۱-۴) تحلیل گفتمان انتقادی
یکی ازرویکردهای گفتمانی که به تحلیل رخدادهای اجتماعی-سیاسی می‌پردازد، تحلیل گفتمان انتقادی است؛ بنیاد این رویکرد را می‌توان درزبان شناسی انتقادی یافت (تاجیک، ۱۳۸۷: ۸۹) هم‌چنان‌که از لفظ انتقادی برمی‌آید، دردرجه اول به مسئله سوء استفاده ازقدرت، سلطه، نابرابری و بازتولید و مقاومت در برابر قدرت در متون می‌پردازد. این دیدگاه با گرایشی سازه‌گرایانه، به ساخته شدن هویت‌ها در چارچوب زبان، کشف خصایص ایدئولوژیک و سیاسی کاربست‌های زبان و بازتولید روابط قدرت توجه دارد. نگاهی تحلیلی هم در سطح خرد و هم در سطح کلان، با تکیه بر تحلیل متن، و پژوهشی تجربی در حیطه زبان‌شناسی و جامعه‌شناسی است (فاضلی، ۱۳: ۸۸)
تصویر درباره جامعه شناسی و علوم اجتماعی
تحلیل گفتمان انتقادی به بررسی مسائل مهم اجتماعی علاقه مند و راغب بوده و می‌کوشد که از طریق تحلیل گفتمان درک بهتری از آن‌ ها ارائه دهد و این کار حقیقتاً در نهایت کاری سیاسی است ، هرچند می تواند در تمام مراحل تکوین تحقیق و تحلیل نظری این گونه نباشد (سرایی، ۱۳۸۷: ۸۷)
دیوید کریستال (۱۹۹۲) تحلیل گفتمان انتقادی را چنین تعریف می‌کند: «رویکردی به تجزیه و تحلیل زبان که هدف آن آشکارسازی روابط قدرت پنهان و فرایندهای ایدئولوژیکی درزبان شناسی است. این رویکرد مخصوصاً درتجزیه و تحلیل زبان شناسی انتقادی، به تجزیه و تحلیل متون درارتباط با بافت اجتماعی‌ای که این متون دربستر آن‌ ها به وجود آمده‌اند و درهمان بافت باید تفسیر شوند، می‌پردازد (آقاگل زاده، ۱۳۹۰: ۱۱)
گفتمان کاوان انتقادی، از طریق درک انتقادی، درصدد تغییر اوضاع هستندو کار آن‌ ها آشکارا تجویزی است؛ بدین معنی که هر نقدی بر اساس پیش‌فرض‌های یک اخلاق کاربردی تعریف می‌شود. هم‌چنان‌که واقعیت اجتماعی ناب وجود ندارد، گفتمان خنثی و بی‌طرف نیز وجود ندارد؛ بلکه ما با گفتمان‌ها یا متن‌های وابسته به شخص خاص، ایدئولوژی خاص و فرهنگ خاص و… مواجه هستیم (سرایی، ۱۳۸۷: ۸۸)
اساساً، گفتمان انتقادی، بحث تحلیل گفتمان را یک سطح ارتقا می‌دهد؛ به گونه‌ای که تحلیل گفتمان از نظر شمول معنایی در گستره‌ای فراتر از زبان‌شناسی اجتماعی و زبان‌شناسی انتقادی به همت متفکرانی چون ژاک دریدا، میشل پشو و میشل فوکو و به ویژه توسط اندیشمندانی چون ون دایک و نورمن فرکلاف که به‌طور مستقیم به این رشته اهتمام ورزیدند، وارد مطالعات فرهنگی، اجتماعی و سیاسی شد و شکل انتقادی به خود گرفت.
یورگنسن و فیلیپس پنج اصل اساسی تحلیل گفتمان انتقادی را این گونه برشمرده‌اند:

فرایندها و ساختارهای اجتماعی و فرهنگی تاحدودی خصلت زبانی-گفتمانی دارند: کردارهای گفتمانی –که متون ازطریق آن‌ ها تولید و مصرف می‌شوند- شکل مهمی ازکردار اجتماعی درنظرگرفته می‌شوند که درساختن جهان اجتماعی ازجمله هویت‌ها و روابط اجتماعی نقش دارند؛ بخشی ازبازتولید اجتماعی و فرهنگی و تغییر ازطریق کردارهای گفتمانی درزندگی روزمره (فرایندهای تولید و مصرف متن) محقق می‌شوند؛ ازاین سخن می‌توان نتیجه گرفت که برخی ازپدیده‌های اجتماعی خصلتی زبانی-گفتمانی ندارند.

گفتمان سازنده ودرعین حال ساخته شده است: گفتمان شکلی ازکرداراجتماعی است که هم سازنده جهان اجتماعی است و هم خود ازطریق کردارهای اجتماعی دیگر ساخته می‌شود؛ گفتمان به مثابه یک کرداراجتماعی، رابطه دیالکتیکی با سایروجوه اجتماعی دارد. گفتمان صرفاً به شکل گیری و تغییرشکل ساختارهای اجتماعی کمک نمی‌کند، بلکه آن‌ ها را بازتاب هم می‌دهد.

کاربرد زبان باید ازطریق تجربی و درون بستر اجتماعی خودش تحلیل شود: تحلیل گفتمان انتقادی به تجزیه و تحلیل انضمامی، زبان شناختی متن و کاربرد زبان درتعاملات اجتماعی می‌پردازد.

گفتمان کارکردی ایدئولوژیک دارد: درتحلیل گفتمان انتقادی، ادعا می‌کنند که کردارهای گفتمانی به خلق و بازتولید مناسبات قدرت نابرابر میان گروه‌های اجتماعی –برای مثال: میان طبقات اجتماعی، زنان و مردان، اقلیت‌ها و اکثریت قومی- کمک می کند؛ که این تأثیرات را تأثیرات ایدئولوژیک به شمار می‌آورند؛ تحلیل گفتمانی انتقادی، به این معنا انتقادی است که قصد دارد نقش کردارهای گفتمانی درحفظ و بقای جهان اجتماعی؛ ازجمله: آن دسته ازروابط اجتماعی را که توأم با مناسبات نابرابراند، آشکار کند. قصد دارد به تغییر اجتماعی برای رسیدن به مناسبات قدرت درفرایندهای ارتباطی و جامعه به طور کلی کمک کند.
برای دانلود متن کامل پایان نامه به سایت tinoz.ir مراجعه کنید.

تحقیق انتقادی: تحلیل گفتمان انتقادی خود را ازلحاظ سیاسی بی‌طرف نمی‌داند، بلکه خود را یک رویکرد انتقادی به شمار می‌آورد که ازلحاظ سیاسی به تغییر تعهد دارد (یورگنسن و فیلیپس، ۱۳۸۹: ۱۱۵-۱۱۰)

دریک جمع‌بندی، می‌توان اصول اصلی تحلیل گفتمان انتقادی(CDA) را درموارد زیرخلاصه نمود که عبارتنداز:

مسائل اجتماعی را نشان می دهد.

روابط قدرت، استدلالی است .

گفتمان، به منزله جامعه و فرهنگ است

گفتمان، کار ایدئولوژیکی را انجام می دهد .

گفتمان، تاریخی است .

گفتمان، واسط ارتباط میان متن و جامعه است .

تحلیل گفتمان، تفسیری و توصیفی است

گفتمان، شکلی از عمل اجتماعی است (سرایی، ۱۳۸۷: ۸۸-۸۷)

۲-۴) تحلیل گفتمان ازمنظر تئون ون دایک:
ون دایک بر نقش و جایگاه معرفت در تحلیل انتقادی گفتمان، ارتباطات و تعاملات اجتماعی تأکید می‌کند و با برقراری ارتباط میان سه مفهوم گفتمان، معرفت و اجتماع، ترکیبی را ایجاد کرد که مبنای رویکرد اجتماعی شناختی، شد؛ منظور ون دایک از گفتمان در این‌جا معنای عام یک رویداد ارتباطی نظیر: ارتباط رو دررو، متون نوشتاری، ایما و اشارات، حرکات دست و سر و بدن، تصاویر، طرح صفحه‌بندی و جنبه‌های نشانه‌شناختی مرتبط با دلالت معنایی است (سلطانی، ۱۳۸۴: ۵۹-۵۸).
ون دایک سه بعد اصلی گفتمان را کاربرد زبان، برقراری ارتباط میان باورها یا شناخت و در نهایت تعامل در موقعیت‌های اجتماعی می‌داند‌؛ او معتقد است کاربرد زبان تنها محدود به زبان شفاهی و بیانی نیست، بلکه می‌توان آن را به ارتباطات، کنش متقابل و زبان نوشتاری نیز تعمیم داد. این کاربرد زبان هنگامی به وقوع می‌پیوندد که به عنوان نمونه ما روزنامه، کتاب، یا انواع دیگر متون نوشتاری را مطالعه می‌کنیم. ون دایک مانند بسیاری دیگر از گفتمان کاوان، صرفاً خود را به زبان محاوره‌ای محدود نکرده، بلکه متون نوشتاری را نیز در مفهوم گفتمان مورد توجه خاص قرار داده است. او معتقد است شباهت‌های بسیاری میان شیوه نوشتن و سخن گفتن مردم وجود دارد و این مهم در مورد گوش کردن به متون گفتاری یا مطالعه متون نوشتاری نیز صادق است (ون دایک، :۱۳۸۲، ۱۸-۱۷)
تئو. ای.وان دایک اجزاء متمایز رویکرد به گفتمان را این‌گونه برمی شمارد:

تحلیل گفتمان یک پیام رسانه‌ای را به عنوان یک گفتمان تمام عیار مستقل بررسی می‌کند. تحلیل محتوا در پژوهش ارتباطات جمعی معمولاً برای یافتن روابط (یا همبستگی‌ها) میان این و یا آن ویژگی – اغلب محتوا و گاهی سبک – پیام ها و ویژگی‌های فرستنده/ سخن‌گو یا خوانندگان انجام می‌گیرد. گفتمان رسانه ای به عنوان شکلی از «عمل اجتماعی» کم‌تر مورد مطالعه قرارگرفته است و آشکار کردن ساختارهای ذاتی درهمه سطوح تحصیل، هدفی معقول محسوب می‌شود.

