ج) سطح و درجه تمرکز و عدم تمرکز سازمانی.
تصمیمات استراتژیک معمولا مربوط به کل سازمان است نه یک بخش یا یک قسمت منفرد از آن، تصمیمات استراتژیک از این نظر که بر برنامه‌های بلندمدت سازمان اثر می‌گذارند محیط بر سازمان هستند.
۲- تصمیمات تاکتیکی : این تصمیمات را مدیران میانی و بالایی سازمان اتخاذ میکنند. اما مسئولیت اولیه این نوع تصمیمات که جنبه هماهنگی دارند بر عهده مدیران میانی است. تصمیمات هماهنگ کننده، تصمیمات استراتژیک مدیران ارشد را با تصمیمات عملیاتی و فنی مدیران سطح اول و سطح دوم هماهنگ می‌سازد. تصمیمات استراتژیک که اغلب مربوط به وضعیت کل سازمان هستند باید از طریق مدیران عملیاتی تحقق یابند از طریق مدیران میانی قابلیت اجرای پیدا می‌کنند و به آنها ابلاغ می‌شوند. بدینسان، این گونه تصمیمات از حساسیت بالایی در موفقیت سازمان برخودردارند.
۳- تصمیمات تکنیکی (فنی) : این تصمیمات به مدیرات سطح دوم سازمانها اختصاص دارند و شامل تصمیمات ترکیب بهینه منابع، برنامه ریزی تولید کالاها و عرضه خدمات، تعیین تکنولوژی و ماشین‌آلات و لوازم فنی، متناسب سرمایه و نیروی کار، اصولا عهده‌دار قابل اجرا کردن تصمیمات استراتژیک هستند.
۴- تصمیمات عملیاتی : تصمیماتی که در سطح پایین سازمان اتخاذ می‌شوند و بعد زمانی محدودی دارند، تصمیمات عملیاتی نامیده می‌شوند. این گونه تصمیمات در صورت انحراف از هدفهای عالی، الزاما حیات سازمان را به خطر نمی‌اندازند. تصمیمات عملیاتی با فرایند تبدیل داده‌ها به ستانده های مورد نظر سازمان در ارتباط هستند این تصمیمات را در شرایط مختلف می‌توان به کمک روش های آماری پیش‌بینی کرد. این تصمیمات بصورت یکنواخت و روزمره اتخاذ می‌شوند و در بسیاری از مواقع تکراری هستند و برای حل مشکلات مشابه بکار می‌روند. این تصمیمات با جزئیات برنامه‌ریزی سازمانی، بازبینی، و بازرسی انحراف از برنامه‌ها و تعدیل و تصحیح مستمر منابع و تغییرات بوجود آمده در طول اجرای برنامه‌های عملیاتی در ارتباط هستند. مدیران سطوح پایین درصددند تا خط‌مشیها و رویه‌های سازمان را بطور دقیق برای حل مسائل ، شکایات و تخصیص کار به اجرا در آورند. مدیریت، در این سطح از تصمیم‌گیری معمولا بصیرت زیادی لازم ندارد و فرصت آن برای تحقق خلاقیت و قضاوت مستقل نسبتا محدود است. شکل شماره «۲-۴» ابعاد و ویژگیهای تصمیمات سلسله مراتبی را بیان می‌کند.

شکل شماره (۲-۴ ): ابعاد و ویژگیهای تصمیمات، سلسله مراتبی
از آنجا که این مجموعه در رابطه با تصمیمات استراتژیک می‌باشد، این سطح از تصمیم‌گیری با تفصیل بیشتری مورد مواقه قرار می‌گیرد.

 

برای دانلود متن کامل پایان نامه به سایت tinoz.ir مراجعه کنید.

۲-۲-۷ تصمیم‌گیری استراتژیک چگونه ممکن است

زمانی که مشکل و ضرورت و فشار عوامل باعث می‌شوند که انسان مجبور به اتخاذ تصمیم شود، این تصمیم استراتژیک نیست، ولی وقتی که تصمیمی بر اساس تحلیل از عناصر و پیش‌بینی آینده و بر اساس منطق گرفته می‌شود می‌تواند استراتژیک باشد. آنچه واقعیت دارد این است که یک فرد، یک مجموعه، یک جامعه و یک شرکت نمی‌تواند بدون استراتژی به زندگی ادامه دهد. شاید بتوان گفت که استراتژی فطری است، یعنی جزء لاینفک وجود و حیات فرد است و به اصطلاح جز خلقت انسان است، اگر در سلسله مراتب سازمانی، استراتژی‌ها در سطوح خودشان و برای سازمان های پائین‌تر تدوین نشده باشد، مدیر رده پائین‌تر شروع به تصمیم‌گیری می‌کند. از دلایل رکود صنعت ایران مشخص نبودن سطوح تصمیم‌گیری است. زیرا وقتی یک نفر تصمیم می‌گیرد از بالا به او می‌گویند چرا؟ آیا کسی گفته است که اینکار بشود؟ این وضع همین طور تا سطوح بالای سلسله مراتب سازمانی ادامه می‌یابد و هیچکس رسالت خود را انجام نمی‌دهد. وقتی که به بهبود تکنولوژی نیاز است کمک لازم از رده بالا صورت نمی‌گیرد. یک راه حل این است که تصمیم خود را بگیرد و تا آنجا که می‌شود، اقدام کنید (مجله تدبیر، ۱۳۶۹،ص۷). لازمه اتخاد تصمیمات استراتژیک، داشتن تفکر استراتژیک است.

 

۲-۲-۸ تعریف تفکر استراتژیک

تفکر استراتژیک یعنی شکل دادن و نظام دادن به آشفتگی، یعنی اینکه شخص قادر است در ذهن خود نظم و هماهنگی بوجود بیاورد و در تفکرش منسجم باشد. ما در جهانی زندگی می‌کنیم که اگر تفکر استراتژیک نداشته باشیم که دیگران دارند، دائما در تکامل با جهان هستیم، آنها استراتژیهای خودشان را به ما القاء می‌کنند. تفکر استراتژیست به همراه انسجام و نظم فکری، ابزاری اصلی یک استراتژیست را تشکیل می‌دهند به مدد این ابزار و با اتکا به سایر همکاران در زمینه تامین اطلاعات و تخصص‌های مورد نیاز، استراتژیست برای طراحی روش برای مرتفع ساختن تنگناها و پیچیدگیهای که شرکت را به دشواری مبتلا ساخته است به صحنه عمل گام می‌نهد (ایچی‌اومی، ۱۳۷۱، ص۵۹).

 

۲-۲-۹ عوامل موثر در رواج تفکر استراتژیک

۱- ایجاد سیستم‌های اطلاعاتی : از اولین و مهمترین اقدامات در رواج تفکر استراتژیک ایجاد سیستم‌های اطلاعاتی برای شناخت افراد درونی و بیرونی سازمان، رقبا، سیستم خارجی مرتبط با سازمان است.
۲- آموزش: آموزش شیوه و اهمیت تفکر استراتژیک به مدیران.
۳- فرهنگ سازمانی : هر سازمانی شبیه به یک انسان است یک شخصیت دارد و بطور کل هر جا چند نفر با هم کار کنند برایشان فرهنگی درست می‌شود. مدیران باید فرهنگی در سازمان ایجاد کنند که بر این نوع تفکر احترام بگذارند و دیگران را بیشتر به آن علاقمند سازند.
۴- چگونگی تصمیم‌گیری در سازمان : هر تصمیمی در هر سازمانی قابل قبول و پیاده شدن نیست. معیارها باید مشخص و معین باشد.

 

۲-۲-۱۰ سلسله مراتب اداری، آفت تصمیم‌گیری استراتژیک

سلسله مراتب اداری، بخش اعظم مدیران را صرف توجیه سلسله مراتب تا بالاترین مقامات در رابطه با کوچکترین کارها می‌کند. از طرفی در فرهنگ ما خاصیت اسطوره‌سازی قوی است و ما شدیدا به قهرمانها بها می‌دهیم. شخصیت مدیران نقش بسیار تضمین‌کننده‌ای دارد. بسیاری از مدیران از توان شخصی و قدرتهای شخصی برای جا انداختن مسائل استفاده می‌کنند. در رابطه با دو مساله، بدون توجه به اهمیت آن مسائل ممکن است مسئله‌ای که بی‌اهمیت است، پیش برود فقط بخاطر شخصیت مدیری که از آن دفاع می‌کند.

 

۲-۲-۱۱ هفت معیار تصمیم‌ استراتژیک

۱- تناسب با شرایط محیطی و درونی (Stability)
۲- تشخیص اینکه، استراتژی انتخاب شده بر اساس مفروضات هست یا نه. (Validity)
۳- انسجام و سازگاری، باید قسمت‌های مختلف استراتژی با هم تطابق داشته باشند (Consistency)
۴- قابلیت انجام : در این مرحله باید دقت داشت که آیا منابع کافی برای پیاده کردن استراتژی داریم (Feasibility)
۵- ریسک و آسیب‌پذیری : به جای اینکه عدم قطعیت (uncertainty) یک مانع به شمار آید باید آنرا به نفع خود تغییر داد.
۶- انعطاف پذیری و قابلیت انعطاف
۷- مطلوبیت مالی
در موقع لزوم می‌توان به یک یا چند مورد از این هفت مورد بسنده کرد و تصمیم‌نهایی را گرفت.
توانایی در تصمیم‌گیری و مدیریت مستلزم برخورداری از خصوصیاتی است که در بستر نظام آموزش و پرورش بدست می‌آید. در این زمینه لازم است که نظام آموزش کشور در جهت رشد استعدادها و ترویج و تقویت استقلال فکری و ایجاد حساسیت به موثر بودن آنان در آینده شغلی و سازمانی خود به عنوان عناصر تصمیم‌گیر، تصمیم ساز و مسئولیت پذیر سمت داده شود، و توانمندی علمی آنها از طریق نظام آموزش عالی به منظور احراز شایستگی علمی لازم در مشاغل کلیدی توسعه یابد(تدبیر، ۱۳۶۹، ص۷).

