تمرکز بر اشتباهات، پریشانی و نگرانی از اشتباه­کردن.

معیارهای بالا برای دیگران، انتظار عملکرد کامل و درست از دیگران.
برای دانلود متن کامل پایان نامه به سایت tinoz.ir مراجعه کنید.

نیاز به تایید، تمایل به جستجوی تایید و توجه از سوی دیگران و حساسیت نسبت به انتقاد.

نظم و سازماندهی، تمایل به منظم و مرتب بودن.

ادراک فشار از سوی والدین، احساس نیاز به عملکرد کامل و بی­نقص جهت جلب تایید و توجه والدین.

هدف­مندی، برنامه ­ریزی قبلی و تعمق در تصمیم­ گیری­ ها و پرهیز از عملکرد تکانشی.

نشخوار فکر، تفکر وسواس­گونه و مداوم در اشتباهات گذشته و اعمالی که کامل نبوده ­اند یا درباره اشتباهاتی که در آینده رخ خواهد داد.

تلاش برای عالی­بودن، تمایل به کسب نتایج کامل و دستیابی به معیارهای عالی .

۲-۴-۱ ویژگی­های کمال­گرایی
برخی از ویژگی­های کمال­گرایی و افراد متصف به آن در سطور قبل ذکر شد، اما افراد کمال­گرا به طور کلی در چند ویژگی عمده مشترک­اند که در ادامه بیان می­گردند:
الف- تدوین استانداردهای بسیار دشوار و سطح بالا
ویژگی­های خاص کمال­گرایی توسط متخصصین بالینی همچون هاماچک (۱۹۷۸) به­خوبی توصیف شده است. او مشاهده نمود که افراد کمال­گرا در مورد کارهای در دست اقدام خود، اضطراب بسیار بالایی دارند. به زعم آنان، این کارها و وظایف باید به طور کامل و مطلقاً خوب انجام شود،کوشش­های این افراد -حتی در بهترین حالت خود- هرگز به اندازه کافی خوب نیست (شه بخش و عزیزی، ۱۳۹۳؛ به نقل از هاماچک، ۱۹۷۸). این افراد برای خود استانداردها و اهداف دشواری را تعیین می­ کنند که فراتر از توانایی­هایشان است. ماهیت دشوار و شخصی این استانداردها به توضیح اینکه، چرا افرادکمال­گرا همواره در تلاش برای “بهتر” انجام دادن کارها هستند، کمک می­ کند. از طرفی، افراد کمال­گرا در حیطه­هایی از زندگی که اهمیت شخصی دارند، استانداردهای بالایی را در نظر می­گیرند و در حیطه­هایی که اهمیت شغلی اندکی دارند یا اصلاً شخصی نیستند، استانداردهایشان چندان سطح بالا نیست. به­عنوان مثال، زنی که به بی­اشتهایی مبتلاست، ممکن است استانداردهای دشوار و شخصی مربوط به رژیم غذایی را مصرانه دنبال کند، اما احتمال اینکه در حیطه­هایی همچون فوتبال، استانداردهای سطح بالایی را دنبال کند، بسیار کم است، زیرا این حیطه­ها برای او از اهمیت چندانی برخوردار نیستند (شافران و همکاران،۲۰۰۲).
ب- تفکر همه یا هیچ[۷۹]
برای افراد کمال­گرا، تنها دو نقطه انتهایی یک محور است که موجودیت دارد. آنان از تشخیص نقطه میانی محور عاجزند. بنابراین، یا باید در اوج لذت باشند یا در حضیض ذلت، علیرغم تلاش­ های بسیارشان پی می­برند که رسیدن به کمال غیر­ممکن است و در نتیجه زمان زیادی را صرف رفت و آمد در دو طرف انتهایی محور می­ کنند. کسب ۹۵ یا حتی ۹۹ درصدی هدف مورد نظر برای آنان، در حکم شکست تلقی می­ شود (شافران و همکاران، ۲۰۰۲). طبق نظر بورنز (۱۹۸۰)، “افراد کمال­گرا تجارب خود را در حالتی دو مقوله­ای ارزشیابی می­ کنند، یعنی یا سفید یا سیاه، خاکستری برای آنان مفهومی ندارد. تفکر دو مقوله­ای باعث می­گردد تا فرد کمال­گرا از ارتکاب گناه بهراسد و نسبت به آن واکنش افراطی نشان دهد.
پ- نیاز به کنترل خویش[۸۰]
کمال­گرایان خود را وقف پیگیری استانداردهای دشوار و شخصی خویش می­ کنند، این امر مستلزم خود­کنترلی بسیار بالایی است. این خودکنترلی معمولاً شامل محدود نمودن فعالیت­های لذت­بخشی است که مستقیماً با فعالیت و پیگیری هدف مورد نظر ارتباطی ندارد (شافران و همکاران، ۲۰۰۲).
ت- ارزیابی از عملکرد[۸۱]
افراد کمال­گرا پس از تدوین استانداردهای بسیار بالا، عملکرد خود را در راه رسیدن به آن استانداردها به طور مکرر و سخت­گیرانه مورد ارزیابی قرار می­دهند. علاوه بر ارزیابی عملکرد، نحوه پیگیری استانداردها نیز مورد ارزیابی قرار می­گیرد. برخی افراد از پیامدهای منفی تلاش خود، به­عنوان گواهی بر این مدعا استفاده می­ کنند که اهداف و استانداردهایشان به اندازه کافی دشوار و سطح بالا نبوده ­اند و بنابراین باید تلاش و جدیت بیشتری به خرج دهند (شافران و همکاران، ۲۰۰۲).
ث- شکست­ها در رسیدن به استانداردها[۸۲]
افرادکمال­گرا استانداردها و عملکرد خود را به روش سوگیرانه ارزیابی می­ کنند. چنین سوگیری­هایی شامل توجه انتخابی به “شکست” و به حساب نیاوردن “موفقیت” است (بورنز ۱۹۸۰، هولندر ۱۹۷۸، نقل از شافران و همکاران، ۲۰۰۲). این امر مستلزم بذل توجه به اشتباهات فرضی یا واقعی است، تا بخش­هایی از عملکرد که به خوبی و با موفقیت انجام شده است.
ج- تعلل در انجام وظایف[۸۳]
برای برخی از افراد کمال­گرا، ترس از شکست در رسیدن به اهداف و استانداردهایشان به قدری آزارنده است که شروع انجام وظایف خود را به تاخیر می­اندازد و در نیمه راه از ادامه کار صرف نظر می­ کنند و یا کاملاً از انجام آن اجتناب می­ورزند (شه بخش و عزیزی، ۱۳۹۳؛ به نقل از هاماچک، ۱۹۷۸).
چ- انتقاد از خود[۸۴]
افراد کمال­گرا پس از شکست در رسیدن به اهدافشان به سرزنش و انتقاد خود می­پردازند. این امر در یکی از سوالات مربوط به مقیاس کمال­گرایی بورنز (۱۹۸۰) به خوبی قابل مشاهده است: “شکست در کاری مهم، به این معنی است که من شخص موفقی نیستم” و به طور مشابه در خرده مقیاس نگرانی در مورد اشتباهات، فروست و همکاران (۱۹۹۱) نیز وجود دارد: “اگر در کار یا تحصیلم شکست بخورم، فرد کاملا شکست­خورده­ای محسوب می­شوم”.
ح- رسیدن به استانداردها و اهداف به صورت موفقیت­آمیز
افراد کمال­گرا گاهی به اهداف و استانداردهای مورد نظر خود می­رسند. این موفقیت ممکن است دو پیامد را برایشان به­دنبال داشته باشد. اول اینکه، از این موفقیت به­عنوان تقویت­کننده ­ای برای پیگیری اهداف بعدی استفاده می­ کنند و نحوه ارزیابی از خود در آنان، با این موفقیت، بهبود می­یابد (بورنز،۱۹۸۰). دوم اینکه، ممکن است آن استانداردها را به­عنوان استانداردها و اهدافی بسیار سطح پایین ارزشیابی کنند. به­ طور کلی، اگر استانداردها و اهداف فرد قابل دسترسی باشند، این گونه تفسیر می­شوند که آن­ها از دشواری لازم برخوردار نبوده ­اند. به­عنوان مثال، ممکن است حتی با وجود کسب بالاترین نمره در آزمون، این جور برداشت کند که آزمون مورد نظر بسیار ساده بوده است (شافران و همکاران، ۲۰۰۲).
نیاز به کامل بودن، شخص را برای تخریب شخصیت خود در فشار مضاعف قرار می­دهد، اگر در انجام انتظارات دور از واقعیت موفق نشود، خود را فرد شکست­خورده­ای قلمداد می­ کند، زیرا در انجام کاری که از او انتظار می­رفته، موفق نشده است. برای سنجش تلاش­ها با پیشرفت کار، هیچ­گونه روش عینی و هیچ شانسی که بتوان طعم موفقیت را چشید وجود ندارد (شافران و همکاران، ۲۰۰۲).
خ- پایبندی بیش از حد به “بایدها و نبایدها”
افراد کمال­گرا زیر سلطه “بایدها و نبایدها” قرار دارند. آنان خود را مقید به رعایت قوانین خشک و انعطاف ناپذیری می­دانند که تخطی از آن­ها در حکم قانون­شکنی و ارتکاب به گناهی نابخشودنی تلقی می­گردد. همچنین، برخی از بایدهای مورد علاقه افراد کمال­گرا را شامل موارد زیر می­داند: باید بهتر از دیگران باشم، نباید عصبانی شوم، باید کارم را به طرز متفاوتی انجام دهم، باید بهتر شناخته شوم، باید سخت ترکار کنم/ مطالعه کنم (بورنز، ۱۹۸۰).
۲-۴-۲ کمال­گرایی بهنجار[۸۵]
فلت و هویت (۲۰۰۶) با تمایز بین کمال­گرایی بهنجار و نابهنجار معتقد است که کمال­گرای بهنجار از تلاش و رقابت برای برتری و کمال لذت می­برد و در عین حال محدودیت­های شخصی را به رسمیت می­شناسد. محققین پیشنهاد می­ کنند که از دو بعد باید به کمال­گرایی نگریست؛ یک بعد مثبت با عنوان کمال­گرایی بهنجار که با مسائلی چون تلاش برای برتری، معیارهای شخصی بالا، ارزشیابی مثبت از موفقیت گذشته، توقعات مثبت در روابط و عملکردهای بهتر در ارتباط است، بعد مثبت، سازگارانه یا بهنجار که با تلاش برای موفقیت و دستیابی به معیارهای بالا قرین است.
۲-۴-۳ کمال­گرایی نابهنجار[۸۶]
کمال­گرای نابهنجار به دلیل انتظارات غیر­واقع بینانه هرگز از عملکرد خود خشنود نخواهد شد و از منظرخودش هرگز کاری را خوب انجام نمی­دهد که بتواند ازآن احساس لذت ببرد. این افراد ناشکیبا و بی­نهایت خود انتقادگرند (فلت و هویت، ۲۰۰۶). بعد نابهنجار که با مسائلی چون نگرانی بیش از حد در مورد اشتباهات، شک در مورد اعمال، احساس اختلاف بین انتظارات و نتایج و پیامدهای منفی مانند اضطراب و استرس، ترس از ارزشیابی منفی و عزت نفس ضعیف ارتباط دارد، کمال­گرایان نابهنجار هم می­توانند به سطح بالای عملکرد برسند، اما این ورزشکاران با ترس از خراب­کاری و شکست برانگیخته شده و اغلب خسته و وامانده می­شوند و به­ندرت احساس رضایت­مندی از انجام خوب کارها دارند و در درازمدت در خطر واماندگی قرار دارند. علاوه­برآن، افراد با کمال­گرایی نابهنجار، ممکن است از موقعیت­هایی که به تلاش فرد برای رسیدن به معیارهای کمال­گرایانه­اش نیاز دارد، دوری کنند و یا به­عبارتی دچار به تعویق انداختن کارها شوند، آن­ها تمایل شدید در به تأخیر انداختن کارها دارند، زیرا میل به کامل و بدون عیب انجام دادن کارها، آن­ها را ناخوشایند می­ کند. گاه ممکن است به دلیل احتمال عدم دسترسی به معیارهای کمال­گرایانه، کارها را به طور ناقص رها کنند (فراست و همکاران،۱۹۹۱).
۲-۴-۴ کمال­گرایی خودمدار
وردی (۱۳۷۸)، کمال­گرایی خودمدار را شامل کوشش­های فرد برای دستیابی به خویشتن کامل با توجه به معیارهای افراطی، ارزشیابی سخت­گیرانه از رفتار خود تعریف کرده ­اند. این بعد از کمال­گرایی از درون نشات می­گیرد و فرد در آن، از انگیزه­های قوی برای کامل بودن و ایجاد حالتی برتر در میان افراد همسان خود برخوردار است.
کمال­گرایی خودمدار عبارت است از تمایل به وضع معیارهای غیرواقع بینانه برای خود، تمرکز بر نقص­ها و شکست­ها در عملکرد، همراه با خود نظارتگری­های دقیق. این شکل از کمال­گرایی، نزدیکترین بعد به سازه­ای است که غالباً به­عنوان کمال­گرایی شناخته شده است (اتخاذ اهداف بااستانداردهای شخصی بالا، همراه با ارزیابی انتقادی مفرط) (هویت و فلت، ۱۹۹۱).
۲-۴-۵ کمال­گرایی دیگرمدار
کمال­گرایی دیگر­مدار، بیانگر تمایل به داشتن انتظارات افراطی و ارزشیابی انتقادی از دیگران است. این نوع کمال­گرایی با خصومت و سرزنش دیگران همراه است. این جنبه در اصل همان کمال­گرایی خود­مدار است، اما رفتار کمال­گرایی به سوی دیگران جهت­گیری شده است (اتخاذ استانداردهای به شدت بالا، همراه با یک ارزیابی سخت و شدید از دیگران). (هویت و فلت، ١٩٩۱).
این بعد از کمال­گرایی، شامل انتظارات غیر­واقع بینانه برای دیگران و ارزیابی سخت­گیرانه از کارکرد آنان است (به­عنوان مثال، “هر کاری که دیگران انجام می­ دهند باید از کیفیتی عالی و سطح بالا برخوردار باشد” (شافران و همکاران،۲۰۰۲). چنین کمال­گرایی بسته به اعتقادات و انتظارات افراد مهمی که در زندگی فرد نقش دارند، به وجود می­آید. در این حالت، فرد سعی می­ کند به­عنوان یک شخص مهم، از خود انتظاراتی داشته باشد، انتظاراتی که معمولاً مردم از یک فرد مهم و بزرگ دارند. در این وضعیت، فرد کمال­گرا مجموعه ­ای از استانداردها را برای خود قائل می­ شود که با آن­ها افراد محیط خود را می­سنجد. مثلاً برای بسیاری اهمیت دارد فردی که با وی معاشرت می­ کند، دارای همان استانداردهای رفتاری و عقیدتی باشد و در غیر این صورت، خود را از وی دور نگه می­دارد.
۲-۴-۶ کمال­گرایی جامعه­مدار
کمال­گرایی جامعه­مدار به احساس ضرورت رعایت معیارها و برآورده ساختن انتظارات القا شده از سوی افراد مهم به منظور کسب تأیید، اطلاق می­ شود (داشتن این ادراک که دیگران از آن­ها انتظارات کامل بودن داشته و به گونه­ ای سخت و شدید آن­ها را مورد ارزیابی قرار می­دهند). (فلت و هویت، ۲۰۰۳).
این بعد از کمال­گرایی به ادراکی اشاره دارد که فرد از دیگران دارد، مانند این باور که دیگران انتظارات غیرواقعی را بر او تحمیل می­ کنند، او را سخت­گیرانه مورد ارزیابی قرار می­ دهند و به او به خاطر کامل و بی­نقص بودن فشار می­آورند (به­عنوان مثال، “مردم هیچ انتظاری غیر از کامل بودن از من ندارند”، “برآوردن انتظارات دیگران برایم مشکل است”، “مردم اطرافم از من انتظار دارند که در هر کاری موفق باشم”) (شافران و همکاران،۲۰۰۲).
در کمال­گرایی جامعه­مدار، شخص مجدداً از بعد دیگری بر روی روابط خود و سایر افراد تکیه کرده و شرایط خاصی را بنا می­نهد. چنین فردی که متاثر از تجویزهای این و آن است، پیوسته سعی می­ کند خود را با خواسته­ های این و آن تطبیق دهد و آن شود که آن­ها می­خواهند. در این حالت، فرد زندگی خود را بر اساس خواسته­ های مردم تنظیم می­ کند و در نتیجه نسبت به انتظارات آن­ها بسیار حساس و زودرنج می­ شود. از نظر چنین فردی، ارزش­هایی که دیگران برای زندگی اجتماعی قرار داده­اند، در درجه اول اهمیت قرار دارند و سعی می­ کند تا آن­ها را در خود استوار سازد و از آن­ها تبعیت کند (فلت و هویت، ۲۰۰۳).
تصویر درباره جامعه شناسی و علوم اجتماعی
۲-۴-۷ کمال­گرایی نرمال و نوروتیک
همچنین، در تعریف دیگری، دو بعد نوروتیک و نرمال برای کمال­گرایی در نظر گرفته شده است. کمال­گرایان نرمال، استانداردهای بالایی برای خود تنظیم می­ کنند، در عین حال، در برابر موقعیت، احساس آزادی می­ کنند، به خود اجازه­ی اشتباه کردن می­دهند، احساس خوبی در بهره­ی عملکرد خود دارند و به نسبت، اشتباهات خود را می­پذیرند، اما کمال­گرایان نوروتیک، استانداردهای بالایی در هر موقعیت تدوین می­ کنند و هرگز عملکرد خود را تأیید نمی­ کنند (فلت و هویت، ۲۰۰۳).
۲-۴-۸ کمال­گرایی از دیدگاه ­های مختلف
نظریه آلفرد آدلر[۸۷] (۱۹۳۷-۱۸۷۰)
مهمترین کلمه که منظور آدلر را نشان می­دهد که اغلب آن را مترادف با برتری به کار می­برد کمال­گرایی است (شولتز، ۱۳۸۵). ما برای ایده­هایی تلاش می­کنیم که در ذهنمان وجود دارد، به نظر آدلر چهار روش برای مقابله با حقارت و ضعف وجود دارد.

