان بانک شهر

 

۱-۴-فرضیات تحقیق:

 

۱-۴-۱-فرضیه اصلی:

بین ﺳﻼﻣﺖ ﺳﺎﺯﻣﺎﻧﻲ با اخلاق حرفه ای در میان کارکنان بانک شهر رابطه وجود دارد.

 

۱-۴-۲-فرضیات فرعی:

بین بعد ساخت دهی با رعایت اخلاق حرفه ای در میان کارکنان بانک شهر رابطه وجود دارد.
بین ملاحظه گری با رعایت اخلاق حرفه ای در میان کارکنان بانک شهر رابطه وجود دارد.
بین حمایت منابع با رعایت اخلاق حرفه ای در میان کارکنان بانک شهر رابطه وجود دارد.
بین نفوذ مدیر با رعایت اخلاق حرفه ای در میان کارکنان بانک شهر رابطه وجود دارد.
بین بعد روحیه با رعایت اخلاق حرفه ای در میان کارکنان بانک شهررابطه وجود دارد.
بین تاکید علمی با رعایت اخلاق حرفه ای در میان کارکنان بانک شهررابطه وجود دارد.
بین یگانگی نهادی با رعایت اخلاق حرفه ای در میان کارکنان بانک شهررابطه وجود دارد.

 

۱-۵-تعاریف متغیرها

 

۱-۵-۱-تعاریف مفهومی متغیرها:

اخلاق حرفه ای، مجموعه ای از اصول و استانداردهای سلوک بشری است که رفتار افراد و گروه ها را تعیین می کند در حقیقت، اخلاق حرفه ای، یک فرایند تفکر عقلانی است که هدف آن محقق کردن این امر است که در سازمان چه ارزش هایی را چه موقع باید حفظ و اشاعه نمود(فرامرز قراملکی،۱۳۸۲).
واژه ی سلامت سازمانی مفاهیم گوناگونی را در ذهن مجسم می کند؛ ویلسون[۴] سلامت سازمانی را با بهداشت روانی در محیط کار مترادف گرفته و سازمان سالم را سازمانی می داند که بتواند میزان افسردگی، ناامیدی، نارضایتی و … در کارکنان را به حداقل رساند(ویلسون،۲۰۰۱).
نتیجه تصویری برای موضوع افسردگی

 

۱-۵-۲-تعاریف عملیاتی متغیرها

در این تحقیق جهت سنجش سلامت سازمانی از پرسشنامه استاندارد. علاقه بند (۱۳۷۸) استفاده شد
برای ارزیابی اخلاق حرفه ای از پرسشنامه پژوهشگر ساخته که شامل ۵ بعد که بر اساس طیف پنج گزینه ای لیکرت طراحی شده است.که شامل ۲۳ سوال می باشد. استفاده می شود.

 

فصل دوم

 

“ادبیات و پیشینه تحقیق”

 

مقدمه

در این قسمت از پایان نامه تحت عنوان فصل دوم که به ادبیات نظری و پیشینه پژوهش اختصاص یافته است، چهارچوب ارائه مطالب به این صورت می باشد که در ابتدا (اخلاق حرفه ای) را به بحث خواهیم گذاشت.متغیر دوم پژوهش سلامت سازمانی مورد بررسی قرار می گیرد. مباحث مورد نظر در درآمد عبارتند از مفهوم درآمد، انواع درآمد، سپس پیشینه پژوهشی که شامل پیشینه داخلی و خارجی است، آورده خواهد شد.

 

۲-۱- اخلاق حرفه ای :

 

۲-۱-۱-تعریف اخلاق:

در این جا لازم است قبل از هر چیز به سراغ تعریف اخلاق برویم. « اخلاق » جمع (بر وزن قفل) و «خلق» (بر وزن افق) می باشد، به گفته «راغب» در کتاب «مفردات»، این دو واژه در اصل به یک ریشه باز می گردد، خلق به معنی هیئت و شکل و صورتی است که انسان با چشم میبیند و خلق به معنی قوا و سجایا و صفات درونی است که با چشم دل دیده می شود. امام علی(ع) در این ارتباط فرموده اند «حسن الخلق للنفس و حنین الخلق للبدن» خوی پسندیده از آن نفس و روان است و زیبایی آفرینش از آن بدن (ذاکری، ۱۳۸۴).
کلمه اخلاق جمع کلمه خُلق به معنی خوی ها است. اخلاق شاخه ای از فلسفه است که آن را فلسفه اخلاقی یا اخلاقیات نامیده اند(حسینی،۱۳۸۵: ۶۵۳).
اخلاق مجموعه صفات روحی و باطنی انسان است و به گفته بعضی از دانشمندان، گاه به اعمال و رفتاری که از خلقیات درونی ناشی میشود، نیز اخلاق گفته می شود(مکارم شیرازی: ۲۳ : ۱۳۷۷ ).
اخلاق در فرهنگ انگلیسی آکسفورد به عنوان اصولی تعریف شده است که توسط یک شخص انجام می شود. در چهارچوب رفتارهای حرفه ای، تعریف اصول اخلاقی گسترده می شود، که ممکن است به عنوان “انجام دادن کارهای صحیح” تشریح شود، و در چهارچوب ساختاری، رفتار اخلاقی ممکن است به وسیله میزان ارزش اعتماد و یکپارچگی شرکت ها و افراد که کسب و کار خود را انجام می دهند، اندازه گیری شود (ماسون[۵]، ۲۰۰۹: ۱۹۴).
اخلاق اصول و موازینی است که رفتار و حرکت درست و غلط را تعریف نماید و نقطه تمایز میان آنها را به نمایش گذارد. از نظر عملی اخلاق عملی نمی تواند پای بند معیار ثابتی باشد بلکه بنا به گفته لوسن اخلاق امری انسانی است و نمی تواند چیزی غیر از ابداعات مداوم و ابتکارات روزانه در برابر مسائل رفتاری باشد، بنابراین در نظر فلاسفه جدید اروپایی جنبه انسانی اخلاق بیشتر از سایر جنبه های متافیزیکی آن است. (گرگوار[۶] ،۱۳۸۰:۹۴).
اخلاق چیزی است که با رفتارهای ناشی از قانون متفاوت است؛ رفتار قانونی ریشه در مجموعه ای از اصول و مقرراتی دارد که نوع عمل افراد را مشخص می کند.
اصول اخلاقی در مدیریت به هنگام تصمیم گیری و رفتار)در رابطه با درست یا نادرست بودن آنها( از نظر اخلاقی مدیران را هدایت و راهنمایی می کند و موضوع مسئولیت اجتماعی درگستره همین مطلب قرار می گیرد و به تعهدات مدیریت مربوط می شود، یعنی به هنگام تصمیم گیری و اقدام، سازمان باید به گونه ای عمل نماید که به خیر و صلاح جامعه و خودش باشد )دفت[۷]،.( ۶۴۰:۱۳۸۴
تصویر درباره جامعه شناسی و علوم اجتماعی

