شکل ۳-۳ (آسیب وارد شده به تار مو در اثر تیغ نامناسب ………………………………………….. ۲۴
شکل ۳-۴ (آسیب وارد شده به تار مو در اثر قیچی نامناسب). …………………………………….. ۲۴
شکل ۴-۱ (مکانیسم ترمیم تار مو). …………………………………………………………………………. ۳۶
شکل ۵-۱ (پلی کواترنیوم ۱۰) ………………………………………………………………………………… ۶۸
فصل اول
اهمیت مو در طول تاریخ
۱- تاریخچه:
از شروع تاریخ بشر، مو یک جنبه تظاهر شخصیتی فرد بوده است. مو به عنوان نمادی از جنسیت، وضعیت اجتماعی، دینی و شغلی فرد دارای اهمیتی برابر با طرز لباس پوشیدن، میزان زیورآلات (جواهرات) و حتی نوع اسلحه شخص بوده است. مو در دوران­های بسیار قدیم نیز ارزش و اعتبار زیادی برای بشر داشته است. چندین سال پیش جسد یخ زده مردی در یخچال های واقع در نزدیکی مرز اتریش با ایتالیا پیدا شد. با توجه به اینکه ظاهر این مرد شبیه مردان امروزی بود، در ابتدا این طور تصور شد که وی به تازگی مرده است ولی باستان شناسان پس از مطالعه بر روی البسه و اسلحه او متوجه شدند که جسد متعلق به بیش از پنج هزار سال قبل می باشد. موهای این جسد کاملاً مرتب و در حدود ۹ سانتیمتر طول داشته و ریش وی نیز به خوبی کوتاه شده بود. همه اینها حاکی از توجه عمیق انسان به مدل مو و ریش حتی در زمان های بسیار دور می باشد. مصریان باستان پیشگامان بسیاری از آیین های زیبایی بوده ­اند و به زیبایی مو نیز اهمیت بسیاری می­دادند و همواره آرایش­های بسیار متنوعی بر روی مو سر خود انجام می­دادند.

شکل۱-۱- سبک­های مختلف مو زنان در مصر باستان
در مصر باستان، پسران فرعون، موهای خود را به فرم خاصی بافته و در سمت راست سر درست در پشت گوش آویزان می­کردند. فرعون هم همیشه با کلاه گیس در میان مردم ظاهر می شد. حتی امروزه هم قضات مرد یا زن انگلیسی به عنوان یک سنت در هنگام حضور در دادگاه از کلاه گیس موی اسب استفاده می کنند. قدیمی ترین متن پزشکی که در حال حاضر وجود دارد یک پاپیروس مربوط به نسخه­ای از پزشکان مصر باستان در رابطه با پمادی برای درمان ریزش مو است. در این پماد از چربی کروکودیل و مدفوع اسب آبی به مقدار مساوی استفاده شده است. بقراط (پزشک یونان باستان)  متوجه ارتباط بین اندام های جنسی و طاسی مردانه شده و اولین کسی بود که گزارش کرد مردان خواجه (کسانی که قبل از بلوغ اخته شده اند) دچار طاسی مردانه نمی­شوند. ظاهراً علت توجه بقراط به طاسی مردانه این بوده که خود بقراط نیز طاس بوده است. نسخه پیشنهادی بقراط برای جلوگیری از ریزش مو مالیدن مخلوطی از زیره سبز، مدفوع کبوتر، ترب کوهی و گزنه به منطقه طاس می­باشد. امروزه منطقه ای از سَر که شامل پشت و طرفین آن بوده و به صورت طبیعی دچار ریزش مو نمی­ شود را گاهی اصطلاحاً تاج گل بقراط^[۱] می نامند.
شکل۱-۲٫ طاسی سر سقراط
وقتی به دوران عهد عتیق می رسیم داستان سامسون و دلیله^[۲] یکی از نمونه های جالب در مورد توجه بشر به از دست دادن موها است. قدرت سامسون برای از بین بردن اشرار در گرو این بود که موهایش بلند بوده و کوتاه نشوند و زمانی که دلیله موهای او را کوتاه کرد، نیروی سامسون به طور کامل از بین رفت. کشیش ها و نمازگزاران مسیحی در زمان قدیم موهای خود را از فرق سر می تراشیدند تا به این ترتیب عدم علاقه به دنیا و پاکدامنی خود را نشان داده و بگویند که وجود آنها وقف خدا شده است. در قرون وُسطی به دلیل شدت توجه مسیحیان به امور اُخروی تراشیدن موهای فرق سر رایج تر شده به طوریکه گاهی فقط باریکه ای از مو در طرفین سر باقی می ماند. در دوران پادشاهی لویی چهاردهم در فرانسه استفاده ازکلاه گیس به عنوان علامتی از اشرافیگری مد شده بود. لویی در زمان جوانی موهای زیبایی داشت و او بود که به دلیل از دست دادن موهایش در دوران پیری رسم کلاه گیس گذاشتن را در فرانسه رایج کرد.