 

 

بعضی از افراد ضعف­های خود را به طور واقع­بینانه می­پذیرند و به اندازه توانایی­های خود تلاش می­ کنند تا آن ضعف را برطرف کنند (شولتز، ۱۳۸۵).

عده ای تسلیم ضعف خود می­شوند و آن را بزرگتر از واقعیت می­پندارند (شولتز، ۱۳۸۵).

برخی دیگر ضعف­های خود را از طریق انتقام از دیگران جبران می­ کنند (شولتز، ۱۳۸۵).

عده­ای دیگر، ضعف­های خود را انکار می­ کنند و به صورت افراطی بیش از توانایی خود سعی در جبران آن می­نمایند و اهدافی عالی و دست­نیافتنی برای خود تعیین می­ کنند (شولتز، ۱۳۸۵).

اما این عقیده که تلاش برای پیشرفت و دستیابی به شایستگی هر چه افزون­تر، امری عادی است، شاید به بهترین نحو از سوی آدلر(۱۹۵۶) ابراز شده است. در نظام روانی آدلر، اثبات خویش یک غریزه ساده نیست، بلکه در حکم غریزه ممتاز است. یعنی برانگیزاننده اصلی، عمل و رفتار آدمی است و به­عنوان اصل تبیین واکنش­های انسانی به کار می­رود. در حقیقت اثبات خود را به منزله واکنشی می­داند که در برابر احساس کهتری، واقعی یا تخیلی بروز می­ کند. آدلر تلاش برای برتری را، به­عنوان واقعیت اساسی زندگی به شمار می­آورد، برتری هدف نهایی است که در جهت آن تلاش می­ کند. منظور آدلر از این مفهوم، تلاش برای کمال است. واژه کمال از کامل­کردن و تمام­کردن است، این هدف فطری در جهت کامل­­شدن به سوی آینده جهت­گیری شده است، به نظر آدلر هدف نهایی برتری یا کمال، می ­تواند شخصیت و رفتار فرد را تبیین نماید (آدلر، ۱۹۵۶).
نظریه کارن هورنای[۸۸] (۱۹۵۰-۱۸۸۵)
هورنای (۱۹۵۰)، کمال­گرایی را به­عنوان “استبداد بایدها[۸۹]” تعریف کرده است و به ارتباط عمیق آن با طیف وسیعی از مشکلات آسیب­شناختی اشاره کرده است. وی فهرستی مشتمل بر ده نیاز را که در همه افراد کم و بیش وجود دارد نام می­برد. یکی از این نیاز ها میل به کمال و انتقاد پذیری است. دارنده این نیاز پیوسته بیمناک است که مبادا مرتکب اشتباهی شود و مورد انتقاد قرار گیرد، چنین فردی می­کوشد هیچ نقطه ضعفی از خود نشان ندهد و برای اینکه نقایص و معایب خود را به طور کامل از میان ببرد یا از نظر دیگران مخفی بدارد، بی­اندازه به انتقاد و ایراد حساس است و کمال مطلوب را جستجو می­ کند. البته تمایل انسان با حفظ ظاهر و نیاز او به کامل بودن امری طبیعی است ولی آنچه در شخص روان­رنجور مورد بحث و قابل توجه است، این است که تظاهر به قدری اغراق­آمیز می­ شود که همه­ی شخصیت او مبدل به یک ماسک می­ شود، به طوری که احتیاجات واقعی او تحت­الشعاع میل او قرار می­گیرد. به عقیده هورنای (۱۹۵۰)، نظم دهی موشکافانه و دقیق، خرده­گیری­ها و عیب­جوییهای مداوم و دیگر رفتارهایی از این قبیل که، جنبه­ های مصنوعی و غیر مصنوعی از نیاز به کسب بالاترین درجه از برتری را نشان می­دهد، از نشانه­ های عمده کمال­گرایان است. علاوه بر این­ها، گاهی کمال­گرایی در سطوح عمیق­تر، فقط احساس برتری را در بر نمی­گیرد، بلکه روشی برای کنترل زندگی است.
هورنای (۱۹۵۰) معتقد بود که همه انسان­ها (بهنجار و روان­رنجور)، تصویری از خود می­سازند که ممکن است بر پایه واقعیت باشد یا نباشد. در اشخاص بهنجار، خودانگاره بر اساس ارزیابی واقع­بینانه از توانایی­ها، استعدادها، ضعف­ها، هدف­ها و روابط با دیگران قرار دارد. این انگاره، در چارچوب روابط با دیگران، برای شخصیت، حس اتحاد و یکپارچگی تامین می­ کند و اگر قرار باشد که فرد به استعداد کامل، حالتی از خود­شکوفایی دست یابد، خودانگاره باید خود واقعی را به وضوح نشان دهد. اشخاص روان­رنجور، که تعارض بین شیوه ­های ناسازگاری رفتار را تجربه می­ کنند، شخصیتی دارند که ویژگی­های آن، عدم اتحاد و ناهماهنگی است (شافران و منسل، ۲۰۰۱).
نظریه ژانت (۱۸۹۸)
ژانت[۹۰] (۱۸۹۸)، به نقل از ایجان[۹۱] ( ۲۰۰۵)، اولین فردی بود که در خصوص کمال­گرایی نوشت. اوکما­­ل­گرایان را افرادی با عقاید محکم و ثابت می­دانست و در نتیجه، سختی عقاید وانعطاف ناپذیری، یکی از اولین خصوصیاتی بود که درباره کمال­گرایی مطرح شد. به عبارت دیگر، کمال­گرایی به منزله تمایل پایدار فرد به وضع معیارهای کامل و دست نیافتنی و تلاش برای تحقق آن­ها که با خود ارزشیابی­های انتقادی از عملکرد شخصی همراه است، تعریف شده است (فروست[۹۲] و همکاران،۱۹۹۱). کمال­گرایی تمایل در جهت بی­نقص بودن است وکمال­گرایان افراطی مردمی هستند که می­خواهند در همه جنبه­ های زندگی­شان بی­عیب باشند (هویت و فلت،۱۹۹۱).
نظریه آلبرت الیس (۱۹۵۸-۱۹۱۳)
آلبرت الیس[۹۳] (۱۹۶۲) نخستین نظریه پرداز شناختی بود که کمال­گرایی را شرح داد. او کمال­گرایی را به­عنوان یکی از دوازده باور غیر­منطقی اساسی تعریف کرد که منجر به پریشانی روان­شناختی می­ شود. الیس کمال­گرایی را چنین شرح داده است: پذیرش این باور که فرد باید کاملاً با هوش، لایق و شایسته بوده و در تمام امور ممکن پیشرو باشد، به جای این باور که خود را به­عنوان فردی ناسالم بپذیرد، یعنی موجودی که با محدودیت­های عمومی انسان رو به روست و جایز الخطاست (الیس، ۱۹۷۳). الیس معتقد است باورهای غیر­منطقی بر این اساس است که یک راه حل دقیق و کامل برای هر کاری وجود دارد و چنانچه این راه پیدا نشود فاجعه است. از لحاظ تاریخی مفهوم کمال­گرایی به­عنوان روان­شناختی و شخصیتی مورد توجه عده زیادی از روان­شناسان مانند فروید[۹۴]، آدلر و هورنای قرار گرفته است. با این حال، مدت زیادی در محاق فراموشی بود. اما در دو دهه پایانی قرن بیستم توجه روان­شناسان به این مقوله و نقش آسیب­زای آن معطوف گردید. همچنین، در همین زمان بود که کمال­گرایی از حالت تک بعدی خارج گردید و به­عنوان سازه ای چندبعدی مطرح شد (فراست و همکاران ، ۱۹۹۱؛ هویت و فلت، ۱۹۹۱).
الیس(۱۹۷۳) اضطراب و اختلال­های رفتاری را زاده طرز تفکر خیالی و بی ­معنی انسان می­داند، به همین دلیل وجود چند اعتقاد در ذهن فرد را غیر­منطقی می­داند که با کمال­گرایی ارتباط بیشتری دارد که در این جا فقط به دو مورد آن اشاره خواهد شد :

 

 

اعتقاد به این­که، لازمه احساس ارزشمندی، وجود حداکثر لیاقت و کمال و فعالیت شدید است. این تصور نیز امکان­ پذیر نیست و تلاش وسواسی در راه کسب آن، فرد رابه اضطراب و بیماری روانی مبتلا می­ کند و در زندگی احساس حقارت و ناتوانی در فرد به وجود می­آورد. به این ترتیب، زندگی فرد همواره با شکست همراه خواهد بود (شفیع آبادی و ناصری، ۱۳۶۵).

اعتقاد فرد به این­که، برای هر مشکلی همیشه یک راه درست و کامل وجود دارد و اگر انسان به آن دست نیابد، بسیار وحشتناک و فاجعه­آمیز خواهد بود (شفیع­آبادی و ناصری، ۱۳۶۵).

نظریه فروید (۱۹۷۵)

 

 