۲-۱-۲-مکاتب و نظریه های اخلاق

مکاتب و نظریه های اخلاقی را به اعتبارات مختلف می توان تقسیم بندی کرد. برای مثال، بر اساس سیر تاریخی یا بر اساس ملاحظات فرا اخلاقی مانند واقع گرا شامل طبیعت گرا و غیرطبیعت گرا و غیرواقع گرا بودن، می توان دیدگاه های مختلف را دسته بندی کرد. در اینجا به مباحث اخلاق هنجاری و تفاوت آن با فرا اخلاق پرداخته و در ادامه به تقسیم بندیهای ارائه شده پرداخته میشود (شمالی،۱۳۸۹ ). انواع رهیافت های علم اخلاق در یک تقسیم بندی به چهار مقوله تقسیم بندی می شود:
اخلاق فلسفی یا فرا اخلاق: از دریچه این رهیافت، در باب پرسشهای منطقی، شناختی و معناشناسی اخلاق، تحقیق میشود، پرسشهایی از این قبیل که “معنای خوب و بد اخلاقی چیست؟”،” راه اثبات یا توجیه احکام و گزار ههای اخلاقی چگونه است؟” و یا “آیا اخلاق جعلی است یا کشفی؟”. به طور خلاصه، دو مبحث معنا و توجیه عمده مسائل فرا اخلاق را تشکیل می دهند. این رهیافت در مطالعات اخلاقی به مسائل تجربی و تاریخی که در حیطه فعالیت های انسان شناسان، مورخان و جامعه شناسان است نمی پردازد، هم چنین به دنبال پاسخ برای پرسشهایی نظیر این که “عمل خوب و ارزشمند چه عملی است؟” و یا “چه چیزی متقتضای وظیفه یا الزام اخلاقی است؟” بر نمی آید، و چنین بررسیهایی در فرا اخلاق مورد بحث قرار نمی گیرد. از آن جا که در رهیافت فرا اخلاقی، به تحلیل و پژوهش فلسفی ماهیت گزاره ها، مفاهیم و احکام اخلاقی پرداخته می شود و به درستی و نادرستی این گزاره ها نظری ندارد، آن را اخلاق فلسفی نیز می توان نامید.
اخلاق هنجاری: این رهیافت به حوزه اخلاق، به دنبال شناسایی و تبین اساسی ترین مبانی و معیارهای درستی و نادرستی، و یا خوبی و بدی در احکام اخلاق است. اخلاق هنجاری اغلب با اصطلاحاتی کلی و نظریه هایی عام، نظیر لذت گرایی، فایده گرایی، وظیفه گرایی و نظریه های دینی به بیان ملاک درستی افعال اخلاقی می پردازد و مطالبی نظیر ” عدالت خوب است”، آن چه را برای خود می پسندی برای دیگران نیز بپسند”، و ” باید به عملی پرداخت که بیشترین فایده را برای بیشترین افراد داشته باشد”، در حوزه اخلاق هنجاری قرار می گیرد. در حقیقت وظیفه اصلی اخلاق هنجاری این است که طراحی کلی از معیارهای عمومی الزام و ارزش ارائه کند.
اخلاق توصیفی: براساس این رهیافت، اخلاق توصیفی برآنست باورها، اصول اخلاقی مورد قبول شخص، گروه و یا فرهنگی را توصیف و تبین نماید. روش تحقیقی که در اخلاق توصیفی به کار می رود، روشی تجربی- توصیفی و عملی- تاریخی است. آن گونه که انسان شناسان، جامعه شناسان، مورخان و روانشناسان در زمینه های مطالعات اخلاقی از چنین روش هایی استفاده می کنند. از این رو، گزاره ها و معرفت برآمده از اخلاق توصیفی را می توان علمی- تاریخی – توصیفی دانست، آن چنان که توصیه و دستوری را ارائه نمیکند؛ برای مثال گزاره هایی هم چون “از نظر برخی جامعهشناسان عصر اطلاعات، به منظور پیشبرد اهداف جامعه اطلاعاتی، گردش آزاد اطلاعات اقدامی پسندیده است” و یا” از نظر ادیان الهی، دروغ اقدامی ناپسند است” در حوزه اخلاقی توصیفی قرار می گیرند. هدف اخلاقی توصیفی، توصیف یا تبیین نظام ها و اصول اخلاقی موجود و عرضه شده از سوی افراد و جوامع، و از رهگذر آن دستیابی به نظریه ای درباب سرشت اخلاقی انسان است.

 

