شکل ۲-۱٫ چرخه حیات برون سپاری ۲۳

 

چکیده

پژوهش حاضر، با هدف بررسی خدمات برون سپاری بر عملکرد سازمان کتابخانه ها، موزه ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی انجام شده است. در این پژوهش تأثیر خدمات برون سپاری بر مؤلفه های عملکرد، شامل اثربخشی، کارآیی، کمیت و کیفیت مورد بررسی قرار گرفته است. این پژوهش از نوع کاربردی و به جهت روش، پیمایشی است. جامعه آماری این پژوهش را ۹۰ نفر از مدیران (ارشد، میانی و صفی) و کارکنان شاغل در کتابخانه مرکزی آستان قدس رضوی که به نوعی با فعالیت های برون سپاری درگیر بوده اند، تشکیل می دهند. ابزار جمع آوری داده ها، از پرسشنامه محقق ساخته استفاده شده است. روایی پرسش ها، از اعتبار محتوایی، ظاهری و پایایی پرسش ها، با آلفای کرونباخ ۸۲۵/۰ درصد استفاده شده است. ۹۰ پرسش نامه بین کارکنان سازمان کتابخانه ها، موزه ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی توزیع و سپس کلیه پرسش نامه ها جمع آوری شده است. برای تحلیل داده ها از نرم افزار SPSS (اس. پی. اس. اس)، آمار توصیفی و آزمون T استفاده گردیده است. یافته های پژوهش نشان داد، با توجه به مقدار t محاسبه شده (۲۰۷/۴) و سطح معناداری (۰۰۰/۰) که از ۰۵/۰ کمتر است خدمات برون سپاری بر کارآیی عملکرد سازمان تأثیر مثبت داشته است. با توجه به مقدار t محاسبه شده (۷۱۸/۲) و سطح معناداری (۰۰۸/۰) که از ۰۵/۰ کمتر است خدمات برون‌سپاری بر اثربخشی عملکرد سازمان تأثیرمثبت داشته است. با توجه به مقدار t محاسبه شده (۵۱۹/۰) و سطح معناداری (۶۰۵/۰) که از ۰۵/۰ بیشتر است، خدمات برون سپاری بر کیفیت عملکرد سازمان تأثیر مثبت نداشته است. با توجه به مقدار t محاسبه شده (۵۸۴/۶) و سطح معناداری ۰۰۰/۰ که از ۰۵/۰ کمتر است، خدمات برون سپاری بر کمیت عملکرد سازمان تأثیر مثبت داشته است. درنتیجه خدمات برون سپاری در حد زیادی بر عملکرد سازمان کتابخانه ها، موزه ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی تأثیر مثبت داشته است.
کلید واژه‌ها: برون سپاری – کمیت عملکرد – کیفیت عملکرد – اثربخشی عملکرد – کارآیی عملکرد – سازمان کتابخانه ها، موزه ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی

 

برای دانلود متن کامل پایان نامه به سایت tinoz.ir مراجعه کنید.

فصل اول:کلیات پژوهش

 