فصل اول:
کلیات تحقیق

۱-۱ مقدمه
خشونت رفتاری است که در افراد همه ی کشورها مشاهده می شود و موجب اضطراب مردم و احساس ناامنی گروه های ضعیف تر و ﺁسیب پذیرتر جامعه مانند کودکان، زنان، سالخوردگان و گروه های ستم پذیرتر در برابر نابرابری اجتماعی و اقتصادی می شود.
تصویر درباره جامعه شناسی و علوم اجتماعی
خشونت رفتاری است که با هدف ﺁسیب رساندن به دیگری، به گونه های جسمی، روانی، تحمل محدودیت های مالی، ممانعت از پیشرفتهای تحصیلی و شغلی و ارتقای توانایی های فردی، بیاعتنایی به دیگری تظاهر می کند. اما نباید فراموش کرد که خشونت و پرخاشگری رفتاریست اکتسابی و ﺁموخته شده راز سر بی توجهی به جایگزینی رفتارهای انسانی و همدلانه و یادگیری برقراری ارتباط و شیوه های کارﺁمد حل مسئله تکرار می شود.
گسترش انواع خشونت در جامعه امنیت اجتماعی و سلامت روانی مردم را به خطر می اندازد. در نظام قضایی و انتظامی ایران، خشونت شامل قتل عمد، ضرب و جرح و تخریب می شود.
نتیجه تصویری درباره سلامت روانی
به طور کلی می توان گفت که خشونت، رفتاری است که برای ﺁسیب رساندن به دیگری از کسی سر می زند و دامنه ﺁن از تحقیر و توهین، تجاوز و ضرب و جرح تا تخریب اموال و دارایی و قتل گسترده است. خشونت، رفتاری است که در همه کشورها مشاهده می شود و بر قربانیان فراوان ﺁن همه روزه افزوده و موجب اضطراب مردم و احساس ناامنی ﺁنهـا به ویژه گروه های ضعیف تر و ﺁسیب پذیرتر میشود که کشور عزیزمان ایران نیز از این امر مستثنی نبوده و هر ساله شاهد اعمال خشونت ﺁمیزی از سوی برخی افراد کژ رفتار در جامعه می باشیم که موجب ایجاد ناامنی و کاهش احساس امنیت در جامعه گردیدهاند، و نیروی انتظامی همواره با قانون شکنیهای این افراد مواجه بوده و افراد و گروه های زیادی به دلایل و بهانه های گوناگون با درگیر شدن در فرایندهای خشونت ﺁمیز ﺁسیب های فراوانی را به خود و سایرین وارد می کنند. در بسیاری از درگیری های خشونت ﺁمیز لاجرم نیروی انتظامی مداخله می کند و خشونت و درگیری وارد مرحله متفاوتی می شود لذا وجود این گونه ناهنجاری ها و اعمال خشونت ﺁمیز که با امنیت اجتماعی و احساس امنیت رابطه مستقیم دارد این نیرو را که مسئول حفظ جان، مال و ناموس و ارزشهای انقلاب اسلامی است و حوزه فعالیت ﺁن، امور مربوط به حراست از امنیت فردی، امنیت اجتماعی و امنیت ملی را دربر می گیرد و هر جا که تهدیدی علیه امنیت جانی، مالی و حیثیت اجتماعی شهروندان متصور باشد، حضور و مداخله نیروی انتظامی ضرورت می یابد را به واکنش واداشت و از سال ۱۳۸۵ یکی از مهم ترین طرح های نیروی انتظامی تحت عنوان « طرح ارتقاء امنیت اجتماعی» در سطح کشور به مرحله اجرا درآورد که ابعاد مختلفی را دربر می گیرد و در حال حاضر نیز همچنان استمرار دارد و از آنجا که در سطح جامعه، واکنش های متفاوتی نسبت به این طرح صورت گرفته و بدلیل جنبه های گسترده این طرح که با بسیاری از شئون زندگی افراد پیوند خورده، ارزیابی نگرش شهروندان و بررسی میزان احساس امنیت آنان با اجرای طرح مورد توجه پلیس و محافل علمی قرار گرفته است لذا در این پژوهش با توجه به گستردگی ابعاد این طرح به یکی از مهم ترین ابعاد آن یعنی مقابله و برخورد با اراذل و اوباش توجه شده و سعی گردیده با بررسی علمی نسبت به اثربخشی اجرای این طرح در شهر کرمانشاه که همواره با این معضل و ناهنجاری مواجه بوده است پرداخته شود.
۱-۲ بیان مسئله
انسانها در فراز و نشیبهای تاریخ همیشه از دردها و آسیب های اجتماعی بسیاری رنج برده اند و همواره در جستجوی یافتن علل و انگیزه های آنها بوده اند تا راه ها و شیوه هایی را برای پیشگیری و درمان آنها بیابند. از مجموعه این آگاهی ها و تجربه ها و آموخته ها، توانسته اند زمینه های مطالعاتی را برای تبیین بی هنجاریها و نابسامانیهای زندگی اجتماعی پی ریزی کنند (ستوده،۱۳۸۹: ص۵).
که در این میان مطالعه کژرفتاری و جرم و کشف علل و عوامل مؤثر بر این نوع کژرفتاریها یکی از وظایف اصلی نهادهای امنیتی است چرا که کژرفتاری پدیده ای است که به طریقی با انتظارهای مشترک اعضای یک جامعه سازگاری ندارد و بیشتر افراد آن را ناپسند و نادرست می دانند و کژرفتار کسی است که هنجارها، ارزش ها و رسم های اخلاقی را که نگهدارنده ی ساختار جامعه اند، نادیده میگیرد و آنها را نقض می نمایند که در این میان خشونت و اعمال خشونت آمیز که توسط تعدادی از افـراد خاص صورت می پذیرد و در میان تمامی اقوام و ملت های جهان به اشکال مختلف مشاهده میشود و از قدیم ترین زمانها تا کنون انواعی از آن همواره مشهود بوده است از نمونه های کژرفتاری می باشد و از آنجایی که احساس امنیت در بین مردم ناشی از عدم وجود هرگونه خطر و تهدید بالقوه و بالفعل می باشد؛ یکی از مسایل مهم اجتماعی که زمینه ساز از بین بردن احساس امنیت در بین مردم می باشد وجود افرادی است که با نقض قوانین و ایجاد رعب و وحشت سعی در قدرت نمایی در جامعه دارند. در پیشگیری و مقابله با خود نمایی این گونه افراد نیاز به اهرم ها و مکانیزم های کنترلی در جامعه احساس می شود و با عنایت به ماده ۳ قانون ناجا که هدف از تشکیل این نیرو را استقرار نظم و امنیت و تأمین آسایش عمومی، فردی، در نگهبانی و پاسداری از دستاوردهای انقلاب اسلامی در قلمرو جمهوری اسلامی ایران تعیین نموده است، مسئولیت حفظ امنیت جامعه و مقابله با اهداف اخلالگرایانه در نظم عمومی را به عهده نیروی انتظامی می باشد. که در این میان یکی از طرح های ناجا برای حمایت از افراد جامعه در برابر قانون شکنان و متجاوزین به حریم امنیت اشخاص طرح مبارزه با اراذل و اوباش می باشد که اجرای صحیح و درست و مطلوب این طرح اثرات مثبتی را در سطح جامعه ایجاد خواهد کرد و در عین حال اجرای ناقص آن می تواند موجب جری شدن اراذل و اوباش شده و موجبات کاهش احساس امنیت در بین مردم را فراهم آورد که در این راستا انتظامی شهر کرمانشاه نیز برابر تدابیر ابلاغی، این طرح را در حوزه استحفاظی خود به مرحله اجرا گذاشته است که با اجرای این طرح در پی آن می باشد تا از گسترش شیوع آسیبهای اجتماعی بکاهد، بر میزان احساس امنیت شهروندان بیفزاید و رضایت شهروندان از پلیس را افزایش دهد که با توجه به اهمیت این موضوع که می تواند در افزایش احساس امنیت مردم شهر کرمانشاه تأثیر مستقیم گذارد و نیروی انتظامی را در جهت رسیدن به اهداف کلان خود که افزایش احساس امنیت می باشد را یاری رساند لذا در این پژوهش سعی گردیده با طرح سئولات و فرضیات مرتبط به بررسی این مهم پرداخته شود.
۱-۳ اهمیت و ضرورت تحقیق
امروزه نقش و اهمیت امنیت در بستر سازی توسعه جوامع انسانی، فراهم آوردن فضای فکری و اندیشهای مدیریت زندگی اجتماعی، تنظیم و مدیریت و روابط اجتماعی و بالاخره زمینه سازی برای سعادت دنیوی و اخروی بشر در گرو امنیت برای افراد جامعه می باشد. از این رو وجود امنیت در طول تاریخ رشد و تعالی جوامع انسانی را رقم زده است و بر همین مبنا حوزه های مطالعات امنیتی ابعاد و زوایای متعددی را پوشش می دهد (بیات،۱۳۸۸: ص۱۱).
امنیت جزء نیازهای اساسی انسان و فصل مشترک همه مشکلات انسان است. آرامش، رشد، شکوفایی انسان، بروز همه استعدادها و خلاقیت ها و نیل به همه کمالات انسان در سایه امنیت به دست می آید و از طرف دیگر احساس امنیت به عنوان زمینه و بستر قضاوت شهروندان از اهمیت وافرتری برخوردار می باشد چرا که در واقع احساس امنیت ناشی از تجربه های عینی و اکتسابی افراد از شرایط و اوضاع پیرامونی است.
احساس امنیت پدیده ای روان شناختی- اجتماعی است که دارای ابعاد گوناگونی می باشد. این احساس ناشی از تجربه های مستقیم و غیر مستقیم افراد از شرایط و اوضاع محیط پیرامونی است و افراد مختلف به صورت های گوناگون آن را تجربه می کنند.
که هرگونه اختلال در احساس امنیت و بروز شرایط نگرانی ناشی از موقعیت های مخاطره آمیز و دغدغه ساز عینی و ذهنی در جامعه از یک سو هزینه تعاملات اجتماعی را افزایش داده و از سوی دیگر ایجاد اختلال در اعتماد اجتماعی و بروز بی تفاوتی فردی و اجتماعی، انسجام و یگانگی اجتماعی را مورد چالش قرار می دهد. لذا هر عاملی که مخل امنیت باشد همچون شرارت، اوباش گری، آدم ربایی، عربده کشی و عرض اندام با قمه یا چاقو و ایجاد رعب و وحشت عمومی، تجاوزات جنسی توام با خشونت، زورگیری و تهدید و… می تواند تأثیر مستقیمی بر احساس امنیت شهروندان داشته باشد و از آنجایی که بخش اعظم و عمده امنیت مردم بر عهده نیروی انتظامی می باشد و این نیرو نیز با اجرای طرح های مختلف در جهت مقابله با این عوامل مخل نظم و امنیت و آرامش مردم می کوشد چرا که افراد شرور و اوباش گر می توانند تهدیدی جدی برای نظم و امنیت جامعه باشد و چنانچه با مطالعه علمی زمینه های تعدیل و مرتفع نمودن شرارتها را فراهم ننمائیم می توانند در کوتاه مدت و بلند مدت امنیت جامعه را مورد تهدید قرار دهدکه تجربه های زیادی در کشور در زمینه وقوع این مشکلات بخصوص در کلان شهر کرمانشاه موجود می باشد لذا ضرورت دارد با دید علمی و کاربردی موضوع مورد مطالعه قرار گرفته تا ضمن بررسی علل و عوامل گرایش به خشونت و اوباش گری در تعدادی از افراد جامعه تأثیر اجرای طرح های نیروی انتظامی در مهار این افراد و ایجاد احساس امنیت در جامعه بررسی گردد و راهکارهایی در جهت بهینه تر کردن این طرح ها در جهت افزایش احساس امنیت در شهر کرمانشاه گام برداریم.
۱-۴ اهداف تحقیق
۱-۴-۱ هدف اصلی
تبیین تأثیر اجرای طرح مبارزه با اراذل و اوباش در ارتقاء احساس امنیت شهروندان کرمانشاه
۱-۴-۲ اهداف فرعی
۱: شناسایی شیوه های اجرای طرح مبارزه با اراذل و اوباش در شهر کرمانشاه
۲: بررسی میزان تأثیر هریک از شیوه های اجرای طرح مبارزه با اراذل و اوباش
۳: بررسی علل و عوامل گرایش به اوباش گری در شهر کرمانشاه
۴: شناسایی نقاط ضعف و قوت اجرای طرح مبارزه با اراذل و اوباش
۵: ارائه پیشنهادها و راهکارهای عملی کاربردی و مناسب در اجرای بهینه طرح مبارزه با اراذل و اوباش
۱-۵ سوالات تحقیق
۱-۵-۱ سوال اصلی
آیا اجرای طرح مبارزه با اراذل و اوباش در شهرستان کرمانشاه در ارتقاء احساس امنیت شهروندان تأثیر گذار بوده است؟
۱-۵-۲ سوالات فرعی
۱:آیا آموزش و آمادگی کارکنان درگیر در این طرح در اجرای بهینه و ارتقاء احساس امنیت شهروندان مؤثر می باشد؟
۲:به چه میزان انجام عملیات روانی در اجرای بهینه طرح و ارتقاء احساس امنیت شهروندان مؤثر بوده است؟
۳:چه میزان آموزش همگانی مردم و مشارکت آنها در اجرای این طرح می تواند در ارتقاء احساس امنیت شهروندان تأثیر گذار باشد؟
۴:به چه میزان اقدامات اطلاعاتی همچون شناسایی اراذل و اوباش در اجرای بهینه طرح و ارتقاء احساس امنیت شهروندان مؤثر بوده است؟
۵:به چه میزان هماهنگی و تعامل پلیس با سایر نهادها و سازمانها (مقامات سیاسی، دستگاه قضایی و…) در اجرای بهینه طرح و ارتقاء احساس امنیت شهروندان تأثیرگذار است؟
۱-۶ فرضیات تحقیق
۱-۶-۱ فرضیه اصلی
اجرای طرح مبارزه با اراذل و اوباش در شهرستان کرمانشاه در ارتقاء احساس امنیت شهروندان تأثیرگذار بوده است.
۱-۶-۲ فرضیات فرعی
۱: آموزش و آمادگی کارکنان درگیر در این طرح در اجرای بهینه و ارتقاء احساس امنیت شهروندان مؤثر بوده است.
۲: انجام عملیات روانی در اجرای بهینه طرح و ارتقاء احساس امنیت شهروندان مؤثر بوده است.
۳: آموزش همگانی مردم و مشارکت آنها در اجرای این طرح می تواند در ارتقاء احساس امنیت شهروندان تأثیر گذار باشد.
۴: اقدامات اطلاعاتی همچون شناسایی اراذل و اوباش در اجرای بهینه طرح و ارتقاء احساس امنیت شهروندان مؤثر بوده است.
۵: هماهنگی و تعامل پلیس با سایر نهادها و سازمانها (مقامات سیاسی، دستگاه قضایی و…) در اجرای بهینه طرح و ارتقاء احساس امنیت شهروندان تأثیر گذار است.
۱-۷ قلمرو تحقیق
۱-۷-۱ قلمرو موضوعی تحقیق
قلمرو موضوعی تحقیق عبارتست بررسی نظرات شهروندان شهرستان کرمانشاه در مورد تأثیر اجرای طرح مبارزه با اراذل و اوباش بر افزایش احساس امنیت در بین شهروندان می باشد.
۱-۷-۲ قلمرو مکانی تحقیق
قلمرو مکانی این تحقیق شامل کلیه شهروندان ساکن در شهر کرمانشاه می باشد.
۱-۷-۳ قلمرو زمانی تحقیق
این تحقیق در محدوده زمانی سال ۱۳۹۰ لغایت ۱۳۹۱ هجری شمسی انجام پذیرفته است.
فصل دوم:
ادبیات ومبانی نظری

۲-۱ مقدمه
تاریخ بشر سرشار از دلنگرانی های قابل درکی است که در قبال تخطی و تجاوز علیه مقدسات، آداب و رسوم، عرف و هنجارهای جامعه ابراز شده است.
مدارک تاریخی نشان می دهد جامعه انسانی از نخستین ادوار زندگی جمعی با پدیده مجرمانه درگیر بوده و در جهت حفظ منافع فردی و گروهی در برابر تهدید کنندگان مصالح و متجاوزان به آداب و رسوم، واکنش های متنوعی را ابراز داشته است.
آثار و کتیبه های به جای مانده از پیشینیان بیانگر قوانین و مقررات متعددی است که متضمن تأکید بر حفظ عرف و ارزشهای حاکم بر جامعه و نیز عکس العمل های پیش بینی شده علیه بزهکاران است. کتیبه اسپانیایی موجود در ریمیجیا[۱] نزدیک شهر ولانس متعلق به دوره پیش از تاریخ که صحنه اجرای مجازات اعلام را نشان می دهد، مؤید این نظر است (ژان پرادل،۱۳۷۳: ص۱۵).
مدارک و اسناد مذهبی و غیر مذهبی بسیاری که از گذشته به دست آمده است به روشنی دلالت بر احساس ضرورت قانونمندی و تثبیت قواعد مورد پذیرش جوامع گذشته دارد. این ملاحضات به ویژه به دنبال توسعه جامعه و پیچیدگی های خاص آن موجب گردید «علم قانون» به عنوان یکی از دانشهای مؤثر در حفظ نظام اجتماعی مورد توجه جدی قرار گرفته، تقسیمات و فروعات مختلفی در آن پدید آید، حقوق جزا از مهمترین شعب این علم است (صادقی،۱۳۸۷: ص۱۱).
عوامل مؤثر در گرایش به جرم از دیرباز ذهن صاحب نظران مختلف را به خود معطوف داشته است.به طوری که رضا مظلومان در کتاب جامعه شناسی کیفری شرح می دهد که تا قبل از قرن ۱۹ میلادی که آغاز مطالعات جامعه شناسی کیفری است می توان به نظریات ابراز شده از سوی دانشمندانی برخورد که اگرچه جنبه علمی نداشتند اما بعدها باید تحقیقات و مطالعات محققان قرار گرفته است. مثلا در یونان در تراژدیهای یونانی، اشعار شاعران و گویندگان آن عصر توجه به جنبه روانی پدیده جرم به چشم می خورد (قاسمی،۱۳۸۷: ص۱۵).

پایان نامه رشته حقوق

در جای دیگری جرم و بزهکاری به عنوان یک پدیده تحمیلی از سوی خدایان که از بدو تولد در نهاد هر انسانی موجود می باشد و تغییرناپذیر تلقی گردیده است. به طوری که در اثار سوفوکل، از فقر و بدبختی به عنوان یک افت وحشتناک یاد کرده و آنتی فان و گز نفون، تنگدستی و شرایط بد را به عنوان عوامل بدبختی و محرک قوی برای ارتکاب جنایت به شمار آورده اند (همان منبع).
افلاطون: عوامل اجتماعی و اقتصادی مخصوصا فقر و ثروت را منشاء جرائم می داند و معتقد است دو عامل مذکور عوامل عواطف انسانی را دگرگون ساخته و فرد را به طرف جرم و بزه سوق می دهد.
عکس مرتبط با اقتصاد
ارسطو: وضعیت جسمانی و روانی افراد را عامل ارتکاب بزه می داند.
۲-۲ پیشینه تحقیق
۲-۲-۱ تحقیقات انجام شده در داخل کشور
با توجه به اینکه موضوع این تحقیق «بررسی میزان تأثیر اجرای طرح مبارزه با اراذل و اوباش در احساس امنیت شهروندان کرمانشاه در سال ۱۳۹۰» می باشد. بررسی هایی در خصوص انجام چنین تحقیقی با موضوعیت اشاره شد صورت گرفت که مشخص گردید، هیچگونه تحقیقی با عنوان مذکور انجام نگرفته است لکن در ارتباط با مسئله احساس امنیت، تأثیر اجرای طرح امنیت اجتماعی بر احساس امنیت، خشونت، عوامل اصلی خشونت و… تحقیقات متعددی صورت گرفته که در ذیل به برخی از این تحقیقات که قرابت بیشتری با موضوع این پژوهش دارد اشاره می گردد:

 

برای دانلود متن کامل پایان نامه به سایت tinoz.ir مراجعه کنید.

 

پایان نامه پرویز یعقوبی، ۱۳۸۷، مقطع کارشناسی ارشد دانشکده فرماندهی و ستاد دانشگاه علوم انتظامی با عنوان «بررسی عملکرد طرح ارتقاء امنیت اجتماعی» مبارزه با اراذل و اوباش از دیدگاه مردم شهرستان کرج.