 

۲-۲-۱۲ فرایند تصمیم‌گیری

«کوکس[۲۷]» (۱۹۹۱) و همکارانش فرایند تصمیم‌گیری و حل مشکل را بصورت زیر بیان می‌کند و در شکل شماره «۲-۵» خلاصه آنرا مشاهده می‌کنید (کوکس، ۱۹۹۱، صص۹-۴).
۱- مشاهده مشکل : در این مرحله مشکل خاصی در سازمان مشاهده می‌شود که ممکن است از عوامل داخلی یا خارجی سازمان باشد.
۲- تشخیص و تبیین مشکل : از مراحل اساسی در تصمیم‌گیری است، مسالها مشکل چیزی است که توان سازمان را در رسیدن به اهدافش به خطر می‌اندازد. از مقایسه آنچه باید اتفاق می‌افتاد و آنچه اتفاق افتاده است می‌توان مشکل را تشخیص داد.
۳- تعیین اهداف تصمیم : در این‌جا آنچه که باید تحقق یابد، با عنوان هدفهای اصلی، تهیه و فهرست می‌شود.
۴- ادراک مساله : برخورد کردن با محرکهایی که مانع تحقق اهداف هستند. بعنوان مساله‌ای که باید برای رفع آن اقداماتی صورت گیرد. از مهمترین فرایند تصمیم‌گیری است. در این مرحله باید توجه داشت که فقط برای رفع مساله راه حل در نظر گرفته شود و عدم درک صحیح مشکل موجب ارائه راه حل نامربوط به مساله خواهد شد که مانعی را برطرف نخواهد کرد.
۵- تنظیم راه‌حلهای ممکن : مفید بودن این گام منوط به دقیق‌تر بودن مراحل قبلی است. راه ‌حلها با توجه به تجربیات علمی و عملی تصمیم‌گیرنده احصاء می‌شوند. هر چقدر راه حل بیشتری برای حل مشکل پیدا شده و تعیین شوند، انتخاب بهتری در تصمیم‌گیری صورت خواهد گرفت.
۶- ارزیابی راه حل : معیاری انتخاب می‌شود و تمام راه‌حلها بر اساس آن مورد ارزیابی قرار می‌گیرد.
۷- انتخاب : بر اساس نتایج حاصله از گام«ششم» هر راه حلی که با توجه به نتایجی که از آن نصیب سازمان خواهد شد، کاراتر باشد، انتخاب می‌گردد.
۸- اقدام : راه حلی که انتخاب شود، اجرا می‌گردد.
۹- ارزیابی : با توجه به نتایجی که در این مرحله حاصل شده، راه‌حل انتخابی ارزیابی و نارسائیهای آن برطرف می‌گردد.

شکل شماره ( ۲-۵): فرایند تصمیم‌گیری

چستر بارنارد تصمیمات را به دو گروه سازمانی و فردی طبقه‌بندی کرده است که به صورت زیر تشریح می‌گردد:

 

۲-۲-۱۳ تصمیمات فردی

همانطوریکه اشاره رفت تصمیم‌گیری از مهمترین فعالیت مدیریت است. شامل انتخاب یک راه حل از میان چندین راه حل است. عمر تصمیم گیری هر سازمانی به اندازه عمر همان سازمان از مرحله پیدایش فکر تاسیس تا فروپاشی آن سازمان است. اولین نگرش راجع به تصمیم‌گیری فردی بعنوان تئوری تصمیم‌گیی کلاسیک شناخته شده است که روند انتخاب یک راه حل از میان راه‌حلهای مختلف بصورت شکل زیر است (زلاجی و والاس[۲۸]، ۱۹۸۷، ص۳۶۱):

شکل (۲-۶): انتخاب راه حل تصمیمات فردی

در این تئوری تصمیم‌گیرنده راجع به محاسبه عملیات، نتایج و امکان‌پذیری و راجع به ارزش؛ اهداف، اولویت‌ها و بده و بستانها اطلاعات لازم را کسب کرده و با توجه به قواعد و قوانینی که وجود دارد اهداف خود با نتایج حاصله سنجیده و راه حل خود را انتخاب می‌کند(زلاجی و والاس[۲۹]، ۱۹۸۷، ص۳۶۲).

 

۲-۲-۱۴ تصمیمات سازمانی

اینگونه تصمیمات را مدیران برحسب وظایف سازمانی، ظرفیتها و استعدادهای رسمی خود اتخاذ می‌کنند. مدیران اغلب این نوع تصمیمات را به زیردستان تفویض می‌کنند تا ضمن افزایش سرعت انجام کارها، مشارکت‌پذیری آنان افزایش یابد(حمیدی زاده، ۱۳۷۷، ص۴۳).
منظور از مشارکت کارکنان، کلیه اقداماتی است که میزان نفوذ و مسئولیت کارکنان را در فرایند تصمیم‌گیری از طریق نمایندگی مناسب در سطوح مختلف سازمان افزایش می‌دهد و هدف از آن نیز این است که از طریق دخالت دادن کارکنان در فرایند تصمیم‌گیری از میزان برخوردها و تعارضات موجود بین مدیران و کارکنان کاسته شود و طرفین کار با داشتن حق و فرصت مساوی برای تبادل نظر و تصمیم‌گیری دوباره مسائل سازمانی، خود را متعلق به گروه واحدی بدانند که در جهت تحقق هدفهای مشترک فعالیت می‌کند(زاهدی، ۱۳۶۹، ص۱۹۱).

 