۲-۱-مقدمه
سیستم ژوراسیک، به سن حدود ۶۰ میلیون سال، نام خود را از کوه‎های ژورا در مرز فرانسه و سویس گرفته و شامل سه زیر سیستم ژوراسیک پایینی (لیاس)، ژوراسیک میانی (دوگر) و ژوراسیک بالایی (مالم) است. سنگ‎های لیاس و اوایل دوگر ایران، پیوند نزدیکی با نهشته‎های تریاس بالا دارند. از سوی دیگر، سنگ‎های ژوراسیک بالایی ایران نیز به نوعی با نهشته‎های کرتاسه آغازی در ارتباط هستند. بررسی‎های دیرینه جغرافیای ژوراسیک ایران، گویای این است که در این زمان، سرزمین ایران شامل دو گستره مستقل بوده که در امتداد محل تقریبی راندگی اصلی زاگرس از یکدیگر جدا بوده‎اند (شکل۲- ۱) (آقانباتی ،۱۳۸۳) .
نوع سنگ‎ها و زیستواران این دو گستره تفاوت آشکار دارد و لذا بررسی ژوراسیک ایران در دو صفحه ایران (البرز، ایران مرکزی، کپه‎داغ) و صفحه زاگرس، می‎تواند بیانگر ویژگی‎های چینه‎شناسی این سیستم باشد. بخشی از سنگ‎های ژوراسیک ایران خاستگاه ماگمایی دارد. سنگ‎های آتشفشانی ژوراسیک جایگاه چینه‎شناسی ثابتی ندارد و به نظر می‎رسد که بسیاری از گدازه‎های آتشفشانی منسوب به ژوراسیک، در واقع سن تریاس پسین د‎ارند. برخی از توده‎های نفوذی ایران مانند گرانیت‎های شیرکوه یزد، آیرکان انارک، کلاه قاضی اصفهان، شاه‎کوه لوت و …به سن ژوراسیک بالا دانسته شده‎اند ولی به تقریب در همه جا، این نفوذی ها تنها در سنگ‎های ژوراسیک پایینی – میانی تزریق شده‎اند و تاکنون نفوذ آنها در سنگ‎های ژوراسیک بالا گزارش نشده است (آقانباتی ،۱۳۸۳) .
جدا از جایگاه چینه‎شناسی، داده‎های پرتوسنجی نیز نشانگر سن ژوراسیک میانی است و نه ژوراسیک پسین. در پاره‎ای نقاط، به ویژه در زون سنندج – سیرجان و بلوک لوت، سنگ‎های ژوراسیک در رخساره شیست‎ سبز و به ندرت آمفیبولیت دگرگون شده‎اند. به طور عموم، فرایند دگرگونی به سن ژوراسیک پسین و نتیجه رخداد سیمرین پسین دانسته شده، ولی داده‎های گوناگون، مانند محدود بودن پدیده دگرگونی به سنگ‎های ژوراسیک پایینی – میانی، پوشیده شدن این دگرگونی‎ها با ردیف‎های دگرگون نشده ژوراسیک بالا و …بیشتر بر زمان ژوراسیک میانی و عملکرد سیمرین میانی تأکید دارد (آقانباتی،۱۳۸۳).
سنگ‎های ژوراسیک ایران دارای ذخایر غنی زغالسنگ، هیدروکربن و نشانه‎هایی از بوکسیت و لاتریت ‎است در ضمن بخشی از سنگ‎های این زمان، در صنایع ساختمانی و سیمان کاربرد دارند. تأثیر دو رویداد زمین‎ساختی بر حوضه‎های رسوبی ژوراسیک ایران درخور توجه است. به نخستین رویداد که تاکنون ناشناخته بوده و در اواسط دوگر (باژوسین – باتونین) روی داده ، سیمرین میانی نام داده شده است. پیامد تحولات زمین‎ساختی این رویداد، چین‎خوردگی، ماگماتیسم و دگرگونی است و به نوعی می‎توان آن را کوهزایی دانست که اثرات آن به ویژه در زون سنندج – سیرجان و بلوک لوت بیشترین مقدار است. دومین رویداد زمین‎ساختی ژوراسیک ایران، رویداد سیمرین پسین است. اگرچه زمان این رویداد را مرز ژوراسیک – کرتاسه و آن را نوعی کوهزایی همراه با چین‎خوردگی ماگماتیسم دانسته‎اند، ولی با تکیه بر داده‎های زمین‎شناسی جدید ژوراسیک ایران، می‎توان گفت که بر خلاف باور عموم این رویداد نه در مرز ژوراسیک – کرتاسه، که در زمان کرتاسه پیشین (پیش از بارمین) رخ داده است. در ضمن، این رویداد ماهیت خشکی‎زا داشته و بسیاری از تحولات زمین‎ساختی منسوب به زمان ژوراسیک پسین و رویداد سیمرین پسین، در واقع حاصل چین‎خوردگی و ماگمازایی سیمرین میانی است که تاکنون ناشناخته بوده است. جدا از دو رخداد گفته شده در سنگ‎های ژوراسیک بالای ایران شواهدی از یک ناپیوستگی رسوبی وجود دارد که به آن رخداد طبسین گفته شده است (آقاانباتی،۱۳۸۳).
شکل(۲- ۱) انتشار وهم ارزی واحدهای سنگ جینه ای ژوراسیک در دوسوی برامدگی شتری (اقتباس از؛ زمین شناسی ایران – آقانباتی، ۱۳۸۳)
۲-۲-ژوراسیک در زاگرس
سنگ‎های ژوراسیک صفحه زاگرس، به عنوان بخشی از نهشته‎های دریای تتیس جوان، در مقایسه با دیگر نواحی ایران، در شرایط رسوبی به طورکامل متفاوت بر جای گذاشته شده‎اند. به همین رو، رخساره سنگی – زیستی آنها متفاوت از سایر نواحی ایران است. با وجود این، در گستره وسیع زاگرس، سنگ‎های ژوراسیک در همه جا هم رخساره نیستند، به طوری که می‎توان این سنگ‎ها را به سه گروه مجزا با سه رخساره متفاوت زیر تقسیم کرد :
* رخساره‎های کم ژرفای تبخیری که به ویژه در لرستان و نزدیک مرز عراق نهشته شده‎اند، ولی رخنمون سطحی ندارند.
* رخساره‎های ژرف کربناتی که در زاگرس چین‎خورده به ویژه سکوی فارس بر جای گذاشته شده‎اند.
*رخساره‎های ژرف کربناتی – رادیولاریتی که معرف بخش‎های ژرف زاگرس رورانده است که به ویژه در دو ناحیه نیریز و کرمانشاه، به صورت فلس‎های رانده شده نا برجا رخنمون دارند. با توجه به سه رخساره گفته شده، سنگ‎های ژوراسیک زاگرس در سه ناحیه لرستان، فارس و زاگرس مرتفع قابل شناسایی است (آقانباتی ،۱۳۸۳) .
۲-۳-ژوراسیک در ناحیه لرستان
در لرستان و شمال فروافتادگی دزفول، سنگ‎های ژوراسیک پایین رخساره کم ژرفا و تبخیری دارند که با رسوب‎های ژوراسیک دیگر نواحی زاگرس تفاوت کلی دارند و بیشتر به رسوب‎های هم زمان در عراق شبیه هستند. به همین رو برای واحدهای سنگ‎چینه‎ای این زمان (ژوراسیک پایینی) از نام‎های معرفی شده در عراق استفاده شده است (آقانباتی ،۱۳۸۳) .
نهشته‎های تبخیری – کلوییدی ژوراسیک پایین لرستان که در چاه شماره یک تاقدیس امام حسن (خاور قصرشیرین) شناسایی شده‎اند، شامل سه سازند « عدایــه Adaiyah »، « مـوس Mus » و « علنAlan » است. رسوب‎های ژوراسیک میانی لرستان بیشتر از نوع شیل و سنگ‎آهک‎های رُسی متعلق به حوضه‎های رسوبی با ژرفای متوسط است که « سازند سرگَلو » نام دارد. همبری نهشته‎های ژوراسیک میانی (سازند سرگلو) با سنگ‎های ژوراسیک بالا، از نوع دگرشیبی زاویه‎دار است که نشانگر یک فاز فرسایش قاره‎ای است. در لرستان، با پیشروی دوباره دریای ژوراسیک بالا، ردیفی از سنگ‎های متورق جلبک ‎دار به نام « سازند نَجمه » بر جای گذاشته شده است. آخرین واحد سنگ‎چینــه‎ای ناحیه لرستان، نهشته‎های گچــی همراه با لایه‎هــای ناچیز از شیل خاکستـری به نام « سازند گوتنیا » است که برقراری حوضه‎های تبخیری و پسروی دریای ژوراسیک را نشان می‎دهد (شکل ۲-۲) (آقانباتی ،۱۳۸۳) .
۲-۴-ژوراسیک در ناحیه فارس
در نواحی فارس و جنوب فروبار دزفول، رسوب‎های لیاس از نوع شیل‎های سیلتی – سنگ‎آهک و دولومیت به نام « سازند نیریز » است. وجود موج نقش، ترک‎های گلی، استروماتولیت‎های آهکی و انیدریت نشانگر محیط‎های رسوبی از نوع کم‎ژرفا و یا محیط‎های پهنه کشندی است. در ناحیه فارس، از اواخر لیاس و در زمان ژوراسیک میانی، نهشت ردیف‎های کربنـات دریایی به نــام « سازند سورمه » آغاز شده که به ظاهر، بدون هیچ‎گونه ایست رسوبی تا اوایل آشکوب تیتونین ادامه یافته است. در ژوراسیک پسین، ژرفای حوضه فارس به شدت کاهش یافته به سانی که رخساره‎های کربناتی سازند سورمه، با « انیدریت‎های هیث » پوشیده می‎شود. در اواخر ژوراسیک، یک چرخه خروج از آب با ظهور دگرشیبی در جنوب فارس مشخص است. ولی، در حوالی شیراز، رسوبگذاری کربناتی از منشأ دریایی ژرف، بدون انقطاع از ژوراسیک تا کرتاسه ادامه داشته است. سنگواره‎های این لایه گذر، به ویژه انواع کالپیونلیده، شباهت کامل به بخش جنوب خاوری پهنه سنندج – سیرجان حتی شمال البرز و پهنه کپه‎داغ دارد (آقانباتی،۱۳۸۳).
۲-۵-ژوراسیک در زاگرس مرتفع
در زاگرس مرتفع، سنگ‎های ژوراسیک، بخشی از یک مجموعه رسوبی ژرف با تغییرات سنی از تریاس تا کرتاسه پسین هستند. در ناحیه نیریز به این سنگ‎ها سازند پیچاکون (پیچَلون) گفته شده که مجموعه‎ای از رسوب‎های مارنی سیاه رنگ، سنگ‎آهک سیلیسی ائولیتی و رادیولاریت است. در ناحیه کرمانشاه، سنگ‎های موردنظر شامل رادیولاریت‎های کرمانشاه، سنگ‎آهک بیستون و افیولیت‎های صحنه – هرسین است. در هر دو ناحیه، سنگ‎های یاد شده به صورت فلس‎های رو رانده هستند. اگرچه تشکیل این سنگ‎ها، به احتمال در ژرفنای حاشیه شمال خاوری زاگرس (بلند زاگرس) بوده ولی تشکیل آنها در زون سنندج – سیرجان و رانده شدن آنها بر روی لبه صفحه زاگرس همچنان امکان‎پذیر است (آقانباتی ،۱۳۸۳) .