 

در این تحقیق سئوالاتی به شرح ذیل مطرح:
سوالات تحقیق:
۱: به چه میزان اجرای طرح ارتقاء امنیت اجتماعی، احساس امنیت مردم را افزایش داده است؟
۲: به چه میزان اجرای طرح مزبور رضایتمندی مردم را بدنبال داشته است؟
۳: به چه میزان مردم در اجرای طرح با نیروی انتظامی همکاری و مشارکت داشته اند؟
۴: به چه میزان نیروی انتظامی در تبلیغات و اطلاع رسانی به مردم برای اجرای طرح مزبور موفق بوده است؟
اهداف تحقیق:
۱: آشنایی با دیدگاه مردم و میزان احساس امنیت آنان از اجرای طرح ارتقای امنیت اجتماعی

 

ایجاد تعهد

ارتباطات

همکاری

مدیریت تعارض

مشارکت

خود مدیریتی

 

 

 

خود کنترلی

قابل اعتماد بودن

هوشیاری

نو آوری

انگیزه ی موفقیت

سازگاری

تنظیم

 

 

منبع: (گولمن، ۲۰۰۱ : ۲)
همچنین در مورد مدیریت ارتباط با مشتری سه مولفه رضایت مشتری ، کیفیت خدمات و وفاداری انتخاب شده و اثر و رابطه آنها با چهار بعد هوش هیجانی سنجیده می شود .
تصویر توضیحی برای هوش هیجانی
۱ -۷- متغیرهای تحقیق
متغیرها از مهمترین مباحث در تحقیقات اجتماعی – انسانی می باشند . هدف شناخت علت یا عوامل میدانی یا تغییر موضوع مورد تحقیق است و چون این عوامل تغییر پذیرو قابل سنجش هستند آنها را متغیر می خوانیم . متغیر بر اساس نقشی که در پژوهش به عهده دارد به دو دسته مستقل و وابسته تقسیم می شود . متغیر مستقل متغیر پیش فرض است و متغیر وابسته بر اساس تغییرات آن اندازه گیری و تعیین می شود . در این پژوهش متغیر هوش عاطفی به عنوان متغیر مستقل و متغیر مدیریت ارتباط با مشری به عنوان متغیر وابسته در نظر گرفته شده است .
تصویر درباره جامعه شناسی و علوم اجتماعی
۱ – ۸ – تعریف واژه ها ، مفاهیم و متغیر ها
متغیر مستقل: هوش عاطفی
تعریف مفهومی : هوش هیجانی مهارتی است که دارنده آن می تواند از طریق خودآگاهی ، روحیات خود را کنترل کند ، از طریق خودمدیریتی آن را بهبود ببخشد ، از طریق آگاهی اجتماعی تاثیر آن را درک کند و از طریق مدیریت روابط به شیوه ای رفتار کند که روحیه خود و دیگران را بالا ببرد . ( مایر ، ۱۳۸۴ :۵۴ )
تعریف عملیاتی : هوش هیجانی بیانگر این است که کارکنان تا چه حد از قابلیت های خودآگاهی ، خود مدیریتی ، آگاهی های اجتماعی و مدیریت روابط با توجه به سوالات پرسشنامه قابلیت هوش هیجانی ( ECI) گلمن برخوردارند . پرسشنامه مذکور ۴ مولفه و ۲۰ شاخص مدل گلمن را می سنجد . کارکنانی که تعداد بیشتری از این مولفه ها را در خود بیابند هوش عاطفی بالاتری دارند.
متغیر وابسته: مدیریت ارتباط با مشتری
تعریف مفهومی : مدیریت ارتباط با مشتری (CRM) به همه فرایندها و فناوری‌هایی گفته می‌شود که در شرکت‌ها و سازمان‌ها برای شناسایی، ترغیب، گسترش، حفظ و ارائه خدمت به مشتریان به کار می‌رود . (علوی شاد و صنایعی، ۱۳۸۵: ۱۰)
تعریف عملیاتی : در این تحقیق متغیر مدیریت ارتباط با مشتری از طریق سنجش و بررسی مولفه‌های آن یعنی «کیفیت خدمات، رضایتمندی و وفاداری مشتری » به وسیله پرسشنامه مربوطه مورد مطالعه قرار می‌گیرد.
۱-۹ – قلمرو تحقیق
قلمرو موضوعی تحقیق مدیریت بازرگانی و مدیریت رفتار سازمانی و مباحث روان شناسی، منابع انسانی و بازاریابی می‌باشد.قلمرو مکانی پژوهش حاضر، بانک مهر ایران شعب استان لرستان می‌باشد. همچنین قلمرو زمانی تحقیق از زمستان ۹۰ الی پاییز ۹۱ می‌باشد.
۱-۱۰ – روش نمونه گیری
در پژوهش حاضر از روش نمونه گیری ساده استفاده خواهیم کرد .
در این نمونه گیری نشانه یا واحدهای مورد مطالعه برای قرار گرفتن در در گروه نمونه ، به گونه ای انتخاب می شوند که همه آنها فرصت و شانس برابری در انتخاب شدن داشته باشند و هر انتخاب از انتخاب دیگر مستقل می باشد . برای مثال یک نمونه ۵۰ نفری از دانشجویان یک دانشگاه ۵۰۰۰ نفری را می توان با ذکر نام هر دانشجو بر روی یک برگ تا شده و در یک جعبه ریخته و برای ۵۰ بار ، ۵۰ نام ( هر بار یک نام ) بیرون آورد . یکی از الزامات انجام این روش ، وجود فهرست اسامی افراد مورد مطالعه یا کد مربوط و یا هر گونه نشانه ایست که از طریق آن امکان دسترسی به افراد یا اشیا میسر گردد . ( نادری ، سیف نراقی : ۱۶۱ )
با توجه به دلایل بالا. پس از انتخاب شعب در استان اعضای نمونه ( کارکنان ) ونیز مشتریان با بهره گرفتن از روش نمونه گیری تصادفی ساده انتخاب شده اند .
۱-۱۱- روش گردآوری اطلاعات
در این تحقیق داده های ثانویه (داده هایی که قبلاً تولید شده و در منابع موجود قابل دسترسی است) از طریق روش کتابخانه ای شامل مطالعه کتب، مقاله ها و همچنین مطالب مورد نیاز از اینترنت جمع آوری می شود و از این داده ها برای تدوین مبانی نظری استفاده می گردد، همچنین داده های اولیه (داده هایی که قبلاً وجود نداشته و باید توسط خود محقق ایجاد شوند) با بهره گرفتن از روش میدانی (پرسشنامه) جهت آزمون فرضیه های تحقیق گردآوری می شود.
استفاده از اسناد و مدارک بانک و در صورت نیاز انجام مصاحبه نیز از جمله روش های مدنظر برای جمع آوری اطلاعات می باشد .
۱-۱۲ – روش تجزیه و تحلیل داده ها
پس از جمع آوری پرسشنامه ها، آزمون های مربوط از طریق نرم افزار SPSS صورت می گیرد و چون رابطه بین متغیرها مدنظر تحقیق می باشد از آزمون همبستگی پیرسون استفاده می کنیم و همچنین از آزمون کروسکال- والیس و نیز آزمون های رگرسیون طبق نظر استاد مشاور و راهنما صورت می گیرد.
۱-۱۳ – محددیت های پژوهش
با توجه به اینکه هوش عاطفی در اصل مقوله ای روانشناسی است و طی چند سال اخیر وارد دنیای مدیریت شده است لذا لازم است پرسشنامه مناسب مربوط به امور مدیریتی و بازرگانی در پژوهش استفاده شود . از آنجا که در بحث هوش عاطفی هر مدل پرسشنامه مربوط به خود را دارد از موانع موجود می توان به بدست آوردن پرسشنامه مناسب با مدل تحقیق اشاره کرد زیرا طی تحقیقات اولیه صورت گرفته توسط محقق پرسشنامه های مدل های مختلف هوش عاطفی انحصاراً در اختیار سایت های خاصی ( توسط نویسنده ) قرار می گیرد و دستیابی به این پرسشنامه ها مستلزم پرداخت وجه از طریق کارت های اعتباری بین المللی و خرید آن می باشد .
مانع بعدی ممکن است به دلیل بورکراسی اداری و عدم رویکرد پژوهشی سازمان ها، درحین توزیع و جمع آوری پرسش نامه ها صورت گیرد، یعنی امتناع برخی از اعضا گروه نمونه، از تکمیل پرسش نامه ها و همچنین عدم اعتماد کارکنان و مدیران به محقق و انجام کارهای تحقیقاتی، در جهت حفظ اطلاعات و ترس از عواقب درنتیجه عدم همکاری آنان اشاره کرد .
۱- ۱۴- تعریف واژه ها و اصطلاحات
هوش عاطفی: سالووی عقیده دارد بسیاری از مهارتهای که قسمتی ازهوش هیجانی هستند می توانند یادگرفته شوند، او معتقد است هوش هیجانی عبارت از یکسری مهارتها و قابلیت‌ها یی است که می تواند هم آموزش داده شود و هم یادگرفته شود, بطوری که شخص بتواند از نظر هیجانی بهتر تربیت یابد. (گلمن، ۱۹۹۸: ۳۱۷ -۳۱۸)
خود آگاهی : یعنی احساسات خود را در هر لحظه خاص تشخیص داده و بهترین آن‌ ها را در تصمیم گیری‌ها دخالت دهیم؛ و با ارزیابی واقع بینانه از توانایی‌های خود حس اعتماد به نفس را در خود ایجاد کنیم. (گلمن، ۱۹۹۸: ۳۱۷ -۳۱۸)
خود تنظیمی : یعنی احساسات و عواطف خود را تحت نظر قرار داده و با استفاده درست از آن ها، کارهای خود را ساده تر و راحت تر انجام دهیم، و در ضمن به جای ارضای امیال و هوس‌های خود، در جهت اهداف خود حرکت کنیم. (گلمن، ۱۹۹۸: ۳۱۷ -۳۱۸)
انگیزش : یعنی در جهت دستیابی به اهداف خود، عمیق ترین ارزش‌ها و علایق خود را مخاطب قرار داده و از آن‌ ها استفاده کنیم تا عملکرد خود را بهبود بخشیم و در برابر مشکلات مقاوم باشیم. (گلمن، ۱۹۹۸: ۳۱۷ -۳۱۸)
همدلی : یعنی توانایی حس‌ کردن آن چه که دیگران احساس می‌کنند و این که قادر باشیم دیدگاه آن‌ ها را بفهمیم و روابط خود را با دیگران گسترش داده و با تعداد بیش تری از مردم رابطه دوستانه برقرار کنیم. (گلمن، ۱۹۹۸: ۳۱۷ -۳۱۸)
مهارت های اجتماعی : یعنی بر احساسات خود کنترل داشته و متناسب با هر موقعیت پیش آمده بتوانیم به راحتی با دیگران ارتباط برقرار کرده و هنگام شرکت در کارهای گروهی، به جای نزاع با دیگران‌ به‌ مذاکره پرداخته و با همکاری آن‌ ها به نتایج بهتری دست یابیم.(گلمن، ۱۹۹۸: ۳۱۷ -۳۱۸)
ارتباط سازمان با مشتری: کاتلر (۱۹۹۱) مدیریت ارتباط با مشتری را انقلابی از تمرکز بر مبادله به سوی تمرکز بر رابطه می داند و بویر و تانر (۱۹۹۹) مدیریت ارتباط با مشتری را توانا سازی خریداران و فروشندگان برای برنامه ریزی مشترک جهت کارکرد اطمینان از آینده تعریف می کنند که به دنبال پر کردن شکاف بین بازاریابی، فروش و خدمات پس از فروش است.
کیفیت خدمات: از دید سیستم کیفیت ، به کلیه ویژگیهایی که برطرف کننده نیازهای مشتری می باشد، کیفیت اطلاق می گردد؛ پس هر محصولی که دارای ویژگیهای تأمین کننده نیازهای مشتریان باشد، محصول با کیفیت است (میرغفوری و مکی، ۱۳۸۶: ۶۵-۶۶).
وفاداری: وجود یک نوع نگرش مثبت به یک موجود (مارک، خدمت، مغازه یا فروشنده) و رفتار حمایتگرانه از آن. همانطور که مشاهده می شود (محمدی، ۱۳۸۲).
رضایت مندی مشتری: رضایت مشتری، مقدار احساسی است که از اثربرآوردن انتظارات مشتری و یا افزودن به انتظارات او به مشتری دست می دهد (محمدی، ۱۳۸۲).
۲-۱- بخش اول: پیشینه و مبانی نظری هوش عاطفی
برخی از حوزه‌های حرفه‌ای روان‌شناسی بیش از حوزه‌های دیگر مورد توجه و اقبال عمومی واقع گردیده‌اند. از جمله‌ی آنها حوز‌ه‌ی هوش عاطفی[۱۱] را می‌توان نام برد. در سالهای گذشته هوش عاطفی عنوان بسیاری از کتابها و مجلات پرفروش و مقاله‌های روزنامه‌های مشهور و پرخواننده در خارج از کشور را به خود اختصاص داده و در مورد آن پژوهشهای علمی گوناگونی صورت پذیرفته است. درباره‌ی دلایل این علاقه و جلب توجه، تبیین‌های گوناگونی به عمل آمده است.
یکی از اساسی‌ترین مسائل زندگی مدرن امروزی، حل مسائل و مشکلات انسانی است تا فنی، و از این به بعد ما مجبوریم که مشکلات انسانی را بسیار بیشتر از مشکلات فنی مورد توجه قرار دهیم. هوش عاطفی مدعی است که می‌تواند حداقل برخی از مشکلات زندگی بشر امروزی را که در اصطلاح « تعارض بین آن‌چه هست که انسان احساس می‌کند و آن‌چه که به آن فکر می‌کند » حل و فصل نماید. (آلون و هایگینز، ۲۰۰۵ : ۵۰۲).
مفهوم هوش عاطفی در برگیرنده‌ی این فرضیه است که « بسیاری از افراد که از تحصیلات عالی برخوردار نمی‌باشند، ولی از هوش عاطفی بالایی برخوردارند، زندگی شاد و موفقیت‌آمیزی را تجربه می‌نمایند». یکی دیگر از دلایلی که هوش عاطفی مورد توجه واقع گردیده، این است که این سازه، مفهوم کلاسیک و سنتی هوش و روش‌های ارزیابی آن‌ ها را زیر سئوال برده و در مورد سودمندی آن‌ ها اشکال‌های جدی مطرح ساخته است. علاوه بر این سبب گردیده تا مردم به این باور برسند که هوش عاطفی می‌تواند سبب افزایش میزان سلامتی، رفاه و آسایش عمومی، ثروت، موفقیت، عشق و شادی گردد. درمورد این ادعاها، لازم است تا ارزیابی‌های دقیق و علمی صورت بگیرد تا درستی و نادرستی آن‌ ها مشخص گردد.
نتیجه تصویری برای موضوع هوش
۲-۱-۱- هوش چیست؟
هوش یکی از جذابترین و جالب توجه‌ترین فرایندهای روانی است که جلوه‌های آن در موجودات مختلف و به میزان متفاوت مشاهده می شود و هر چند موجودات از تکامل بیشتری بهره‌مند باشند از نظر هوشی نیز پیشرفته تر و به همان اندازه از پیچیدگی بیشتری نیز برخوردارند. کلمه هوش تحت عنوان عقل و خرد[۱۲] از دیرباز در مباحث فلسفی و ادیان مختلف به کار رفته اما مطالعه آن به شکل علمی از اوایل قرن بیستم آغاز شده است. وقتی روانشناسان شروع به نوشتن و تفکر در مورد هوش کردند ابتدا بیشتر روی جنبه‌های شناختی آن مانند حافظه و حل مساله متمرکز شده بودند(استرنبرگ[۱۳] و همکاران ۲۰۰۲ : ۸).
در تعریف واژه هوش اتفاق نظر میان روان شناسان وجود ندارد و برای تعریف آن از ویژگی هایش استفاده می شود. برخی هوش را “توانایی سازگاری با محیط” میدانند و برخی دیگر، آن را “درک رابطه ی علت و معلول “معرفی می کنند. عده ای معتقدند که هوش یعنی “توانایی حل مشکلات ” و عده ای دیگرآن را قدرت “تشخیص خوب و بد “میدانند(داوری ،۱۳۸۰ : ۳۰).
بهترین تعریفی که از هوش وجود دارد و دراینجا برای هدف ما نیز مناسب است،چنین است “هوش را می توان به عنوان ظرفیت بکارگیری تفکر انتزاعی، به همان ترتیب توانایی کلی در یادگیری و انطباق با محیط در نظر گرفت”(مایر[۱۴] و دیگران، ۲۰۰۴ : ۱۹۸).
از بیشتر تعاریف چنین مستفاد می‌گردد که اگر در تعریف هوش سه جنبه را رعایت کرده و آن را در تعریف بگنجانند، تعریف تقریباً کاملی بدست می آید:

 

برای

شکل ۲-۱٫ چرخه حیات برون سپاری ۲۳

 

چکیده

پژوهش حاضر، با هدف بررسی خدمات برون سپاری بر عملکرد سازمان کتابخانه ها، موزه ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی انجام شده است. در این پژوهش تأثیر خدمات برون سپاری بر مؤلفه های عملکرد، شامل اثربخشی، کارآیی، کمیت و کیفیت مورد بررسی قرار گرفته است. این پژوهش از نوع کاربردی و به جهت روش، پیمایشی است. جامعه آماری این پژوهش را ۹۰ نفر از مدیران (ارشد، میانی و صفی) و کارکنان شاغل در کتابخانه مرکزی آستان قدس رضوی که به نوعی با فعالیت های برون سپاری درگیر بوده اند، تشکیل می دهند. ابزار جمع آوری داده ها، از پرسشنامه محقق ساخته استفاده شده است. روایی پرسش ها، از اعتبار محتوایی، ظاهری و پایایی پرسش ها، با آلفای کرونباخ ۸۲۵/۰ درصد استفاده شده است. ۹۰ پرسش نامه بین کارکنان سازمان کتابخانه ها، موزه ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی توزیع و سپس کلیه پرسش نامه ها جمع آوری شده است. برای تحلیل داده ها از نرم افزار SPSS (اس. پی. اس. اس)، آمار توصیفی و آزمون T استفاده گردیده است. یافته های پژوهش نشان داد، با توجه به مقدار t محاسبه شده (۲۰۷/۴) و سطح معناداری (۰۰۰/۰) که از ۰۵/۰ کمتر است خدمات برون سپاری بر کارآیی عملکرد سازمان تأثیر مثبت داشته است. با توجه به مقدار t محاسبه شده (۷۱۸/۲) و سطح معناداری (۰۰۸/۰) که از ۰۵/۰ کمتر است خدمات برون‌سپاری بر اثربخشی عملکرد سازمان تأثیرمثبت داشته است. با توجه به مقدار t محاسبه شده (۵۱۹/۰) و سطح معناداری (۶۰۵/۰) که از ۰۵/۰ بیشتر است، خدمات برون سپاری بر کیفیت عملکرد سازمان تأثیر مثبت نداشته است. با توجه به مقدار t محاسبه شده (۵۸۴/۶) و سطح معناداری ۰۰۰/۰ که از ۰۵/۰ کمتر است، خدمات برون سپاری بر کمیت عملکرد سازمان تأثیر مثبت داشته است. درنتیجه خدمات برون سپاری در حد زیادی بر عملکرد سازمان کتابخانه ها، موزه ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی تأثیر مثبت داشته است.
کلید واژه‌ها: برون سپاری – کمیت عملکرد – کیفیت عملکرد – اثربخشی عملکرد – کارآیی عملکرد – سازمان کتابخانه ها، موزه ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی

 

برای دانلود متن کامل پایان نامه به سایت tinoz.ir مراجعه کنید.

فصل اول:کلیات پژوهش

 

۱-۱ مقدمه

امروزه مسائلی چون افزایش فشارهای رقابتی، دشواری های کسب و کار، محدودیت منابع، پیچیدگی‌های فناوری و تخصصی شدن کارها، عدم اطمینان به آینده، افزایش هزینه ها، بزرگ شدن بیش از اندازه برخی از سازمان ها و نیز محدودیت های قانونی سبب شده است تا سازمان ها در الگوهای مدیریتی خود تجدید نظر کرده و برای دستیابی به مزیت های رقابتی در دنیای کنونی کسب و کار، به راهکار های جدیدی روی آورند. یکی از این راهکار ها، تمرکز بر شایستگی های اصلی و واگذاری انجام بسیاری از فعالیت ها به منابع خارج از سازمان (برون سپاری) است. از طرف دیگر در سال های اخیر بسیاری از سازمان ها به منظور کاهش راهبردی هزینه ها، ارتقاء کیفیت خدمات یا محصولات، افزایش رضایت مشتریان، بهبود عملکرد، افزایش اثربخشی، بهبود پاسخگویی و افزایش انعطاف پذیری در مقابل نوسانات بازار و تقاضاهای متنوع مشتریان، دستیابی به مهارت ها و فناوری های خارج از سازمان، آزادسازی منابع برای تمرکز بر قابلیت‌های کلیدی سازمان و موارد دیگر، اقدام به برون سپاری نموده اند (سالونه،۱۳۹۰). به همین سبب در محیط رقابت جهانی که سازمان ها برای بقاء، نیازمند خلق ارزش و مدیریت هستند، برون سپاری به عنوان گزینه ای برای دستیابی به مزیت رقابتی و اطمینان از رشد سازمان و جهانی شدن مطرح شده و اجتناب ناپذیر می باشد (گنجی، ۱۳۹۰).
برون سپاری موجب کوچک شدن سازمان همراه با کاهش هزینه ها، افزایش بهره وری، سرعت و کیفیت خدمات، انعطاف پذیری، انتقال فناوری، جذب سرمایه گذاری خارجی، تقسیم خطرپذیری و در مجموع عملکرد بهینه سازمان می گردد (عظیم زاد، ۱۳۸۹). با توجه به افزایش فضای خصوصی سازی و راهبرد های کوچک سازی سازمان ها، برون سپاری به عنوان یکی از ابزارهای توسعه سازمان ها و ارتقای بهره وری در قالب کوچک سازی در سال های اخیر مورد توجه مدیران و مسئولان سازمانها – بالاخص کتابخانه ها – قرار گرفته و به صورت مختلف به اجرا درآمده است (باغی کشتان، ۱۳۹۱). برون سپاری، واگذاری برخی فعالیت های تکراری و متناوب داخل و نیز اختیارات تصمیم گیری شرکت به پیمانکاران خارج از آن در قالب یک قرارداد یا تفاهم نامه است. در برون سپاری نه تنها خود فعالیت ها، بلکه اغلب عوامل تولیدی و اختیارات تصمیم گیری مرتبط با آن نیز واگذار می گردد (چشم براه و مرتضوی، ۱۳۸۶). به بیانی دیگر برون سپاری عبارت است از انتقال فرایندهای غیر راهبردی به بیرون از سازمان و تمرکز بر فرایندهای کلیدی درون سازمان (رهنورد و خاوندکار، ۱۳۸۷).
برون سپاری در کتابخانه های ایران تقریباً سابقه ای طولانی دارد. برون سپاری خدمات کتابخانه های ایران را می‌توان به دو قسمت تقسیم بندی کرد: الف) برون سپاری خدمات غیر فنی و غیر تخصصی؛ ب) برون سپاری خدمات فنی و تخصصی. نقل و انتقالات، صحافی وتعمیرات، چاپ و انتشار، تکثیر و فتوکپی از خدمات غیرتخصصی و معمولی هستند که کتابخانه ها آن ها را به بیرون از کتابخانه واگذار می کنند و شاید نخستین شکل برون سپاری در کتابخانه های ایران به شمار روند. کتابخانه ها معمولاً با شرکت های چاپ و تکثیر قرارداد امضاء می‌کنند تا امور مربوط را برای کتابخانه انجام دهند. با گذشت زمان و افزایش حیطه فعالیت و خدمات کتابخانه ها و مراکز اطلاع رسانی و ورود فناوری اطلاعات به کتابخانه ها، نگهداری شبکه‌های اطلاعاتی و راه اندازی نظام های رایانه ای، به فعالیت‌های قابل برون سپاری افزوده می شود. برون سپاری خدمات فنی و تخصصی کم و بیش در کتابخانه های ایران نیز انجام شده است. در میان فعالیت های اصلی و تخصصی کتابداری و اطلاع رسانی، فهرست نویسی و سازماندهی از فعالیت هایی هستند که برای انجام آن از امکانات مراکز خارج از کتابخانه استفاده می شده است. استفاده از فهرست برگه های کتابخانه کنگره به مدت طولانی، نمونه بارز این نوع برون‌سپاری است. کمبود کتابداران متخصص، نبود امکانات و نیروی انسانی لازم در کتابخانه های کوچک و لزوم یکدستی پیشینه های کتابشناختی از دلایل برون سپاری خدمات فهرست نویسی در کتابخانه های ایران به شمار می رود. در حال حاضر استفاده از لوح فشرده کتابشناسی ملی توسط دیگر کتابخانه ها از بارزترین نمونه های استفاده از امکانات و خدمات مراکز بیرون از کتابخانه به شمار می رود(حسن زاده و زندیان، ۱۳۸۴).
نتیجه تصویری درباره فناوری اطلاعات
سازمان کتابخانه ها، موزه ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی، یکی از مهم ترین گنجینه‌های فرهنگ مکتوب در ایران و جهان اسلام است. این سازمان به نوبه خود بخشی از فعالیت‌ها و خدمات خود را از قبیل خدمات چاپ و انتشار و تکثیر و فتوکپی و خدمات فنی خود مثل فهرست نویسی و آماده سازی را به شرکت ها واگذار کرده است. مدیران و مشاوران سعی در تشخیص، شناسایی، استفاده و تأثیر آن دارند، و الگوهای مشخصی در زمینه برون سپاری خدمات کتابداری در دسترس نیست و پژوهش حاضر، با مطالعه موردی، تأثیر خدمات برون سپاری بر عملکرد را با مؤلفه های کمیت، کیفیت، اثربخشی، کارآیی مورد بررسی قرار داده است.

 

۱-۲ بیان مسأله

کتابخانه ها با اینکه از ابتدا به گردآوری، سازماندهی و اشاعه اطلاعات به شکل های گوناگون پرداخته اند، اما به تدریج حیطه و حجم فعالیت آنها افزایش پیدا کرده است. روزگاری کتابخانه ها بیشتر به امانت کتاب می پرداختند؛ سپس، مجلات نیز جزء منابع کتابخانه ای شد. با گسترش آموزش دانشگاهی، پایان نامه ها و گزارش های تحقیقاتی نیز به این مجموعه اضافه شده است. منابع دیداری و شنیداری، اسناد و مدارک دولتی و غیر دولتی، پایگاه های اطلاعاتی و نظایر آنها همگی به مثابه منابع اطلاعاتی در کتابخانه ها گردآوری، سازماندهی و اشاعه اطلاعات می شود. ارائه خدمات اشاعه گزینشی اطلاعات، تحویل مدرک، امانت بین کتابخانه ای و نظیر آنها همگی نشان از گسترش دامنه فعالیت کتابخانه ها دارد. برخی از این فعالیت ها جزء فعالیت های حرفه ای و هسته کتابداری و اطلاع رسانی هستند. در مقابل برخی فعالیت ها جزء خدمات پشتیبانی، جنبی و غیر تخصصی تلقی می شوند مانند خرید، حمل و نقل، تکثیر، صحافی و مواردی نظیر آن . که معمولاً برای انجام این کارها به تخصص کتابداری و اطلاع رسانی نیازی نیست. ازسوی دیگر در خارج از کتابخانه ها و مراکز اطلاع رسانی، شرکت هایی وجود دارند که به صورت پیمانکاری فعالیت های جنبی و حتی تخصصی کتابداری و اطلاع رسانی را انجام می دهند. برون سپاری برخی خدمات کتابداری و اطلاع رسانی، با توجه به افزایش فعالیت های کتابخانه ها راهکاری است که مدیران کتابخانه ها ومراکز اطلاع رسانی با بهره گرفتن از آن می توانند از امکانات و خدمات شرکت های خارج از سازمان برای پیشبرد اهداف کتابخانه ها و مراکز اطلاع رسانی استفاده کنند و بدین شکل تأثیر منفی افزایش حجم اطلاعات بر کیفیت خدمات اطلاع رسانی را کاهش دهند (حسن زاده و زندیان، ۱۳۸۴).
در سال های اخیر بعضی از سازمان ها به منظور بهبود کیفیت خدمات و محصولات، کاهش هزینه ها و زمان تولید و تمرکز بر روی مزیت های اصلی رقابتی و به طور کلی افزایش اثربخشی سازمانی، اقدام به برون سپاری نموده اند. و چنین به نظر می رسد که سازمان ها با برون سپاری فعالیت های خود به سازمان های تخصصی دیگر، بهتر می توانند بر روی فعالیت هایی که ارزش افزوده بیشتری ایجاد می کنند تمرکز کرده و بدین طریق اثربخشی فعالیت های خود را به حداکثر برسانند. افزایش برون سپاری به شرط مدیریت صحیح می تواند منجر به کاهش هزینه ها شود و نقش بسیار مؤثری بر عملکرد سازمان ها و ارائه خدمات با کیفیت بالا داشته باشد و بدین ترتیب سرمایه گذاری در زمینه تسهیلات، تجهیزات و نیروی انسانی را کاهش دهد (سالونه، ۱۳۹۰).
با توجه به حجم روزافزون منابع و افزایش حجم فعالیت های فهرستنویسی، مجموعه سازی، آماده سازی از یک سو و نیز افزایش روزافزون تقاضای خدمات از منابع فراهم آوری شده از سوی کاربران و ثابت ماندن توان کاری کارکنان در تامین این نیازها از سوی دیگر، ناگزیر کتابخانه ها به استفاده از راه های جایگزین برای پاسخ به نیازهای روزافزون هستند و انجام برون سپاری فعالیت ها جهت ارائه این خدمات راهی الزامی، جهت دستیابی به افزایش کارایی، کیفیت خدمات و کاهش هزینه ها به شمار می رود؛ و برای رسیدن به این منظور انجام برنامه ریزی، در اولویت بندی فعالیت ها و مطالعه بر روی ریسک های مسیر اجرا نیز لازم و ضروری است. از سوی دیگر، پیمانکاران و مشاوران نیز به عنوان منابع انجام برنامه برون سپاری بایستی برای رسیدن به ساختار مناسب در جهت ارائه خدمات از کم و کیف کار خود مطلع شده و در صورت نیاز دست به اصلاح ساختار زنند. و از طرفی دیگر چون ابعاد مختلف برون سپاری در متون کتابداری ایران بررسی نشده است و متأسفانه هنوز الگوهای مشخصی در زمینه برون سپاری خدمات کتابداری در دست نیست و با توجه به مطالعات اندکی که در این زمینه انجام شده است. پژوهش حاضر به میزان تأثیر خدمات برون سپاری بر عملکرد سازمان کتابخانه ها، موزه ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی پرداخته است و میزان شاخص های کمیت، کیفیت، اثربخشی و کارایی بر بهبود عملکرد سازمان چقدر مؤثر است؟

 