۲-۲-۱۵ تحقیقات گذشته

با بررسی‌ها و جستجوهای به‌عمل‌آمده در منابع متون علمی و پایگاه‌های اطلاعاتی موضوعی که دقیقا این دو متغیر را مورد بررسی قرار داده باشد یافت نگردید. با این وجود در رابطه با هر کدام از متغیرهای اینم تحقیق یعنی سرمایه اجتماعی و تصمیم‌گیری استراتژیک تحقیقات بسیاری یافت گردید. در این زمینه می‌توان به تحقیقات داخلی و خارجی زیر اشاره نمود:
تصویر درباره جامعه شناسی و علوم اجتماعی
وحید وزیری راد (۱۳۸۷) در پایان نامه کارشناسی ارشد خود با موضوع بررسی رابطه بین سرمایه اجتماعی و توسعه ظرفیت یادگیری سازمانی چنین نتیجه می‌گیرد که فرضیه مبتنی بر رابطه معنی‌دار بین هویت جمعی و یادگیری سازمانی رد شده است اما در مورد سایر فرضیات، رابطه معنی‌داری بین مؤلفه‌های سرمایه اجتماعی از قبیل تعاون، هنجارهای مشترک، اعتماد متقابل و مشارکت داوطلبانه با یادگیری سازمانی وجود دارد.
استیر (۲۰۰۸) در تحقیق خود با عنوان نقش یرمایه اجتماعی در تسهیم دانش نشان داد که سرمایه اجتماعی یک نقش تعیین‌کننده را در زیرساخت تمام فعالیت‌های تسهیم دانش در شرکت‌های ساختمانی بازی می‌کند.
بهاندر و همکاران (۲۰۰۶) نشان دادند که سرمایه اجتماعی می‌تواند به‌عنوان اهرم انگیزاننده، تکمیل‌کننده و تسهیل‌کننده در طول مراحل گوناگون یک پروژه سیستم‌های اطلاعاتی اشتراکی به کار برده شود.
شیوما و لرو (۲۰۰۶) در پژوهش خودشان به نقش و ارتباط سرمایه دانش محور به عنوان یک منبع استراتژیک و پتانسیل نوآوری منطقه‌ای اشاره می‌کنند و یرمایه انسانی، سرمایه اجتماعی، سرمایه ارتباطی، و سرمایه ساختاری را به عنوان چهار طبقه اصلی سرمایه دانش‌محور مشخص می‌کنند.
نتایج پژوهش Liñán & et al در سال(۲۰۰۸) با عنوان«قصد کارآفرینی، سرمایه اجتماعی شناختی و فرهنگ: تحلیل تجربی در اسپانیا و تایوان» نشان می دهد نظریه یادگیری اجتماعی(بندورا، ۱۹۷۷) امکانات جدید را برای درک بهتر نقش روابط اجتماعی در فرایندهای خلق، قصد و تشخیص فرصت بوجود آورده است(کروگر و کارسراد (۱۹۹۳)، بنابراین روابط میان ساختار اجتماعی و فرایند تشخیص فرصت در موقعیت ثانویه در مدل ها باقی مانده است. مقاله مذکور ارتباط سرمایه اجتماعی شناختی را با شکل گیری قصد کارآفرینانه افراد در طول کشور های مختلف بررسی نموده است و معتقد است که فرهنگ ملی می تواند شکل دهنده دیدگاه های کارآفرینانه باشد، اما نه سرمایه اجتماعی شناختی. بتابراین هر دو سرمایه اجتماعی شناختی و فرهنگ ممکن است با هم در کمک به قصد کارآفرینانه نقش داشته باشند. هدف این مقاله ادغام مفهوم اقتصادی- اجتماعی سرمایه اجتماعی با مدل های مورد توجه از خلق شرکت جدید است. هدف بعدی کشف اثرات تفاوت های فردی در شناسایی های کارآفرینانه است. در نتیجه با شروع ادغام مدل های قصد کارآفرینانه، سرمایه اجتماعی به عنوان عامل جدید معرفی شد. سرمایه اجتماعی به عنوان مجموعه کاملی از ارتباطات فرد که دسترسی به منابع دیگر تولید مانند سرمایه انسانی و فیزیکی را امکان پذیر می کند، معرفی می شود.
عکس مرتبط با اقتصاد
غلامعلی صیادی (۱۳۸۸) در پایان‌نامه خود با عنوان «بررسی رابطه سرمایه اجتماعی و یادگیری سازمانی» چنین نتیجه می‌گیرد که سرمایه اجتماعی و ابعاد آن دارای رابطه مثبت، مستقیم و معناداری با یادگیری سازمانی و ابعاد آن می باشد.
نتایج پژوهش Davidsson & Honig در سال(۲۰۰۳) با عنوان”نقش سرمایه اجتماعی و انسانی در میان کارآفرینان نوپا” نشان می دهد که، شین و ونکاتارامن(۲۰۰۰) استدلال می کنند که پژوهش کارآفرینی باید به پدیده “مراحل اولیه” مانند اینکه چگونه فرصت ها شناسایی می شوند و یا سازمان جدید چگونه بوجود می آید، بپردازد. شین و ونکاتارامن(۲۰۰۰) تاکید می کنند که کارآفرینی شامل دو فرایند مربوط به کشف فرصت های کارآفرینانه و بهره برداری از آن فرصت ها، است. پژوهش فوق این دیگاه را پیروی می کند. بعضی از فرایندهای اجتماعی ممکن است توانایی شناخت یا بهره برداری از فرصت ها را افزایش دهند. یافته های این مطالعه از نقش تحصیلات رسمی و همچنین داشتن تجربه قبلی راه اندازی کسب و کار در پیش بینی ای که در میان قطعه ای از جمعیت عمومی انجام شد، حمایت می کند. در مقابل به نظر نمی رسد که داشتن تحصیلات رسمی به عنوان عاملی در تعیین موفقیت در فرایند بهره برداری یا درفعالیت های در طول زمان شکل گیری و یا در پیش بینی های فروش اولیه یا سرمایه گذاری سود آور، باشد. یافته ها نشان می دهد، کارآفرینان به توسعه و ارتقاء شبکه ها به ویژه روابط بین شرکتی و داخل شرکتی با توجه به تغییرات سریع و پیشرفت های فناوری های ارتباطی و افزایش امکان به کار کارآفرینان به صورت خودکفا، محیط های جدا از هم، توجه دقیق به ارتقا و توسعه اجتماعی، شبکه و قابلیت های مربیگری توجیه خواهند شد. در فضای این تحقیق فرصت بزرگتر برای مداخله سرمایه اجتماعی یافت شد و جنبه های مختلف سرمایه اجتماعی که در پیش بینی ها ی انتخاب برای یک کارآفرین نوپا شدن بسیار مهم بودند و همچنین در تمام مراحل روند نوپایی افزایش سرعت و با توجه به عضویت در شبکه های کسب و کار احتمال فروش یا سودآوری مهم هستند، شناخته شدند. یافته ها نشان می دهند برای کارآفرینان و کارآفرینان نوپا نگهداری فعالیت ها، نگهداری امکانات مالی و توسعه روابط اجتماعی در صنعت بسیار مهم است والبته این روابط از حفظ ارتباط با سازمان های کمکی یا حتی بودن در طبقه کسب و کارهای عمومی مهم تر هستند. عضویت در شبکه های کسب و کار نتایج قوی پیوسته ای در طول عمر فعالیت نوپایی نشان می دهد.
جواد عطائی (۱۳۸۸) در پایان نامه خود نتیجه می‌گیرد که بین سرمایه اجتماعی و فرهنگ سازمانی در سازمان جهاد کشاورزی استان قم رابطه معناداری وجود دارد و در اولویت‌بندی مؤلفه‌های سرمایه اجتماعی مؤلفه تعاون و همکاری متقابل بیشترین رتبه را به دست آورد.
– نتایج پژوهش آقای سید عابد رضایی در سال(۱۳۸۷) با عنوان”نقش سرمایه اجتماعی در مسیر پیشرفت شغلی” نشان می دهد که، مفهوم سرمایه اجتماعی رابطه ی عمیقی با محیط کار دارد و ممکن است اهمیت بیشتری از سرمایه انسانی در دستیابی به منافع سازمانی داشته باشد. مزایای سرمایه اجتماعی که در قالب کاهش هزینه های جابجایی، بهبود تسهیم اطلاعات، افزایش اعتماد در سازمان، ثبات، اهداف مشترک و … نمایان می شود،‌ منافع فراوانی به فرد، گروه و سازمان می رساند. در نتیجه در عصر حاضر یکی از ضروری ترین مهارت های انسانی، مهارت کسب و ایجاد سرمایه اجتماعی است چرا که سرمایه اجتماعی غنی هم باعث کامیابی شغلی و سازمانی افراد می گردد هم به زندگی فرد معنی و مفهوم می بخشد.
نتایج پژوهش آقایان فلیپ کیم و هاوارد آلدریچ در سال(۲۰۰۵) با عنوان”سرمایه های اجتماعی و کارآفرینی” نشان می دهد، اصول و مفاهیم شبکه ی اجتماعی از طریق سه عامل ذیل قابل بررسی می باشند؛ الف- شبکه های اجتماعی متمایل به همانندی اند. ب- روابط به لحاظ شدت و فاصله به یکدیگر متفاوتند. ج- افرادی هستند که مردم بیشتر دلشان می خواهد با آنها در مراوده باشند. همچنین نشان داده شد منافع شبکه اجتماعی به طور عمده از آن کارآفرینانی هست که قادرند شبکه ای متنوع تر و گسترده تر را ترتیب دهند. در غیر این صورت مردم به جای تعقیب منافع احتمالی شبکه متنوع، تحت شرایط عقلانیت محصور کار می کنند و به روال همیشگی وابسته شده و درون روابط همانند فرو خواهند رفت.
عکس مرتبط با شبکه های اجتماعی
نتایج پژوهش Marie & Saparito در سال(۲۰۰۶) با عنوان”سرمایه اجتماعی، شناخت و فرصت های کارآفرینانه: یک چهار چوب نظری” نشان می دهد که چگونه از طریق سرمایه اجتماعی و شناخت، تعامل و نفوذ برای بهره برداری از فرصت ها پیدا می کنند و برای این منظور مقاله بر روی ایده های نظریه شناخت اجتماعی برای توضیح این موضوع که چگونه رفتار(بهره برداری از فرصت ها) نتیجه فعل و انفعالات میان محیط(سرمایه اجتماعی شبکه) و عوامل شخصیتی(تعصبات شناختی و درک ریسک)، تکیه می کند. نظریه “شناخت اجتماعی” استدلال می کند که محیط های اجتماعی نقش محوری در شکل دادن به شناخت افراد و در نهایت رفتار، بازی می کنند، به این معنا که شناخت فردی سرچشمه در زندگی اجتماعی افراد، تعاملات انسانی و ارتباطات دارد. هر تعصب شناختی ممکن است باعث شود که کارآفرین میزان توجه به خطر(ریسک) را دست کم بگیرد و منجربه شکست در سرمایه گذاری شود. سرمایه اجتماعی از جای داده شدن در اشکال شبکه، فرایند های شناخت کارآفرین ها و در نهایت رفتار آنها بدست آمده است. این مدل حاکی از اهمیت ارتباطات شبکه ای بر تقلید و پیشرفت ایده های جدید بوده و یک تلاش برای جستجو و تعیین روابط میان ابعاد خاص سرمایه اجتماعی و شناخت فرصت های کارآفرینانه است و هیچ مفروضاتی را که پیش بینی آن ها منجر به سرمایه گذاری های موفقیت آمیز شود را ارائه نمی دهد. و تاثیر عوامل و فرایند های مختلف مانند نوع جستجوی اطلاعات یا توسعه طرح کسب و کار میان ادراک خطر و بهره برداری از فرصت ها را بررسی می کند. عوامل روانشناختی و جمعیت شناختی در پیش بینی های این مدل از رفتار کارافرینانه گنجانده نشده اند. بنابراین سرمایه اجتماعی و شناخت ممکن است مانع دستیابی به فرصت های کارافرینانه شود. همچنین عواقب منفی نیز از سرمایه اجتماعی وجود دارد. برای مثال شبکه های با ساختارهای چاله ای ممکن است اطلاعات مفید را به عمل آورده و منافع قدرت را از بین ببرند و لازم است که کارآفرینان از پتانسیل موجود در مورد تعصبات و عوامل تحریک کننده آن تعصبات آگاه تر باشند و توجه بیشتری به انواع و منابع دریافت اطلاعات و نیز ارزیابی این اطلاعات داشته باشند و با توجه به مدل ارتباطات متنوع در داخل و خارج سازمان شانس فرد را برای کشف و بهره برداری از فرصت های جدید را افزایش می دهد.
نتایج پژوهش آقایان رحمت الله قلی پور،‌ مهرداد مدهوشی و وحید جعفریان در سال(۱۳۸۷) با عنوان”تحلیل رابطه و تاثیر سرمایه اجتماعی بر کارآفرینی سازمانی” نشان می دهد، رابطه معناداری بین سرمایه اجتماعی و ابعاد آن با کارآفرینی سازمانی وجود دارد. از این رو می توان عنوان داشت که بین سرمایه اجتماعی و کارآفرینی سازمانی رابطه ی مستقیمی برقرار است و افزایش یا کاهش سرمایه های اجتماعی تاثیر مستقیم بر افزایش کارآفرینی سازمانی خواهد داشت.
در مقاله ای با عنوان «نقش سرمایه اجتماعی در بهره وری نیروی کار» که آقای غلامرضا نظری آن را ترجمه نموده و در ماهنامه تدبیر، شماره ۲۰۲ به چاپ رسیده است اینگونه بیان شده است:
ابهام مفهومی، تعاریف چندگانه دارد و فقدان اطلاعات لازم در زمینه سرمایه اجتماعی، مانعی بر سر راه تحقیقات نظری و عملی در مورد نقش سرمایه اجتماعی بوده است. سرمایه اجتماعی، از آن جا که مکمل سایر منابعی است که تحت کنترل افراد و سازمان ها می‌باشند، منبع مهمی برای برای افراد و سازمان به شمار می رود. بسیاری از مطالعات به اثرات سرمایه اجتماعی در سطح یک شرکت یا صنعت بر عملکرد پرداخته‌اند. اما مطالعات کمتری سرمایه اجتماعی را به بهره‌وری در سطح فردی مرتبط کرده‌اند. مطالعات محدود انجام شده در این زمینه، نشان‌دهنده تأثیر سرمایه اجتماعی بر کارائی و بهره‌وری نیروی انسانی است. این تأثیر از راه‌های مختلفی امکان‌پذیر است. هرینه‌های پائین‌تر تعاملات، نرخ پائین‌تر جابه‌جائی افراد، تسهیم دانش و نوآوری و بهبود کیفیت محصولات، از جمله مواردی است که تأثیر سرمایه اجتماعی بر بهره‌وری را نشان می‌دهند. با این وجود تأثیر دقیق سرمایه اجتماعی بر بهره‌وری قابل اندازه‌گیری نیست، زیرا هم سرمایه اجتماعی عوامل و متغیرهای بسیاری را شامل می‌شود که بسیاری از آنها کیفی هستند و اندازه‌گیریشان دشوار است و هم بهره‌وری متغیرهای زیادی را دربرمی‌گیرد.
سایر تحقیقات خارجی که در ارتباط با سرمایه اجتماعی است و متغیرهائی را که در آنها بررسی شده به صورت جدول زیر می‌توانیم خلاصه نمائیم.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