شکل(۲- ۲)هم ارزی جانبی بین سنگ های ژوراسیک پهنه ی زاگرس در نواحی فارس و خوزستان و لرستان (اقتباس ازآقانباتی،۱۳۸۳).

۲-۶-ژوراسیک در البرز
ژوراسیک در ناحیه البرز شامل دو سیکل رسوبی میباشدگروه شمشک که نشان گر حوضه مردابی و رودخانه ای و دریایی کم عمق میباشد رسوبات زغال دار البرز را شامل میشود داده های زمین شناسی نشان میدهد که شرایط کولابی تریاس پسین تا اوایل ژوراسیک ادامه یافته است .درزمان لیاس با بالا آمدن سطح زمین و در نتیجه فرسایش آن ها ردیف های آواری وتورب ها به وجود آمد. درکل میتوان گفت سنگ های لیاس و دوگر البرز چند رخساره ای و از نوع قاره ای – دریاکناری هستند (خسروتهرانی ،۱۳۸۲).
سازند شمشک شاخص ترین سازند ایران است که دارای زغال سنگ و سنگواره های جانوری وگیاهی فراوان است که در برش الگو شامل چهار زون سنگی به ترتیب از پایین به بالا ماسه سنگ پایینی _ زغال دار پایینی_ماسه سنگ بالایی _ زغالدار بالایی میباشد (خسروتهرانی ،۱۳۸۲) .
سیکل دوم چرخه رسوبات دریایی است که شامل ردیف های مارنی- اهکی دریایی هستند که در همه جای البرز پراکندگی جغرافیایی یکسان ندارد و شامل دو بخش البرز شمالی و البرز جنوبی میباشد (آقانباتی، ۱۳۸۳) .
۲-۷-ژوراسیک در ایران مرکزی
با نظری بر روابط زمین‎ساختی، چینه‎شناسی، نوع رخساره‎ها و نیز شرایط محیطی، سنگ‎های ژوراسیک ایران مرکزی تاریخچه سنگی و زیستی مشابه با کوه‎های البرز دارد، به گونه‎ای که به جز موارد استثنایی، تفکیک واحدهای سنگ‎چینه‎ای ژوراسیک در این دو پهنه (البرز و ایران مرکزی) چندان ضروری نبوده است. به سخن دیگر، همانند البرز، در ایران مرکزی هم می‎توان سنگ‎های زمان ژوراسیک را در دو چرخه رسوبی زغالدار (گروه شمشک) و چرخه رسوب‎های دریایی (گروه مگو) جای داد که مرزهای زیرین و بالایی آن منطبق بر رویدادهای زمین‎ساختی است (آقانباتی، ۱۳۸۳) .
سازند آب‎حاجی : تا پیش از سال ۱۳۵۴، در ایران مرکزی، به کلیه رسوب‎های شیلی ماسه‎سنگی، گاهی زغالدار زیر سنگ‎آهک بادامو (سازند بادامو)، سازند شمشک گفته می‎شد. با این وجود، در بعضی نقاط، به کمک سنگواره‎های موجود، بخش تریاس پسین (سازند نایبند) از رسوب‎های لیاس جدا می‎شد، ولی در بیشتر موارد چنین کاری نیز صورت نمی‎گرفت (آقانباتی، ۱۳۸۳) .
رسوب‎های شیلی و ماسه‎سنگی زغالدار زیر سازند بادامو، از نگاه رخساره‎ای و سنی، تنها با بخش پایینی سازند شمشک (ماسه‎سنگ پایینی و سری زغالدار پایینی) همخوان است و نه با همه آن. از سال ۱۳۵۴، برای نهشته‎های میان دو سازند نایبند (تریاس پسین)، و سازند بادامو (توآرسین – باژوسین) نام « سازند آب‎حاجی » انتخاب شد که بیشتر از نوع نهشته‎های ماسه‎ سنگی و شیلی است و یک بخش ماسه‎ سنگ کوارتزی در پایه آن وجود دارد (آقانباتی، ۱۳۸۳) .
بخش ماسه‎سنگ کوارتزی پایه، ردیف شاخصی به ستبرای ۲۰ تا ۱۸۰ متر از نوع ماسه‎ سنگ‎های کوارتزی و ماسه ‎سنگ‎های سفید با لایه‎بندی ستبر است که به طور معمول، بخش میانی آن کنگلومرایی است. رنگ عمومی این بخش، سفید است و در میان نهشته‎های سبز رنگ جای دارد و از این رو شناسایی آن حتی از فاصله‎های دور به سادگی امکان‎پذیر است. در بلوک کلمرد (اطراف رباط خان) افق‎های نسوز این بخش قابل استخراج و اقتصادی است (آقانباتی، ۱۳۸۳) .
عکس مرتبط با اقتصاد
بخش شیل بالایی، ۵۰ تا ۱۴۰ متر شیل و شیل‎های ماسه‎ای مایل به سبز با میان لایه‎هایی از ماسه‎سنگ آهکی، گاهی صدف سنگی است. هاگ‎های موجود در لایه‎های زغالی این بخش، سن لیاس (سینه‎مورین – آآلنین) دارد. سازند آب‎حاجی را می‎توان دست کم با سری زغالدار پایینی بُرش الگــوی شمشک در البرز درخور قیاس دانست. در ناحیه کرمان، واحد سنگی « طُغراجه » شامل دو بخش است. بخش پایینی طُغراجه، ضخامت متغیری از ماسه‎سنگ چندزادی روشن رنگ است که پس از یک ایست رسوبی، روی سنگ‎های رتین (واحد دره گُر) جای دارد. این آواری‎ها هم‎ارز ماسه‎سنگ‎های کوارتزی پایه سازند آب‎حاجی است. بخش بالایی طُغراجه از نوع آرژیلیت و سیلت سنگ‎های سبز رنگ با تناوب‎های ناچیز از ماسه‎سنگ سنگواره‎دار است که با توجه به شباهت‎های سنگی و سنی، معادل بخش شیلی سازند آب‎حاجی می‎باشد (آقانباتی ،۱۳۸۳) .
جدا از ناحیه کرمان، ردیف‎های هم‎ارز سازند آب‎حاجی را با تغییرات ناچیز سنگ‎شناسی می‎توان در نواحی مزینو، جنوب کفه طبس و بلوک لوت دید (آقانباتی ،۱۳۸۳) .
سازند آهکی بادامو : در نقاط بسیاری از ایران مرکزی، همانند البرز، در اواخر لیاس – اوایل دوگر، با پیشروی گسترده دریا، محیط‎های رسوبی دریایی حاکم شده است.
در ناحیه کرمان، به نهشته‎های کربناتی این دریای پیشرونده، « سازند بادامو » نام داده شده که به طور عمده، سنگ‎آهک‎های خاکستری تیره، ماسه‎ای، ائولیتی است که به داشتن آمونیت فراوان شاخص است. نام سازند بادامو از کوه و آبادی بادامو، در ۲۴ کیلومتری باختر کرمان، گرفته شده، ولی بُرش مطالعه شده در این محل، گسترش و ستبرای کافی ندارد. به همین‎رو برش اندازه‎گیری شده در کنارآبادی تیتو (۱۷ کیلومتری شمال خاوری زرند) به عنوان برش الگو دانسته شده است که دارای زون‎های زیستی توآرسین تا باژوسین میانی است. در این محل، سازند بادامو ۱۶۳ متر ستبرا دارد، ولی این ستبرا ثابت نیست. در ناودیس زرند، ۹۰ متر، در ناحیه هُجدک ۱۲ متر، در شمال ناودیس زرند ۲۰ تا ۵۰ متر است و گاهی نیز وجود ندارد (Seyed Emami ,1971).