۱-۱ مقدمه

امروزه مسائلی چون افزایش فشارهای رقابتی، دشواری های کسب و کار، محدودیت منابع، پیچیدگی‌های فناوری و تخصصی شدن کارها، عدم اطمینان به آینده، افزایش هزینه ها، بزرگ شدن بیش از اندازه برخی از سازمان ها و نیز محدودیت های قانونی سبب شده است تا سازمان ها در الگوهای مدیریتی خود تجدید نظر کرده و برای دستیابی به مزیت های رقابتی در دنیای کنونی کسب و کار، به راهکار های جدیدی روی آورند. یکی از این راهکار ها، تمرکز بر شایستگی های اصلی و واگذاری انجام بسیاری از فعالیت ها به منابع خارج از سازمان (برون سپاری) است. از طرف دیگر در سال های اخیر بسیاری از سازمان ها به منظور کاهش راهبردی هزینه ها، ارتقاء کیفیت خدمات یا محصولات، افزایش رضایت مشتریان، بهبود عملکرد، افزایش اثربخشی، بهبود پاسخگویی و افزایش انعطاف پذیری در مقابل نوسانات بازار و تقاضاهای متنوع مشتریان، دستیابی به مهارت ها و فناوری های خارج از سازمان، آزادسازی منابع برای تمرکز بر قابلیت‌های کلیدی سازمان و موارد دیگر، اقدام به برون سپاری نموده اند (سالونه،۱۳۹۰). به همین سبب در محیط رقابت جهانی که سازمان ها برای بقاء، نیازمند خلق ارزش و مدیریت هستند، برون سپاری به عنوان گزینه ای برای دستیابی به مزیت رقابتی و اطمینان از رشد سازمان و جهانی شدن مطرح شده و اجتناب ناپذیر می باشد (گنجی، ۱۳۹۰).
برون سپاری موجب کوچک شدن سازمان همراه با کاهش هزینه ها، افزایش بهره وری، سرعت و کیفیت خدمات، انعطاف پذیری، انتقال فناوری، جذب سرمایه گذاری خارجی، تقسیم خطرپذیری و در مجموع عملکرد بهینه سازمان می گردد (عظیم زاد، ۱۳۸۹). با توجه به افزایش فضای خصوصی سازی و راهبرد های کوچک سازی سازمان ها، برون سپاری به عنوان یکی از ابزارهای توسعه سازمان ها و ارتقای بهره وری در قالب کوچک سازی در سال های اخیر مورد توجه مدیران و مسئولان سازمانها – بالاخص کتابخانه ها – قرار گرفته و به صورت مختلف به اجرا درآمده است (باغی کشتان، ۱۳۹۱). برون سپاری، واگذاری برخی فعالیت های تکراری و متناوب داخل و نیز اختیارات تصمیم گیری شرکت به پیمانکاران خارج از آن در قالب یک قرارداد یا تفاهم نامه است. در برون سپاری نه تنها خود فعالیت ها، بلکه اغلب عوامل تولیدی و اختیارات تصمیم گیری مرتبط با آن نیز واگذار می گردد (چشم براه و مرتضوی، ۱۳۸۶). به بیانی دیگر برون سپاری عبارت است از انتقال فرایندهای غیر راهبردی به بیرون از سازمان و تمرکز بر فرایندهای کلیدی درون سازمان (رهنورد و خاوندکار، ۱۳۸۷).