هدف تحلیل گفتمان عمدتاً تشریح داده های کیفی است و نه داده های کمی؛ البته معیارهای کمی را می‌توان به خوبی بر تحلیلی، آشکار از نوع عمدتاً بیش‌تر کیفی بنیان نهاد.

درحالی که تحلیل محتوا عمدتاً [بیش‌تر] بر مبنای داده‌های مشاهده شدنی و محاسبه پذیری چون واژه ها، عبارات، جمله‌ها و یا ویژگی‌های سبک شناختی مبتنی است، تحلیل گفتمان سوالی روشن کردن ساختارهای سطحی برحسب گرامر نوین – به ساختارهای معنا شناختی شالوده ای هم توجه دارد و فرض ها، ارتباط ها، دلالت ها و راهبردها را هم روشن می سازد، این ها معمولاً در گفتمان در حالت پوشیده باقی می مانند. تحلیل گفتمان در قالب نظریه های تجربی، تلاش می کند قوانین یا اصول شالوده ای این ساختارها، تولید و درک پیام رسانه ای را بیابد (ون دایک، ۱۳۷۸: ۱۰-۹)

۳-۴) رویکرد فرکلاف:
اساساً رویکرد فرکلاف متشکل از مجموعه‌ای از مفروضات فلسفی، روش های نظری، دستورالعمل‌های روش شناختی و فنون خاص تحلیل زبانی است (یورگنسن و فیلیپس، ١٣٨٩: ١٠٩). موضع اصلی مورد علاقه تحلیل گفتمان انتقادی فرکلاف، پژوهشی درباره تغییر است. از نظر فرکلاف، کاربردهای انضمامی زبان همواره متکی بر ساختارهای گفتمانی پیشین‌اند؛ ساختارهایی که کاربران زبانی بر اساس معانی از پیش تثبیت شده ساخته‌اند. فرکلاف با بهره گرفتن از مفهوم میان متنیت؛ یعنی نحوه اقتباس یک گفتمان از مؤلفه‌ها و گفتمان‌های سایر متون – توجه‌اش را بر این امر متمرکز می‌کند. کاربرد انضمامی زبان از طریق تلفیق مولفه‌های گفتمان‌های مختلف است که می‌تواند تک تک گفتمان‌ها و در نتیجه جهان فرهنگی و اجتماعی را تغییر دهد. با تحلیل میان متنیت می‌توان درباره بازتولید گفتمان‌ها که طی آن هیچ عنصر جدیدی مطرح نمی‌شود و نیز تغییر گفتمانی از طریق ترکیب‌های جدیدی از گفتمان‌ها کندوکاو کرد (همان: ٢٧).
تحلیل گفتمان انتقادی به تأثیرات ایدئولوژیک کردارهای گفتمانی علاقه‌مند و پیرو نگرش فوکو به قدرت می‌باشد، یعنی قدرت را بیش‌تر به عنوان عاملی مولد به شمار می‌آورند تا سرکوب‌گر صرف، در عین حال به الگوهای سلطه نیز که طی آن گروهی اجتماعی تابع دیگری می‌شود، اهمیت می‌دهند. هر چند در تحلیل گفتمان انتقادی فرکلاف می‌توان گفتمان‌های ایدئولوژیک را از گفتمان‌های غیرایدئولوژیک تفکیک کرد و به این ترتیب این امید هم‌چنان باقی است که بتوان راهی به بیرون از ایدئولوژی یافت (همان: ۴٣- ۴۴).
تحلیل گفتمان انتقادی فرکلاف مفهوم گفتمان را برای متن، گفت وگو و سایر نظام های معنایی (یعنی حرکات بدن و مد) به کار می‌گیرد و گفتمان را از سایر ابعاد کردارهای اجتماعی جدا نگه می‌دارد. یک کردارگفتمانی یکی از جنبه‌ها یا ابعاد هر کرداراجتماعی است که با سایر ابعاد آن کرداراجتماعی رابطه‌ای دیالکتیکی دارد (همان: ۴۵).
نکته محوری رویکرد فرکلاف این است که گفتمان‌گونه مهمی از کردار اجتماعی است که دانش، هویت‌ها و روابط اجتماعی از جمله مناسبات قدرت را بازتولید کرده و تغییر می‌دهد و هم‌زمان سایر کردارها و ساختارهای اجتماعی به آن شکل می‌بخشند. به این ترتیب، گفتمان رابطه‌ای دیالکتیکی با سایر ابعاد اجتماعی دارد. فرکلاف ساختار اجتماعی را روابط اجتماعی در کل جامعه و نهادهای خاص و در عین حال متشکل از عناصر گفتمانی و غیرگفتمانی می‌داند. یکی از عمده‌ترین کردارهای غیرگفتمانی کردارهای فیزیکی است که برای مثال برای ساختن پل انجام می‌شوند، در حالی که کردارهایی هم‌چون روزنامه‌گاری و روابط عمومی اساساً گفتمانی‌اند.
رویکرد فرکلاف نوعی تحلیل گفتمان متن محور است که تلاش می کند سه سنت را با یکدیگر تلفیق کند:

تحلیل مفصل و دقیق متن در حوزه زبان شناسی (شامل گرامر کارکردی میشل هالیدی).

تحلیل جامعه شناختی کلان کردار اجتماعی (شامل نظریه فوکو، که روش شناسی مشخصی برای تحلیل متن در اختیارمان قرار نمی دهد).

سنت تفسیری و خرد در جامعه شناسی (شامل اتنومتدولوژی و تحلیل گفتگو) که بر اساس این ها زندگی روزمره محصول کنش‌های اجتماعی افراد به شمار می‌آیند، کنش‌هایی که بر اساس پیروی از مجموعه‌ای از قواعد و رویه‌های «عقل سلیمی» مشترک انجام می گیرند (یورگنسن و فیلیپس، ١٣٨٩: ۱۱۷-۱۱۶).

ازلحاظ روش‌شناسی، فرکلاف از منظری دیگر به سؤالاتی که راه‌گشای روش‌شناسی تحلیل گفتمان هستند، نگریسته است؛ به گونه‌ای که برای او، تحلیل در دو سطح صورت می‌گیرد که عبارتنداز:

تحلیل زبان شناختی که درپی بررسی تأثیر صورت برمحتواست ؛

تحلیل بینامتنی در خدمت شکل‌گیری محتواهای یک متن در رابطه با متن ها و ژانرهای دیگر است.

بدین ترتیب، با تأکید بر اهمیت تأثیر صورت بر محتواست که فرکلاف معتقد است تحلیل گفتمان انتقادی هر متن ترجمه شده‌ای ناقص است؛ زیرا در ترجمه، صورت‌ها به گونه‌ای تغییر می‌کنند که دیگر محتوای اولیه از متن برنمی‌خیزد (فرکلاف، ۱۳۸۹: ۱۲۳-۱۲۱).
سطوح گفتمان ازمنظرفرکلاف
سطوح تحلیل گفتمان ازمنظر نورمن فرکلاف عبارتنداز:

توصیف یا گفتمان به مثابه متن؛

تفسیریا گفتمان به مثابه تعامل بین فرایند تولید و تفسیر متن؛

تبیین یا گفتمان به مثابه زمینه.

۱) توصیف
مجموعه ویژگی‌های صوری‌ای که در یک متن خاص یافت می‌شوند، می‌توانند به عنوان انتخاب‌های خاصی از میان گزینه‌های (برای مثال گزینه‌های مربوط به واژگان و دستور ) موجود در انواع گفتمان‌هایی تلقی شوند که متن از آن‌ ها استفاده می‌کند . به منظور تفسیر ویژگی‌هایی که به صورت بالفعل در یک متن وجود دارند، معمولاً مد نظر قرار دادن دیگر انتخاب‌های ممکن نیز ضروری است؛یعنی انتخاب از میان نظام‌های گزینه‌ای انواع گفتمان هایی که ویژگی‌های موجود از آن‌ ها اخذ شده‌اند؛ در نتیجه، در تحلیل متون، کانون توجه دایماً بین آن‌چه در متن وجود دارد و نوع گفتمان یا انواع گفتمان‌هایی که متن از آن‌ ها استفاده می‌کند، در نوسان است (رومنان، ۱۳۸۷: ۸۵)
۲) تفسیر

بافت یا زمینه: تفسیرهای مشارکین گفتمان از بافت موقعیتی و بینامتنی چیست؟

انواع گفتمان: چه نوعی (انواعی) از گفتمان مورد استفاده خواهد بود (و در نتیجه، کدامین قواعد، نظام و اصول در زمینه نظام‌آوایی، دستور، انسجام جمله‌ای، واژگان، نظام‌های معنایی یا کاربردی به کار گرفته می‌شود؛ و نیز کدام پی طرح‌ها، چارچوب‌ها و سناریوها)؟

تفاوت و تغییر: آیا پاسخ مشارکین متفاوت به دو پرسش ۱و ۲ متفاوت خواهد بود؟ آیا این پاسخ‌ها در خلال تعامل آنان دست‌خوش تغییر خواهد شد؟

مرحله تفسیر، تصحیح کننده این باور نادرست است که فاعلان در گفتمان مستقل هستند؛ این مرحله در حقیقت آن‌چه را که برای مشارکین امری تلویحی بوده، به روشنی بیان می‌کند. وابستگی کنش گفتمانی به پیش‌فرض‌های تبیین ناشده مأخوذ از عقل سلیم و مندرج در دانش زمینه‌ای و نوع گفتمان. به هر حال باید توجه داشت که مرحله تفسیر به خودی خود بیانگر روابط قدرت و سلطه و ایدئولوژی‌های نهفته در پیش‌فرض‌های یاد شده، که کنش‌های گفتمانی معمول را به صحنه مبارزه اجتماعی تبدیل می‌کند، نخواهد بود. به منظور تحقق چنین هدفی مرحله تبیین ضروری خواهد بود (نیستانی،۱۳۷۹).