حق انحصاری © 2021 مطالب علمی گلچین شده. کلیه حقوق محفو

 

جدول۸ -۴)

 

 

………………………………………………………………………………………………………………………………………

 

 

۶۹

 

 

 

جدول ۹-۴)

 

 

………………………………………………………………………………………………………………………………………

 

 

۷۰

 

 

 

جدول۱۰-۴)

 

 

………………………………………………………………………………………………………………………………………

 

 

۷۱

 

 

 

جدول ۱۱-۴)

 

 

………………………………………………………………………………………………………………………………………

 

 

۷۲

 

 

 

جدول۱۲-۴)

 

 

………………………………………………………………………………………………………………………………………

 

 

۷۲

 

 

فهرست نمودارها

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

نمودار ۱-۴) ……………………………………………………………………………………………………………………………………… ۶۲
نمودار ۲-۴) ……………………………………………………………………………………………………………………………………… ۶۲
نمودار ۴-۴) ……………………………………………………………………………………………………………………………………… ۷۰

فصل اول
کلیات پژوهش
۱-۱) مقدمه
امروزه وابستگی به مواد در میان فراگیرترین بحران های اجتماعی و سلامتی قرار گرفته و موج تخریب کننده آن بر کلیه زمینه های اجتماعی،
تصویر درباره جامعه شناسی و علوم اجتماعی
اقتصادی، سیاسی، فرهنگی، روانی و تربیتی اثر گذاشته است.اعتیاد بعد از بحران هسته ای، جمعیت و محیط زیست چهارمین بحران بشریت است که میلیون ها نفر را به صورت مستقیم در جهان گرفتار کرده است. در ایران نیز اعتیاد در سال های اخیر روند روبه رشدی داشته است. اعتیاد در عصر حاضر پس از فقر و بیکاری سومین آسیب اجتماعی ایران است.
عکس مرتبط با اقتصاد
اعتیاد از واژه لاتین addictus به معانی ترک کردن، علاقمند بودن به چیزی یا کسی، اختصاص دادن به، تسلیم شدن آمده است (کامنسکی، ۲۰۰۴ ).
مسئله اعتیاد امری است که از دیرباز گریبان گیر بشر بوده و به صورت های گوناگون وجود داشته است و به همین جهت مردم بیشتر جوامع با آن کم و بیش آشنایی دارند. اعتیاد به مواد مخدر گرچه از قدیم وجود داشته ولی این مسئله چهره خود را در قرن اخیر به صورت مشخص تر و در سطح بسیار وسیع تری نمایان ساخته است. سازمان بهداشت جهانی در سال ۲۰۰۸ (به نقل از برون-میلر[۱]، ۲۰۰۹) گزارش کرده که استفاده از مواد مخدر روان گردان به طور قابل ملاحظه ای تهدیدی جدی برای سلامت اجتماع و بافت اقتصادی خانواده ها، جوامع و ملت هاست. اعتیاد به مواد مخدر امروزه یکی از معضلات اساسی زندگی بشری به شمار می رود. افزایش مواد مخدر طی قرن گذشته، نگرانی روز افزونی را برای جوامع در پی داشته است. در دهه های اخیر، جهان با آمار تکان دهنده ای از شیوع این پدیده در سطح جامعه و خصوصا در میان جمعیت جوان و نوجوان مواجه بوده است (ملازاده، و عاشورایی، ۱۳۸۸). طی یک قرن گذشته بطور جدی بر پیشگیری و کنترل مواد مخدر تاکید شده است و این اقدام همچنان ادامه دارد، این امر به نوبه خود بیانگر عمق مسئله اعتیاد و مواد مخدر در جهان است. مسئله زمانی حائز اهمیت بیشتر می شود که بدانیم ایران از موقعیت ژئوپلیتکی خاص (مثل هم مرزی با افغانستان و همسایه های غربی به عنوان کانال ورود مواد به اروپا) برخوردار است.
اعتیاد به مواد مخدر
دانشمندان رشته های گوناگون علمی در توجیه علل پدیده اعتیاد نظرها و دیدگاه های مختلفی دارند، مثلا دانشمندان علوم اجتماعی و جامعه شناسان در توجیه علل اعتیاد بیشتر به عوامل محیطی-اجتماعی و فرهنگی مانند:فقر، بیسوادی، بیکاری و … توجه دارند. دانشمندان علوم زیست شناسی و فیزیولوژیست ها در توجیه علل اعتیاد به عوامل بدنی و زیستی و گیرنده های موجود در مغز انسان بیشتر توجه می کنند.
در مورد مسئله اعتیاد دانشمندان روانشناسی نیز نظریه های گوناگونی دارند. با توجه به اینکه در طبقه بندی های اختلالات روانی، اعتیاد به مواد مخدر نیز جزء اختلالات روانی محسوب گردیده و نظریه های متفاوتی در مورد اعتیاد ابراز گردیده است. در مورد علل اختلالات روانی و شیوه های درمان آن ها در مشاوره و رواندرمانی دیدگاه های متفاوتی وجود دارد. یکی از این دیدگاه های مشاوره و روان درمانی که در مورد بیشتر اختلالات روانی و نیز اعتیاد نظریه هایی را ارائه نموده است، نظریه عقلانی-عاطفی[۲] آلبرت الیس[۳]می باشد. الیس معتقد است که توسل به باور های غیر منطقی به اضطراب و ناراحتی روانی منجر می شود، در نگرش و برداشت های خویش شدیدا بر اجبار، الزام، و وظیفه تاکید دارد و خود را بی نهایت به واقع امر خاصی مقید می کند. بنابراین اگر فرد خود را از این قید ها برهاند به احتمال قوی جهت سلامت نقش و رشد شخصیت حرکت خواهد کرد (امین خوئی، ۱۳۷۷ ).
الیس (۱۹۹۵) در مورد مشکلات رفتاری و روانی معتقد است که بسیاری از ناراحتی های مردم و زندگی عاطفی نامنظم آنها ریشه در انواع عقاید غیر منطقی و غیر واقعی در مورد خود و جهان پیرامون آنها دارد. از نظر او مشکلات روانی نتیجه شناخت های نادرست افراد است چرا که عواطف محصول شناخت است و پیامد های فراوانی که از تفکرات غیر منطقی ناشی می شوند علل اساسی مهمترین اختلال های هیجانی به شمار می روند.
از آنجا که اعتیاد بعنوان یکی از اختلالات روانی در طبقه بندی های اختلالات روانی مطرح است و نیز به خاطر آنکه معمولا در افراد معتاد مکانیزم های روانی مورد استفاده مرضی و نابهنجار است (احمدوند، ۱۳۷۴)، در این پژوهش تلاش در جهت بررسی عوامل و مکانیزم های روانشناختی و عاطفی و شیوه استفاده از آنها توسط معتادان می باشیم چون تحقیقات چندی نشانگر آن است که در افراد معتاد استفاده از این مکانیزم ها هم به صورت طبیعی صورت نمی گیرد، یعنی اینکه یک فرد معتاد از باورهای غیر منطقی بیشتری برخوردار است (خدیوی، ۱۳۸۵).
یافته های هایرش[۴]و همکاران (۲۰۰۳) نشان می دهد افرادی که باورهای غیر منطقی دارند اضطراب و عملکرد اجتماعی ضعیفی دارند. از نظر الیس (۲۰۰۱) ما گرایش نیرومندی داریم به اینکه با درونی کردن عقاید خودشکن، خود را از لحاظ هیجانی ناراحت کنیم و به همین دلیل است که دستیابی به سلامت روان و حفظ کردن آن واقعا دشوار است. مطالعات نشان می دهند که باورهای منطقی و غیر منطقی عملکرد ادراکی فرد را متاثر می کنند. ادراک افرادی با باورهای منطقی در مقایسه با افرادی با باورهای غیر منطقی اثربخش تر و کاربردی تر است (بوند، دریدن و بریسکو[۵]، ۱۹۹۹،مک اینس[۶]، ۲۰۰۴)
بررسی ها متعدد ارتباط بین نگرش مثبت به مواد و مصرف آن را به تایید رسانده اند. برای مثال پژوهش های (هاکینز، کاتالانو و مایلر[۷] نشان داده که میان شروع مصرف مواد و نگرش ها و باورهای نوجوان درباره مواد ارتباط وجود دارد. به واقع نگرش های مثبت درباره مصرف مواد تسهیل کننده زمان شروع مصرف مواد هستند.
انواع باورهای غیر منطقی که منجر به اختلالات عاطفی می گردند عبارتند از:

 

دانلود متن کامل پایان نامه در سایت fumi.ir

 

باور ضرورت تاثیر و حمایت از جانب دیگران[۸]

باور انتظار بیش از حد از خود[۹]

باور تمایل به سرزنش[۱۰]

باور واکنش به ناکامی[۱۱]

باور بی مسئولیتی عاطفی[۱۲]

باور نگرانی بیش از اندازه توام با اضطراب[۱۳]

باور اجتناب از مشکلات[۱۴]

باور وابستگی به دیگران[۱۵]

باور درماندگی نسبت به تغییر[۱۶]

باور کمال گرایی[۱۷]