برون سپاری در کتابخانه های ایران تقریباً سابقه ای طولانی دارد. برون سپاری خدمات کتابخانه های ایران را می‌توان به دو قسمت تقسیم بندی کرد: الف) برون سپاری خدمات غیر فنی و غیر تخصصی؛ ب) برون سپاری خدمات فنی و تخصصی. نقل و انتقالات، صحافی وتعمیرات، چاپ و انتشار، تکثیر و فتوکپی از خدمات غیرتخصصی و معمولی هستند که کتابخانه ها آن ها را به بیرون از کتابخانه واگذار می کنند و شاید نخستین شکل برون سپاری در کتابخانه های ایران به شمار روند. کتابخانه ها معمولاً با شرکت های چاپ و تکثیر قرارداد امضاء می‌کنند تا امور مربوط را برای کتابخانه انجام دهند. با گذشت زمان و افزایش حیطه فعالیت و خدمات کتابخانه ها و مراکز اطلاع رسانی و ورود فناوری اطلاعات به کتابخانه ها، نگهداری شبکه‌های اطلاعاتی و راه اندازی نظام های رایانه ای، به فعالیت‌های قابل برون سپاری افزوده می شود. برون سپاری خدمات فنی و تخصصی کم و بیش در کتابخانه های ایران نیز انجام شده است. در میان فعالیت های اصلی و تخصصی کتابداری و اطلاع رسانی، فهرست نویسی و سازماندهی از فعالیت هایی هستند که برای انجام آن از امکانات مراکز خارج از کتابخانه استفاده می شده است. استفاده از فهرست برگه های کتابخانه کنگره به مدت طولانی، نمونه بارز این نوع برون‌سپاری است. کمبود کتابداران متخصص، نبود امکانات و نیروی انسانی لازم در کتابخانه های کوچک و لزوم یکدستی پیشینه های کتابشناختی از دلایل برون سپاری خدمات فهرست نویسی در کتابخانه های ایران به شمار می رود. در حال حاضر استفاده از لوح فشرده کتابشناسی ملی توسط دیگر کتابخانه ها از بارزترین نمونه های استفاده از امکانات و خدمات مراکز بیرون از کتابخانه به شمار می رود(حسن زاده و زندیان، ۱۳۸۴).
نتیجه تصویری درباره فناوری اطلاعات
سازمان کتابخانه ها، موزه ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی، یکی از مهم ترین گنجینه‌های فرهنگ مکتوب در ایران و جهان اسلام است. این سازمان به نوبه خود بخشی از فعالیت‌ها و خدمات خود را از قبیل خدمات چاپ و انتشار و تکثیر و فتوکپی و خدمات فنی خود مثل فهرست نویسی و آماده سازی را به شرکت ها واگذار کرده است. مدیران و مشاوران سعی در تشخیص، شناسایی، استفاده و تأثیر آن دارند، و الگوهای مشخصی در زمینه برون سپاری خدمات کتابداری در دسترس نیست و پژوهش حاضر، با مطالعه موردی، تأثیر خدمات برون سپاری بر عملکرد را با مؤلفه های کمیت، کیفیت، اثربخشی، کارآیی مورد بررسی قرار داده است.