تا
از آن جایی که شخصیت افراد بالاترین سرمایه معنوی و زندگی اشخاص به حساب می­آید، اسلام در حرمت نهادن به آن نهایت توصیه را مبذول داشته وخدشه وارد کردن به آن را جزء گناهان کبیره محسوب نموده وآن را به لحاظ حکم تکلیفی، حرام دانسته است. فقهای امامیه با استناد آیات قرآن و روایات متعددی که بر این حکم دلالت می­ کنند، به حرمت قذف اذعان کرده ­اند که در ذیل به برخی از استنادات آنها اشاره می­ شود:
أـآیات؛ در قرآن کریم آیاتی را دال برحرمت قذف آمده است که عبارتند از:
آیه اول ـ خداوند می­فرماید: «وَ الَّذِینَ یَرْمُونَ الْمُحْصَنَاتِ ثُمَّ لَمْ یَأْتُوا بِأَرْبَعَهِ شُهَدَاءَ فَاجْلِدُوهُمْ ثَمَانِینَ جَلْدَهً وَ لاَ تَقْبَلُوا لَهُمْ شَهَادَهً أَبَداً وَ أُولئِکَ هُمُ الْفَاسِقُونَ[۳۱]؛ وآنان که به زنان مؤمنه و با عفّت، نسبت زنا مى‌دهند و چهار شاهد براى اثبات دعوى خود نمى‌آورند، آنان را با هشتاد تازیانه تنبیه کنید و هرگز شهادتشان را نپذیرید و آنان فاسق و نادرستکارند».
شیخ طوسی جهت حرمت قذف به این آیه استناد کرده، وآن را دلیل بر لعنت قاذف دردنیا و آخرت عنوان کرده است.[۳۲]
مفسران در تفسیر این آیه می­گویند: علت اینکه شهادت و گواهى‌ قاذف، مادامى که فاسق باشد، قبول نیست، این است که قاذف محکوم به فسق است و فسق از گناهان کبیره محسوب می­ شود[۳۳]. روشن است که بحثی درحرمت گناهان کبیره نیست.
در تفسیر دیگری آمده «اینکه خداوند برای قذف زن محصنه به فاحشه ای مانند زنا، چهار شاهد را به عنوان تصدیق می­خواهد دلیل بر این است که رمی زن به زنا، لعان وی محسوب می­ شود و از احکام لعان، حرمت ابدی بین زن و مرد است. بنابراین جهت حرمت قذف از طریق ملاعنه ثابت می­ شود».[۳۴]
آیه دوم ـ خداوند می­فرماید: «إِنَّ الَّذِینَ یَرْمُونَ الْمُحْصَناتِ الْغافِلاتِ الْمُؤْمِناتِ لُعِنُوا فِی الدُّنْیا وَ الْآخِرَهِ وَ لَهُمْ عَذابٌ عَظِیمٌ[۳۵]؛ به درستى که آنان که دشنام مى‌دهند به زنا زنان عفیفه ساده لوح مؤمنه را، لعنت کرده مى‌شوند در دنیا و آخرت و مر ایشان راست عذاب بزرگ».
در تفسیر این آیه آمده است: قول «لُعِنُوا فِی الدُّنْیا وَ الْآخِرَهِ» مبالغه درحرمت و نهى از قذف محصنات، است. چرا که موجب دوری از رحمت الهى در دنیا و آخرت و سبب عقوبت عظیم است که خداوند دوری از رحمت را فقط در مورد گناهان کبیره وعده داده است.[۳۶]
ب)روایات؛ احادیث زیادی بر حرمت قذف، دلالت می­ کنندکه برخی از فقها به آن استناد کرده ­اند:
روایت اول ـ شیخ صدوق جهت حرمت قذف به این حدیث استناد کرده است:
حذیقه از پیامبر (ص) نقل می­ کند که فرمودند: « قذًف محصنه یحبط عمل مائه سنه؛[۳۷] قذف زن محصنه، عبادت صد سال را از بین می برد».
روایت دوم ـ محدث نوری برای حرمت قذف به حدیثی از پیامبر(ص) استناد کرده­ است که در آن پیامبر می­فرماید: « مَن أقَام الصَلواتَ الخَمس و اِجتَنبَ الکَبائِر السَبع نُودِی یَومَ القِیامَه: یَدخُل الجَنه مَن أیّ بابَ شاءَ، فَقالَ رَجُلَ لِلرّاوی: الکَبائر سَمعَتهن مِن النَبی صَلى اللهُ علَیه و آله؟ قال: نَعم، الشِرکَ بِالله، و عُقوق الوالِدین و قَذفَ المُحصَنات، و القَتل، و الفِرار مِن الزُحف، وَ أکَل مالَ الیَتیم، و الرِبا[۳۸]؛ هر کس نمازهای پنج­گانه را به پا دارد و از کبائر هفت­گانه دوری کند از هر دری که بخواهد وارد بهشت می­ شود. مردی به راوی گفت کبائرهفت­گانه را از پیامبر(ص) شنیدی؟ راوی گفت، بله، عبارتند از شرک به خدا، عاق والدین شدن، قذف محصنات، قتل، فرار از جهاد، خوردن مال یتیم، و ربا»[۳۹].
ابن بابویه نیز جهت حکم تکلیفی قذف می­گوید که اختلافی در حرمت قذف نیست[۴۰].
روایت سوم ـ همچنین محدث نوری به حدیث دیگری استدلال کرده و می­گوید: ازامام صادق(ع) روایت شده که فرمودند: «مَنْ سَبَّ مُؤْمِناً أَوْ مُؤْمِنَهً بِمَا لَیْسَ فِیهِمَا بَعَثَهُ اللَّهُ فِی طِینَهِ الْخَبَالِ حَتَّى یَأْتِیَ بِالْمَخْرَجِ[۴۱]َ؛ [۴۲]؛هههر کس نسبت دهد مومنی را به آنچه که در او وجود ندارد، خداوند او را با شکمی برآمده محشور می­ کند تا اینکه همه­ی آنچه در شکمش هست از مخرج او بیرون بریزد، محشور می­ کند. انذاری که در این آمده دلیل بر حرمت قذف می­باشد، چرا که انذار خداوند فقط در مورد افعالی که حرام است و وعده آتش بر آنها داده شده، می باشد[۴۳].
روایت چهارم ـ محدث نوری در حدیث دیگری جهت حرمت قذف استناد کرده است که پیامبر: «نَهَى أَنْ یُقْذَفَ مَنْ لَیْسَ مِنَ الْإِسْلَامِ إِلَّا أَنْ یُطَّلَعَ عَلَى ذَلِکَ مِنْهُمْ وَ قَالَ أَیْسَرُ مَا فِیهِ أَنْ یَکُونَ کَاذِباً[۴۴]؛ از قذف نهی کرده ومی­فرماید: از مسلمانان نیست مگر اینکه اظلاع پیدا کند از نسبتی که به او داده است، و بهتر است بگوییم او دروغگوست».
روایت پنجم ـ مرحوم کلینی میگوید که امام صادق از پیامبر روایت می­ کند به اینکه پیامبر فرمودند: «لَا یَنْبَغِی وَ لَا یَصْلُحُ لِلْمُسْلِمِ أَنْ یَقْذِفَ یَهُودِیّاً وَ لَا نَصْرَانِیّاً وَ لَا مَجُوسِیّاً بِمَا لَمْ یَطَّلِعْ عَلَیْهِ مِنْهُ وَ قَالَ أَیْسَرُ مَا فِی هَذَا أَنْ یَکُونَ کَاذِباً[۴۵]؛ برای موُمن شایسته نیست که قذف کند یهودی نصرانی و مجوسی را به آنچه که از آنان اطلاع ندارد»..
۲ـ۱ـ۲٫ دیدگاه اهل سنت
فقهای اهل سنت به تبع امامیه نیز به حرمت قذف اذعان کرده ­اند و برخی از آنان در این مورد مانند ابن قدامه می­گوید: « قذف به اجماع ائمه حرام است و اصل در حرمت آن کتاب وسنت است؛ بنابراین از نظر حکم تکلیفی نیز تردیدی در حرمت قذف وجود ندارد».[۴۶]
عمده­ی مستندات اهل سنت نیز برخی آیات و روایات است. در اینجا به آنها اشاره می­ شود:
أـ آیات؛ تنها آیه­ای که فقهای اهل سنت برای حرمت قذف بدان استناد کرده ­اند آیه چهار سوره نور می­باشد.
: خداوند در آیه چهار می­فرماید: «وَالَّذِینَ یَرْمُونَ الْمُحْصَنَاتِ ثُمَّ لَمْ یَأْتُوا بِأَرْبَعَهِ شُهَدَاءَ فَاجْلِدُوهُمْ ثَمَانِینَ جَلْدَهً وَلَا تَقْبَلُوا لَهُمْ شَهَادَهً أَبَدًا وَأُولَئِکَ هُمُ الْفَاسِقُونَ؛[۴۷] وآنان که به زنان مؤمنه و با عفّت، نسبت زنا مى‌دهند و چهار شاهد براى اثبات دعوى خود نمى‌آورند، آنان را با هشتاد تازیانه تنبیه کنید و هرگز شهادتشان را نپذیرید و آنان فاسق و نادرستکارند».
جزائری در تفسیر این آیه و وجه حرمت آن بر قذف، می­گوید «می­توان گفت از آنجا که خداوند قاذف را در دنیا و آخرت ملعون قرار داده­است، بنابراین لعنت، دلیل بر حرمت قذف است».[۴۸]
ب) روایات؛ در روایات از مرتکب شدن به ­قذف، نهی شده و احکامی که برای قاذف و حد آن، و فسق ونفی شهادت وی بیان شده است، بیانگر حرمت قذف و اهمیت آن از نظر شارع مقدس می­باشد. فقهای عظام به حرمت آن اذعان کرده، و به روایات معصومین تمسک جسته اند؛ از جمله آنها موارد ذیل است:
روایت اول ـ فقهای حنبلی جهت حرمت قذف به حدیثی از پیامبر (ص) استناد کرده ­اند که پیامبر در حج الوداع فرمود: «فاًََنّ اللهَ تَبارَک و تَعالی قَد حَرّم دَمائکُم و اَموالکُم و اعراضَکُم اِلاًٌ بالاحق؛ خداوند تبارک و تعالی خونها و اموال و آبروی شما را، حرام گردانیده، مگر اینکه به حق باشد».[۴۹]
روایت دوم ـ فقهای مالکی در این مورد به حدیثی از محمد بن سنان استناد کرده ­اند که پیامبر می­فرماید: « اجتنبوا السَّبع الموبقات ، قَالُوا: یَا رَسُول الله ! وَمَا هن ؟ قَالَ: الشّرک بِاللَّه، وَالسحر وَقتل النَّفس الَّتِی حرم الله إِلَّا بِالْحَقِّ، وَأکل الرِّبَا، وَأکل مَال الْیَتِیم، والتولی یَوْم الزَّحْف، وَقذف الْمُحْصنَات الْمُؤْمِنَات الْغَافِلَات[۵۰]؛ از هفت امر پرهیز کنید، گفتم یا رسول الله آنها چه هستند؟ فرمود: شرک به خداوند، سحر، قتل کسی که خداوند خون او را حرام گردانیده مگر به حق، خوردن ربا و مال یتیم، فرار از جهاد و قذف زن محصنه ای که بری از آن صفت باشد».