سنگواره‎های جانوری سازند بادامو آشکارا نشانگر آن است که این سازند معمولا دریایی است. درصد بالای ماسه، برخی لایه‎های کنگلومرایی ولایه‎بندی چلیپایی نشانه محیط‎های رسوبی نزدیک به ساحل است. ائولیت‎های فراوان به تحرک و انرژی زیاد حوضه اشاره دارند و سرانجام وجود بریوزوآ و لوله‎های کرم موجود در روی صدف‎ها، همچنان به پایین بودن میزان رسوبگذاری نسبت داده شده است . (Seyed Emami ,1971)
مطالعات سید امامی (Seyed Emami ,1971)نشان می‎دهد که زون‎های زیستی این سازند بسیار فشرده و نزدیک به هم است، به گونه‎ای که تعداد زیادی آمونیت در واحدهای کم ستبرا جای دارند. در ضمن، آمونیت‎های سازند بادامو از هر جهت با انواع موجود در قفقاز و اروپای باختری تطابق دارند که گویای ارتباط همیشگی حوضه توآرسین- باژوسین صفحه ایران با دریای تتیس در شمال است. در بسیاری از نقاط کرمان، سازند آهکی بادامو، واحد سنگی مشخصی با نقش کلیدی است که توالی شیلی – ماسه‎ای ژوراسیک پایین – میانی ناحیه کرمان را از یکدیگر جدا می‎کند. در شمال کرمان، رخساره چیره آهک‎های ائولیتی سازند بادامو به انواع ماسه‎سنگی و شیلی تبدیل می‎شود. در چنین حالتی، سه سازند آب‎حاجی (در زیر) بادامو (در وسط) و هُجدک (در بالا) هم رخساره می‎شوند و تفکیک آنها از یکدیگر دشوار و ناممکن است. در این‎گونه نواحی است که کاربری گروه شمشک مفهوم بیشتری پیدا می‎کند.در نواحی طبس، شیرگشت، جام، لکرکوه و نایبندان، یک لایه راهنما از سنگ‎آهک را به عنوان سازند بادامو دانسته‎اند، در حالی که لایه منسوب به سازند بادامو در نواحی مذکور، واحد سنگی جوان‎تری به سن باتونین است که ارتباطی به سازند بادامو ندارد و بنا به تصویب کمیته ملی چینه‎شناسی، « سازند پروده » نامیده شده است .(Seyed Emami ,1971)
گفتنی است در نواحی زغال‎خیز کرمان، کارشناسان شرکت زغالسنگ کرمان به ردیف‎های توآرسین سازند بادامو، واحد « نیزار » و به واحدهای باژوسین آن، واحد « باب نیزو » نام داده‎اند. تغییرات سنی سازند بادامو، از توآرسین تا باژوسین میانی، نشان می‎دهد که دریای پیشرونده لیاس پایانی – دوگر پیشین ناحیه کرمان در مقایسه با البرز، پایدارتر بوده و است، به گونه‎ای که ماسه‎سنگ‎های بالایی (توآرسین – آآلنین) گروه شمشک البرز فقط با بخش زیرین سازند بادامو قابل قیاس است و بخش‎های انتهایی آهک بادامو، فاقد معادل دریایی در البرز است
.(Seyed Emami ,1971)
سازند آواری هُجدک : در بیشتر نقاط ایران مرکزی ، بر روی ردیف‎های دریایی سازند بادامو، توالی به نسبت ستبری از رسوب‎های آواری زغالدار وجود دارد که نشانگر برقراری دوباره شرایط کم ژرفای رسوبی است که یکی از مهم‎ترین نهشته‎های زغالسنگی ناحیه کرمان را در بر دارند. سری ماسه‎سنگ‎های سبز، سری گیاهدار ژوراسیک، ماسه‎سنگ‎های بالایی، سری زغالدار نام‎های قدیمی این نهشته‎هاست. در سال ۱۹۶۴، با اقتباس از دهکده و معادن زغال هُجدک، نام « سازند هُجــدک » به تصویب کمیته ملی چینه‎شناسی رسیده، هرچند کارشناسان شرکت فولاد از اسامی « خُمرود » و « دشت خاک » استفاده می‎کند. با وجود گستردگی و ستبرای زیاد، سازند هُجدک برش الگو ندارد (آقانباتی، ۱۳۸۳) .
از نگاه سنگ‎شناسی سازند هُجدک تناوبی از ماسه‎سنگ‎های آرکوزی – کوارتزی و شیل‎های سبز و خاکستری تا قهوه‎ای است که به داشتن سنگال‎های رُسی – هماتیتی سُرخ‎رنگ لایه‎ها و عدسی‎های متعدد (حدود ۳۰ لایه) زغالسنگ شاخص است که در بین آنها لایه زغالی « D »، در فاصله ۱۵۰ تا ۲۰۰ متر بالاتر از پایه این نهشته‎ها، از همه باارزش‎تر است. از ویژگی‎های دیگر سازند هُجدک، فراوانی سنگواره‎های دریایی است که تنها در تناوب‎های آهکی دیده می‎شود و نشانگر چیرگی محیط‎های دریایی کم ژرفاست . مرز پایینی سازند هُجدک، به سازند بادامو است که ظاهر تدریجی دارد. مرز بالایی این سازند در همه جا فرسایشی و نشانگر عملکرد رویداد سیمرین میانی است. سازند هُجدک دارای مجموعه‎ای غنی از سنگواره‎های جانوری، به ویژه دوکفه‎ای‎ها، و سنگواره‎های گیاهی است که به طور عموم سن باژوسین پسین – باتونین پیشین دارند. اگرچه به سن کالووین هم اشاره شده است، ولی جایگاه چینه‎شناسی هُجدک بین سازند بادامو (توآرسین – باژوسین میانی) و سنگ‎آهک پروده (باتونین پسین) سن کالووین سازند هُجدک را پرسش‎آمیز می‎سازد (آقانباتی، ۱۳۸۳) .
یکی از ویژگی‎های بارز سازند هُجدک، داشتن شیل‎های زغالدار و به ویژه افق‎های زغالسنگی است. در ناحیه کرمان، افق زغالدار موسوم به زون « D » دارای حدود ۳۰ لایه زغالی است که از میان آنها ۶ – ۴ لایه ارزش اقتصادی دارند. زون دوم زغالدار سازند هُجدک، افق زغالی « E » است که شامل ۱۳ لایه زغالی با ۳ تا ۵ لایه اقتصادی است. ضخامت افق زغالی E ثابت نیست و پس از نازک شدن، به آرژیلیت زغالی تبدیل می‎شود. ذخایر زغالسنگی هُجدک، محدود به ناحیه کرمان نیست. در بلوک کلمرد، زغال‎های حرارتی از این سازند استخراج می‎شوند. نیروگاه حرارتی طبس – مزینو (در حال مطالعه) بر اساس ذخایر زغالسنگی هُجدک در بلوک کلمرد طراحی شده است (آقانباتی،۱۳۸۳) .