 

۱-۲ بیان مسأله

کتابخانه ها با اینکه از ابتدا به گردآوری، سازماندهی و اشاعه اطلاعات به شکل های گوناگون پرداخته اند، اما به تدریج حیطه و حجم فعالیت آنها افزایش پیدا کرده است. روزگاری کتابخانه ها بیشتر به امانت کتاب می پرداختند؛ سپس، مجلات نیز جزء منابع کتابخانه ای شد. با گسترش آموزش دانشگاهی، پایان نامه ها و گزارش های تحقیقاتی نیز به این مجموعه اضافه شده است. منابع دیداری و شنیداری، اسناد و مدارک دولتی و غیر دولتی، پایگاه های اطلاعاتی و نظایر آنها همگی به مثابه منابع اطلاعاتی در کتابخانه ها گردآوری، سازماندهی و اشاعه اطلاعات می شود. ارائه خدمات اشاعه گزینشی اطلاعات، تحویل مدرک، امانت بین کتابخانه ای و نظیر آنها همگی نشان از گسترش دامنه فعالیت کتابخانه ها دارد. برخی از این فعالیت ها جزء فعالیت های حرفه ای و هسته کتابداری و اطلاع رسانی هستند. در مقابل برخی فعالیت ها جزء خدمات پشتیبانی، جنبی و غیر تخصصی تلقی می شوند مانند خرید، حمل و نقل، تکثیر، صحافی و مواردی نظیر آن . که معمولاً برای انجام این کارها به تخصص کتابداری و اطلاع رسانی نیازی نیست. ازسوی دیگر در خارج از کتابخانه ها و مراکز اطلاع رسانی، شرکت هایی وجود دارند که به صورت پیمانکاری فعالیت های جنبی و حتی تخصصی کتابداری و اطلاع رسانی را انجام می دهند. برون سپاری برخی خدمات کتابداری و اطلاع رسانی، با توجه به افزایش فعالیت های کتابخانه ها راهکاری است که مدیران کتابخانه ها ومراکز اطلاع رسانی با بهره گرفتن از آن می توانند از امکانات و خدمات شرکت های خارج از سازمان برای پیشبرد اهداف کتابخانه ها و مراکز اطلاع رسانی استفاده کنند و بدین شکل تأثیر منفی افزایش حجم اطلاعات بر کیفیت خدمات اطلاع رسانی را کاهش دهند (حسن زاده و زندیان، ۱۳۸۴).
در سال های اخیر بعضی از سازمان ها به منظور بهبود کیفیت خدمات و محصولات، کاهش هزینه ها و زمان تولید و تمرکز بر روی مزیت های اصلی رقابتی و به طور کلی افزایش اثربخشی سازمانی، اقدام به برون سپاری نموده اند. و چنین به نظر می رسد که سازمان ها با برون سپاری فعالیت های خود به سازمان های تخصصی دیگر، بهتر می توانند بر روی فعالیت هایی که ارزش افزوده بیشتری ایجاد می کنند تمرکز کرده و بدین طریق اثربخشی فعالیت های خود را به حداکثر برسانند. افزایش برون سپاری به شرط مدیریت صحیح می تواند منجر به کاهش هزینه ها شود و نقش بسیار مؤثری بر عملکرد سازمان ها و ارائه خدمات با کیفیت بالا داشته باشد و بدین ترتیب سرمایه گذاری در زمینه تسهیلات، تجهیزات و نیروی انسانی را کاهش دهد (سالونه، ۱۳۹۰).
با توجه به حجم روزافزون منابع و افزایش حجم فعالیت های فهرستنویسی، مجموعه سازی، آماده سازی از یک سو و نیز افزایش روزافزون تقاضای خدمات از منابع فراهم آوری شده از سوی کاربران و ثابت ماندن توان کاری کارکنان در تامین این نیازها از سوی دیگر، ناگزیر کتابخانه ها به استفاده از راه های جایگزین برای پاسخ به نیازهای روزافزون هستند و انجام برون سپاری فعالیت ها جهت ارائه این خدمات راهی الزامی، جهت دستیابی به افزایش کارایی، کیفیت خدمات و کاهش هزینه ها به شمار می رود؛ و برای رسیدن به این منظور انجام برنامه ریزی، در اولویت بندی فعالیت ها و مطالعه بر روی ریسک های مسیر اجرا نیز لازم و ضروری است. از سوی دیگر، پیمانکاران و مشاوران نیز به عنوان منابع انجام برنامه برون سپاری بایستی برای رسیدن به ساختار مناسب در جهت ارائه خدمات از کم و کیف کار خود مطلع شده و در صورت نیاز دست به اصلاح ساختار زنند. و از طرفی دیگر چون ابعاد مختلف برون سپاری در متون کتابداری ایران بررسی نشده است و متأسفانه هنوز الگوهای مشخصی در زمینه برون سپاری خدمات کتابداری در دست نیست و با توجه به مطالعات اندکی که در این زمینه انجام شده است. پژوهش حاضر به میزان تأثیر خدمات برون سپاری بر عملکرد سازمان کتابخانه ها، موزه ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی پرداخته است و میزان شاخص های کمیت، کیفیت، اثربخشی و کارایی بر بهبود عملکرد سازمان چقدر مؤثر است؟