روایت سوم ـ ابن اسحاق از عایشه نقل می­ کند که گفته است: «هرگاه عذری پیش می­آمد پیامبر بر منبر می­رفت و آن را ذکر می­کرد و قرآن تلاوت می­کرد اما اگر امری در مورد مرد و زن پیش می­آمد پیامبر بر آنان حد می­زد»[۵۱].
بنابراین فقهای امامیه و اهل سنت برای حرمت قذف، به کتاب خدا و سنت معصومین و روایات ازائمه، که سند آنان از نظر دلالت براین موضوع قوی است، تمسک کرده ­اند اگر چه روایات آنان با یکدیگر متفاوت است اما بطور کلی میتوان اجماع محصل را در این زمینه به دست آورد.
ماهیت قذف
بعد از بیان حکم تکلیفی قذف، از دیدگاه امامیه و اهل سنت به این نتیجه رسیدیم که همه فقها به حرمت قذف از طریق آیات و روایت اذعان کرده و از مرتکب شده به آن نهی نموده ­اند.
اینک به تعریف قذف از دیدگاه هر دو مذهب می­پردازیم.
فقهای امامیه در تعریف قذف، هم نسبت زنا و لواط هر دو را لحاظ کرده ­اند[۵۲]؛ اما فقهای اهل سنت تعریفی مغایر با امامیه دارند و آن را صرفاً در نسبت زنا بکار می­برند. از میان آنان مالکیه علاوه بر زنا، قطع نسب را نیز قذف محسوب می­ کند[۵۳] و در این خصوص می­گوید: اگر کسی را که عفیف و مسلمان است به زنا و قطع نسب، نسبت­ دهیم، باعث تحقق قذف می­ شود.[۵۴] پس مالکیه، نسبت قطع نسب را، نسبتی صریح برای تحقق واجرای حد قذف بر قاذف می­داند.[۵۵]
سایر مذاهب اهل سنت، مانند حنفیه به تعریف مالکیه اشکال گرفته و نفی نسب را، از حدود قذف خارج نموده ­اند. دلیل آنان روایتی از پیامبر اسلام(ص) است که می­فرماید: «مَنْ أَقَامَ الصَّلَوَاتِ الْخَمْسَ ، وَاجْتَنَبَ الْکَبَائِرَ السَّبْعَ ، نُودِیَ فِی الْقِیَامَهِ أَنْ یَدْخُلَ الْجَنَهَ مِنْ أَیِّ بَابٍ شَاءَ قَالَ رَجُلٌ لِابْنِ عُمَرَ الْکَبَائِرُ السَّبْعُ سَمِعْتَهُنَّ مِنْ رَسُولِ اللَّهِ «صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ»؟ فَقَالَ: نَعَمْ، الشِّرْکُ بِاللَّهِ، وَعُقُوقُ الْوَالِدَیْنِ، وَقَذْفُ الْمُحْصَنَاتِ ، وَالْقَتْلُ ، وَالْفِرَارُ یَوْمَ الزَّحْفِ کسی که نماز های پنج­گانه را به پا دارد و از کبائر هفتگانه پرهیز کند روز قیامت به او ندا داده می­ شود که از هر دری که می­خواهد وارد بهشت شود. مردی به عبدالله بن عمر گفت گناهان هفتگانه را از پیامبر شنیدی؟ گفت: بله، من از پیامبر (ص) شنیدم که گناهان هفتگانه، شرک به خدا، عاق والدین، قذف محصنات، قتل و فرار از جهاد است».[۵۶]
مطابق این روایت، قذف محصنات از گناهان کبیره می­باشد و بحثی در باره­ی نفی نسب نشده است. بنابراین نفی نسب موجب حد نمی­ شود و از مصادیق قذف نیست.
از این رو یکی از فقهای اهل سنت می­گوید:« اینکه در این روایت، قذف در کنارگناهان کبیره­ای؛ مانند، شرک به خداوند و عاق والدین آمده، بنابراین نمی­توان قطع نسب را که جزء گناهان کبیره نیست در تعریف آن داخل دانست».[۵۷]
۲ـ۱ـ۳٫ شرایط تحقق قذف
۲ـ۱ـ۳ـ۱٫ نظر امامیه
تحقق قذف منوط به شرایطی است که عبارتند از:
أـ نسبت زنا و لواط به دیگری دادن؛ مانند اینکه بگوید تو زنا کردی یا تو لواط کردی[۵۸].
ب ـ قاذف باید در لفطی که بکار می­برد، صراحت داشته باشد. پس اگر به طور مبهم و غیر واضح این الفاظ را بکار برد، قذف محسوب نمی­ شود[۵۹]. بنابراین در صورتی که مقذوف در نسبتی که به وی داده شده است اشتباه کند و برای وی به طور کامل معلوم نباشد، به دلیل مجهول بودن حق، قذف نیست. [۶۰]
ج-قاذف نسبت به الفاطی که استفاده می­ کند باید علم داشته باشد و اگر جاهل به معنی واقعی الفاظ باشد، قذف تحقق پیدا نکرده است.[۶۱]
د-آوردن چهار شاهد عادل توسط قاذف بر تحقق نسبتی که به مقذوف داده است.[۶۲]
۲ـ۱ـ۳ـ۲٫ از نظر اهل سنت
فقهای اهل سنت، همانند فقهای امامیه برای تحقق و اجرای قذف و حد آن شرایطی را برشمرده­اند که عبارتند از:
الف) بکار بردن نسبت صریح زنا به محصنه و عفیفه و قطع نسبی که معروف است. چنانچه نسبت زنا به زن مشهور به زنا بدهد و یا اینکه قطع نسب را به کسی که نسب معروفی ندارد و یا نسبش معلوم نیست قذف محقق نمی­ شود.[۶۳]
ب) نفی نسب باید فقط از طرف پدر باشد. بنابراین اگر از مادر کسی را نفی نسب کند موجب تحقق قذف نمی­ شود.[۶۴]
ج) آوردن چهار شاهد عادل توسط قاذف، برای تصدیق نسبت منسوبه.[۶۵]
د) علم قاذف به الفاظ استعمالی. بنابراین اگر از روی سهو یا اشتباه و یا در حال خواب کسی را به زنا و قطع نسب( طبق نظر مالکیه) نسبت دهد، قذف نیست.[۶۶]
۲ـ۱ـ۴٫ ارکان قذف
قذف دارای دو رکن است. ۱-قاذف۲- مقذوف..[۶۷]
۱- قاذف کسی است که این الفاظ را نسبت به شخص دیگری بکار می­برد. به عبارت دیگر کسی که نسبت زنا یا لوط می­دهد و بکاربرنده الفاظ زنا و لوط است.
۲- مقذوف کسی است که الفاظ زنا و لواط نسبت به وی بکاربرده می­شوند. و یا کسی که مورد اتهام وتهمت زنا و لواط، قرار می­گیرد.[۶۸]
۲ـ ۱ـ۵٫ شرایط قاذف و مقذوف
۲ـ۱ـ ۵ ـ۱٫ از نظر امامیه
قذف، از مقوله اضافه و قائم به دو طرف؛ از قبیل، قاذف و مقذوف، است. و هر کدام دارای شرایطی هستندکه با وجدان آن شرایط، مقذوف، مستحق مطالبه حد قذف از قاذف مستحق اقامه حد می­گردد.
شرایط قاذف
فقهای امامیه در اینکه قاذف باید واجد بلوغ و کمال عقل باشد، اجماع دارندکه[۶۹] منظور از کمال عقل، اختیار و قصد است. بنابراین چنانچه قاذف کودک باشد و یا اینکه از نظر عقل دچار اختلال باشد، قاذف شمرده نمی­ شود. مجلسی در این­باره می­گوید:
«در حدقذف، شرط است که دشنام دهندۀ، بالغ، عاقل و مختار باشد، پس اگر نابالغ فحش گوید او را تأدیب می­ کنند. و بر دیوانه چیزى نیست».[۷۰]
مشهور آن است که در حدّ کامل قذف، آزادى شرط نیست، اگر بنده فحش گوید او را هشتاد تازیانه مى‌زنند».[۷۱]
شرایط مقذوف
مقذوف باید محصن، یعنى بالغ، عاقل، آزاد، مسلمان و عفیف که به معنی دوری از زناست، باشد. پس اگر کسی به کودک، دیوانه، بنده یا کسى که علنی زنا می­ کند ، نسبت قذف دهد، قاذف را حد نمى‌زنند، بلکه حاکم به آنچه که مصلحت بداند وی را تعزیر می­‌کند. این موضوع مورد توافق و اجماع فقهای امامیه می­باشد.[۷۲]
در مورد معنای بلوغ و احصان که از شرایط قاذف و مقدوف می­باشند ضمن شرایط قذف صغار توضیح آورده می­ شود.
۲ـ۱ـ ۵ ـ۲٫ از نظر اهل سنت
فقها اهل سنت نیز مانند فقهای امامیه معتقدند، در صورتی­که قاذف دارای کمال و بلوغ باشد حد بر او ثابت می­گردد. در این­باره ابن­رشد از فقهای مالکیه می­گوید: «از جمله شرایط قاذف آن است که بالغ و عاقل باشد».[۷۳]
شافعی نیز می­گوید: وقتی که قذف کننده، مردی بالغ، آزاد، مسلمان، و یا زنی به این صفات باشد و مسلمان دیگری را قذف نماید، حد قذف که هشتاد تازیانه است بر او واجب می­گردد، به دلیل آیه چهار سوره نور بر او واجب می­گردد، و در غیر این صور، حد واجب نمی­ شود و دلیل این نیز قول پیامبر است که می­فرماید: «لا حد لمن لا حد علیه»[۷۴].
در مورد مقذوف فقهای اهل سنت نیز نظری مانند امامیه دارند. آنان معتقدندکه مقذوف باید محصن، عاقل، آزاد، مسلمان وعفیف باشد. در این باره ابن قدامه، از فقهای حنبلی می­گوید: «مقذوف باید محصن باشد، و محصن یعنی مسلمانی آزاد، عفیف و عاقل. که در میان این شروط، شرط بلوغ به خاطر این است که زنای صبی، موجب حد نمی­ شود پس قذف او نیز موجب حد نیست و قید عاقل نیز به خاطر این است که زنای مجنون موجب حد نیست پس قذف او نیز موجب حد نمی ­باشد.»[۷۵]
فقهای حنفیه نیز همین نظر را در مورد شرایط قاذف و مقذوف دارند. یعنی آنان نیز به جامع بودن تمام شرایط قاذف و مقذوف از جمله بلوغ و عقل در قاذف و احصان و عفت در مقذوف معترف هستند.[۷۶]
۲ـ۱ـ۶٫ حد قذف