الف)درآمدهای خالصه
درآمدهای خالصه، درآمدهایی است که در حدود فعالیت های صنعتی، کشاورزی و بازرگانی، دولت پدید آید.[۱۲۰]
در کشورهای کم تر توسعه یافته، دولت به جای اتکا به منبع مالیاتی به درآمد خالصه متکی است یعنی دولت با استحصال یا اجاره دادن اموال، معادن و منابع طبیعی، بودجه خود را تامین می کند.
از لحاظ حقوقی «خالصه» مال غیر منقولی است که دولت آن را مانند یک مالک خصوصی در دست می گیرد و در قبال ملکی که مشترکات عمومی است مانند زمین، خیابان پارک و …به کار می رود و قاعدتاً املاک خالصه تابع قانون مدنی است و مقررات حقوق عمومی بر آن حاکم است بر عکس اموال عمومی که خارج از مقررات حقوق خصوصی می باشد.
علاوه بر اراضی کشاورزی، املاک، معادن، منابع طبیعی و غیره که خالصه هستند دولت در قبال ارائه خدماتی از قبیل حق پروانه، گواهینامه، جریمه، ورودیه و … نیز مبالغ قابل توجهی دریافت می کند که در زمره درآمدهای دولت محسوب می شود.[۱۲۱]
ب) استقراضی و پولی
یعنی مبالغی که دولت برای تأمین کسر درآمد و رفع نیازهای فوری … به عنوان وام دریافت نموده ولی باید اصل و فرع آن را بعداً پرداخت نماید.
حکومت ها مانند افراد حقیقی و حقوقی ممکن است ازطریق استقراض با صدور اوراق قرضه برای خود ایجاد درآمد نمایند که ممکن است از منابع داخلی صورت پذیرد یا از منابع خارجی، درآمدهای پولی هم در واقع نوعی استقراض است، البته به شرط آن که این درآمد به صورت گرفتن اعتبار از سیستم بانکی کشور باشد والا اگر به صورت انتشار پول بوده و حجم پول منتشره از ظرفیت پولی جامعه بیشتر باشد می توان آن را یک نوع مالیات دانست.[۱۲۲]
در حقیقت یک از اعمال حاکمیت و صلاحیت های انحصاری دولت نشر پول و چاپ اسکناس است و اگر با افزایش میزان تولید و ثروت داخلی جامعه همراه نباشد موجب افزایش قیمت ها می شود.
ج) درآمدهای مالیاتی
معهذا ذکر این نکته ضروری است که در ایران اساتید حقوق و اقتصاد گاهی تعریف مالیات را از زاویه دید مؤدی ارائه نموده اند و گاهی با امعان نظر به وظایف دولت آن را تعریف کرده اند.
عکس مرتبط با اقتصاد
بدین ترتیب که از دیدگاه مؤدی «مالیات سهمی است ه به موجب اصل تعاون ملی و بر طبق مقررات، هر یک از سکنه کشور موظف است از ثروت و درآمد خود به منظور تأمین هزینه های عمومی و حفظ منافع اقتصادی یا سیاسی یا اجتماعی کشور به قدر قدرت و توانایی پرداخت خود به دولت بدهد»و از دید دولت «مالیات مبلغی است که بر اساس قانون از اشخاص و مؤسسات به منظور تقویت مالی حکومت و تامین مخارج و هزینه های عمومی، دریافت می گردد».[۱۲۳]
تصویر درباره جامعه شناسی و علوم اجتماعی
بنابر این مالیات پدیده ای است قاهرانه، قانونی و استثناء بر اصل تسلط اشخاص بر اموال خود (اصل تسلیط)یعنی دولت نمی‌تواند به هر میزان که بخواهد از مال مردم برداشت کند و به قول منتسکیو «برای احتیاجات موهوم دولت نباید از احتیاجات حقیقی ملت چیزی برداشت شود».[۱۲۴]
در جمهوری اسلامی ایران بیشترین درآمد دولت از طریق نفت تأمین می شود لیکن اخیراً با توجه به تحولاتی که در زمینه اقتصادی رخ داده است حرکت به سوی افزایش درآمدهای مالیاتی آغاز گردیده است به نحوی که موجب افزایش رتبه شاخص سازمانی مالیاتی جمهوری اسلامی ایران گردیده است.
به موجب تحقیقی که مؤسسه اقتصادی جهانی [۱۲۵] در سال‌های ۲۰۰۴ الی ۲۰۰۵ میلادی در بین ۶۰ کشور جهان، انجام داده رتبه کشور ایران هفت مرتبه ارتقاء یافته است.[۱۲۶]
هم چنین در برنامه چهارم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران نیز در این راستا تمهیداتی پیش بینی و مقرر گردیده است تا پایان برنامه چهارم درآمدهای مالیاتی دولت ۸۰ درصد هزینه جاری کشور را پوشش دهد.
برای تبیین هر چه بیشتر سیستم مخارج و درآمدهای عمومی دولت، روش طبقه بندی که اخیراً در قانون بودجه متداول شده است، یعنی روش اقتصادی بر اساس قانون بودجه سال ۱۳۸۵ کل کشور در نمودار زیر ترسیم و ارائه می‌گردد.
نمودار درآمدها و مخارج دولت بر اساس آخرین قوانین و مقررات جاری جمهوری اسلامی ایران.[۱۲۷]
نمودار ۱ ـ ۲ درآمدها و مخارج دولت بر اساس آخرین قوانین و مقررات جاری جمهوری اسلامی ایران
منابع بودجه
مصارف بودجه عمومی دولت
منابع بودجه عمومی دولت
منابع شرکت‌های دولتی، بانک‌ها و مؤسسات انتفاعی وابسته به دولت
مصارف عمومی دولت
مصارف شرکت‌های دولتی بانک‌ها و مؤسسات انتفاعی وابسته به دولت
تملک دارایی‌های سرمایه‌ای
هزینه‌ها
درآمدهای اختصاصی
منابع عمومی دولت
تملک دارایی‌های مالی
ـ جبران خدمت کارکنان
ـ استفاده از کالاو خدمات
ـ هزینه‌های اموال و دارایی‌ها
ـ یارانه‌ها
ـ کمک‌های بلاعوض
ـ رفاه اجتماعی
ـ سایر هزینه‌ها
ـ ساختمان و مستحدثات
ـ ماشین آلات و تجهیزات
ـ سایر دارایی‌های ثابت
ـ استفاده از موجودی انبار
ـ اقلام گرانبها
ـ زمین
ـ سایر دارایی‌های تولید نشده
ـ واگذاری سهام
تصویر درباره بازار سهام (بورس اوراق بهادار)
ـ بازپرداخت اصل وام‌ها
ـ تسهیلات بانکی
ـ تعهدات پرداخت نشده سال‌های قبل
ـ بازپرداخت اصل وام‌های خارجی و تعهدات
واگذاری دارایی‌های سرمایه‌ای
درآمدها
واگذاری دارایی‌های مالی
ـ درآمدهای مالیاتی
ـ درآمدهای ناشی از کمک‌های اجتماعی
ـ مالکیت دولت
ـ فروش کالا و خدمات
ـ جرایم و خسارات
ـ درآمدهای متفرقه
ـ فروش نفت و فرآورده‌های نفتی
ـ اموال منقول و غیر منقول
ـ فروش اوراق مشارکت
ـ تسهیلات خارجی
ـ موجودی حساب ذخیره ارزی
ـ دریافت اصل وام‌ها
ـ واگذاری شرکت‌های دولتی
ـ برگشتی از پرداخت سال‌های قبل
یکی از دلایل تصویب قانون مالیات بر ارزش افزوده را باید مزایای اجرایی این نظام مالیاتی به شمار آورد بنابراین در این قسمت مناسب دیده شده که به آثار عمومی اجرای مالیات بر ارزش افزوده بر حقوق مالیاتی جمهوری اسلامی ایران پرداخته شود:
با اعمال این روش مالیات ستانی می‌تواند موجب سالم‌تر شدن درآمد‌های دولت، افزایش سهم مالیات از محل تولیدات داخلی و در نهایت اصلاح ساختار اقتصاد کلان کشور که به شدت به درآمدهای نفتی متکی است، گردد.[۱۲۸] به همین علت قانون مالیات بر ارزش افزوده تدوین شده برای ایران به اذعان بسیاری از کارشناسان داخلی و خارجی یکی از بهترین قوانین مالیاتی در دنیا می باشد.
این مالیات نه تنها قشر کم درآمد جامعه را مدنظر داشته بلکه به فکر حمایت از تولیدات داخلی هم بوده است[۱۲۹]
با توجه به اینکه در مراحل ابتدایی اجرای این قانون نرخ مالیات به میزان ۳% تعیین گردید است لذا نگرانی های زیادی در خصوص افزایش قیمت کالاها به میزان ۳% نیز مطرح بوده است، در این خصوص تحقیقات مفصل و مبسوطی توسط مؤسسه توسعه و تحقیقات اقتصادی دانشگاه تهران صورت پذیرفته که بر طبق آن تحقیقات اجرای نظام مالیات بر ارزش افزوده در ایران در سال‌های ۱۳۸۷ افزایش نوبتی قیمت ها را به میزان حدود ۱٫۵% (یک و نیم درصد)به دنبال خواهد داشت[۱۳۰]
لازم به ذکر است که در لایحه پیشنهادی مذکور، بخش عمده ای از کالاهای مصرفی خانوار (معادل ۴۸% میانگین سبد خانوار) و بیش از ۷۰% کالاهای مصرفی خانوارهای پایین ترین دهک درآمدی از این مالیات معاف هستند هم چنین مشاغل و حرفه های کوچک از شمول مالیات بر ارزش افزوده خارج بوده و مستثی گردیده اند.
قانون مالیات بر ارزش افزوده دارای ویژگی‌هایی است که با توجه به آن و از منظر دیدگاه حقوق عمومی و عدالت مالیاتی ویژگی های مهم آن مورد بررسی واقع می شود:

 

برای دانلود متن کامل پایان نامه به سایت tinoz.ir مراجعه کنید.

 

خود اظهاری مالیاتی

این ویژگی در زمره با اهمیت ترین آثار عمومی مالیات بر ارزش افزوده می باشد. در این سیستم مالیاتی اصل «رعایت داوطلبانه» است، البته در کلیه سیستم های جدید مالیاتی این اصل وجود دارد بدین معنی که از مؤدیان انتظار دارند که با دخالت محدود مسئولین مالیاتی، داوطلبانه و شخصاً تکالیف قانونی خود را انجام دهند.