 

۱-۳ اهمیت و ضرورت پژوهش

پیتر دراکر[۱](۲۰۰۳) در ارتباط با برون سپاری و آثار آن می گوید: چنین امری در واقع در حکم تحولی بنیادین در ساختار سازمان های جهان فردا است. این بدان معناست که دیگر الزامی نیست که شرکت های بزرگ تجاری، ادارات دولتی، بیمارستان ها و دانشگاه های بزرگ به تشکیلاتی بدل شوند که درآمدهای عالی و نتایج قابل اعتنایی را بدست آوردند. زیرا تنها بر فعالیت هایی تمرکز می کنند که به خاطر آنها مأموریت یافته اند، کارهایی را انجام می دهند که دقیقاً به اهداف سازمانی آنها مربوط است. کارهایی را که به خوبی می شناسند و به ریزه کاری های آن آشنا هستند و به نسبت ارزش و اعتباری که دارند به انجام دهندگان آنها دستمزد و کارانه پرداخت می کنند، بقیه کارهای خدماتی اینگونه سازمان ها به منابع بیرونی واگذار می شود. رشد سریع دانش و فناوری، ویژگی بارز دنیای امروز است و اگر سازمان ها نتوانند خود را با سرعت حرکت علم روز به حرکت وادارند ناگزیر از گردونه خارج خواهند شد. انجام برون سپاری فعالیت ها جهت ارائه این خدمات راهی الزامی، جهت دستیابی به افزایش کارایی و اثربخشی، کیفیت خدمات و کاهش هزینه ها به شمار می رود؛ و برای رسیدن به این منظور انجام برنامه ریزی، در اولویت بندی فعالیت ها و مطالعه بر روی ریسک های مسیر اجرا نیز لازم و ضروری است (چشم براه و مرتضوی، ۱۳۸۶).
از آن جایی که عملکرد کتابخانه بستگی به سیستمی با توانایی، استعداد، قدرت بدنی و فکری، امکانات و عوامل از این دست و نیازمند به بکارگیری راهکار های مناسب توسط مدیر و تصمیم گیری صحیح وی و هیئت مدیره است، چرا که اگر راهکارهای مناسب در ساختار سازمان به کار گرفته شود به جهت همسویی ساختار با راهکار های سازمانی می تواند کتابخانه را در دستیابی به اهداف یاری نماید. بنابراین با توجه به راهکار مناسب در واگذاری امور به خارج از سیستم درون سازمان می تواند نقش مؤثری بر نحوه عملکرد کتابخانه داشته باشد. سازمان کتابخانه ها، موزه ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی که به عنوان مهم ترین گنجینه های فرهنگ مکتوب در کشور و جهان اسلام و فعال ترین مرکز در صحنه فرهنگی و اجتماعی و علمی کشور فعالیت می کند نیازمند بهره گیری مناسب از این راهکار در راستای تأمین اهداف اصلی خود که ارائه صحیح خدمات است، می باشند. پژوهش حاضر به دلیل پرداختن به تأثیر خدمات برون‌سپاری بر عملکرد سازمان کتابخانه ها، موزه ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی با رویکرد به مؤلفه های عملکردی (کارآیی، اثربخشی، کیفیت و کمیت) حائز اهمیت است.
تصویر درباره جامعه شناسی و علوم اجتماعی
برون سپاری، بهبود وضعیت مالی و بهره وری سازمان و کاهش مخاطرات و ریسک های سرمایه گذاری ها و کسب و کار است به نحوی که کتابخانه ها با اتکا به تأمین کنندگان ماهر و مجرب و واگذاری فعالیت های مختلف خود به آنها فرصت بیشتری به تمرکز بر شایستگی های محوری و افزایش مزیت های رقابتی فراهم نمایند. بنابراین پژوهش حاضر برای رسیدن به اهداف مذکور، ضرورت دارد.

 

۱-۴ اهداف پژوهش

 

۱-۴-۱ هدف اصلی

هدف اصلی پژوهش حاضر میزان تأثیر خدمات برون سپاری بر عملکرد سازمان کتابخانه ها، موزه ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی است.

 

۱-۴-۲ اهداف فرعی

 

 

میزان تأثیر خدمات برون سپاری بر کارایی عملکرد سازمان کتابخانه ها، موزه ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی

میزان تأثیر خدمات برون سپاری بر اثربخشی عملکرد سازمان کتابخانه ها، موزه ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی

میزان تأثیر خدمات برون سپاری بر کیفیت عملکرد سازمان کتابخانه ها، موزه ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی

میزان تأثیر خدمات برون سپاری بر کمیت عملکرد سازمان کتابخانه ها، موزه ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی

۱-۵ پرسش های پژوهش

 

 

تا چه میزان خدمات برون سپاری بر کارایی عملکرد سازمان کتابخانه ها، موزه ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی مؤثر بوده است؟

تا چه میزان خدمات برون سپاری بر اثربخشی عملکرد سازمان کتابخانه ها، موزه ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی مؤثر بوده است؟

تا چه میزان خدمات برون سپاری بر کیفیت عملکرد سازمان کتابخانه ها، موزه ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی مؤثر بوده است؟

تا چه میزان خدمات برون سپاری بر کمیت عملکرد سازمان کتابخانه، موزه ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی مؤثر بوده است؟

 

 

۱-۶ فرضیه های پژوهش

 

 

خدمات برون سپاری بر کارایی عملکرد سازمان کتابخانه ها، موزه ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی تأثیر مثبت دارد.

خدمات برون سپاری بر اثربخشی عملکرد سازمان کتابخانه ها، موزه ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی تأثیر مثبت دارد.