۳-۴- روش‏های گردآوری اطلاعات

روش‏های کتابخانه‏ای در تمام تحقیقات علمی مورد استفاده قرار می‏گیرد، ولی در بعضی از آنها در بخشی از فرایند تحقیق از این روش استفاده می‏شود و در بعضی از آنها موضوع تحقیق از حیث روش، ماهیتاً کتابخانه‏ای است و از آغاز تا انتها متکی بر یافته‏های تحقیق کتابخانه‏ای است.
در تحقیقاتی که ظاهراً ماهیت کتابخانه‏ای ندارد نیز محققان ناگزیر از کاربرد روش‏های کتابخانه‏ای در تحقیق خود هستند. در این گروه تحقیقات اعم از توصیفی،‌علی،‌ همبستگی، تجربی و غیره، محقق باید ادبیات و سوابق مسئله و موضوع تحقیق را مطالعه کند. در نتیجه باید از روش کتابخانه‏ای استفاده کند. در این تحقیق روش گردآوری اطلاعات مربوط به ادبیات تحقیق، روش کتابخانه‏ای شامل کتب و مقالات مختلف و نشریات داخلی و خارجی می‏باشد. و روش‏های جمع‏ْآوری اطلاعات مورد نیاز در این تحقیق، برای آزمون فرضیه‏ها، روش کتابخانه‏ای می‏باشد.
همان‏طور که بیان می‏شود، ابزارهای گردآوری داده‏ها در تحقیق حاضر، بانک‏های اطلاعاتی و نرم‏افزارهای اطلاعاتی موجود مانند ره آورد نوین و صورت‏های مالی شرکت‏های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران و همچنین سایت‏های اینترنتی مانند www.tsetmc.ir می‏باشد که اطلاعات حسابرسی شده و داده‏های موردنیاز در این تحقیق را عیناً در اختیار محقق قرار می‏دهد.

برای دانلود متن کامل پایان نامه به سایت fotka.ir مراجعه نمایید.

۳-۵- ابزار گردآوری اطلاعات

ابزار گردآوری اطلاعات ،اسنادو اطلاعات موجود در بانک های اطلاعاتی بورس اوراق بهادار و نرم افزار رهاورد نوین سایت کدال و همجنین برای گردآوری اطلاعات مربوط به ادبیات تحقیق از روش کتاب خانه ای و از ابزار فیش برداری استفاده شده است.

۳-۶- جامعه آماری تحقیق و حجم نمونه

جامعه آماری تحقیق، کلیه شرکت‌های غیر مالی (تولیدی) پذیرفته شده در سازمان بورس اوراق بهادار تهران از ابتدای سال ۱۳۹۱ لغایت انتهای سال ۱۳۹۲ بوده است. نمونه مورد بررسی تحقیق، مشتمل بر ۲۱۸ شرکت (۴۳۶ مشاهده)، با استفاده روش حذفی سیستماتیک(باقرزاده) بر مبنای چهار معیار به شرح ذیل انتخاب گردیده‌اند:
۱-سال مالی شرکت های نمونه منتهی به پایان اسفند باشند.
۲- شرکت ها در دوره تحقیق، از ابتدای سال ۱۳۹۱ تا ۱۳۹۲ تغییر سال مالی نداده باشند.
۳- شرکت هاتا پایان سال ۱۳۹۱ در بورس اوراق بهادارتهران پذیرفته باشند.
۴-کلیه ی اطلاعات شرکت ها که مورد نیاز نیاز ومربوط به این پژوهش هستند در دسترس باشند.

۳-۷- فرضیه‏ها تحقیق

جهت آزمون فرضیه ‏های تحقیق لازم است تا فرضیه تحقیق به فرضیه ‏های آماری تبدیل گردد به طور کلی هدف آزمون فرضیه ‏های آماری تعیین این موضوع است که با توجه به اطلاعات به دست آمده از نمونه، حدسی که درباره خصوصیتی از جامعه زده شده است، قابل تایید است یا خیر. بر اساس فرضیه آماری مربوط به فرضیه، مدل رگرسیون به شرح زیر صورت‏بندی و فرضیه های آماری بیان شده است:
فرضیه به صورت کلی :اندازه موسسه حسابرسی بر کیفیت حسابرسی تاثیر معنادار میگذارد.
فرضیه اصلی اول: اندازه موسسه حسابرسی بر دقت پیش بینی سودهای آتی تاثیر معنادار میگذارد.
فرضیه اصلی دوم: اندازه موسسه حسابرسی بر هزینه سرمایه تاثیر معنادار میگذارد.
۳-۸-متغیر های تحقیق

۳-۸-۱متغیرهای وابسته

کیفیت حسابرسی متغیر وابسته تحقیق حاضر است که با دو معیار زیر سنجش می شود

دقت پیش بینی سود(∆EARN): تفاوت سود واقعی و سود پیش بینی شده

نرخ میانگین موزون هزینه سرمایه WACC) )

۱)محاسبه نرخ میانگین موزون هزینه سرمایه
پس از آنکه نرخ هزینه سرمایه متعلق به هر کدام از منابع سرمایه مالی شرکت تعیین شد، آنگاه می توان نرخ هزینه کل سرمایه (WACC) را محاسبه کرد.
مقدار تقریبی نرخ هزینه کلی سرمایه به روش زیر تعیین می شود:
WACC = Ke . We + KD . WD
عناصر فرمول عبارتند از:
Ke: نرخ هزینه سرمایه سهام عادی و سود انباشته
تصویر درباره بازار سهام (بورس اوراق بهادار)
We: وزن مربوط به سهام عادی و سود انباشته از جمع سرمایه
KD: نرخ هزینه سرمایه بدهی های بلند مدت و جاری بهره دار
WD: وزن مربوط به بدهی های بلندمدت و جاری بهره دار از جمع سرمایه
۲)محاسبه نرخ هزینه بدهی با بهره گرفتن از رابطه زیر:
Kd = Km (۱ – t)
عناصر فرمول عبارتند از:
t : نرخ مالیات
Km: نرخ هزینه بدهی
Kd: نرخ هزینه واقعی بدهی که مبنای محاسبه نرخ میانگین موزون هزینه سرمایه قرار می گیرد.
۳)محاسبه نرخ هزینه سهام عادی با بهره گرفتن از رویکرد قیمت گذاری دارائیهای سرمایه ای (CAPM)[53]
Ke = Kf + (Km – Kf) . β
عناصر اصلی فرمول عبارتند از:
Ke: نرخ بازده مورد انتظار سهامداران
Kf: نرخ بازده بدون ریسک
Β: ریسک سیستماتیک بازار
Km: نرخ بازده بازار

۳-۸-۲-متغیرمستقل

اندازه موسسه حسابرسی(SIZEA):در این تحقیق از اندازه موسسه حسابرسی به عنوان متغییر مستقل در نظر گرفته شده و اندازه موسسه حسابرسی عبارت است از: امتیاز کنترل وضعیت موسسات حسابرسی در چهار طبقه الف،ب،ج،د)

رتبه بندی موسسات حسابرسی در ایران
از سال ۱۳۸۳ بر اساس یک پیشنهاد رتبه بندی موسسات حسابرسی در جامعه حسابداران رسمی مطرح شد. مبنای تفکر این پیشنهاد بر آن بود که چون همه ی موسسات حسابرسی یکسان و یک اندازه نیستند شرکت های بزرگ بورسی توسط موسسات بزرگ حسابرسی مورد حسابرسی قرار گیرند که در واقع کنترل کیفیت مناسب تری را دارا باشند. این موضوع در شورای عالی وقت جامعه حسابداران چندین جلسه را به خود اختصاص داد و در این مورد گزارش مکتوبی در حدود یکصد صفحه به رئیس وقت شورای عالی تقدیم شده است(امانی و دوانی،۱۳۹۰).
در ادامه اقدامات انجام شده جامعه حسابداران رسمی ایران از سال ۱۳۹۱ اقدام به دادن امتیاز کنترل کیفیت موسسات حسابرسی نموده است. در اجرای مفاد ۳۱ اساس نامه جامعه، مبنی بر انتشار سالانه نتایج حاصل از کنترل کیفیت(در سطح موسسه و کار حسابرسی) انجام شده در ۴ گروه (الف، ب، ج و د) به شرح زیر ارائه می گردد:
گروه الف: ۸۰۱ تا ۱۰۰۰
گروه ب: ۶۵۱ تا ۸۰۰
گروه ج: ۵۰۱ تا ۶۵۰
گروه د: ۰ تا ۵۰۰
گروه الف که بالاترین امتیازات را دارند گروهی هستند که امتیاز ۸۰۱ تا ۱۰۰۰ را کسب کرده اند که در تحقیق موسساتی که در این گروه قرار گیرند با عدد “۱” در مدل گذاشته می شوند.
گروه ب، گروهی هستند که امتیاز ۶۵۱ تا ۸۰۰ را کسب کرده اند و با عدد “۲” در مدل گذاشته می شوند.
گروه ج، گروهی هستند که امتیاز ۵۰۱ تا ۶۵۰ را کسب کرده اند و با عدد “۴” در مدل گذاشته می شوند.
گروه د، گروهی هستند که امتیاز ۰ تا ۵۰۰ را کسب کرده اند و با عدد “۴” نشان داده می شوند.
نحوه محاسبه این امتیازها و همچنین اسامی موسسات حسابرسی که در گروه های الف، ب، ج، د قرار گرفته اند طبق حروف الفبا در پیوست آورده شده است لازم به توضیح است اگر موسسه حسابرسی را در هیچ گروهی یافت نشد در گروه “د” جای می گیرد زیرا موسسات حسابرسی که اطلاعات و مدارک مورد نیاز را به جامعه حسابداران رسمی تحویل نداده است طبق قوانین جامعه در گروه “د” قرار می گیرند.