۱-۳ اهمیت و ضرورت پژوهش

پیتر دراکر[۱](۲۰۰۳) در ارتباط با برون سپاری و آثار آن می گوید: چنین امری در واقع در حکم تحولی بنیادین در ساختار سازمان های جهان فردا است. این بدان معناست که دیگر الزامی نیست که شرکت های بزرگ تجاری، ادارات دولتی، بیمارستان ها و دانشگاه های بزرگ به تشکیلاتی بدل شوند که درآمدهای عالی و نتایج قابل اعتنایی را بدست آوردند. زیرا تنها بر فعالیت هایی تمرکز می کنند که به خاطر آنها مأموریت یافته اند، کارهایی را انجام می دهند که دقیقاً به اهداف سازمانی آنها مربوط است. کارهایی را که به خوبی می شناسند و به ریزه کاری های آن آشنا هستند و به نسبت ارزش و اعتباری که دارند به انجام دهندگان آنها دستمزد و کارانه پرداخت می کنند، بقیه کارهای خدماتی اینگونه سازمان ها به منابع بیرونی واگذار می شود. رشد سریع دانش و فناوری، ویژگی بارز دنیای امروز است و اگر سازمان ها نتوانند خود را با سرعت حرکت علم روز به حرکت وادارند ناگزیر از گردونه خارج خواهند شد. انجام برون سپاری فعالیت ها جهت ارائه این خدمات راهی الزامی، جهت دستیابی به افزایش کارایی و اثربخشی، کیفیت خدمات و کاهش هزینه ها به شمار می رود؛ و برای رسیدن به این منظور انجام برنامه ریزی، در اولویت بندی فعالیت ها و مطالعه بر روی ریسک های مسیر اجرا نیز لازم و ضروری است (چشم براه و مرتضوی، ۱۳۸۶).
از آن جایی که عملکرد کتابخانه بستگی به سیستمی با توانایی، استعداد، قدرت بدنی و فکری، امکانات و عوامل از این دست و نیازمند به بکارگیری راهکار های مناسب توسط مدیر و تصمیم گیری صحیح وی و هیئت مدیره است، چرا که اگر راهکارهای مناسب در ساختار سازمان به کار گرفته شود به جهت همسویی ساختار با راهکار های سازمانی می تواند کتابخانه را در دستیابی به اهداف یاری نماید. بنابراین با توجه به راهکار مناسب در واگذاری امور به خارج از سیستم درون سازمان می تواند نقش مؤثری بر نحوه عملکرد کتابخانه داشته باشد. سازمان کتابخانه ها، موزه ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی که به عنوان مهم ترین گنجینه های فرهنگ مکتوب در کشور و جهان اسلام و فعال ترین مرکز در صحنه فرهنگی و اجتماعی و علمی کشور فعالیت می کند نیازمند بهره گیری مناسب از این راهکار در راستای تأمین اهداف اصلی خود که ارائه صحیح خدمات است، می باشند. پژوهش حاضر به دلیل پرداختن به تأثیر خدمات برون‌سپاری بر عملکرد سازمان کتابخانه ها، موزه ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی با رویکرد به مؤلفه های عملکردی (کارآیی، اثربخشی، کیفیت و کمیت) حائز اهمیت است.
تصویر درباره جامعه شناسی و علوم اجتماعی
برون سپاری، بهبود وضعیت مالی و بهره وری سازمان و کاهش مخاطرات و ریسک های سرمایه گذاری ها و کسب و کار است به نحوی که کتابخانه ها با اتکا به تأمین کنندگان ماهر و مجرب و واگذاری فعالیت های مختلف خود به آنها فرصت بیشتری به تمرکز بر شایستگی های محوری و افزایش مزیت های رقابتی فراهم نمایند. بنابراین پژوهش حاضر برای رسیدن به اهداف مذکور، ضرورت دارد.

 

۱-۴ اهداف پژوهش

 

۱-۴-۱ هدف اصلی

هدف اصلی پژوهش حاضر میزان تأثیر خدمات برون سپاری بر عملکرد سازمان کتابخانه ها، موزه ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی است.

 

۱-۴-۲ اهداف فرعی

 

 

میزان تأثیر خدمات برون سپاری بر کارایی عملکرد سازمان کتابخانه ها، موزه ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی

میزان تأثیر خدمات برون سپاری بر اثربخشی عملکرد سازمان کتابخانه ها، موزه ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی

میزان تأثیر خدمات برون سپاری بر کیفیت عملکرد سازمان کتابخانه ها، موزه ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی

میزان تأثیر خدمات برون سپاری بر کمیت عملکرد سازمان کتابخانه ها، موزه ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی

۱-۵ پرسش های پژوهش

 

 

تا چه میزان خدمات برون سپاری بر کارایی عملکرد سازمان کتابخانه ها، موزه ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی مؤثر بوده است؟

تا چه میزان خدمات برون سپاری بر اثربخشی عملکرد سازمان کتابخانه ها، موزه ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی مؤثر بوده است؟

تا چه میزان خدمات برون سپاری بر کیفیت عملکرد سازمان کتابخانه ها، موزه ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی مؤثر بوده است؟

تا چه میزان خدمات برون سپاری بر کمیت عملکرد سازمان کتابخانه، موزه ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی مؤثر بوده است؟

 

 

۱-۶ فرضیه های پژوهش

 

 

خدمات برون سپاری بر کارایی عملکرد سازمان کتابخانه ها، موزه ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی تأثیر مثبت دارد.

خدمات برون سپاری بر اثربخشی عملکرد سازمان کتابخانه ها، موزه ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی تأثیر مثبت دارد.

خدمات برون سپاری بر کیفیت عملکرد سازمان کتابخانه ها، موزه ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی تأثیر مثبت دارد.

خدمات برون سپاری بر کمیت عملکرد سازمان کتابخانه ها، موزه ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی تأثیر مثبت دارد.

۱-۷ تعاریف نظری و عملیاتی مفاهیم پژوهش

برون سپاری: تصمیم تجاری آگاهانه و مبتنی بر تفکر برای واگذاری کار داخل به یک تأمین کننده خارجی(الیوت و تورکو[۲]، ۱۹۹۶ به نقل از شیرانی، ۱۳۸۷).
تعریف عملیاتی: در پژوهش حاضر، منظور از برون سپاری، واگذاری خدمات فهرست نویسی، آماده سازی، فراهم آوری، سفارش، رف خوانی، مرمت و صحافی و خدمات تکثیر در کتابخانه مرکزی آستان قدس رضوی است.
عملکرد: فرایندی است که به وسیله آن کار یک سازمان یا کارکنان در فواصلی معین مورد بررسی و سنجش قرار می گیرد(سعادت، ۱۳۸۰).
تعریف عملیاتی: منظور میزان تأثیر خدمات برون سپاری بر کارایی، اثربخشی، کیفیت و کمیت عملکرد سازمان کتابخانه ها، موزه ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی است. که از مدل مفهومی سینگ و تاتل (۲۰۰۴) استفاده کرده‌است.
کمیت عملکرد: تعیین میزان(تعداد) عملکرد سازمان می باشد (عظیم زاد، ۱۳۸۹).
تعریف عملیاتی: منظور میزان تأثیر شاخصه های کمیت بر عملکرد سازمان کتابخانه ها، موزه ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی است که شامل هزینه، سرعت، آزاد سازی دارایی ها و سرمایه گذاری منابع برون سپاری می باشد.
کیفیت عملکرد: به درجه ای از عملکرد سازمان که به نحو مطلوب و براساس استاندارد های تعریف شده فعالیت مورد نظر صورت پذیرفته باشد (عظیم زاد، ۱۳۸۹).
تعریف عملیاتی: منظور میزان تأثیر شاخصه های کیفیت بر عملکرد سازمان کتابخانه ها، موزه ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی است که شامل کنترل و نظارت، نوآوری و خلاقیت، امنیت شغلی و ارتقاء کیفیت می باشد.
کارآیی عملکرد: کارایی؛ که عبارت است از «انجام درست کارها» و با نسبت مصرف مورد انتظار منابع بر مصرف واقعی تعریف می شود (سینک تاتل، ۲۰۰۴).
تعریف عملیاتی: منظور میزان تأثیر شاخصه های کارایی بر عملکرد سازمان کتابخانه ها، موزه ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی است که شامل بهره وری، صرفه جویی در منابع، بازآرایی ساختار سازمانی و مهندسی مجدد فعالیت‌ها می باشد.
اثربخشی عملکرد: اثربخشی عبارت است از «انجام کارهای درست، در زمان مناسب و با کیفیت مناسب» در عمل اثربخشی با نسبت خروجی های واقعی بر خروجی های مورد انتظار معرفی می شود (سینک تاتل، ۲۰۰۴).
تعریف عملیاتی: منظور میزان تأثیر شاخصه های اثربخشی بر عملکرد سازمان کتابخانه ها، موزه ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی است که شامل استاندارد سازی فعالیت ها، پیشرفت و توسعه فعالیت ها و توانمندی منابع انسانی می‌باشد.

 

۱-۸ متغیر های پژوهش

متغیر مستقل: خدمات برون سپاری (فهرست نویسی، آماده سازی، فرآهم آوری، رف خوانی، مرمت و صحافی، سفارش و تکثیر)
متغیر وابسته: کارآیی، اثربخشی، کمیت و کیفیت

 

۱-۹ محدودیت های پژوهش

کتاب و مقاله و گزارش های بسیار اندک و محدودی در ارتباط با برون سپاری فعالیت های کتابداری وجود داشت.

 

فصل دوم: مبانی نظری و پیشینه پژوهش

 

۲-۱ مقدمه

پژوهش حاضر به بررسی تأثیر خدمات برون سپاری بر عملکرد سازمان کتابخانه ها، موزه ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی پرداخته است. برون سپاری خدمات، شیوه ای است که به مدیران کتابخانه ها و مراکز اطلاع‌رسانی امکان می دهد تا از امکانات و خدمات شرکت ها و سازمان های بیرون از کتابخانه برای دستیابی به اهداف خود بهره برداری کنند. با اینکه بسیاری از کتابخانه ها و مراکز اطلاع رسانی در ایران بسیاری از کارها و برنامه های خود را از طریق برون سپاری خدمات انجام می دهند، اما ابعاد مختلف آن هنوز در متون کتابداری بررسی نشده است. بنابراین پرداختن به این موضوع از اهمیت خاصی برخوردار است. در این راستا، در این فصل توضیحاتی در زمینه تعریف برون سپاری، اهمیت برون سپاری، اهداف راهبردی برون سپاری، دلایل برون‌سپاری، انواع برون سپاری، روش های برون سپاری، مزایای برون سپاری، معایب برون سپاری، مراحل برون‌سپاری، عوامل موفقیت برون سپاری، فرایند برون سپاری، برون سپاری با رویکرد بهره وری، نظرات موافق و مخالف برون سپاری، عملکرد و ارزیابی عملکرد، انواع ارزیابی عملکرد، مدل های ارزیابی عملکرد، نظام ارزیابی عملکرد، معرفی سازمان کتابخانه ها، موزه ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی، وظایف ادارات کتابخانه مرکزی آستان قدس رضوی، پیمانکاران تأمین کننده خدمات برون سپاری و پیشینه پژوهش در ایران و خارج از کشور ارائه شده است.

 

۲-۲ تعریف برون سپاری

به عقیده آندریو کاکابادسه[۳](۲۰۰۳)واگذاری جمع آوری مالیات به پیمانکاران(توسط دولت) در زمان رومی ها نخستین شکل برون سپاری بوده است. در قرن هیجدهم و نوزدهم میلادی در انگلستان، عملیات نگهداری چراغ های خیابان ها، مدیریت زندان ها، نگهداری بزرگراه ها، جمع آوری مالیات و… همه به پیمانکاران واگذار می شدند(چشم‌براه و مرتضوی، ۱۳۸۶). به گفته هندری[۴](۱۹۹۵) برون سپاری یکی از قوی ترین و پایدارترین روندها در کسب و کار در ۱۰ سال گذشته است و تخمین زده شده است که تقریباً ۱۳۰ میلیارد پوند در سال به تنهایی صرف برون سپاری در انگلستان شده است(بایلی و دیگرن، ۲۰۰۲). امروزه محیط کسب و کار به دلیل جهانی شدن اقتصاد، بلوغ بازار، تغییرات فناوری، پاسخ گویی به نیاز مشتریان و افزایش رقابت، قابل پیش بینی نیست، و مدیریت کسب و کار را پیچیده می سازد، بنابراین سازمان ها باید روش های جدید مدیریت را مورد توجه قرار دهند. لزوم پاسخگویی به تغییرات بازار به صورت روزانه، و پیش بینی محیط کسب و کار، به معنی آن است که سازمان ها باید بر شایستگی ها و توانایی ها و ظرفیت های اصلی خود تمرکز کنند. که منجر به برون سپاری در آن حوزه ها شده، و می تواند توسط شرکت های متخصص بهبود یابد. (کوئین و هیلمر[۵]، ۱۹۹۴).
عکس مرتبط با اقتصاد
برون سپاری پدیده ای نسبتاً قدیمی است و امروزه به عنوان امری عادی در سراسر جهان رواج دارد. ریشه برون‌سپاری از کلمات بیرون و منبع یابی تشکیل شده است و در معنای عام به واگذاری فعالیت های غیر اصلی سازمان به پیمانکاران بیرونی تعبیر می گردد. برون سپاری از ترکیب دو واژه«Outside» و «Resourcin» تشکیل شده و به طور کلی به کالاها و خدمات ارائه شده توسط سازمان های بیرونی اشاره دارد(کرن[۶]، ۲۰۰۲؛ ساتون[۷]، ۲۰۱۰؛ زیمان و شارما[۸]، ۲۰۱۰). برون سپاری نوعی مقاطعه کاری است که در همه زمینه ها قابل استفاده است و می تواند به صورت ارائه خدمات، ابزار و مانند آنها برای یک سازمان باشد. به بیان دیگر، به تصمیم اتخاذشده توسط یک کتابخانه برای ارائه یا فروش دارایی ها، نیروی انسانی و خدمات به شخص ثالث برون سپاری گفته می شود که طرف قرارداد متعهد می گردد که در قبال درآمد مشخص در یک زمان معین، دارایی ها و خدمات قید شده در قرارداد را ارائه و مدیریت نماید(کرن، ۲۰۰۲). در حقیقت و در عمل، در برون سپاری نه تنها فعالیت ها منتقل می شوند، بلکه عوامل تولید و حق تصمیم گیری نیز در اغلب موارد واگذار می گردد. عوامل تولید عبارتند از: کارکنان – تسهیلات – تجهیزات – فناوری – سایر دارایی ها؛ و حق تصمیم گیری نیز عبارتست از مسئولیت برای تصمیم گیری بر روی اجزاء اصلی فعالیت های منتقل شده(شیرانی، ۱۳۸۷).

 

۲-۳ اهمیت برون سپاری

رشد سریع دانش و فناوری، ویژگی بارز دنیای کسب و کار امروز است. اگر سازمان ها نتوانند خود را با سرعت حرکت علم روز به حرکت وادارند ناگزیر از گردونه خارج خواهند شد. مثال بارز آن حرکت سریع تجهیزات رایانه ای در زمینه سخت افزار و نرم افزار است. استفاده از دانش روز دنیا چه از نظر تجهیزات و چه از نظر علمی هزینه های گزافی را به همراه خواهد داشت که با افزایش رشد، هزینه های سرسام آور آن نیز افزایش خواهد یافت. یکی از راهکارهایی که اقتصاد جهانی برای گریز از هزینه ها به آن دست یافته، «برون سپاری» است. بدین مفهوم که بتوان از دانش و تجربه دیگران و تجهیزاتی که در اختیار آنان است در مواقع مورد نیاز استفاده کرد و فقط پرداخت هزینه جاری مورد نیاز را تحمل نمود و از سرمایه گذاری های علمی و مالی گزاف و زمان برخورداری نمود. سازمان ها در مجموع به این دلایل ناگزیر به انجام برون سپاری خواهند بود: تمرکز به فعالیت های اصلی و ارتقاء آن؛ کاهش هزینه سرمایه گذاری در کسب علم و فناوری های جدید؛ بهره مند شدن از توان مالی، تخصصی و نوآوری و شایستگی تأمین کنندگان بیرونی؛ بدست‌آوردن توانمندی ها، تجربیات و مهارت های دیگران؛ رسیدن به کیفیت بالاتر؛ انعطاف پذیری در قبال خواست مشتریان و استفاده از فرصت های زود گذر؛ کاهش حجم سرمایه گذاری و کاهش هزینه ها ؛ کوچک شدن بدنه فرعی سازمان جهت انعطاف در قبال تغییرات؛ حرکت از سازمان محصول محور به سازمان خدمت محور. که در مجموع سازمان های تحول نیافته گذشته برای بیرون آمدن از پوسته محدود خود باید چهار نکته اساسی را مدنظر قرار دهند: توجه به فرایند سریع اطلاعات و استفاده از آن؛ تغییر در نگرش اقتصادی یعنی حرکت از اقتصاد محلی به اقتصاد فرانگر؛ حرکت از تمرکز گرایی به تمرکز زدایی؛ حرکت از ساختار سلسله مراتبی به ساختار شبکه ای. این سازمان ها برای نیل به موارد فوق ناگزیر به حرکت در سیر صعودی برون سپاری هستند بدین لحاظ می توان گفت که برون سپاری یک انتخاب نیست بلکه یک الزام است(چشم براه، ۱۳۸۶).