چرخه رسوب‎های دریایی ژوراسیک در ایران مرکزی : در ایران مرکزی، همانند البرز و کپه‎داغ، سنگ‎های ژوراسیک میانی – بالایی، ردیف‎های مارنی و سنگ‎آهک‎های دریایی هستند که با ردیف‎های آواری گاه ضخیم و یا نهشته‎های تبخیری ژوراسیک پسین – کرتاسه پیشین سرانجام می‎گیرند. در مرز پایینی این مجموعه به نسبت ستبر، شواهد وابسته به رویداد سیمرین میانی و در مرز بالایی آن نیز نشانه‎های آشکار رویداد سیمرین پسین را می‎توان دید. لذا، سنگ‎های موردنظر چرخه رسوبی بزرگی به نام « گروه مَگو » است که به دو رویداد زمین‎ساختی بزرگ محدود هستند. بیشتر سنگ‎های گروه مَگو از نوع مارن، سنگ‎آهک، ماسه‎سنگ‎های آهکی دریای باز هستند ولی پایان بخش این چرخه رسوبی، ردیف‎های آواری – تبخیری است. تغییرات زمانی و مکانی رخساره‎ها سبب می‎شود تا همه سنگ‎های این گروه به چند واحد سنگی تقسیم شوند (آقانباتی، ۱۳۸۳) .
نخستین واحد سنگی گروه مَگو، ردیفی از سنگ‎آهک خاکستری رنگ است که با داشتن ترکیب سنگی و ستبرای کم و بیش پایدار، سیمای کلیدی دارد. اگر چه در پاره‎ای از گزارش‎های زمین‎شناسی ایران مرکزی (شیرگشت، شتری، نایبندان و لکرکوه) به این واحد سنگی «سنگ‎آهک بادامو» گفته شده ولی یافته‎های جدید ناحیـــه‎ای نشان می‎دهد که چنیـــن مقایسه‎ای نادرست بوده و از این رو به این واحد سنگی راهنمــا « سازند آهکی پروده » نام داده شده است (آقانباتی ،۱۳۸۳) .
واحد سنگی دوم گروه مَگو، بیشتر از نوع شیل، مارن‎های کمی سیلتی تا ماسه‎ای ریزدانه است که رنگ متمایل به سبز روشن دارد و به لحاظ زودفرسا بودن، بیشتر سیمای تپه ماهورهــای پشتـــه مانند و نـــام « سازند بَغَمشاه » دارد. در همه جای ایران مرکزی، مرز بالای سازند بَغَمشاه با یک ایست رسوبـــی و چـرخه‎های فرسایشی مشخص است که رویداد عامل، می‎تواند با رخـــداد جهانی « نوادین » درخور قیاس باشد که در این نوشتار به آن « رویداد طبسین » گفته شده است (آقانباتی ،۱۳۸۳) .
سنگ‎های ژوراسیک بالای ایران مرکزی در شرایط رسوبی متفاوت نهشته شده‎اند و به همین دلیل، رخساره همانند ندارند. در خاور کوه‎های شتری تا شمال خاوری بلوک لوت، رسوب‎های ژوراسیک بالا از نوع ماسه‎سنگ، شیل و سنگ‎آهک ائولیتــی – آواری نازک لایه است که رخساره جلـوی ریف و نام « سازند قلعه‎دختر‌» دارد. در کوه‎های شتری، سنگ‎های ژوراسیک بالا از نوع سنگ‎آهک‎های ریفـــی، توده‎ای روشن رنگ است که سیمــای کـــوه‎ساز، رخساره ریفـــی و نام « سنگ‎آهک اسفندیار » دارد. در باختر کوه‎های شتری (ناحیه کلمرد – کرمان)، سنگ‎های ژوراسیک بالا بیشتر سنگ‎آهک‎های لایه‎لایه با میان‎لایه‎هایی از مارن‎های آهکی است که به داشتن پکتن فراوان شاخص است و نشانگر رخساره‎های پشت ریف (ریف‎هـای اسفنـدیار) است. به دلیل فراوانی پکتـن، به این رخساره ژوراسیک بالایی ایران مرکـزی، « سنگ‎آهک پکتن‎دار » گفته شده است (آقانباتی ،۱۳۸۳) .
بین کلمرد و بهاباد، بر روی سنگ‎آهک پکتن‎دار، دو افق سنگ‎آهک میکریتی وجود داردکه با افقی از مارن‎های آهک‎دار از یکدیگر جدا شده‎اند. این واحد سنگی، « سازند آهکی نـار » خوانده می‎شود. از اواخر آشکوب کیمریجین، با آغاز حرکت‎های سیمرین پسین، شرایط تبخیری – قاره‎ای حاکم شد که با رسوب انباشته‎هـای گچـی به نام « گـچ مَگــو » و یا ردیف‎ آواری سُرخ‎رنگ به نام « لایه‎های سُرخ گَره‎دو » همراه است (آقانباتی ،۱۳۸۳) .
در بعضی نقاط ایران مرکزی مانند تفرش، محلات، اصفهان، اردستان و کاشان، ردیف‎های دریایی ژوراسیک میانی – بالایی (گروه مَگو) وجود ندارد. در این نواحی، ردیف‎های زغالدار تریاس بالا – ژوراسیک میانی در بیشتر جاها به طور دگرشیب با رسوب‎های آواری پیشرونده کرتاسه پایین پوشیده شده‎اند. نبود ردیف‎های گروه مَگو و به ویژه دگرشیبی زاویه‎دار، نشان می‎دهد که بخشی از ایران مرکزی در اثر رویداد سیمرین میانی، در زمان باژوسین – باتونین، چین‎خورده و پسروی دریا تا پیشروی آن در کرتاسه پایینی، ادامه داشته است. از طبس تا کرمان، سنگ‎های ژوراسیک میانی – بالایی، ضمن دریایی بودن، بیشتر رخساره آواری دارند، به گونه‎ای که تفکیک واحدهای سنگی گوناگون دشوار است. در شمال کرمان به مجموعه سنگ‎های ژوراسیک میانی – بالایی « سری بیدو » نام داده شده که معادل تمام سازندهای گروه مَگو است (آقانباتی، ۱۳۸۳) .
کارشناسان شرکت فولاد، به تمام سنگ‎های میان دو رویـداد سیمــرین میانـی – سیمرین پسیـن، در شمال کرمان « سازند اسدآباد » نام داده‎اند و با توجه به ناهمگن بودن نهشته‎ها، آنها را به سه بخش پایینی – میانی و بالایی تقسیم کرده‎اند. سازند اسدآباد، جایگاه چینه‎شناسی مشابه با واحدهای سنگـی « گروه مَگو » دارد. با نظری به روابط چینه‎شناسی و سنی، به ویژه نوع رخساره‎ها و شرایط رسوبی می‎توان چنین پنداشت که گستره‎های وسیعی از ایران مرکزی، شرایط رسوب‎گذاری و محیط‎های زیستی ژوراسیک میانی – بالایی، تفاوت چندان آشکاری ندارد. پیچیدگی‎های چینه‎شناسی موجود در پاره‎ای از گزارش‎ها، تنها به دلیل مطالعات ناحیه‎ای و استفاده از نام‎های جغرافیایی گوناگون است (آقانباتی، ۱۳۸۳) .