۳-۸-۳-متغیرهای کمکی

اندازه شرکت (SIZE): لگاریتم طبیعی از ارزش دارایی ها در پایان سال
اهرم مالی(LEV): نسبت کل بدهی‌ها به کل دارایی‌ها در پایان سال

۳-۹- تکنیک های تجزیه و تحلیل داده ها

۳-۹-۱- تخمین مدل‌های رگرسیون با داده‌های پانل

برای برآورد الگوهای رگرسیون خطی دو متغیره و چند متغیره معمولاً از روش کمترین مجذورات معمولی[۵۴] که به اختصار با OLS نشان داده می‌شود، استفاده می‌گردد. این روش دارای ویژگی‌های مطلوب آماری مانند بدون تورش بودن، بهترین برآوردکننده خطی بدون تورش یا BLUE بودن را دارا می باشد. اما برای رفع مشکلاتی همچون خود همبستگی جملات پسماند و ناهمسانی واریانس از روش کمترین مجذورات تعمیم گرفته، یعنی [۵۵]GLS استفاده می‌شود.
از ویژگی‌های مهم روش GLS رفع مشکلاتی همچون خود همبستگی و ناهمسانی واریانس می‌باشد به همین دلیل در این تحقیق در صورت لزوم از این روش استفاده شده است.
روش GLS اقدام به موزون نمودن متغیرهای الگوی مدل رگرسیون می کند. به همین دلیل روش مذکور را روش کمترین مجذورات موزون (Weighted LS یا WLS) می‌نامند. (شیرین­بخش و خوانساری، ۱۳۸۴).

۳-۱۰- مزایای استفاده از داده های تابلویی (ترکیبی)

بالتاگی مزایای استفاده از داده‌هایتابلویی نسبت به داده‌های مقطعی یا سری زمانی را چنین بر می‌شمارد:

۲-۲-۲- لانگاکر ………………………………………………………………………………………………………..۱۰
۲-۳- مدل پیوستگی موضوعی ……………………………………………………………………………………….۱۲
۲-۳-۱- تای ……………………………………………………………………………………………………………..۱۳
۲-۳-۲- کلنسی ……………………………………………………………………………………………………….۱۳
۲-۳-۳- چن …………………………………………………………………………………………………………….۱۶
۲-۴- مدل شناختی ………………………………………………………………………………………………………..۱۷
۲-۴-۱- تاملین و تاملین و پو ………………………………………………………………………………….۱۹
۲-۵- نظریه دسترسی …………………………………………………………………………………………………….۲۰
۲-۵-۱- جاربو …………………………………………………………………………………………………………..۲۲
۲-۶- نظریه مرکزیت ……………………………………………………………………………………………………….۲۳
۲-۷- مدل کاربرد­شناختی ………………………………………………………………………………………………۲۸
۲-۷-۱- بلک ول ………………………………………………………………………………………………………۳۰
۲-۷-۲- شیو و هوانگ ……………………………………………………………………………………………..۳۳
۲-۷-۳- تاکامی ………………………………………………………………………………………………………..۳۷
۲-۸- نتیجه ­گیری ……………………………………………………………………………………………………………۳۸
فصل سوم: چارچوب تحلیلی
۳-۱- مقدمه ………………………………………………………………………………………………………………۴۱
۳-۲- مدل کاربرد­شناختی ………………………………………………………………………………………..۴۱
فصل چهارم: تجزیه و تحلیل داد­ه­ها
۴-۱- مقدمه ………………………………………………………………………………………………………………۵۱
۴-۲- داده ­های سازگار با اصل کمیت و اطلاع­مندی ………………………………………………..۵۱
۴-۳- داده ­های سازگار با اصل شیوه …………………………………………………………………………۵۷
۴-۴- نتیجه‌گیری ……………………………………………………………………………………………………..۷۸
فصل پنجم: نتیجه ­گیری و پیشنهاد­ها
۵-۱- خلاصه ……………………………………………………………………………………………………………..۸۰
۵-۲- پاسخ به سوالات پژوهش………………………………………………………………………………….۸۱
۵-۳- پیشنهاد­هایی برای انجام پژوهش­های آینده …………………………………………………..۸۳
فهرست منابع
منابع فارسی …………………………………………………………………………………………………………………۸۵
منابع انگلیسی ………………………………………………………………………………………………………………۸۵

فهرست جدول­ها
عنوان صفحه
جدول شماره ۱- داده ­های سازگار با اصل کمیت، اطلاع­مندی و شیوه ………………….۸۱

برای دانلود متن کامل پایان نامه به سایت fotka.ir مراجعه نمایید.