شکل ۱-۳٫ آرایش­های مختلف مو در دوران باستان
در برخی موارد فرانسویان لوازم شخصی خود مانند کشتی های کوچک و قفس پرندگان (که دارای پرنده زنده هم بود) را در روی کلاه گیس می­گذاشتند و گاهی وزن این کلاه گیس به ۶-۹ کیلوگرم نیز می رسید. رسم کلاه گیس گذاشتن تا اواسط قرن هجدهم همچنان در فرانسه ادامه داشت.
شکل ۱-۴٫ استفاده از کلاه گیس بین پادشاهان فرانسوی متداول بوده است
در کشورهای مختلف نیز استفاده از کلاه گیس همواره در طول تاریخ بسیار متداول بوده است زیرا با بهره گرفتن از کلاه گیس و موهای مصنوعی، زیبایی و جذابیت افراد افزایش میافته است.

شکل۱-۵٫ استفاده از کلاه گیس توسط لوئی چهاردهم (راست) و ملکه الیزابت (چپ)
در آسیا هم مو برای نشان دادن جایگاه اجتماعی و مذهبی فرد دارای اهمیت فراوانی بوده است. مردان و زنان در کشورهای مختلف آسیایی همواره توجه زیادی به زیبایی و آرایش مو داشته اند.
روحانیون بودایی موهای سرشان را به طور کامل می تراشیدند. قهرمانان سامورایی در ژاپن موهای جلو و بالای سر را تراشیده و مابقی موهایشان را به صورت یک دسته بافته شده در بالای سر گره می زدند. حتی در زمان حال هم کشتی گیران سامورایی موهای خود را در پشت سر به فرم خاصی می بافند، اگرچه تراشیدن موهای جلو و بالای سر منسوخ شده است.
مردان چینی هم معمولاً موهای خود را در پشت سر بافته و آویزان می کردند. در دوران انقلاب چین (سال ۱۹۲۲) آویزان کردن موهای بافته شده در پشت سر برای مردان ممنوع و عدم رعایت این مسئله جرم تلقی می شد و لذا این رسم در اکثر نواحی شهری چین از بین رفت ولی در بسیاری از روستاها همچنان ادامه دارد. زنان چینی نیز معمولا موهای بلندی داشتند. در جوامع امروزی هم مو دارای اهمیت فراوانی از نظر اجتماعی، فرهنگی و مذهبی بوده و در نشان دادن شخصیت فرد نیز مهم می باشد. در بسیاری از گروه های اجتماعی مانند خوانندگان راک ، پانک ها، یهودیان ارتودوکس، کریشناها، سیک­ها، صوفیان، بودائیان وهندوها مو بسیار مهم بوده و از دست دادن آن یک فاجعه تلقی می شود.
فصل دوم
آناتومی و فیزیولوژی موی سر
۲-۱- مقدمه
مراقبت از مو
مراقبت از مو به لحاظ اجتماعی شاید از ظاهر آن هم مهمتر باشد. این امر جزء اساسی است که پدیده جذابیت فیزیکی هم نامیده می شود و جنبه ی قبلی از ظاهر ماست که وقتی خانه را برای کار یا فعالیت ترک می کنیم در آینه به آن توجه می کنیم. توصیه در مورد مراقبت از مو بخشی است که مکررا و خیلی زیاد متخصصین پوست و مو در آن نقش ایفا می کنند. برای همه بیمارانی که مبتلا به کمبود مو و پراکندگی مو هستند، کسانی که طاسی موی آنها خوب شده و افرادی که قبلا شیمی درمانی شده اند، انتظار می رود که توصیه های مربوط به زیبایی به عنوان بخشی از مدیریت همه جانبه آنها انجام شود. در دهه های اخیر محصولات مراقبت از مو از حالت عملی که اغلب نارضایتی بدنبال داشته به سوی افزایش تنوع و خلاقیت و در جهت افزایش کیفیت زندگی انتقال یافته است. یک رژیم مراقبت از مو شامل اصل پاکیزگی و استفاده از محصول نرم کننده و شوینده است که طبق نیاز مصرف کننده چند نوع از این محصولات در دسترس هستند. این محصولات بطور کلی جداگانه مورد استفاده قرار می گیرند و استفاده از نرم کننده یا حالت دهنده خیلی کمتر از شامپو است. ترکیب دو محصول در یک محصول، توسط پروکتروگمبل در اواخر دهه ۱۹۸۰ انجام شد و توسعه یافت و برای اولین بار یک محصول که شامل پاک کننده و حالت دهنده بود فقط در یک بطری استفاده شد. طبقه بندی مراقبت از مو برای ۳ نوع مو طراحی شده است:
عادی
خشک
آسیب دیده
تولید بعدی محصولات برای دریافت نهایت رضایت و سودمندی بود، مواردی مثل موی نرم و شفاف یا فر کامل و یک دست و درخشش رنگ، دسته ای از محصولات حالت دهنده هم برای به وجود آوردن مدلهای با ماندگاری زیاد وارد بازار شدند تا محصولات شستشو و نرم کننده ها را تکمیل کنند. اینها را می شد افزایش داد و یا شایع ترین مشکلات مربوط به مدلهای زیبا را تغییر داد و اصلاح نمود. بهترین کار میان اینها کنترل حجم محصول است که یا خیلی زیاد می شود یا خیلی کم.مدیریت موی پراکنده و آشفته مهم است و محصولاتی که در این جهت تولید می شوند و برای موهایی که نژادی نامیده می شوند وارد بازار شده است.