 

۵٫ کمبود امکانات گذران اوقات فراغت
۶٫ فقر و محرومیت
۷٫ آسیب پذیری در برابر زلزله
۸٫ سرانه کم خدمات
۹٫ جمعیت فوق العاده ( تراکم بالای جمعیت)
۱۰ . تراکم ساختما نهای کم دوام
۱۱ . ناامنی و معضلات اجتماعی( جهان شاهی، ۱۳۸۲ : ۲۷ ).
تصویر درباره جامعه شناسی و علوم اجتماعی
با توجه به مرور منابع می توان گفت ویژگی های فرسودگی به قرار زیرند :
•کالبدفرسوده
•بافت فقدان تاسیسات زیربنایی مناسب
•زیرساختهای بافت فرسوده ازمتوسط شهربسیارکمتراست.
•وجودمشکلات زیست محیطی گسترده وآلودگی ناشی ازفقدان سیستم دفع آبهای سطحی وجمع آوری زباله
•عدم دسترسی مناسب به دلیل کمبود نعرض معابر
•آسیب پذیری مناطق فرسوده دربرابر زلزله
•تبدیل واحدهای مسکونی به کارگاه وانبار
•وجود زمینهای مخروبه وبایر وسیع که زمینه سازایجاد معضلات اجتماعی بود ه وموجب گسست دربافت محله شده اند.
•فقراقتصادی دربافت فرسوده، توان مشارکت ونظارت مردم راسلب می کند.
عکس مرتبط با اقتصاد
•افزایش شدت جرایم به دلیل تراکم جمعیت
•موانع جدید دربرابر رشد وتربیت دراین بافت ووجود ناامنی محیطی برای خانواده ها
•حرمت انسان دربافت فرسوده نادیده انگاشته می شود.
۲-۳ مروری بر ادبیات نظری
۲-۳-۱ رویکرد کارکردی –ساختی
در این نظریه جامعه به عنوان شبکه سازمان یافته ای از گروه های در حال همکاری و تعاون تلقی می شود که به شیوه ای تقریبا منظم و منطبق بر مجموعه ای از قوانین وارزشها که بیشتر اعضا در آن شریکند ، اطلاق می شود و به جامعه به عنوان سیستمی ثابت و در عین حال متمایل به سمت تعادل نگریسته می شود ، سیستمی که به شکل متوازن و هماهنگ عمل می کند . ( ارمکی ، ۱۳۸۳ : ۲۰ )
در این مکتب اگر تغییر اجتماعی خاصی ، نوعی تعادل موزون و سازگار ایحاد کند ، به آن تغییر به عنوان عاملی که دارای کارکرد مثبت است نگاه می شود ، اما اگر این تغییر باعث از بین رفتن تعادل گردد ، دارای کارکرد منفی است و اگر این تغییر هیچ نوع تأثیری نداشته باشد ، بدون کارکرد است . در یک نظام ممکن است احزاب سیاسی دارای کارکرد مثبت باشند و در مقابل ، سوء قصد و ترورهای سیاسی ، دارای کارکرد منفی باشند . کارکرد گرایان چنین سوالاتی را مطرح می کنند : چگونه رویه و نهاد خاص به برآوردن نیازهای جامعه کمک می کند ؟ چگونه با دیگر رویه ها و نهادهای جامعه متناسب است ؟ آیا تغییر ایجاد شده در رویه ها و نهادها به حال جامعه مفید یا مضر می باشد ؟( همان : ۲۲ )
تبیین : بر اساس این مکتب مداخلات اجتماعی در سطح شهرها به عنوان نیروهای تعادل بخش در سطح جامعه تعریف می شوند به این منظور که اجزای جامعه به شکل سیستماتیک حرکت بکنند و جامعه شاهد نوعی یکپارچگی باشد . در این مکتب فرسودگی در بافت بعضی محلات به عنوان کارکردی منفی یا کژکارکرد تلقی می شود .
شاید تاکنون در مورد هیچ نظریه ای مانند کارکردگرایی اختلافنظر و مشاجره بروز نکرده است، به نحوی که گروهی آن را به کلی مردود دانسته و برخی صاحبنظران از آن بهعنوان نظریهایجامع نام برده اند، علیرغم این همه اختلا ف آرا، کارکردگرایی به عنوان نظریه ای جا افتاده در قرن بیستم به حیات خود ادامه داده و رسمیت یافته است. این دیدگاه در اوایل قرن بیستم بر بسیاری از تحقیقات جغرافیایی تاثیر گذاشت. بر اساس این دیدگاه منطقه، یک واحد کارکردی در نظر گرفته می شود، یعنیارگانیسمی که بیش از مجموع بخشهای خودش بود( مهدیزاده، ۱۳۷۹ : ۷۳ ).
در این راستا براساس اصول خردگرایی و هزینه منفعت، نحوه استفاده و بهره گیری از اراضیشهری نیز به عنوان ابزاری در جهت تسهیل کارکردهایشهری و تقویت کاراییشهریتلقی گردید و ضرورت استفاده منطقی و بهینه از زمین و فضا در دستور کار قرار گرفت. با توجه به این اهداف، به تبع بهسازی و نوسازی بخش درونی شهر( بافت قدیم) هم مورد توجه قرار گرفت. در پرتو چنین نگرشی، این نظریه بیش از پیش در عرصه کاربریاراضیشهری و مرمت شهری قوت گرفت. در این دیدگاه احیای بافت قدیم فقط از طریق ساماندهیکالبدی و فضاییفعالیتهای مختلف شهر به منظور افزایش کارایی شهر و جلوگیری از بروز بی نظمی و آشفتگی درنظام کالبدی شهر صورت می گیرد. بدیهی است که این رویکرد به نقش زمینهایشهری، ضرورتاً به نوعی نگرش ایستا و یکجانبه می انجامد و ابعاد تاریخی، حقوقی، اجتماعی و فرهنگی بافت شهری را به طورواقعی کمتر مورد توجه قرار میدهد ( شماعی، پوراحمد، ۱۳۸۴ : ۱۶۰ ) .
تبیین : در ایننکته شکی نیست که کارکردگرایی این واقعیت را مخفیمی دارد که کیفیت ساختمانها محصول نظامی از قواعد زیباییشناسی خود آیین است که به صورتی پیوسته و سازگار اعمال میشود. بنابراین میتواننتیجه گرفت که از نظر کارکردگراها، بهسازی و نوسازی بافت قدیم بدونتوجه به گذشته و تاریخ و زمان، در راستای توسعه اقتصادی و کارکردیشهر انجام می شود و بدون توجه به موقعیت، مکان، فرهنگ و سنت، فقطو فقط معیارهایفنی و مهندسی و معیارهایکمی و کالبدی بافت قدیممورد اهمیت قرار میگیرد.
۲-۳-۲ نظریه بوروکراسی وبر و مشروعیت و اقتدار در سامانهای بوروکراتیک
برای شناخت نظام اداری و مسائل آن بایستی آن را در درون جامعه در ارتباط با آن تحلیل کرد تا نوع بوروکراسی ضعیف یا قدرتمند را در آن مشاهده کرد .
ماکس وبر نخستین جامعه شناس برجسته ای که بوروکراسی را به گونه ای نظام مند مطالعه کرده است عقلانی کردن را ویژگی برجسته ی جامعه ی مدرن می داند که بطور مشخص در بوروکراسی و فرایند بوروکراتیک شدن نمایان می شود . عقلانی کردن به نوبه ی خود در تمام روابط اجتماعی بر قدرت تاکید دارد . به نظر ماکس وبر ساختار بوروکراتیک باویژگی هایی که دارد :
۱ ) نتایج فعالیت های را برای رؤسا و سرپرستانی که در ارتباط با آن ها کار می کنند قابل محاسبه و پیش بینی می کند .
۲ )بااستفاده ازاین ساختار عملیات وفعالیتهای وسیعی را میتوان باحداکثرکارایی هماهنگ واجراکرد .
۳ )این ساختار می تواند برای اجرای انواع گوناگون فعالیت ها و وظایف رسمی مورد استفاده واقع شود . در سازمان های مذهبی ، ارتش ، احزاب سیاسی ، موسسات اقتصادی ، صنعتی ، تولیدی و سازمان های گوناگون دیگر.
ماکس وبر توسعه ی بوروکراسی مدرن را مهم ترین پدیده ی دولت مدرن غربی می داند . در واقع نیاز به کارایی در جامعه ی امروزی که چنین نقش اساسی و مهمی به سازمان بوروکراتیک داده است . به نظر وبر نظام سرمایه داری عقلانی ترین شالوده ی اقتصادی را برای شیوۀ سازماندهی و اداره ی بوروکراتیک فراهم می سازد . …. به عقیده ی وبر رشد و توسعه ی بوروکراسی گرایش عمده ی زمان ماست و نفوذ و قدرت بوروکراسی روز به روز در جامعه ی امروزی بیشتر می شود . (صبوری ، ۱۳۷۸ : ۷۳-۷۹ )
تبیین: در جامعه ی ایرانی نظام سیاسی خود به عنوان مانع کارایی بوروکراسی عمل می کند به این خاطر که تمرکز بیش از حد تصمیم گیری ها در مرکز و سطوح بالای اداری صورت می گیرد که می توان گفت غیر عقلانی است مانند رابطه ی مراکز قدرت در درون و بیرون یک سازمان و رابطه ها در نصب مدیران بدون درنظر گرفتن شایسته سالاری . بنابراین در جامعه ی ما ، ساختار اداری فقط دارای هزینه است و انجام کارها در آن با آسانی شکل نمی گیرد و به این دلیل که قوانین پیچیده ای تعریف شده است که برای انجام یک کار اداری عبور از این قوانین پیچیده که هر کدام در اختیار یک سازمان خاص است و هر سازمانی آن را به سازمان دیگر پاس میدهد دشوار است . در احیای بافت های فرسوده ما شاهد به تعویق انداختن تصمیمات مختلف ادارات و متصدیان مربوطه هستیم و تصمیم گیری ها و تصمیم سازی ها به کندی صورت می گیرد و یا مبتنی بر نظرات علمی تصمیم سازی نمی شود .
۲-۳-۳ رویکرد توانمند سازی
دیدگاه توانمند سازی بر پایه فقرزدایی استوار است و در توسعه پایدار انسانی محور با تکیه بر مشارکت شهروندان و شهر (مدیریت شهری) پیش می رود. بنا به تعریف، فرایندی است که طی آن افراد از نیازها و خواسته هایدرونی خود آگاه می شوند، جرات دستیابی به هدف را در خود تقویت می کنند و از توانایی لازم برای عملی ساختن خواسته های خود برخوردار می شوند ( کتابی و دیگران: ۱۳۸۲، ۵ ). هدف از توانمندسازیمدنی افزایش احساس تعلق به محله و پاسخگویی مناسب اهالی به پرسش سهم دولت- سهم مردم در ساماندهیمحله است . آنچه در این رهیافت محوریت دارد، تاکید ویژه برافزایش درآمد و فقرزدایی خانوار است، که در این راستا آموزشهای حرفه ای و بالا بردن مهارت نیروی کار و کمک به آنان در دسترسی به منابع و سازماندهی و بازاریابی بهتر کسب و کارشان به ویژه با میانجی گری سازمان هایغیردولتی و محلی بسیار با اهمیت است. مهمترین اصول و ابعاد رهیافت توانمندسازی عبارتند از: مشارکت مردمی و برنامه ریزی با همکاری مردم، تمرکززدایی در تصمیم گیری، ارتقا موقعیت زنان و برابری جنسیتی، به رسمیت شناختن گروه های سنی اجتماع و ظرفیت سازی مدیریت محلی (زیاری و نوذری : ۱۳۸۸ ،۲۶ )
تبیین : این راهبرد بر بسیج تمامی امکانات و منابع برای بهبود شرایط زندگی مناطق فقیرنشین شهر تاکید دارد و به مردم این فرصت را می دهد که شرایط خانه و محل زندگی خود را با توجه به اولویتها و نیازهای خود بهبود بخشند .
۲-۳-۴ رویکرد توسعه اجتماعی
رویکرد توسعه اجتماعی از دهه ۱۹۷۰ توسط سازمان ملل بکار گرفته شد که در این یکپارچگی اهداف اقتصادی و اجتماعی، اصلاحات ساختاریو نهادی و افزایش ظرفیتهایفردی و اجتماعی و تامین مشارکت شهروندان در تصمیم گیری ها از عناصر اصلی این رویکرد است. در این دیدگاه، انسانها باید بعنوان آفرینش گران فعال در فرایند تکوین و تولید توسعه مشارکت داشته و توسعه واقعیحاصل رفتارهای خلاق عاملین انسانی توسعه باشد . مردم باید بطور دائمی و در جریان برنامه ریزی، تأمین منابع، اجرا و ارزیابیهایطرحهای توسعه مشارکت داشته و با رفتارها و تصمیمات خود توسعه را بیافرینند. در این رابطه، مشارکت جمعی بر مشارکت فردی اهمیت بیشتری دارد. مشارکت مردم با عاملیت سازمان هایغیردولتی، سازمان هایمدنیمحلی و اجتماعات محلی صورت گیرد (قانعی راد : ۱۳۸۴، ۲ ).
تبیین : بر اساس این رویکرد مداخلات اجتماعی می تواند نقشی اساسی در توسعه شهرها داشته باشد . این رویکرد معتقد است رویکرد کارکردگرا به تنهایی برای حل مسائل شهری کارایی ندارد و پروژه های مهم اجتماعی بدون مشارکت کنشگران اجتماعی امکان ظهور ندارد و اگر هم این پروژه ها انجام شوند نارضایتی افراد جامعه را به دنبال خواهد داشت .
۲-۳-۵ چهار نوع خرده سیستم پارسونز
پارسونز چهار نوع خرده سیستم مرتبط با یکدیگر را مطرح کرده است این خرده سیستم ها عبارتند از : سیستم زیستی ، سیستم شخصیتی ، سیستم اجتماعی و سیستم فرهنگی .
هر یک از سیستم های چهارگانه ی فوق دربردارنده ی یکی از کارکردهای چهارگانه ی پیشین است سیستم زیستی دارای کارکرد تطابق و سازگاری ، سیستم شخصیتی دارای کارکرد تحقق و دستیابی به اهداف ، سیستم اجتماعی دارای کارکرد یگانگی و سیستم فرهنگی دارای کارکرد وضوح بخشی به اهداف و ارائه الگوهای فرهنگی است . ( آزادارمکی ، ۱۳۸۵: ۴۵ )
در جایی دیگر مطرح کرده است الف ) ساخت اقتصادی که کارکردش سازگار نمودن فرد از طریق شرایط متعدد اقتصادی از قبیل تولید ، توزیع و نظام کار و بهره وری است ب ) ساخت سیاسی که کارکردش تحقق اهداف در روند پیگیری و کسب منافع است . ساخت فرهنگی است که از طریق مدرسه و خانواده در جهت بیان و انتقال فرهنگ و باورهای جامعه به افراد عمل می کند . د ) ساخت اجتماعی که از طریق قوانین و عرف و عادات به انسجام بین عناصر متعدد اجتماعی می انجامد . ( همان : ۴۶ )