 

در رابطه با برابری زنان و مردان محافظهکاران برابری را در هماهنگی با قوانین اسلامی میدانند. از نظر آنان آنچه در قوانین اسلامی به عنوان وظایف زن و مرد تعریف شده است عین برابری است.
نکته قابل ذکر آنست که در مباحث نظری سنتگرایی مشخصهی محافظهکاران شناخته شده است، این در حالی است که نتایج بیانگر آنست که در ایران پایبندی به سنتها در میان تمامی گروه های سیاسی مشاهده میشود و اکثر افراد معتقد و پایبند به سنتها هستند از اینرو به نظر میرسد پای‌بندی به سنتها معرف مناسبی برای تشخیص گرایش سیاسی افراد نباشد.
مسئله دیگر در رابطه با خشونت مطرح میشود. اگرچه محافظهکاران کاربرد این واژه را نامناسب میدانند چراکه از نظر آنان اعمالی چون جهاد و استفاده از ابزارهای اجبارآمیز؛ عمل به وظیفه شرعی تلقی میشود. آنان معتقدند در مواردی که ولایت فقیه امر کند و یا عملی بر خلاف دستورات اسلامی صورت گرفته باشد، خشونت مجاز است. در واقع مهمترین نکته در مورد محافظهکاران بحث تکلیف و وظیفه است. آنان مشارکت سیاسی و حضور در انتخابات را وظیفه شرعی خود دانستهاند. البته ذکر این نکته نیز لازم است که محافظهکاران مشارکت سیاسی را نه تنها یک وظیفهی شرعی میدانند بلکه حق خود نیز دانسته و برای تعیین سرنوشت سیاسی خود و کشور خود نیز اقدام به مشارکت و فعالیت سیاسی میکنند.
از دیگر مشخصههای محافظهکاران تأکید آنان بر فقه پویا است. بنابراین آنها معتقدند مسائل مختلف بنا بر مقتضیات زمانی مورد بازبینی قرار خواهند گرفت.
نکته دیگر اعتقاد محافظهکاران بر وجود دشمن خارجی و توطئههای آن در کشور است. محافظه‌کاران بیشتر مشکلات موجود در جامعه را ناشی از توطئه بیگانگان و کارشکنیهای آنان می‌دانند. علاوه بر این محافظهکاران دین اسلام را برتر از سایر ادیان میدانند. از اینرو نابرابری مسلمانان با پیروان سایر ادیان نیز طبیعی جلوه میکند. با این حال ملاک عمل محافظهکاران در برخورد با پیروان ادیان دیگر بر اساس قوانین مصوب قانون اساسی کشور است.
یکی دیگر از موارد آنست که محافظهکاران تأکید خاصی بر لزوم حکمرانی توسط روحانیون ندارند. از نظر آنان متخصصین بهترین قشر برای حکومت کردن هستند. متخصصینی که بر اساس قوانین اسلامی رفتار میکنند. در ذیل به صورت تیتروار به بیان مولفه های اجتماعی و سیاسی گرایش محافظهکاری میپردازیم:
تصویر درباره جامعه شناسی و علوم اجتماعی

انطباق آزادیهای فردی و اجتماعی با قوانین و احکام اسلامی
موافق با تشکیل انجمنهای مدنی و شکلگیری احزاب تا جایی که برای اجتماع مسلمین خطری ایجاد نکند.
تأکید بر خدشه ناپذیری قانون اساسی و بی‌اشکال بودن آن
موافق با بهره گرفتن از خشونت در مواقعی که اسلام و جامعه اسلامی به خطر میافتد.
موافق با ایجاد اصلاحات در زمینه اقتصادی
عکس مرتبط با اقتصاد
معتقد به اقتصاد خصوصی با نظارت دولت
معتقد به برابری قومیتها
طبیعی بودن نابرابری میان مسلمانان و پیروان سایر مذاهب
برابری زن و مرد بر اساس اصول اسلامی
اعتقاد به توطئه خارجی و کارشکنیهای آن
تأکید بر فقه پویا
قانونگرایی
مقابله با تهاجم فرهنگی
اعتقاد به جامعیت دین در اداره جامعه
معرفهای گرایش سیاسی اصلاحطلب:
بطور کلی در میان افراد مورد مصاحبه تمامی اصلاحطلبان خواستار جدایی دین از سیاست بودند. آنان دین را امری شخصی پنداشته و معتقدند سیاست بایستی بر اساس اصول اخلاقی عمل نماید.
اصلاحطلبان در مقایسه با محافظهکاران گستره وسیعتری برای آزادیهای فردی- اجتماعی، آزادی بیان و مطبوعات قائل هستند. از نظر آنان آزادیها بایستی بر اساس فرهنگ و عرف جامعه مشخص شود و خواستار افزایش آزادیها در کشور هستند. آنان مخالف هرگونه استفاده از خشونت هستند و ارشاد را موثرتر میدانند.
در زمینهی برابری زنان و مردان اصلاحطلبان هیچگونه نابرابری را نپذیرفته و تواناییهای افراد را ملاک عمل آنها میدانند. اگرچه آنان با فمینیسم نیز بخاطر برخی افراطها به طور کامل موافق نیستند اما خواستار حقوق برابر برای زنان و مردان هستند.
بطور کلی اصلاحطلبان معتقدند با ایجاد اصلاحاتی در درون نظام میتوان مشکلات را از میان برداشت. معرفهای گرایش اصلاحطلبی عبارتند از:

برابری حقوق زنان و مردان
تسامح و تحمل عقیده و اندیشه مخالف با خود
تأکید بر همزیستی قومیتها، ادیان و مذاهب مختلف در کنار هم
طرفدار مذاکره و برقراری رابطه با جهان
خواستار آزادیهای فردی و اجتماعی در چارچوب فرهنگ و عرف جامعه
خواستار جدایی دین از سیاست در چارچوب نظام حاکم
خوشبینی به تکنولوژی و علوم
خواستار ایجاد اصلاحات در قانون اساسی
گرایش سیاسی رادیکال؛
در درون گرایش رادیکال گرایشهای مختلف و متمایزی وجود دارد. بطور کلی منظور از گرایش سیاسی رادیکال در این پژوهش افرادی است که خواهان برچیده شدن نظام و زیر سؤال بردن مشروعیت نظام سیاسی کشور هستند. از اینرو گرایشهای مختلفی وجود دارد. برخی به ناسیونالیسم معتقدند، برخی رادیکالهای دینی هستند و برخی دیگر رادیکالهای سکولار. در میان افراد مورد مصاحبه، رادیکالهای ارتجاعی (ملیگرا) به سکولاریسم نیز تمایل داشتند بنابراین شاید بتوان این افراد را در یک گروه کلی سکولار قرار داد. از اینرو رادیکالها به دو دسته رادیکال دینی و رادیک
ال سکولار تقسیم میشوند.
در میان رادیکالهای دینی در رابطه با موضوع حکومت دیدگاه های متفاوتی وجود دارد. برخی هر نوع حکومتی در دوران غیبت را جائر و ستمگر میدانند. بنابراین آنها مخالف تشکیل جمهوری اسلامی در زمان غیبت امام عصر هستند. برخی دیگر نیز خواهان حکومت اسلامی هستند. منظور از حکومت اسلامی نیز حکومت فقیه نیست بلکه حکومت احکام اسلامی است که الزاما میبایست توسط حاکمی که به رأی مردم فرهیخته -یعنی اهل حلّی و عقد-انتخاب میشود، اجرا گردد. بنابراین در این نوع حکومت عموم مردم نمیتوانند در انتخابات شرکت کنند، بلکه این به افراد فرهیخته اختصاص دارد.
علاوه بر این جدیترین مطالبه آنها از دولت، اسلامی شدن است. آنان خواهان برچیده شدن سودهای بانکی هستند و مالیات را نیز حرام میدانند.
در بحث از برابری زنان و مردان آنان خواهان رعایت کامل اصول اسلامی هستند. از اینرو به شدت مخالف اختلاط زنان و مردان هستند و در بحث از حجاب نیز بسیار سرسخت هستند و خواهان بهبود وضعیت حجاب در جامعه هستند.
نقلیات نیز بسیار مورد توجه رادیکالهای دینی است. در میان رادیکالها اسلام کاملاً فعلیت یافته و اقتضائات زمانی مطرح نمیشود. بنابراین خلاف اصولگراها که معتقدند اسلام ظرفیت همه چیز را داده است و خواهان انجام اصلاحات متناسب با مقتضیات زمان هستند، تغییرات در میان رادیکالها محلی از اعراب ندارد.
در رابطه با برابری مذاهب، رادیکالهای دینی به شدت مخالف برابری سنی و شیعه هستند. آنان نسبت به سنیها بسیار سختگیر هستند و با وجود غیر قانونی بودن برخی مراسم نظیر عمرکُشان، رادیکالهای دینی همچنان با شدت و حدت بسیار به برگزاری این مراسم میپردازند. در رابطه با ادیان دیگر نیز قائل به نابرابریها هستند. با این حال در مورد قومیتها قائل به برابری هستند. آنان نیز همانند محافظهکاران برخورد با خاطیان قوانین اسلامی را وظیفه شرعی خود میدانند. بطور کلی میتوان گفت رادیکالهای دینی نیز خواستار نوعی ارتجاع و بازگشت به گذشتهی اسلامی هستند.
گروه دیگر از رادیکالها همانطور که گفته شد رادیکالهای سکولار هستند. این گروه از نظر عقاید شباهت بسیاری با اصلاحطلبان دارند، با این تفاوت که رادیکالهای سکولار خواستار تغییر نظام سیاسی کشور هستند.
سکولارها نیز خواهان برابری زنان و مردان هستند. این افراد بیش از اصلاحطلبان طرفدار انجمن‌های زنان و فمنیسم هستند. علاوه بر این آنان خواستار دموکراسی هستند و دموکراسی را بهترین نوع حکومت میدانند. بطور کلی مطالبات اجتماعی و اقتصادی سکولارها تا حد زیادی مشابه اصلاحطلبان است با این تفاوت که سکولارها تندروتر از اصلاحطلبان هستند و با شدت بیشتری مطالبات خود را پیگیری میکنند. علاوه بر این مطالبات سیاسی آنان نیز تنها با اصلاحات در چارچوب نظام حاکم برطرف نمیشود بلکه خواستار تغییراتی بنیادین در نظام سیاسی کشور هستند. برخی از آنان خواستار حکومت پادشاهی و برخی دیگر خواستار حکومت دموکراسی هستند. علاوه بر این برخی از آنان بر ناسیونالیسم معتقدند و نژاد و فرهنگ ایرانی را برتر میدانند. در ذیل به بیان مولفه های رادیکالها میپردازیم:
رادیکالهای دینی؛