۲-۲- رژیم های مراقبت از مو
یک رژیم مراقبت از مو می تواند از ۱ تا ۶ محصول در روز متفاوت باشد.در حالیکه در تولیدات قبلی این امکان وجود داشت که تاثیری نداشته باشند و فقط بر آراستگی مو و زیبایی آنها تاکید شود.در یک جامعه ای که رقابت در آن رو به افزایش است، اینکه مو به مدت طولانی شستشو نشود، مات شود و از رسیدگی به آن غفلت شود خیلی غیر عادی بنظر می رسد. در بعضی جوامع پیشرفته، صابون های ساده برای شستن پوست سر، به خصوص سر مردان هنوز هم استفاده می شوند. این سیستم های خشن و منفی روی پوست نه فقط پاکیزگی در حد ضعیف ایجاد می کنند بلکه موجب می شوند نمک کلسیم در سطح گسترده ای روی مو ایجاد شود و شفافیت را کاهش دهد. شامپو زدن روزانه فقط می تواند ساقه ی مو را از آلودگی پاک کند و خود این کار می تواند مدل و زیبایی مو را زیاد کند.محصولات مراقبت از مو در مقایسه با محصولات مراقبت از پوست ارزانتر هستند و در همه جا یافت می شوند.
۲-۳- فولیکول مو
مو در واقع بخش ویژه‌ای از پوست است که در خارج آن روئیده و اپیدرمیس^[۳] نامیده می‌شود. دارای دو بخش قابل رویت و تفکیک، به نام‌های فولیکول^[۴] و تار^[۵] است. موی انسان، در واقع ساختار اصلاح شده اپیدرم است که از یک کیسه کوچک به نام فولیکول به وجود می‌آید. فولیکول در حد فاصل درمیس^[۶] و هیپودرمیس^[۷] قرار گرفته است، و در واقع یک فرورفتگی کوچک فنجانی یا گرزی شکل است که عمیقا در بافت چربی کف سر جای گرفته است. فولیکول، نقطه شروع رشد مو است که توسط مویرگ‌های خونی متعددی تغذیه شده، و مواد غذایی و فاکتورهای رشدی مو را تامین می‌کنند. سلول‌های درمال پاپیلا نقش اساسی و مهم را در فرایند رشد و چرخه رویش مجدد مو همراه با سلول‌های دیواره فولیکول ایفا می‌کنند.
فولیکول مو را می‌توان به دو بخش اصلی تقسیم کرد:
۲-۳-۱- پیاز مو
پیاز مو^[۸] در کنار فولیکول مو قرارگرفته است. در واقع این بخش از فولیکول، ساختمانی است با قدرت رشد سلولی که سرانجام موجب ساخت تار بلند و نازک موی سر می‌شود. سلول‌های جدید در قسمت های پایینی مو^[۹] ساخته می‌شوند سپس رشد کرده و به تدریج سلول‌های قدیمی را به سمت بالا می‌رانند.
سلول‌های ویژه‌ایی در پیاز مو، مسئول ساخت رنگدانه‌های مو هستند. این رنگدانه‌ها، ملانین^[۱۰] نامیده شده و سلول‌های سازنده آن ملانوسیت^[۱۱] نام دارند. همگام با رشد فولیکول‌ها به سمت خارج، ملانین نیز به سمت بالا و درون تار مو حرکت می‌کند.
شکل۲-۱- ساختمان پیاز مو
۲-۳-۲- بخش میانی فولیکول
بخش میانی قسمتی از فولیکول است که موجب مرگ سلول‌ها و سخت‌شدن آن‌ ها شده، و بافتی را به وجود می‌آورد که به آن مو می‌گویند. به موازات ادامه تقسیم سلول‌های زیرین، و ادامه حرکتشان به سمت بالا، رشد مو به سمت بالا ادامه یافته و سرانجام مو از پوست کف سر خارج می‌شود. در این زمان مو از اشکال مختلف پروتئینی که به آن کراتین می‌گویند تشکیل شده است.
شکل : قطر تقریبی اجزای تشکیل دهنده سلول های کوتیکول