خدمات برون سپاری بر کیفیت عملکرد سازمان کتابخانه ها، موزه ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی تأثیر مثبت دارد.

خدمات برون سپاری بر کمیت عملکرد سازمان کتابخانه ها، موزه ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی تأثیر مثبت دارد.

۱-۷ تعاریف نظری و عملیاتی مفاهیم پژوهش

برون سپاری: تصمیم تجاری آگاهانه و مبتنی بر تفکر برای واگذاری کار داخل به یک تأمین کننده خارجی(الیوت و تورکو[۲]، ۱۹۹۶ به نقل از شیرانی، ۱۳۸۷).
تعریف عملیاتی: در پژوهش حاضر، منظور از برون سپاری، واگذاری خدمات فهرست نویسی، آماده سازی، فراهم آوری، سفارش، رف خوانی، مرمت و صحافی و خدمات تکثیر در کتابخانه مرکزی آستان قدس رضوی است.
عملکرد: فرایندی است که به وسیله آن کار یک سازمان یا کارکنان در فواصلی معین مورد بررسی و سنجش قرار می گیرد(سعادت، ۱۳۸۰).
تعریف عملیاتی: منظور میزان تأثیر خدمات برون سپاری بر کارایی، اثربخشی، کیفیت و کمیت عملکرد سازمان کتابخانه ها، موزه ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی است. که از مدل مفهومی سینگ و تاتل (۲۰۰۴) استفاده کرده‌است.
کمیت عملکرد: تعیین میزان(تعداد) عملکرد سازمان می باشد (عظیم زاد، ۱۳۸۹).
تعریف عملیاتی: منظور میزان تأثیر شاخصه های کمیت بر عملکرد سازمان کتابخانه ها، موزه ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی است که شامل هزینه، سرعت، آزاد سازی دارایی ها و سرمایه گذاری منابع برون سپاری می باشد.
کیفیت عملکرد: به درجه ای از عملکرد سازمان که به نحو مطلوب و براساس استاندارد های تعریف شده فعالیت مورد نظر صورت پذیرفته باشد (عظیم زاد، ۱۳۸۹).
تعریف عملیاتی: منظور میزان تأثیر شاخصه های کیفیت بر عملکرد سازمان کتابخانه ها، موزه ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی است که شامل کنترل و نظارت، نوآوری و خلاقیت، امنیت شغلی و ارتقاء کیفیت می باشد.
کارآیی عملکرد: کارایی؛ که عبارت است از «انجام درست کارها» و با نسبت مصرف مورد انتظار منابع بر مصرف واقعی تعریف می شود (سینک تاتل، ۲۰۰۴).
تعریف عملیاتی: منظور میزان تأثیر شاخصه های کارایی بر عملکرد سازمان کتابخانه ها، موزه ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی است که شامل بهره وری، صرفه جویی در منابع، بازآرایی ساختار سازمانی و مهندسی مجدد فعالیت‌ها می باشد.
اثربخشی عملکرد: اثربخشی عبارت است از «انجام کارهای درست، در زمان مناسب و با کیفیت مناسب» در عمل اثربخشی با نسبت خروجی های واقعی بر خروجی های مورد انتظار معرفی می شود (سینک تاتل، ۲۰۰۴).
تعریف عملیاتی: منظور میزان تأثیر شاخصه های اثربخشی بر عملکرد سازمان کتابخانه ها، موزه ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی است که شامل استاندارد سازی فعالیت ها، پیشرفت و توسعه فعالیت ها و توانمندی منابع انسانی می‌باشد.

 

۱-۸ متغیر های پژوهش

متغیر مستقل: خدمات برون سپاری (فهرست نویسی، آماده سازی، فرآهم آوری، رف خوانی، مرمت و صحافی، سفارش و تکثیر)
متغیر وابسته: کارآیی، اثربخشی، کمیت و کیفیت

 

۱-۹ محدودیت های پژوهش

کتاب و مقاله و گزارش های بسیار اندک و محدودی در ارتباط با برون سپاری فعالیت های کتابداری وجود داشت.