فصل اول

مقدمه
مقدمه
۱-۱- بیان مسئله
یکی از بحث­های اساسی در زبان­شناسی تحلیل‌گفتمان است. اگر امروزه به تحلیل‌گفتمان بنگریم با دو دیدگاه مواجه می­شویم که یکی حوزه­ای عام و دیگر­ی حوزه­ای از زبان­شناسی است. دیدگاه اول به عنوان شاخه­ای از زبان‌­شناسی یا رشته­ای فرعی در زبان­شناسی نیست، بلکه مجموعه ­ای از روش­های اکتشافی است که با آن می­توان در هر حوزه­ای که زبان­شناسی یکی از آن­هاست سوالاتی را مطرح کرد که شاید تاکنون مطرح نشده‌است و یا به سوال‌های از پیش موجود، پاسخ­هایی داد که تاکنون داده نشده‌است. این دیدگاه در سایر علوم از قبیل سیاست، جامعه ­شناسی، آموزش زبان، اقتصاد، ادبیات، تبلیغات، پزشکی و … به کار می­رود (جانستون[۱]، ۲۰۰۸). یکی از مباحث در تحلیل‌گفتمان به عنوان شاخه­ای از زبان­شناسی، این است که وضعیت اطلاعاتی عناصر گزاره‌ای که در قالب جمله ریخته می­ شود بر صورت عناصر در جمله تأثیر می­گذارد. در زبان­شناسی امروز ساختار اطلاعاتی از مباحث مطرح و در حال گسترش است. لمبرکت [۲](۱۹۹۴) ساختار اطلاعاتی را در کنار ساختار نحوی و معنا­شناسی، بخشی از دستور جمله می­داند. تأثیر ساختار اطلاعاتی بر صورت جمله در بخش نحوی، واج‌شناختی و ساخت­واژی نمود پیدا می­ کند. در بخش نحوی تأثیر ساختار اطلاعاتی را می­توان در انتخاب ساختارهای دستوری پیچیده از بین چند ساختار دستوری و یا در ترتیب قرار گرفتن سازه­های جمله کنار یکدیگر مشاهده کرد. در حوزه­ واج­شناختی، ساختار اطلاعاتی بر عناصر زبر­زنجیری تأثیر می­گذارد و در حوزه­ ساخت­واژی، انتخاب واژه­ی خاصی از میان واژگان مربوط به یک حوزه­ معنایی، تجلی­گاه ظهور ساخت اطلاعاتی است. در حوزه­ تأثیر ساخت اطلاعی بر صورت ساخت­واژی، مبحثی تحت عنوان ارجاع­گفتمانی[۳] وجود دارد. اصطلاح ارجاع‌گفتمانی از کلمه avacpopa یونانی مشتق شده‌است که به معنای حمل به عقب[۴] است. ارجاع­گفتمانی در زبان­شناسی معاصر رابطه­ بین دو عنصر زبانی است که تفسیر یکی از این عناصر، که ارجاع­گفتمانی گفته می­ شود به وسیله­ تفسیر عنصر دیگر که مرجع نامیده می‌شود مشخص می­ شود. در ارجاع­گفتمانی صورت­های گوناگونی برای ارجاع به یک موجودیت[۵] وجود دارند و یک صورت نیز برای ارجاع به موجودیت­های گوناگون استفاده می‌شود. برای مثال، می‌توان به موجودیتی مثل «کتاب» با صورت­هایی چون این کتاب، آن کتاب، این، آن و … ارجاع داد و هر کدام از این صورت­ها نیز می ­تواند برای ارجاع به دیگر موجودیت­ها در موقعیت‌های مختلف استفاده شود. فرایند ارجاع، نقش مهمی در کاربرد زبان ایفا می­ کند. بنابراین ارجاع را به عنوان یک فرایند پویای زبانی می­توان یکی از ویژگی­های مهم کاربرد در زبان تلقی کرد که همواره مورد استفاده­ی گویندگان زبان برای اشاره به اشخاص، اشیاء، مکان، زمان و یا دیگر موجودیت­ها قرار می­گیرد. در یک گفتمان، گوینده صورتی را برای ارجاع به مرجع استفاده می­ کند که شنونده با توجه به آن صورت، قادر به تشخیص و شناخت آن چه که گوینده به آن ارجاع می­دهد می­باشد و ارتباط بین گوینده و شنونده شکل می­گیرد.
عکس مرتبط با اقتصاد
در سال­های اخیر، ارجاع­گفتمانی نه تنها تبدیل به یک مسئله­ محوری در نظریه­ی زبانی شده، بلکه توجه فلاسفه، روانشناسان، دانشمندان شناختی را به خود جلب کرده است. از یک سو، برخی از جنبه­ های ارجاع­گفتمانی بار­ها توسط چامسکی (۱۹۸۱، ۱۹۸۲، ۱۹۸۶، ۱۹۸۸، ۱۹۹۱) به منظور انعکاس اصول دستور جهانی ([۶]UG) بررسی شده‌است، از سوی دیگر، ارجاع‌گفتمانی در تعامل با عوامل مختلف نحوی، معنایی و کاربردی است. ارجاع­گفتمانی به وضوح شامل عواملکاربرد شناختی، معنا­ شناسی و نحوی است و می­توان اذعان کرد که عواملکاربرد شناختی نقش مهمی در ارجاع­گفتمانی ایفا می­ کنند.
بنابراین، سوال این است که چه چیزی گوینده را قادر می­سازد که صورت مناسب را برای ارجاع به موجودیتی خاص انتخاب کند و چه چیزی شنونده را قادر می­سازد که از یک صورت خاص، مرجع مورد نظر گوینده را شناسایی کند (گاندل، هدبرگ و زاخارسکی[۷]، ۱۹۹۳). از آن جا که ارجاع­گفتمانی در زبان فارسی تاکنون بر اساس مدل خاصی سنجیده نشده‌است در این پژوهش داده ­های سوم شخص زبان فارسی با توجه به مدل کاربرد شناختی هوانگ که ادعا می‌شود در مقایسه با دیگر مدل­ها کارآمد­تر است مورد بررسی قرار می­گیرد. مدل کاربرد شناختی توسط هوانگ در گفتار زبان چینی مورد بررسی قرار‌گرفته و با توجه به ویژگی‌های گفتار، که درآن گوینده و مخاطب حضور دارند و بازخورد بلافصل وجود دارد به توضیح این مدل پرداخته شده‌است. از آن جا که هوانگ مدل خود را به گفتار محدود نکرده در این پژوهش این مدل در داده ­های سوم شخص، در نوشتار زبان فارسی بررسی می­ شود و میزان سازگاری زبان فارسی با مدل کاربرد شناختی سنجیده می­ شود.
۱-۲- اهمیت و ضرورت پژوهش
یکی از مواردی که بر اهمیت و ضرورت پژوهش حاضر تأکید می­ کند این است که پدیده ارجاع‌گفتمانی در زبان فارسی تاکنون بر اساس مدل خاصی سنجیده نشده‌است و از آن جا که مدل‌های مختلفی برای انتخاب صورت­های ارجاعی مطرح شده‌است. این پژوهش به بررسی مدل کاربرد شناختی هوانگ می ­پردازد، زیرا هوانگ با ارائه‌ این مدل ادعا می­ کند که مدل‌های پیشین، اشکالاتی دارند و مدل او کارآمدتر است.
مورد دیگری که بر اهمیت و ضرورت این پژوهش تأکید می­ کند این است که تا آن جا که نگارنده این سطور اطلاع دارد تاکنون پژوهشی در زمینه­ ارجاع­گفتمانی در زبان فارسی صورت نگرفته‌است و این پژوهش را می­توان اولین تحقیق انجام شده در زمینه­ ارجاع‌گفتمانی و در چارچوب مدل کاربرد شناختی دانست و این پژوهش، می ­تواند زمینه­ ساز پژوهش‌های بعدی قرارگیرد.
۱-۳- هدف پژوهش
هدف از این پژوهش، بررسی ارجاع­گفتمانی در داده ­های سوم شخص زبان فارسی بر اساس مدل کاربرد­شناختی هوانگ است. در واقع این پژوهش با توجه به داده ­های گردآوری شده در زبان فارسی، به این مسئله می ­پردازد که آیا اصول­ و الگو­ها­ی مطرح شده در مدل کاربر­دشناختی با داده ­های زبان فارسی سازگار­ی دارد یا خیر و در صورت عدم سازگاری چه کمبود­هایی وجود دارد و این کمبود­ها چگونه قابل رفع است.
۱-۴- سوال­های پژوهش
با توجه به داده ­های جمع آوری شده، سوالاتی که در این پژوهش به آن­ها پاسخ داده می­ شود عبارت است از

آیا مدل کاربرد­شناختی هوانگ در بررسی­هایی که به لحاظ توزیع ارجاعی در داده ­های زبان فارسی صورت می­گیرد کارآمد است؟

اگر مدل کاربرد­شناختی فاقد کارآمدی کامل است با چه مشکلاتی روبرو است؟

۱-۵- روش تحقیق
روش انجام پژوهش حاضر توصیفی-تحلیلی است و جمع­آوری داده ­ها نیز به شیوه­ کتابخانه­ای صورت گرفته‌است. داده ­های گردآوری شده ۱۰۰ مورد از مواردی است که در آن­ها ارجاع‌گفتمانی رخ داده‌است. برخی از این داده ­ها از رمان و برخی از کتاب علمی انتخاب شده‌اند. در پژوهش حاضر تنها داده ­های سوم شخص بررسی شده‌است. منابعی که داده ­های تصادفی از آن­ها انتخاب شده ­اند عبارتند از، رمان دیلماج، از حمیدرضا شاه آبادی و کتاب علمی زبان و تفکر، اثر محمد­رضا باطنی. علت استفاده از رمان و کتاب علمی به ترتیب عبارت است از تعدد شخصیت در رمان و نبود فراوانی شخصیت در کتاب علمی. از آن جا که در این دو اثر داده ­های بسیاری برای بررسی مدل کاربرد شناختی هوانگ وجود دارد، از منابع بیشتری استفاده نشده‌است و چنین پیش ­بینی می­ شود که میزان سازگاری مدل کاربرد شناختی با این دو اثر یکسان نباشد.
۱-۶- چارچوب تحلیلی و ساختار پایان نامه
چارچوب تحلیلی این پایان نامه بر اساس مدل کاربرد­شناختی هوانگ است که در فصل سوم به آن پرداخته می­ شود.
پایان نامه حاضر شامل پنچ بخش است. فصل اول یعنی فصل حاضر، مقدمه نام دارد. فصل دوم شامل پیشینه­ی مطالعات انجام شده در زمینه ارجاع­گفتمانی است و عمدتاً در این فصل، مدل‌هایی مورد بررسی قرار گرفته­اند که در ارتباط با ارجاع­گفتمانی هستند. در فصل سوم، مدل کاربرد شناختی هوانگ توضیح داده شده‌است. در فصل چهارم، داده ­های سوم شخص در زبان فارسی بر مبنای مدل کاربرد­شناختی هوانگ تجزیه و تحلیل می­شوند. در فصل پنچ به سوالات تحقیق پاسخ داده می­ شود و این فصل شامل خلاصه­ای از مطالب فصل چهار و نتیجه‌ی حاصل از پژوهش حاضر و ارائه­ پیشنهاداتی برای تحقیق­های آتی می­باشد.

فصل دوم

مروری بر مطالعات پیشین

مروری بر مطالعات پیشین
۲-۱- مقدمه
در این فصل، ابتدا مدل­های مطرح شده توسط زبان­شناسان مختلف توضیح داده شده‌است و سپس به تحقیقاتی که در زمینه ارجاع­گفتمانی بر اساس این مدل­ها انجام شده‌است پرداخته می­ شود و سرانجام اشکال این مدل­ها از دیدگاه هوانگ مطرح می­ شود. سپس دو نظریه دسترسی و مرکزیت و تحقیقاتی که براساس این دو نظریه در زمینه ارجاع‌گفتمانی انجام شده مطرح شده و در آخر مدل کاربرد‌شناختی و تحقیقاتی که در زمینه ارجاع گفنمانی بر اساس این مدل انجام شده آورده شده‌است.
۲-۲- مدل سلسله­مراتبی[۸]
این مدل توسط فاکس[۹] (۱۹۸۷) با توجه به متن نوشتاری و گفتمان محاوره­ای انگلیسی مطرح شده‌است. فاکس در این مدل به بررسی توزیع ارجاعی به ‌وسیله­ ساختار سلسله­مراتبی گفتمان پرداخته است. پیش ­بینی این مدل این است که در شروع یک گفتمان، واحدهای ساختاری تمایل دارند به صورت گروه­اسمی کامل باشند و در ذکرهای بعدی در همان گفتمان، واحد­های ساختاری به صورت لفظ ارجاعی تخفیف­یافته ظاهر می­شوند. واحد­های ساختاری در گفتمان به صورت پاراگراف، بخش[۱۰]، موضوع[۱۱]و رویداد[۱۲] است. فاکس دو حالت توصیفی را فرض می­ کند:

حالتی که بافت کاربرد را مشخص می­ کند.

مهارت های تفکر انتقادی کالیفرنیا (CCTST)

استقرا، قیاس، معنا شناسی
اعتبار (قابل قبول بودن)
پیش بینی در طراحی آزمایش ها، تعریف، شناسایی فرضیات

دامنۀ آلفا:
۷۵% ـ ۷۰%

آزمون انشایی تفکر انتقادی انیس ـ ویر (CCTT)

چگونه افراد نکته ها را درمی یابند و استدلال ها و فرضیه ها را می بینند، با ابهامات به طور موثری برخورد می نمایند، چگونه با تصمیم های افراطی و اطلاعات نامربوط رو به رو می شوند، آیا از استدلال دوری و شکاکیت اجتناب می کنند، اظهاراتشان معتبر و با ثبات است، از زبان عاطفی برای ترغیب کردن استفاده می کنند؟

انشایی زمان آزمون ۴۰ دقیقه

دامنۀ آلفا:
۸۶% ـ ۸۲%

آزمون تفکر انتقادی (CCT)

شناسایی نتایج، کشف تناقضات، کشف مفاهیم و استلزامات گم شده یا مفقود، مدریریت شواهد تاییدی، تصمیم گیری دربارۀ این که آیا استدلال های ارائه شده، کافی هستند، تعیین این که چگونه اطلاعات ارائه شده اند، پیش بینی، دیدن احتمالات دیگر، خلق فرضیات دربارۀ تفکر فرد.