تشکیل حکومت اسلامی؛ حکومت احکام اسلامی نه لزوما حکومت ولی فقیه
نابرابری سنی و شیعه
عدم برابری مسلمان با غیر مسلمان
برابری قومیتها
رعایت کامل حجاب اسلامی زنان، همچنان که در قرآن و روایات وجود دارد.
مقاومت در برابر هرگونه تغییرات
استفاده از خشونت در مواقعی که اسلام به خطر میافتد.
مخالفت با نظام جمهوری اسلامی
حرام دانستن مالیات و شیوه بانکداری

۱- زن و مرد هر دو از ماهیّت واحد انسانی برخوردارند و سرشت و طینت آنان یکی است؛
۲- زن از جزء و عضوی از اعضای مرد آفریده نشده است، بلکه از همان طینت و سرشتی که مرد آفریده شد او را نیز خداوند خلق کرده است.[۹۸]

 

۲- آثار و لوازم اشتراک زن و مرد در حقیقت انسانی

از مطالبی که در اشتراک زن و مرد در گوهر انسانی بیان کردیم به این نتیجه می‌رسیم که جایگاه انسانی زن در قرآن، همان جایگاهی است که مرد دارد و حقیقت انسانی را نفس او تشکیل می‌دهد نه عوارض و واقعیت‌های خارجی از قبیل رنگ، پوست، نژاد، جنسیت و … همچنین زن و مرد هر دو مصداق این نوع که حقیقت آدمی بستگی به آن دارد، می‌باشند. اکنون پرسش دیگری مطرح می‌گردد و آن این است که آیا جایگاه هدایت پذیری، معنوی و ارزشی زن همانند مرد است.
آیا خطابات الهی و تکالیف پروردگار، و به تبع آن، دریافت کمالات و پاداش‌ها، ویژه مردان است، و زنان در رتبه بعدی تکلیف قرار دارند؟ یا همه خطابات و تکالیف به طوری یکسان و شامل مردان و زنان است.

 

الف) تساوی در ارزش

قرآن کریم ارزشهایی را به عنوان معیار سنجش معنوی انسان‌ها ر بیان کرده است. در تمامی این معیارها و ارزش‌ها، زن و مرد یکسان هستند و از نگاه قرآن در این امور تفاوتی بین زن و مرد نیست به مهم‌ترین این ارزش‌ها اشاره می‌کنیم.

 

۱- ایمان و عمل صالح:

باور و ایمان عمیق به خداوند متعال و رسولان، عمل صالح را ارزش بیشتری می‌دهد. در نگاه قرآن ایمان و عمل صالح دو ارزش بزرگ و مکمل یکدیگر است و انسان‌هایی که به این دو ارزش متّصف باشند، به پاداش والا و جزای نیک دنیوی و اخروی وعده داده شده‌اند.
«إِنَّ الْإِنْسَانَ لَفِی خُسْرٍ . إِلَّا الَّذِینَ آَمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ»[۹۹]
انسان در خسران است، مگر آن‌ ها که ایمان آورند و کارهای شایسته کردند.
«أَحَسِبَ النَّاسُ أَنْ یُتْرَکُوا أَنْ یَقُولُوا آَمَنَّا وَهُمْ لَا یُفْتَنُونَ … وَالَّذِینَ آَمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ لَنُکَفِّرَنَّ عَنْهُمْ سَیِّئَاتِهِمْ وَلَنَجْزِیَنَّهُمْ أَحْسَنَ الَّذِی کَانُوا یَعْمَلُونَ»[۱۰۰]
آیا مردم پنداشته‌اند که چون بگویند ایمان آوردیم رها شوند و دیگر آزمایش نشوند … گناهان آنان را که ایمان آوردند و کارهای شایسته کردند می‌زداییم و بهتر از آنچه عمل کرده‌اند پاداششان می‌دهیم.
«مَنْ کَفَرَ فَعَلَیْهِ کُفْرُهُ وَمَنْ عَمِلَ صَالِحًا فَلِأَنْفُسِهِمْ یَمْهَدُونَ . لِیَجْزِیَ الَّذِینَ آَمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ مِنْ فَضْلِهِ إِنَّهُ لَا یُحِبُّ الْکَافِرِینَ»[۱۰۱]
کسانی که کافر باشند کفرشان به زیانشان باشد و آن‌ ها که کار شایسته کرده باشند برای خود پاداشی نیکو آماده کرده‌اند تا کسانی را که ایمان آورده‌اند و کارهای شایسته کرده‌اند از فضل خود پاداش دهد؛ زیرا خداوند کافران را دوست ندارد.
از آیات مذکوره معلوم می‌شود، این آیات به گونه‌ای کلّی و عامل این دو ارزش انسانی را مطرح کرده است که بین زنان و مردان دارای ایمان و عمل صالح هیچ تفاوتی وجود ندارد و هر دو یکسان از پاداش الهی بهره‌مند خواهند شد.[۱۰۲]
بنابر این اصل آن است که حکم زن و مرد در مورد ارزش‌ها یکسان است مگر آن‌که دلیل شرعی بر خلاف این مسأله داشته باشیم و این‌که در مواردی خداوند متعال زنان را به همراه مردان ذکر کرده تأکید بر مساوات این دو است.[۱۰۳]

 

جهت دانلود متن کامل پایان نامه به سایت azarim.ir مراجعه نمایید.

۲- تقوی

تقوی از جمله ارزش‌های الهی است که از نگاه قرآن برترین ارزش است و متصفان به آن گرامی‌ترین‌ها نزد خداوند.
در آیات الهی در برابر جذبه‌ها و کشش‌های دنیوی، سخن از نعمت‌های عظیم اخروی و الهی است که برای دست یابی به آن‌ ها تقوی لازم است و تنها تقوی پیشگاه از آن‌ ها بهره خواهند جست.
آیه: قل أؤنبّکم بخیر مِن ذلکم للذین اتّقوا عند ربّهم جنّات تجری مِن تحتها الانهار خالدین منها و ازواج مطهره و رضوان مِن الله و الله بصیر بالعباد.[۱۰۴]
بگو آیا شما را به چیزهایی بهتر از این‌ها آگاه کنم؟ برای آنان که پرهیزگاری پیشه کنند، در نزد پروردگارشان بهشت‌هایی است که نهرها در آن روان است. اینان با زنان پاکیزه، در عین حال خشنودی خداوند، جاودانه در آنجا خواهند بود و خدا از حال بندگان آگاه است.
بنابراین از نگاه قرآن در دست یابی به تقوی که برترین ارزش است تفاوتی بین زن و مرد وجود ندارد این حقیقت به گونه‌ای صریح در سوره حجرات آمده است. در این آیات الهی تصریح شده است که تمامی انسان‌ها از نر و ماده‌ای بوجود آمده‌اند که بر یک دیگر رجحان و برتری ندارند، بلکه ملاک گرامی بودن آنان در نزد خداوند تنها تقوای آن‌ ها است.
«یَا أَیُّهَا النَّاسُ إِنَّا خَلَقْنَاکُمْ مِنْ ذَکَرٍ وَأُنْثَى وَجَعَلْنَاکُمْ شُعُوبًا وَقَبَائِلَ لِتَعَارَفُوا إِنَّ أَکْرَمَکُمْ عِنْدَ اللَّهِ أَتْقَاکُمْ إِنَّ اللَّهَ عَلِیمٌ خَبِیرٌ»[۱۰۵]
ای مردم، ما شما را از مرد و زنی آفریدیم و شما را ملّت ملّت و قبیله قبیله گردانیدیم تا با یک دیگر شناسایی متقابل حاصل کنید. در حقیقت ارجمندترین شما نزد خداوند پرهیزگارترین شما است، بی تردید خداوند دانا و آگاه است.

 

۳- تحصیل علم

علم و دانش از جمله ارزش‌های بلند انسانی است. به همین جهت اولین آیات نازل شده بر پیامبر، از نعمت تعلیم به انسان سخن گفته است.
«اقْرَأْ وَرَبُّکَ الْأَکْرَمُ. الَّذِی عَلَّمَ بِالْقَلَمِ. عَلَّمَ الْإِنْسَانَ مَا لَمْ یَعْلَمْ»[۱۰۶]
بخوان و پروردگار تو ارجمندترین است، خدایی که به وسیله قلم آموزش داده، به آدمی آنچه را که نمی‌دانست بیاموخت.
خداوند به قلم و نوشته‌های آن به قسم یاد می‌کند و به این ترتیب علم و دانش را قابل ستایش می‌شمارد و ن و القلم و مایسطرون.[۱۰۷]
و همچنین مهمّ‌ترین اهداف انبیای الهی تعلیم و تذکیه مردم بیان شده است.
و آیاتی که اهل دانش را می‌ستاید عام است و فراگیر زن و مرد.
«یَرْفَعِ اللَّهُ الَّذِینَ آَمَنُوا مِنْکُمْ وَالَّذِینَ أُوتُوا الْعِلْمَ دَرَجَاتٍ»[۱۰۸]
خداوند آن‌ هایی را که ایمان آورده‌اند و کسانی را که دانش یافته‌اند به درجاتی برافرازد.
«قُلْ هَلْ یَسْتَوِی الَّذِینَ یَعْلَمُونَ وَالَّذِینَ لَا یَعْلَمُونَ»[۱۰۹]
بگو آن‌ هایی که می‌دانند با آن‌ هایی که نمی‌دانند برابرند.
علاوه بر آیات الهی احادیث ائمه الهدی هم بر فراگیری دانش نسبت به زن و مرد مساوی ترغیب کرده‌اند.
قال رسول الله صلّی الله علیه و آله فضل العلم احبّ الیّ مِن فضل العباده.[۱۱۰] فضل علم در نزد من از فضیلت عبادت بیشتر است.
قال علی علیه السّلام طلب العلم فریضه علی کلّ مسلم.[۱۱۱] علم و کسب علم بر هر مسلمانی واجب است.
رشید رضا در کتاب حقوق النساء فی الاسلام می‌فرماید: به اجماع علما این روایت عام و مطلق است و دانش اندوزی در هرحال بر زن و مرد واجب است.[۱۱۲]
طلب العلم فریضه علی کلّ مسلمٍ و مسلمه[۱۱۳] کسب علم بر هر زن و مرد مسلمان واجب است.