سازند آهکی پروده : سازند آهکی پروده، نخستین واحد سنگی‎ از دومین چرخه رسوبی نهشته‎های ژوراسیک ایران مرکزی است که پس از یک ایست رسوبی، برجای گذاشته شده است. در گستره وسیعی از طبس، شیرگشت، کلمرد، آبدوغی و راور این واحد سنگی به صورت لایه‎ای راهنما، جایگاه ثابتی میان ماسه‎سنگ‎های سازند هُجدک (در زیر) و مارن‎های بَغَمشاه (در بالا) دارد. از نگاه سنگ‎شناختی، به جز بخش آواری پایه، سازند آهکی پروده ردیف کم و بیش یکنواختی از سنگ‎آهک‎های خاکستری رنگ است که تفاوت چشم‎گیری با نهشته‎های شیلی و ماسه‎سنگی زیرین (گروه شمشک) و مارن‎های سبز – خاکستری بالایی (سازند بَغَمشاه) دارد، به گونه‎ای که به صورت ردیفی آشکار، دو واحد سنگی یاد شده را از یکدیگر جدا می‎کند. به دلیل یکنواخت بودن ترکیب سنگ‎شناسی، تقسیم‎بندی فیزیکی، شیمیایی و زیستی سازند ناممکن است. باوجود این، بالاترین بخش آن، رنگ روشن‎تر و نمای قلوه‎ای دارد.
نام این سازند از روستای پروده (جنوب کفه طبس) اقتباس شده ولی برش الگوی آن در شمال باختری طبس (خاور کوه اشلون)، به ضخامت ۴۶ متر اندازه‎گیری شده است که ۷ متر زیرین آن کنگلومرایی و بقیه سنگ‎آهک خاکستری تیره، متراکم، ضخره‎ساز با لایه‎بندی ستبر و به ندرت پیزولیتی است. از محل بُرش الگو به سمت جنوب، کنگلومرا و مارن‎های گچ‎دار بخش پایینی حذف و با افقی از سنگ‎آهک به شدت ماسه‎ای جایگزین می‎شود که دارای مرجان، دوکفه‎ای و بازوپا است (آقانباتی، ۱۳۸۳) .
در محل بُرش الگو، مرز زیرین سازند با حضور یک واحد کنگلومرایی به ستبرای ۷ متر و دگرشیبی خفیف مشخص است. در شمال بهاباد، آواری‎های پایه از نوع کنگلومرای کوارتزی است. در نواحی شتری، شیرگشت، ترود و جام، سنگ‎آهک پروده با سنگ‎های کهن‎تر از ژوراسیک همبر است. مرز بالای پروده همیشه به سازند بَغَمشاه است. این مرز به گونه‎ای آشکار، ناگهانی و همساز است. سنگواره‎های سازند پروده بیشتر در لایه‎های آغازین و به ویژه در مرز بالایی آن یافت می‎شوند که بیشتر از نوع مرجان، آمونیت و اندکی میکروفسیل ‎است (آقانباتی ،۱۳۸۳).
سازند بَغَمشاه : سازند بَغَمشاه یک واحد سنگی نرم و زود فرسا، به سن ژوراسیک میانی است که به ویژه در نواحی طبس، یزد، قاین، کلمرد، لکرکوه، نایبندان، شیرگشت و جام (خاور سمنان)، ستبرا و گسترش در خور توجه دارد .
بُرش الگوی این سازند، توسط (Estokelin ,1965)، در ناحیه‎ای به نام لَشت بَغَمشاه، در خاور شهرطبس، به ضخامت ۴۹۶ متر اندازه‎گیری شده و بیشتر از نوع شیل، مارن‎های کم و بیش شیلی به رنگ سبز روشن و مقدار کمی ماسه‎سنگ و سنگ‎آهک است که مقدار بسیار ناچیزی گچ، نمک، زغال و سنگال‎های رُسی – آهنی دارد. ترکیب مارنی این سازند به ویژه در پایین‎ترین بخش، سبب شده تا سیمای برونزدها، تپه ماهوری و در بسیاری از مناطق، با واریزه‎ پوشیده باشد. در شمال باختری طبس (کوه اشلون) سازند بَغَمشاه قابل تقسیم به سه عضو غیر رسمی است، عضو پایینی بیشتر مارن‎های سبز است. عضو میانی تناوب منظمی از مارن و سنگ‎آهک‎های آمونیت دار است و سرانجام، عضو بالایی سنگ‎آهک‎های ضخیم لایه و صخره ساز با گسترش کمی است که در نقشه طبس به نام « سنگ‎آهک اشلون » نامگذاری شده است (آقانباتی، ۱۳۸۳) .
تناوب‎های آهکی عضو میانی دارای آمونیت‎های کالووین پیشین است. از جنوب طبس تا شمال کرمان، سازند بَغَمشاه مقدار زیادی نهشته‎های آواری دارد و همانند بسیاری از ردیف‎های ژوراسیک، رخساره آواری بر رخساره مارنی چیر‎گی دارد. رخساره آواری سازند بَغَمشاه کرمان سبب شده تا این سازند در رخساره بیدو توصیف شود. در همه جا همبری زیرین سازند بَغَمشاه به سنگ‎آهک پروده و یا معادل‎های آواری آن است که به طور عموم، ناگهانی ولی همساز‎ هستند. مرز بالایی سازند بَغَمشاه، دست کم در ناحیه طبس (شتری، شیرگشت، کلمرد) معرف یک ایست رسوبی و سطحی فرسایشی است، ولی ردیف‎های جوان‎تر از بَغَمشاه در همه جا یکسان نیست. در حوضه جلوی ریف، کوه‎های شتری سازند قلعه‎دختر، در کوه‎های شتری سازند آهکی اسفندیار و در حوضه‎های پشت ریف کلمرد- کرمان، سنگ‎آهک‎های پکتن‎دار در روی سطح فرسوده شده سازند بَغَمشاه قرار دارند. آمونیت، بازوپایان نوع ترابراتولا(Terebrutula) و دوکفه‎ای‎ها، فراوان‎ترین سنگواره‎های سازند بَغَمشاه ‎است که از میان آنها، آمونیت‎ها در تعیین سن بَغَمشاه بسیار کارساز بوده‎اند. در بیشتر برش‎ها، آمونیت‎های سازند بَغَمشاه، معرف آشکوب‎های باتونین بالایی تا کالووین بالایی است. ترکیب سنگی و جایگاه چینه‎شناسی سازند بَغشماه، به خوبی قابل قیاس با نهشته‎های سازند دلیچای در البرز و رسوب‎های مارنی دوگر درکپه داغ (سازند چمن بید) است. در این نواحی، یکسانی رخساره‎ها به اندازه‎ای است که شرایط رسوبی بسیار یکسان را تداعی می‎کند .
گفتنی است که اگرچه در پاره‎ای گزارش‎ها، سازند بَغَمشاه هم‎ارز جانبی سازند هُجدک دانسته شده، ولی این دو سازند جایگاه چینه‎شناسی مشابه و همزمان ندارند لذا این مقایسه نادرست است (آقانباتی، ۱۳۸۳) .