تبیین : تمایز، مبحثی است که در جوامع توسعه یافته مطرح است و اینکه هر خرده سیستم با تفکیک با سایر خرده سیستم ها وظایف خاص خود را انجام می دهد و در واقع نوعی تمایز ساختاری وجود دارد . بنابراین نوعی تعادل و انسجام در این جوامع دیده می شود . اما موقعیت کنونی جامعه ی ما برخلاف این فرایند است و ما شاهد تداخل کارکردی یا تداخل حوزه ی خرده سیستم ها در همدیگر هستیم . دقیقاً حیطه و حوزه ی کار هر یک مشخص نیست و همه با هم در همه جا حضور دارند . خرده سیستم اقتصادی نتوانسته است تأمین مالی مناسب را برای احیاء بافت های فرسوده فراهم کند سرمایه هایی که مردم بتوانند با کمک آنها بافت های فرسوده را نوسازی یا بهسازی کنند به عنوان مثال وام هایی با مبالغ بالا و قسط خیلی پایین به مالکان بافت های فرسوده پرداخت کنند . ساخت فرهنگی از طریق مدرسه و خانواده و نظام مذهبی قادر به انتقال فرهنگ مشارکت اجتماعی نبوده ، به این دلیلکهکارکردهایاین نظام نابسنده بوده است . ساخت اجتماعی هم در صورت ناهماهنگی در اجرای پروژه ها توسط خرده نظام های دیگر ، قادر به رسالت قانونی خود نخواهد بود .فرسودگی کالبدی وفرسودگی حیات اجتماعی واقتصادی بافت، دریک رابطه متقابل به تشدید یکدیگرکمک کرده وموجب رکودحیات شهری وتنزل شدید کیفیت زیست می گردد.
۲-۳-۶ نظریه کنترل اجتماعی پارسونز
بر اساس نظریه پارسونز در جامعه چهار عامل اساسی کنترل اجتماعی وجود دارد که عبارتند از : ۱- تأمین منافع اقتصادی افراد و داشتن پول به عنوان مهمترین ابزار آن ۲- استفاده از قدرت یا زور ۳- استفاده از تشویق یا اعمال نفوذ ۴- توسل به وجدان افراد از طریق مطرح ساختن معیارهای درست و نادرست در یک نظام اخلاقی ( معیدفر به نقل از جانسون ، ص ۲۱۸ ، ۱۳۸۷)
تبیین : البته بایستی به این نکته توجه شود که این مقوله نیازمند همکاری های بین ساختی بوده و اصالت دادن به یک ساخت چه فنی ، چه اجتماعی، چه اقتصادی و چه حقوقی مشکلات عدیده ای را به دنبال خواهد داشت . بر اساس نظریه پارسونز ۱ ) باید منابع مالی و اقتصادی احیاء بافت های فرسوده را فراهم کرد به این دلیل که کسانی که در این محلات ساکن هستند از نظر اقتصادی ، طبقات پایین جامعه را تشکیل می دهند . ۲ ) در صورت همکاری نکردن ساکنین محله می توان به زور هم برای انجام پروژه ها متوسل شد که البته این راهکار از نظر راهبردهای جدید برنامه ریزی شهری صحیح به نظر نمی رسد . ۳ ) می توان جهت بهسازی یا نوسازی بافت های فرسوده در میان برخی از بزرگان محلات نفوذ کرد و با کمک گرفتن از معتمدین محل و تشویق آن ها مردم را به مشارکت اجتماعی دعوت کرد . ۴ ) شرح پاره ای از توضیحات برای ساکنین محلات با مطرح کردن رویه های مثبت و منفی احیاء یا ادامه فرسودگی محله .بنابراین این نظریه می تواند نوعی کنترل اجتماعی مثبت برای مشارکت اجتماعی افراد فراهم نماید .
۲-۳-۷ مکتب اکولوژیکی
این مکتب بیشترین تأثیر را طی دهه های اولیه سیاست توسعه اجتماع محلی داشت. از منظر این مکتب سیاست های جابجایی همانند نوسازیشهری محله هایشهری در نتیجه نیروهایساختاری اقتصادی، اجتماعی افول می کنند، بهبود می یابند و یا به طور ثابت باقی می مانند. در این مدل برای عامل انسانی جای بسیار کمی وجود دارد و ساکنان محلات در سیطره نیروهایاقتصادی و اجتماعی وسیعتر هستند و کمتر می توانند خط سیرمحله هایشان را تغییر دهند (جباری، ۱۳۸۳ ). نگرش این مکتب بیشتر منجر به برنامه ریزیهای از بالا به پایین و آمرانه شده است. رویکرد خرده فرهنگ عکس العملی وسیعی به تعیین گرایی نظریه اکولوژیکی شهری بود و تأثیر آن در فراخوان های متعدد برای تصمیم گیری غیرمتمرکز ، مشارکت اجتماع در سیاست توسعه اجتماع محلی پیداست. این رویکرد تعین اقتصادی، ساختاری و بیرونی اکولوژیست ها را رد و بر متغیرها و نیروهای درونی محلات تأکید کرد (جباری، ۱۳۸۳ ).
۲-۳-۸ دیدگاه فرهنگ گرایی
اگوستوس و لبی نورث مورپوژن ازبنیانگذاران این مکتب و منشا موضعگیری فرهنگ گراست. او معتقد است مالک یک بنای خوب، تطابق شکل بنا با عملکرد آن است به طوری که با یک نگاه بتوان کارکرد یک بنا را تشخیص داد. دربرنامه ریزیشهری بر اساس الگوی فرهنگ گرا نیازهایمادی بر نیازهایمعنوی، فرهنگ بومی بر فرهنگ غیربومی، شهر کوچک بر شهر بزرگ، دموکراسی به دیکتاتوری و نیازهایگروهی بر نیازهایفردیبرتری دارد. در نتیجه شهر بزرگ و هندسینفیمی شود و بر فضاها و بناهایعمومی تأکید می شود. شهر فرهنگ گرا بیش از هر چیز در محدوده ای مشخص جای گرفته است، در این شهر هرگونه یکسان سازی و الگوی یکنواخت نفیمی شود و تنوع و تکثر به عنوان نظمی اندام واره و ارگانیک در آن موج می زند چرا که این مکتب اعتقاد دارد طبیعت و خلق وخوی انسان متنوع است و به تفاوت هایفرهنگی توجه دارد. فرهنگ گرایانمداخله در بافت هایقدیمی و فرسوده از جمله بهسازی و نوسازیشهری را از طریق زنده کردن ارزش هایفرهنگی گذشته میدانند.
توجه به ارزش هایزیباییشناختیشهرهای کهن و به حداقل رساندندخل و تصرف در بافت هایبا ارزش، ارزش دادن به کل بافت و افزایشجذابیت و آرامش در شهرهاست. برای رسیدن به این اهداف توجه بهارز شهایفرهنگی کهن مبنا قرار میگیرد. فرهنگگرایان مداخله ومواجهه با مسائل و مشکلات شهری را از راه تداوم فرهنگ بومی میسرمیدانند و اعتقاد دارند که شهرها و بافتهایشهری دارای محدوده ایمشخص اند. آنها ارزش هایفرهنگی را موجب شکلدهی فضا میدانندو بر این باورند که فضاهایشهری باید غیرقابل پیشبینی و متنوعباشند ( شوای، ۱۳۷۵ : ۲۲ ).
۲-۳-۹ دیدگاه ترقی گرا
در مکتب ترقی گرا توجه و تأکید بر فرد است و انسان محور اصلی است، انسانی که خود در ادامه رشد اومانیسم علمی ادبی زمینه ذهنی مناسب برای شورش علیه زهد ارتجاعی به قرون وسطی را ایجاد کرده بود. این مکتب بر انقطاع از گذشته فرهنگی و تاریخی و عدم وابستگی به فرهنگ و مکان تأکید دارد، زیرا نوستالوژی از نظر آن در جامعه مدرن مفهومی ندارد. متفکران ترقی گرا نوعیالگوی استقرار انسانی با تأکید بر چهار نیاز اصلی انسان و چهار کاربریاصلی زمین شهری شامل: کار، اوقات فراغت، مسکن و رفت وآمد پیشنهاد می کنند تا زندگی انسان را با الگوهایی از پیش اندیشیده شکل دهند. آنها مقهور آیندهاند و استفاده از امکانات تکنولوژیکی حاصل از پیشرفتعلم و فن را راه حل تمامی مشکلات شهری می دانند. برای آنان کوچه و خیابان که در شهرهای گذشته یکی از مهمترین فضاهایعمومی به حساب میآمد، جز مانعی در راه حرکت سریع انسان نیست و باید آن را تخریب کرد. بدین ترتیب تمامیعملکردهایاجتماعی و فرهنگی خیابان نیز بر این اساس در این الگو نفیمیشود( شوای، ۱۳۷۵ : ۱۶ ۱۲ ). این مکتب هدف از بهسازی و نوسازیشهری را عمدتاً ارتقای سلامت و بهداشت شهر می داند. توجه به بهداشت و فضای سبز شهری بیشتر درشهر، شهرسازان ترقی گرا را بر آن داشته تا فضاهایقدیمی بسته را به منظور بهداشت و سلامت متراکم سازی یا تجمیع سازی کنند. به طوری که ساختمان ها به گونه ای منفک از هم در معرض خورشید بوده و فضای سبز کافی نیز داشته باشند. بر این اساس بسیاری از شهر سازان تحت تأثیر این تفکر، ساخت در ارتفاع را به جای ساختمانهای کوتاه و به هم چسبیده قدیمی توصیه می کنند. ترقی گرایان به علت نوگرایی شان بهزیباییهای نوگرایانه توجه دارند. به هنگام نوسازی و بهسازیشهرهای قدیم، هیچ چیز جز راه ها را حفظ نمی کنند و عملاً شهرسازی بلدوزری و چاقویی را رواج می دهند.
تبیین : در باب این الگو می توان گفت این الگو جویینمایشی ایجاد می کند. بریدن از گذشته به نوعی تهاجمی به گذشته و تاریخ است. ارزش های جدید مانند مکانیزاسیون ، استاندارد شدن ، هندسه گرایی در مقابل انعطاف ، هویت و فرهنگ بومی و محلی قرار دارد. در حقیقت اقدامات ترقی گرایان بیشتر باز سازی بدون توجه به تاریخ و فرهنگ است ( شماعی و پوراحمد، ۱۳۸۴ : ۱۳۷ ۱۳۲ ).
۲-۴ چهارچوب نظری
۲-۴-۱ نظریه ساخت یابی گیدنز
در این مبحث ، برای رسیدن به چهارچوبی دقیق و کامل که بتوان هم از سطح کنشگر و هم از سطح ساختار بحث کرد لازم دیده شد از نظریه ساخت یابی آنتونی گیدنز استفاده شود چرا که مکاتب و نظریه ها یا بر مشارکت شهروندان در جهت دهی ، تصمیم سازی و شکل دهی به بافت های فرسوده سخن می گویند یا تأکیدشان بر ساختارهای جامعه ( دولت ) است . گیدنز با تأکید بر هم مشارکت شهروندان و هم ساختار راهی دقیق تر برای حل مسائل جامعه گشوده است .
نظریه ساخت یابی گیدنز ریشه در نظریه های سطوح خرد ( از قبیل نظریه کنش متقابل و نظریه مبادله ) و نظریه کلان ( از قبیل نظریه کارکردگرایی ساختی ، ساخت گرایی و تقابل ) دارد به این دلیل که این دو تئوری در آمریکا در دورانی طولانی ، به عنوان تئوریهای مسلط جامعه شناسی مطرح بود و دیگر نظریه ها از آنها تأثیر پذیرفته اند . نظریه گیدنز بر اساس نقادی و یا ترکیب خرد و کلان با توجه به شرایط جدیدی خصوصاً رشد جامعه شناسی حاصل شده است . ( آزاد ارمکی ، ۱۳۸۳ : ۲۸۳ )
نظریه ساخت یابی نشان می دهد : چگونه ساختارهای اجتماعی به واسطه کارگزاران انسانی ساخته می شوند و در ضمن آنها واسطه های فرایند ساخت یابی اند . این همان مفهوم دوگانگی ساختی به عنوان عنصر اصلی و محوری نظریه اوست و متفاوت از دوگانه گرایی ساختی است و در جهت تبیین دوگانگی ساخته شدن ساختها از طریق کنشها و برعکس است .
ساختاریابی هم میانجی و هم پیامد عملکردهایی است که همین خواص را به گونه ای واگشتی سازمان می دهد . با این تلقی که ساختار در بیرون از کننشگر نیست ، بلکه در خاطرات و اعمال اجتماعی وجود دارد وادارنده و توانمند ساز می باشد و نظام کنش را به گونه ای واگشتی سازمان می دهد . ساختار به صورت عملکردهای بازتولید شده کنشگران در بستر زمان و مکان در دو سطح خرد به صورت خاطره ها و در سطح کلان در نظامهای اجتماعی اند . این فرایند متأثر از وجود منابع و قواعداند . منابع امکان بازتولید نظام و سیستم اجتماعی را فراهم می کنند . ( همان : ۲۸۶-۲۸۷ )
۲- ۴ -۲ مفاهیم نظریه ساخت یابی
الف ) کارگزاری : کوهن ( ۱۹۸۹ ) بیان روشنی از تعریف گیدنز در مورد کارگزاری ارائه داده است . به نظر او گیدنز در بررسی کنش و کارگزار تقدم را به ساختن تاریخ و کارگزاران سازنده تاریخ و جامعه داده است . از این رو گیدنز نظریه کنش متقابل ، ساخت گرایی و مابعد ساخت گرایی را مورد نقد قرار داده است . کنشگر گیدنز در جریان عمل و به واسطه عمل ساخته می شود . از این روکنشگر امری حاشیه ای و زائد بر جریان عمل نیست بلکه در محور عمل اجماعی قرار دارد . گیدنز کنش را جریانی می داند که مستمراً کنترل می شود و بر اساس عقلانیت و انگیزه بازسازی می شود از نظر او کارگزاران دارای آگاهی می باشند از این رو استعداد باز اندیشی و محاسبه برای عملشان را دارند .
تبیین : در اینجا دیدگاه گیدنز به رفتارگرایان شبیه است به این معنی که مشارکت در احیاء بافت های فرسوده دائماً توسط مردم ارزیابی می شود و این عمل بر اساس عقلانیت کنشگر تولید و بازتولید می شود یعنی عملی که با آگاهی و محاسبه گری روی می دهد . این مفهوم گیدنز به این معناست که در جامعه ایرانی مشارکت در بافت های فرسوده از دید کنشگران عقلانی ترین ، مطمئن ترین و آسان ترین راه برای رسیدن به اهداف است به این شرط که حمایتی همه جانبه از جانب مسئولین از آن ها شکل بگیرد .
ب ) قدرت : گیدنز در طرح مفهوم کنش و نتایج خواسته و ناخواسته آن به طرح مفهوم قدرت پرداخته است . زیرا کنش کنش همیشه خلاق و در حال تغییر نیست . گیدنز یک منظر مرکزی برای تئوری اش ساخته که همان تحلیل مفهوم است . قدرت از نظر گیدنز شکل ذاتی و ضروری در رابطه ی انسانی است که بیان کننده توان برای انجام یا بدست آوردن یا تغییر چیزهاست ، هرگز نمی تواند به طور مطلق باشد و نمی تواند محو و ناپدید گردد .

 

جهت دانلود متن کامل این پایان نامه به سایت jemo.ir مراجعه نمایید.