 

ب) اشتراک در تکالیف

با بررسی در آیات قرآن روشن می‌شود که زن و مرد به یک اندازه انسانند، یعنی هردو دارای جنبه خلافت الله می‌باشند در تعیین سرنوشت خود و اختیار خیر و شر و انتخاب راه زندگی به سعادت یا شقاوت و طی کمال معنوی با هم فرق ندارند.
هر دو یکسان موضوع تکلیف الهی هستند و یکسان در مقابل او مسؤولیت دارند.
هرجا در قرآن به انسان خطاب یا امر و نهی شده است یا با خطاب «یا ایّها النّاس» با آنان سخن گفته شده است زن و مرد برابرند.
در آیه «هو الذی انشأکم و جعل لکم السّمع و الابصار و الأفئده»[۱۱۴]
زن و مرد را به طور مساوی دارای فؤاد می‌داند و در آیه دیگری با تعبیر إنّ السمع و البصر و الفؤاد کلّ أولئک کان عنه مسؤولاً»[۱۱۵]
قرآن، دارنده این دستگاه تمیز و ادراک را زن و مرد مسؤول می‌شناسد و بدیهی است که مسؤولیت فرع بر صلاحیت است و در آیه مذکور بین مرد و زن در صلاحیت و در نتیجه در مسؤولیت آن‌ ها فرقی نگذاشته است.
و نیز در آیه مبارکه: «وَالْمُؤْمِنُونَ وَالْمُؤْمِنَاتُ بَعْضُهُمْ أَوْلِیَاءُ بَعْضٍ یَأْمُرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَیَنْهَوْنَ عَنِ الْمُنْکَرِ وَیُقِیمُونَ الصَّلَاهَ وَیُؤْتُونَ الزَّکَاهَ وَیُطِیعُونَ اللَّهَ وَرَسُولَهُ أُولَئِکَ سَیَرْحَمُهُمُ اللَّهُ إِنَّ اللَّهَ عَزِیزٌ حَکِیمٌ»[۱۱۶]
طبق این آیه مذکوره زن و مرد به طور مساوی مأمور به (صلاه) و موظف به اطاعت خدا و رسول می‌باشند و زن و مرد به طور مساوی مورد رحمت خداوند قرار می‌گیرند.
در سوره اعراف[۱۱۷] خداوند برای آن که آدم و حوّا به درخت ممنوعه نزدیک نشوند با یک خطاب مشترک «لاتقربا هذه الشّجره» به آدم و حوّا خطاب تکلیفی می‌کند.
و همچنین کرامت و منزلت آنان در نزد خداوند همسان است مگر آن‌که یکی از دیگری تقوای بیشتری داشته باشد و اطلاق آیه إنّ أکرمکم عند الله اتقیکم[۱۱۸] با تقوا ترین انسان‌ها نزد خدا گرامی‌ترند و لو آن‌که زن باشد و آیه مبارکه یا ایّها النّاس اتّقوا … می‌فرماید مرد و زن همه باید که تقوی اختیار کنند.
در ایمان به خدا و قبول و دعوت پیامبر (ص)، زن و مرد فرقی ندارد و هر دو یکسان با پیامبر یا وصی او بیعت می‌کند یعنی با امامت و رهبری پیمان می‌بندند و هر دو مأمور به پیروی و اطاعتند.
گاهی بعضی چنین تصوّر می‌کنند که اسلام کفه سنگین شخصیت را برای مردان قرار داده، و زنان در برنامه اسلام چندان جایی ندارند شاید منشأ اشتباه آن‌ ها پاره از تفاوت‌های حقوقی خانوادگی است که هرکدام دلیل و فلسفه خاصی دارد ولی بدون شک قطع نظر از این‌گونه تفاوت‌ها که ارتباط با موفقیت اجتماعی و شرائط طبیعی آن‌ ها دارد هیچ‌گونه فرقی از جنبه‌های انسانی و مقامات معنوی میان زن و مرد در برنامه اسلام وجود ندارد.[۱۱۹]
تصویر درباره جامعه شناسی و علوم اجتماعی
آیه ۳۵ سوره احزاب دلیل روشنی بر این واقعیت است؛ زیرا به هنگام بیان ویژگی‌های مؤمنان و اساسی‌ترین مسائل اعتقادی و اخلاقی و عملی، زن و مرد را در کنار یکدیگر همچون دو کفته ترازو قرار می‌دهد و برای هر دو پاداش یکسانی بدون کمترین تفاوت قائل می‌شود.
إِنَّ الْمُسْلِمِینَ وَالْمُسْلِمَاتِ وَالْمُؤْمِنِینَ وَالْمُؤْمِنَاتِ وَالْقَانِتِینَ وَالْقَانِتَاتِ وَالصَّادِقِینَ وَالصَّادِقَاتِ وَالصَّابِرِینَ وَالصَّابِرَاتِ وَالْخَاشِعِینَ وَالْخَاشِعَاتِ وَالْمُتَصَدِّقِینَ وَالْمُتَصَدِّقَاتِ وَالصَّائِمِینَ وَالصَّائِمَاتِ وَالْحَافِظِینَ فُرُوجَهُمْ وَالْحَافِظَاتِ وَالذَّاکِرِینَ اللَّهَ کَثِیرًا وَالذَّاکِرَاتِ أَعَدَّ اللَّهُ لَهُمْ مَغْفِرَهً وَأَجْرًا عَظِیمًا[۱۲۰]
در این آیه سخنی جامع و پر محتوی درباره همه زنان و مردان و صفات برجسته آن‌ ها بیان شده است و ضمن بر شمردن ده وصف از اوصاف اعتقادی و اخلاقی و عملی آنان پاداش عظیم آن‌ ها را در پایان آیه بر شمرده است.[۱۲۱]
از این آیه برمی‌آید که زن و مرد به طور مساوی مسلمان و مؤمن به حساب می‌آیند و این نشانه حق انتخاب مذهب و آزادی کامل و رشد فکری و برابری زن و مرد و شخصیت واقع آن دو است و نیز در قنوت و عبادت خدا که بالاترین مدارج عملی بشری است آن دو مساوی هستند و در صدق و صبر و همچنین خشو و صدقه و صوم و تقوی و ذکر خدا، که از مراحل عمده عبادت عملی است زن با مرد تفاوتی ندارد. در مقابل این همه تجلیات روح والای انسانی از زن و مرد بدون تبعیض و تفاوت پاداش بزرگی عطا می‌فرماید.
اگر در قرآن غیر از این آیه تعبیری از هم پایگی شأن زن و مرد نبود، همین آیه برای بیان دیدگاه قرآن در باره زن و علو موقعیت او در اسلام کفایت می‌کرد.[۱۲۲]
پس معلوم می‌شود که مثلاً زن روزه دار با مرد روزه دار و یا مرد راستگو با زن راستگو … در اجر و پاداش الهی سهم برابر دارند، اگر غیر از این بود باید خداوند استثناء می‌زد.

 

ج) تساوی در پاداش اخروی و برخی از مجازات‌های دنیوی

تفاوت جسمی زن و مرد را همچون تفاوت روحی آن‌ ها نمی‌توان انکار کرد و بدیهی است که این تفاوت برای ادامه نظام جامعه انسانی ضروری است و آثار و پیامدهایی در بعضی از قوانین حقوقی زن و مرد ایجاد می‌کند ولی اسلام هرگز شخصیت انسانی زن را زیر سؤال نمی‌برد که آیا زن واقعاً انسان است و آیا روح انسانی دارد یا نه؟ نه تنها زیر سؤال نمی‌برد بلکه هیچ‌گونه تقاوتی از نظر روح انسانی در میان این دو قائل نیست. قرآن مجید تصریح دارد هرکس اعم از زن و مرد عمل صالح انجام دهد مشمول پاداش الهی خواهد بود و بالعکس هرکس مرتکب گناهی شود از کیفر الهی در امان نیست.
الف) دخول در بهشت را پاداش می ‌دهد: در سوره مبارکه نحل آمده است:
«مَنْ عَمِلَ صَالِحًا مِنْ ذَکَرٍ أَوْ أُنْثَى وَهُوَ مُؤْمِنٌ فَلَنُحْیِیَنَّهُ حَیَاهً طَیِّبَهً وَلَنَجْزِیَنَّهُمْ أَجْرَهُمْ بِأَحْسَنِ مَا کَانُوا یَعْمَلُونَ»[۱۲۳] هرکس از زن و مرد کارنیکی انجام دهد به شرط ایمان به خداوند، ما او را در زندگانی خودش و با سعادت زنده می‌گردانیم و اجری بسیار بهتر از عمل نیکی که کرده به او عطا می‌کنیم.
در این آیه وعده جمیله به زنان و مردان داده شده است که عمل صالح کند و در این وعده جمیل فرقی بین زنان و مردان در قبول ایمانشان و در اثر عمل صالحشان که همان احیاء به حیات طیّبه و اجر به احسن عمل است نگذاشته، و این تسویه علی رغم نظری است که پیشتر غیر موحّدین و اهل کتاب از یهود و نصاری داشتند و زنان را از تمام مزایای دینی یا بیشتر آن محروم می‌دانستند و مرتبه زنان را از مردان پایین تر می‌پنداشتند و آنان را در وضعی قرار داده بودند که به هیچ وجه قابل ارتقاء نبود.[۱۲۴]
پس این‌که فرمود «مَنْ عَمِلَ صالحاً من ذکر او أنثی و هو مؤمن» حکم کلّی است.