۲-۱-۶-۳- مسایل و مشکلات سنجش تفکر انتقادی
مشکلات اصلی تفکر انتقادی به ساخت و انتخاب ابزارهای سنجش برمی گردد. مشکلات از سه حوزه ناشی می شوند: هزینه، ارتباط، ایدئولوژی و باورهای زمینه ای. اولین مسأله ای که معلمان با آنها رو به رو می شوند، اختصاص هزینۀ سنجش تفکر انتقادی است. انجام سنجش های تفکر انتقادی زمان بر و گران است (انیس، ۱۹۹۲). بسیاری از معلمان و محققین علی رغم قیمت بالای آزمون های تجاری، به دلیل آسودگی خاطر یکی از آنها را انتخاب می کنند، اما استفاده از آزمون های تجاری تفکر انتقادی، ریسک های خاصی به دنبال دارد.
بسیاری از آزمون های تجاری، مشابه آزمون های خواندن هستند که فقط درک و فهم دانش آموزان را می سنجد. اولین مشکل برخی از این آزمون ها این است که دارای روایی نیستند (هالپرن، ۲۰۰۳). علاوه بر این، بیشتر این آزمون ها، آموزش جامعی برای معلمان فراهم نمی کنند تا آنها مفاهیم کلیدی این آزمون ها را درک نمایند (بیر، ۲۰۰۱،همان).
همچنین انتخاب واژه های مناسب برای ساخت سؤال های آزمون، آسان نیست. مشکل ارتباط زمانی به دلیل آن است که دانش آموزان کم سن و سال هستند و واژگان محدودی دارند و از معنای صحیح لغات، تصور نادرستی دارند. برای مثال، انیس (۱۹۹۲) به این نتیجه رسید که دانش آموزان پایۀ چهارم تصور می کنند که بحث و نتیجه گیری به معنای پایان هرچیزی است. چنین تصور غلطی ممکن است به پاسخ های نادرست دانش آموزان منجر شود. برای اجتناب از این موقعیت، مربیان باید با بررسی دقیق، یک آزمون تفکر انتقادی خوب طراحی شده را انتخاب نمایند. اگر معلمان یا محققان به دنبال ساختن سؤال های آزمون تفکر انتقادی خود باشند، باید واژگان مناسبی را برای مخاطبین مختلف به کار ببرند. همچنین معلمان باید در درک صحیح معانی اصطلاحات به دانش آموزان کمک نمایند.
سومین مسأله، باور های زمینه ای شخصی و ایدئولوژی متفاوتی است که بین آزمون گیرندگان و سازندگان آزمون وجود دارد (انیس و نوریس، ۱۹۸۹،همان). در این حالت، گیرندۀ آزمون و سازندۀ آزمون به دلیل داشتن باورهای زمینه ای و ایدئولوژی، اظهارات متفاوتی دربارۀ پرسش های چندگزینه ای مطرح می کنند. برای نمونه، دربارۀ این پرسش که آیا معلمان حق دارند که تقاضای اعتصاب داشته باشند؟ بسیاری در پاسخ می گویند که معلم حق اعتصاب ندارد، زیرا معتقدند که اعتصاب به شیوه های مختلف بر روی دانش آموزان تأثیر خواهد گذاشت. در حالی که برخی دیگر معتقدند که معلمان حق اعتصاب دارند، زیرا اعتصاب یکی از روش های اصلاح کیفیت آموزشی است.
بنابراین اگر سازنده آزمون، پرسش های نامناسبی طراحی نماید یا بر اساس باورهای شخصی خود، سؤال های آزمون را مشخص نماید، آزمون پایایی خود را از دست می دهد. فرد ممکن است برای حل این مسأله و با بهره گرفتن از مصاحبه و مذاکره به بررسی این بپردازد که چرا و چگونه گیرندگان آزمون به این پاسخ رسیده اند. البته تهیه و تدوین محتوایی موجز و واضح در پرسش های آزمون به گیرندگان آزمون کمک می کند تا به درک یکسانی از پرسش ها نایل شوند.
بنابراین، انتخاب بهترین آزمون تفکر انتقادی، به هدف پژوهش گر وابسته است و عواملی چون هزینه، مدت زمان اجرا و سهولت نمره گذاری، اهمیت زیادی در انتخاب آزمون دارند. هنگام انتخاب آزمون تفکر انتقادی برای کارکنان یا دانش آموزان، به سن و بلوغ اشخاص، مناسب بودن مواد و مقوله ها و زمان مورد نیاز برای اجرای آزمون باید توجه شود. برای دانش آموزان پایۀ چهارم و بالاتر استفاده از فرم سنجش تفکر انتقادی واتسون ـ گلاسر بهترین انتخاب است، زیرا همانطوری که گفته شد این آزمون قدیمی ترین و پرکاربرد ترین آزمون تفکر انتقادی است. آزمون مهارت های تفکر انتقادی کالیفرنیا برای سطح کالج طراحی شده است. برای دانش آموزان ابتدایی، آزمون فرایندهای شناختی سطح بالاتر رُز، انتخاب قابل دفاعی است.
به طور کلی برای استفاده موثر از ابزارهای سنجش تفکر انتقادی، معلم باید چهار اصل زیر را مد نظر قرار دهد:
اول اینکه، قبل، حین و بعد از آموزش، لازم است اطلاعات جامع دربارۀ دانش آموزان جمع آوری شود (بارون، ۱۹۸۷،همان). زمان سنجش تعیین کننده است. بسته به زمان و عملکردهای سنجش، سه نوع ارزیابی باید انجام شود. سنجش تشخیصی، تکوینی و پایانی.
سنجش تشخیصی، قبل از آغاز آموزش انجام می گیرد و هدف آن نیز شناسایی میزان تفکر انتقادی دانش آموزان، پیش از دورۀ آموزشی است. سنجش تکوینی در حین فعالیت های یادگیری و یا درست پس از آن صورت می گیرد. این سنجش به معلم کمک می کند تا رشد تفکر انتقادی دانش آموزان را درک نماید (لیدرمن، تایلر و زیرلر، ۱۹۹۲،همان). اگر ما تفکر انتقادی را به عنوان یک توانایی رشدی در نظر بگیریم، باید سنجشی را طراحی نماییم که همزمان با پیشرفت تفکر انتقادی، پیچیدگی و سختی آن افزایش یابد.
علاوه بر این، با توجه به این که کودکان در شناسایی کاربرد عام خود از رفتارهای فراشناختی مشکل دارند، سنجش تکوینی فعالیت فراشناختی در اولین فرصت باید صورت گیرد (ویلسون، ۲۰۰۱،همان). از طرف دیگر، سنجش پایانی به معلمان در درک این که آیا دانش آموزان دانش و رفتار جایگزین را پس از امتام دوره کسب کرده اند یا نه، کمک می کند. به علاوه معلمان می توانند با بهره گرفتن از سنجش پایانی، آموزش بعدی خود را اصلاح نمایند. بحث دوم به کاربرد چندین روش سنجش به جای فقط یک آزمون مربوط می شود (الدر، ۲۰۰۵،همان). اطلاعات ناشی از یک آزمون یا مشاهده یک روزه نمی تواند به قدر کافی، رشد تفکر دانش آموزان را منعکس سازد. روش های متفاوت سنجش، ممکن است به نتایج متفاوتی منجر شود. از این رو، محقق باید داده ها را از انواع مختلف سنجش جمع آوری کند تا بتواند یادگیری دانش آموزان را در مهارت ها و تمایلات تفکر انتقادی تعیین نماید.
سوم این که مهارت ها و همچنین تمایلات تفکر انتقادی باید هر دو اندازه گیری شوند (انیس، ۱۹۸۷،همان). برای درک وضعیت تفکر انتقادی دانش آموزان، سنجش تمایلات نباید نادیده گرفته شود. به این منظور تعداد کمی ابزار سنجش تمایلات تجاری موجود هستند. از این رو مربی ممکن است از سرفصل، خود ـ گزارشی، مصاحبه و مشاهده استفاده کند تا وضعیت تمایلات دانش آموزان را بررسی نماید(نیستانی و امام وردی،۱۸۷:۱۳۹۲)

بخش دوم : تعقل و تفکرانتقادی در منابع اسلامی
۲-۲-۱- مقدمه
یکی از مواهب ارزشمندی که خالق هستی به انسان‌ها ارزانی داشته، قدرت تفکر است. تفکر فصل ممّیز انسان از حیوان‌های دیگر است و به او این امکان را می‌دهد که با بهره گرفتن از ابزارها و مقدمات لازم، به شناخت خود و واقعیت‌های هستی بپردازد، باورهای خود را رقم بزند، رفتارها و سلوک این جهانی خود را براساس آن سامان دهد و سیر تکاملی خود را بر آن بنیان نهد. بی‌گمان قرآن کریم که نسخه کامل و بی‌بدیل هدایت آدمیان به قله‌های کمال و سعادت است، نمی‌تواند از توجه جدی به این ویژگی مهم انسان غفلت کند. با بررسی آیات وحی، این حقیقت به دست می‌آید که قرآن، افزون بر آنکه مردم را به تفکر(عمیق و سنجشگرانه) فرامی‌خواند و اهمیت آن را در زندگی انسان متذکر می‌شود، مسیر، منابع، لغزشگاه‌ها و نتایج تفکر(نقادانه) صحیح را نیز به آنها معرفی می‌کند. براین اساس، قرآن کریم یک نظام معین و منطقی را در باب تفکر ارائه می‌دهد که هرکدام از اجزای آن در جای خود قرار گرفته، از آغاز، انجام و سیر مشخصی تبعیت می‌کند(کلانتری، ۱۳۸۶).
۲-۲-۲-اهمیت تفکر نقادانه در قرآن و روایات