سازند قلعه دختر : در ناحیه طبس، سنگ‎های ژوراسیک بالا، به سن کالووین – کیمریجین سه رخساره متفاوت جلوی ریف (سازند قلعه دختر)، ریف (سازند آهکی اسفندیار) و پشت ریف (سنگ‎آهک‎های پکتن‎دار) دارند. بررسی‎های ناحیه‎ای نشانگر جایگاه چینه‎شناسی مشابه دو سازند قلعه‎دختر و اسفندیار است، به گونه‎ای که در شمال کوه‎های شتری تبدیل جانبی این دو سازند بسیار روشن و آشکار است. ولی به دلیل پوشش آبرفتی دشت طبس، ارتباط رخساره‎های ریفی سازند اسفندیار با نهشته‎های پشت ریف سنگ‎آهک پکتن‎دار، قابل رؤیت نیست. بُرش الگوی سازند قلعه دختر، در ۷ کیلومتری شمال قلعه‎ای به همین نام، در باختر شهرستان بُشرویه، به ضخامت ۹۷۴ متر اندازه‎گیری شده است. در این برش، قلعه‎دختر ردیفی ناهمگن و قابل تقسیم به سه عضو جداگانه است (آقانباتی، ۱۳۸۳) .
« عضو ماسه‎سنگ پایینی »، با ۱۹۴ متر ستبرا، شامل ماسه‎سنگ‎های کوارتزی خاکستری یا قهوه‎ای با چینه‎بندی متقاطع است .
« عضو شیلی میانی »، ۴۵۸ متر شیل مارنی، ماسه‎ای و سیلیتی به رنگ سبز تا قهوه‎ای است که میان‎لایه‎هایی از سنگ‎آهک و ماسه‎سنگ دارد .
« عضو آهکی بالایی »، ۳۲۲ متر سنگ‎آهک نازک لایه و شیل‎های آهکی است که رنگ روشن دارند و به طور محلی، به دلیل دولومیتی شدن، قهوه‎ای رنگ هستند (آقانباتی ،۱۳۸۳) .
گسترش جغرافیایی سازند قلعه‎دختر تنها محدود به نواحی قاین، فردوس، باختر بشرویه و ناحیه شیرگشت است. ولی حتی در این نواحی نیز تغییر رخساره تدریجی و جانبی این سازند در خور توجه است. برای نمونه در ناحیه شیرگشت (برخلاف بُرش الگو)، قلعه‎دختر دو عضو دارد و یا در ناحیه شیر گشت و نیز در کوه‎های شتری، دو سازند قلعه‎دختر و اسفندیار ارتباط جانبی بین انگشتی دارند (آقانباتی ،۱۳۸۳) .
سازندهای اسفندیار، سنگ‎آهک‎ پکتن‎دار، سازند لار (البرز) قسمتی از سازند سورمه (زاگرس) و نیز سازند مزدوران رخساره‎های هتروپیک سازند قلعه‎دختر هستند (آقانباتی ،۱۳۸۳) .
سازند آهکی اسفندیار : سازند آهکی اسفندیار نشانگر رخساره ریفی ژوراسیک بالایی ایران مرکزی است که بُرش الگوی آن در کوه اسفندیار (بخش جنوبی کوه‎های شتری) است در محل بُرش الگو، سازند اسفندیار حدود ۶۹۰ متر ستبرا دارد. توصیف لایه به لایه سازند اسفندیار، نشانگر دو قسمتی بودن بُرش الگو است. بدین‎سان که بیشتر آن شامل سنگ‎آهک‎های توده‎ای روشن‎رنگ با ساخت ریفی است ولی نزدیک به یک چهارم بخش پایینی آن از نوع ماسه‎سنگ، آهک‎های زیست‎آواری ماسه‎ای و نیز لایه‎های کنگلومرایی می‎باشد. سیمای کوه‎ساز این سازند مدیون رخساره ریفی – توده‎ای و نیز تراکم زیاد سنگ‎آهک‎ها است (آقانباتی،۱۳۸۳). در محل بُرش الگو، سازند اسفندیار بر روی سازند بَغَمشاه است. این مرز همساز ولی از نظر سنگ‎شناسی بسیار ناگهانی است. تغییر ناگهانی مارن‎های دریایی سازند بَغَمشاه به رخساره ماسه‎ای پایه اسفندیار، گویای کاهش ژرفا و به احتمال زیاد ایست رسوبی است. در خاور طبس، مرز بالایی سازند اسفندیار سطحی فرسایشی است که به طور همساز، با سنگ‎های پالئوسن – کرتاسه و یا رسوب‎های جوان‎تر، پوشیده شده است. ولی در شمال کوه‎های شتری و نیز در ناحیه شیرگشت، مرز بالایی سنگ‎آهک‎های اسفندیار به نهشته‎های سُرخ‎رنگ و آواری لایه‎های سرخ گره‎دو است (آقانباتی ،۱۳۸۳) .
اگرچه ارتباط دو سازند اسفندیار و گره‎دو هم شیب و حتی گاهی بین انگشتی دانسته شده، ولی قرارگیری سازند گره‎دو بر روی سنگ‎های گوناگون به سن‎های متفاوت، نشانگر یک چرخه فرسایشی پیش از گره‎دو است (آقانباتی ،۱۳۸۳) .
به طور کلی، جلبک‎ها و گاهی نیز مرجان‎ها، در ساخت ریف‎های اسفندیار سهم بسزایی دارند. افزون بر جلبک ، روزنه‎داران، اسفنج‎ها، دو کفه‎ای‎ها، شکم پایان و خارپوستان از دیگر سنگواره‎های این سازند می‎باشند که زمان ژوراسیک میانی تا ژوراسیک پسین را‎ نشان می‎دهند. در ناحیه ازبکوه، بالاترین بخش سنگ‎آهک اسفندیار از نوع سنگ‎آهک ماسه‎ای سُرخ‎رنگ، با سنگواره‎های ذره‎بینی آشکوب تیتونین است. سن تیتونین در ناحیه شیرگشت نیز گزارش شده است (آقانباتی ، ۱۳۸۳) .
گسترش جغرافیایی سازند اسفندیار، به طور عمده، محدود به پهلوی باختری و دامنه‎های شمالی کوه شتری است. جنوبی‎ترین رخنمون این سازند شامل برونزدهای باریک و کشیده‎ای است که به طور پراکنده و ناپیوسته در راستای گسل نایبند دیده می‎شود. سازند ریفی اسفندیار را می‎توان با سازند لار ( البرز) سازند مزدوران (کپه‎داغ) و بخش بالایی سازند سورمه (زاگرس) قیاس کرد که نشانگر شرایط رسوبی به نسبت یکسان در گستره‎های یاد شده است (آقانباتی، ۱۳۸۳) .
سنگ‎آهک‎های پکتن‎دار – ژیپس : در گستره‎های طویلی از ایران مرکزی از شمال کرمان تا شمال کلمرد، ردیف‎های ژوراسیک بالا، ردیفی از سنگ‎آهک‎های روشن رنگ نازک لایه، مارن و ژیپس با مقدار در خور توجهی دوکفه‎ای به ویژه از نوع پکتن ‎است . به این رخساره استثنایــی ژوراسیک بالایی نواحــی کلمرد، آبدوغـی، بهاباد، راور و شمال کـرمان، «رخساره آهک پکتن‎دار – ژیپس» گفته‎اند. این سازند بدون بُرش الگو است (آقانباتی، ۱۳۸۳) .