 

فصل دوم: مبانی نظری و پیشینه پژوهش

 

۲-۱ مقدمه

پژوهش حاضر به بررسی تأثیر خدمات برون سپاری بر عملکرد سازمان کتابخانه ها، موزه ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی پرداخته است. برون سپاری خدمات، شیوه ای است که به مدیران کتابخانه ها و مراکز اطلاع‌رسانی امکان می دهد تا از امکانات و خدمات شرکت ها و سازمان های بیرون از کتابخانه برای دستیابی به اهداف خود بهره برداری کنند. با اینکه بسیاری از کتابخانه ها و مراکز اطلاع رسانی در ایران بسیاری از کارها و برنامه های خود را از طریق برون سپاری خدمات انجام می دهند، اما ابعاد مختلف آن هنوز در متون کتابداری بررسی نشده است. بنابراین پرداختن به این موضوع از اهمیت خاصی برخوردار است. در این راستا، در این فصل توضیحاتی در زمینه تعریف برون سپاری، اهمیت برون سپاری، اهداف راهبردی برون سپاری، دلایل برون‌سپاری، انواع برون سپاری، روش های برون سپاری، مزایای برون سپاری، معایب برون سپاری، مراحل برون‌سپاری، عوامل موفقیت برون سپاری، فرایند برون سپاری، برون سپاری با رویکرد بهره وری، نظرات موافق و مخالف برون سپاری، عملکرد و ارزیابی عملکرد، انواع ارزیابی عملکرد، مدل های ارزیابی عملکرد، نظام ارزیابی عملکرد، معرفی سازمان کتابخانه ها، موزه ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی، وظایف ادارات کتابخانه مرکزی آستان قدس رضوی، پیمانکاران تأمین کننده خدمات برون سپاری و پیشینه پژوهش در ایران و خارج از کشور ارائه شده است.

 

۲-۲ تعریف برون سپاری

به عقیده آندریو کاکابادسه[۳](۲۰۰۳)واگذاری جمع آوری مالیات به پیمانکاران(توسط دولت) در زمان رومی ها نخستین شکل برون سپاری بوده است. در قرن هیجدهم و نوزدهم میلادی در انگلستان، عملیات نگهداری چراغ های خیابان ها، مدیریت زندان ها، نگهداری بزرگراه ها، جمع آوری مالیات و… همه به پیمانکاران واگذار می شدند(چشم‌براه و مرتضوی، ۱۳۸۶). به گفته هندری[۴](۱۹۹۵) برون سپاری یکی از قوی ترین و پایدارترین روندها در کسب و کار در ۱۰ سال گذشته است و تخمین زده شده است که تقریباً ۱۳۰ میلیارد پوند در سال به تنهایی صرف برون سپاری در انگلستان شده است(بایلی و دیگرن، ۲۰۰۲). امروزه محیط کسب و کار به دلیل جهانی شدن اقتصاد، بلوغ بازار، تغییرات فناوری، پاسخ گویی به نیاز مشتریان و افزایش رقابت، قابل پیش بینی نیست، و مدیریت کسب و کار را پیچیده می سازد، بنابراین سازمان ها باید روش های جدید مدیریت را مورد توجه قرار دهند. لزوم پاسخگویی به تغییرات بازار به صورت روزانه، و پیش بینی محیط کسب و کار، به معنی آن است که سازمان ها باید بر شایستگی ها و توانایی ها و ظرفیت های اصلی خود تمرکز کنند. که منجر به برون سپاری در آن حوزه ها شده، و می تواند توسط شرکت های متخصص بهبود یابد. (کوئین و هیلمر[۵]، ۱۹۹۴).
عکس مرتبط با اقتصاد
برون سپاری پدیده ای نسبتاً قدیمی است و امروزه به عنوان امری عادی در سراسر جهان رواج دارد. ریشه برون‌سپاری از کلمات بیرون و منبع یابی تشکیل شده است و در معنای عام به واگذاری فعالیت های غیر اصلی سازمان به پیمانکاران بیرونی تعبیر می گردد. برون سپاری از ترکیب دو واژه«Outside» و «Resourcin» تشکیل شده و به طور کلی به کالاها و خدمات ارائه شده توسط سازمان های بیرونی اشاره دارد(کرن[۶]، ۲۰۰۲؛ ساتون[۷]، ۲۰۱۰؛ زیمان و شارما[۸]، ۲۰۱۰). برون سپاری نوعی مقاطعه کاری است که در همه زمینه ها قابل استفاده است و می تواند به صورت ارائه خدمات، ابزار و مانند آنها برای یک سازمان باشد. به بیان دیگر، به تصمیم اتخاذشده توسط یک کتابخانه برای ارائه یا فروش دارایی ها، نیروی انسانی و خدمات به شخص ثالث برون سپاری گفته می شود که طرف قرارداد متعهد می گردد که در قبال درآمد مشخص در یک زمان معین، دارایی ها و خدمات قید شده در قرارداد را ارائه و مدیریت نماید(کرن، ۲۰۰۲). در حقیقت و در عمل، در برون سپاری نه تنها فعالیت ها منتقل می شوند، بلکه عوامل تولید و حق تصمیم گیری نیز در اغلب موارد واگذار می گردد. عوامل تولید عبارتند از: کارکنان – تسهیلات – تجهیزات – فناوری – سایر دارایی ها؛ و حق تصمیم گیری نیز عبارتست از مسئولیت برای تصمیم گیری بر روی اجزاء اصلی فعالیت های منتقل شده(شیرانی، ۱۳۸۷).

 

۲-۳ اهمیت برون سپاری

رشد سریع دانش و فناوری، ویژگی بارز دنیای کسب و کار امروز است. اگر سازمان ها نتوانند خود را با سرعت حرکت علم روز به حرکت وادارند ناگزیر از گردونه خارج خواهند شد. مثال بارز آن حرکت سریع تجهیزات رایانه ای در زمینه سخت افزار و نرم افزار است. استفاده از دانش روز دنیا چه از نظر تجهیزات و چه از نظر علمی هزینه های گزافی را به همراه خواهد داشت که با افزایش رشد، هزینه های سرسام آور آن نیز افزایش خواهد یافت. یکی از راهکارهایی که اقتصاد جهانی برای گریز از هزینه ها به آن دست یافته، «برون سپاری» است. بدین مفهوم که بتوان از دانش و تجربه دیگران و تجهیزاتی که در اختیار آنان است در مواقع مورد نیاز استفاده کرد و فقط پرداخت هزینه جاری مورد نیاز را تحمل نمود و از سرمایه گذاری های علمی و مالی گزاف و زمان برخورداری نمود. سازمان ها در مجموع به این دلایل ناگزیر به انجام برون سپاری خواهند بود: تمرکز به فعالیت های اصلی و ارتقاء آن؛ کاهش هزینه سرمایه گذاری در کسب علم و فناوری های جدید؛ بهره مند شدن از توان مالی، تخصصی و نوآوری و شایستگی تأمین کنندگان بیرونی؛ بدست‌آوردن توانمندی ها، تجربیات و مهارت های دیگران؛ رسیدن به کیفیت بالاتر؛ انعطاف پذیری در قبال خواست مشتریان و استفاده از فرصت های زود گذر؛ کاهش حجم سرمایه گذاری و کاهش هزینه ها ؛ کوچک شدن بدنه فرعی سازمان جهت انعطاف در قبال تغییرات؛ حرکت از سازمان محصول محور به سازمان خدمت محور. که در مجموع سازمان های تحول نیافته گذشته برای بیرون آمدن از پوسته محدود خود باید چهار نکته اساسی را مدنظر قرار دهند: توجه به فرایند سریع اطلاعات و استفاده از آن؛ تغییر در نگرش اقتصادی یعنی حرکت از اقتصاد محلی به اقتصاد فرانگر؛ حرکت از تمرکز گرایی به تمرکز زدایی؛ حرکت از ساختار سلسله مراتبی به ساختار شبکه ای. این سازمان ها برای نیل به موارد فوق ناگزیر به حرکت در سیر صعودی برون سپاری هستند بدین لحاظ می توان گفت که برون سپاری یک انتخاب نیست بلکه یک الزام است(چشم براه، ۱۳۸۶).