۱-چارچوب حقوقی و قانونی………………………………………………………………………………۱۶۴
۲-ابتکارات بازسازی تالاب ها در آسیای حاره و نیمه حاره……………………………………….۱۶۷
۳معضلات و چالش های موجود به منظور اجرایی کردن چارچوب های سیاسی و حقوقی در آسیای حاره و نیمه حاره…………………………………………………………………………………………۱۶۸
نتیجه گیری…………………………………………………………………………………………………………..۱۷۰
فهرست منابع……………………………………………………………………………………………………….۱۷۵
چکیده انگلیسی…………………………………………………………………………………………………۱۸۶
مقدمه
آب نقش حیاتی و بنیادینی را در زندگی انسانها و موجودات زنده ایفا می کند و همه منابع و مظاهر و ابعاد وجودی وجلوه های ظهور آن در طبیعت از جمله باران،سیلاب، اقیانوس، دریا، دریاچه، رودخانه، نهر، برکه، تالاب وامثال آنها علاوه بر اینکه محل استفاده و بهره برداری انسانهاست، از لحاظ کمی و کیفی مهمترین بخش یک اکوسیستم به شمار می رود. کاهش کمیت وکیفیت آب هر دو اثرات منفی زیادی را بر اکوسیستم برجای می گذارند، به طوری که تنوع زیست محیطی را تهدید کرده و بر موجودات زنده و منابع غذایی طبیعی خسارات جبران ناپذیری را وارد می نمایند.
تالاب ها همواره یکی از مهمترین و حساسترین اکوسیستم های آبی موجود بوده، که بخشی از محیط زیست جهانی را تشکیل می دهند و علی رغم داشتن وسعت کم دارای ساختاری پیچیده با عملکردی با دامنه وسیع است. به همین دلیل، این دسته از اکوسیستم ها بر مناطق حاشیه ای و دور از خود نیز به نوعی اثر می گذارند.
عکس مرتبط با محیط زیست
با توجه به این اهمیت دولت ها بر آن شدند که از این مناطق ویژه نهایت محافظت را به عمل آورند. خواست کشورها را می توان در کنوانسین رامسر ۱۹۷۱ مشاهده نمود، هرچند بعد از کنوانسون رامسر نیز توافقاتی از نوع چند جانبه صورت گرفته است ، اما وضعیت فعلی تالاب ها نشان از نیاز به همت جمعی جامعه بشری را در راستای نگهداری از این مواهب الهی گوشزد می نماید.
تعریف مسئله
تالاب ها یکی از مناطق آبی زیست محیطی در جهان به شمار می روند. این قلمروهای آبی از یک طرف به دلیل کارکردها و ارزشهایی که برای جوامع انسانی به ارمغان می آورند، و از طرف دیگر به علت دارا بودن ساختاری شکننده و آسیب پذیر در برابر عوامل تهدید کننده، اهمیت زیادی براین محیط زیست محلی، منطقه ای و جهانی دارند؛ منتهای مراتب به دنبال افزایش جمعیت و پیرو آن نیاز به توسعه و برآوردن نیازهای بشری، تالاب ها مانند سایر مناطق زیست محیطی به دور از آسیب نبوده و همواره با اهداف مختلف مورد بهره برداری قرار گرفته اند،که در این میان به دلیل بهره برداری بیش از اندازه و عدم آگاهی از کار کردهای آن، در بسیاری از مناطق به دلیل تخریب و ویرانی به بحران های زیست محیطی اسفناکی تبد یل شده اند.
با انعقاد کنوانسیون مربوط به تالاب های بین‌المللی و تالاب های زیستگاه پرندگان آبزی در دوم فوریه ۱۹۷۱ میلادی در رامسر و پیوستن دول به آن و امضا اسناد مربوط؛ فصل جدیدی در تاریخ حقوق رقم خورده است و به تدریج رشته ای از حقوق بین الملل محیط زیست زیر عنوان «حقوق بین الملل تالاب ها» تولد یافته و حقوق محیط زیست به نام «حقوق تالاب ها» در لباس جدید خود ظاهر شده است. زیرا تالاب ها، رحم طبیعی نخستین موجودات کره ی زمین بوده و آفرینش و مکانیزم طبیعی آن دارای تضمن مقصودی است: از جمله حفاظت از توفان ها، ریزگردها، تثبیت وضعیت آب و هوا، تثبیت بارندگی و درجه ی حرارت، تلطیف هوا و غیره. لذا مفهوم مدیریت تالاب ها، در واقع حفاظت از محیط زیست و بقای موجودات زنده و نوع انسان را در ذهن متبادر می سازد.
با افزایش نقش حقوق بین الملل و شکل گیری نرمهای بین المللی در عرصه های مختلف محیط زیست، سایر کنوانسیون ها و چارچوب های حقوقی بین المللی به صورت مستقیم و غیر مستقیم حفاظت از تالاب ها را مورد توجه قرار داده اند. در این میان نیز می توان از اصول کلی حقوق بین الملل محیط زیست که در بردارنده تعهداتی برای دولت ها در خصوص حفاظت از محیط زیست در مفهوم کلی ان است، یاد کرد و به عنوان منبع و چارچوب تعهداتی برای حفاظت و مدیریت مناطق تالابی استفاده نمود.
در این میان، در چارچوب بین المللی شدن مستمر حیات اجتماعی و طرح مقوله((نفع و مصلحت جامعه بین المللی)) و پیرو آن ((تعهدات نسبت به جامعه بین المللی))مفاهیمی همچون ((حفاظت از محیط زیست)) مطرح می گردد. به عبارتی حقوق بین الملل که در آغاز بر روابط میان کشورها ناظر بود، در حال حاظر گسترهای از زیست افراد انسانی را مورد توجه قرار می دهد که از جمله میتوان به ((حقوق بین الملل محیط زیست)) اشاره کرد، که در سال های اخیر به عنوان بخشی از نظم عمومی اجتماع بین الملل مورد توجه قرار گرفته است، به نحوی که دولت ها در این چارچوب به عنوان بازیگران اصلی نظام بین الملل متعهد به حفاظت از محیط زیست می باشند. این امر موجب می گردد که بسیاری از مسائل منحصر و محدود به حاکمیت داخلی دولت ها نباشد، چرا که این دسته از مسائل در صحنه بین الملل محل بحث و تصمیم قرار گرفته و مورد حمایت مراجع بین الملل هستند در واقع تغییرات بنیادین و جهت گیری های جدید در جامعه بین الملل باعث گردیده در بسیاری از زمینه ها ، الزامات جامعه بین الملل معاصر مانع از آن شود که دولتها خود را در مرزهای سرزمینی محصور و محدود سازند و هر آنچه که دلخواه بدانند انجام دهند.
تصویر درباره جامعه شناسی و علوم اجتماعی
حفاظت از تالاب ها یک هدف در سطح جهانی بوده که اقدام در سطح ملی، داخلی و ایالتی را اقتضا دارد. در واقع برنامه و طرح های بین المللی حفاظتی و بازسازی مناطق تالابی به شبکه ای از سیاستگذاری ها و اقدامات اجرایی در سطح ملی، داخلی و منطقه ای نیازمند است.
در بحث حفاظت از محیط زیست تالاب ها در چارچوب مقررات بین المللی، رویه داخلی دولت ها از جایگاه مهمی برخوردار است زیرا مقوله اهمیت تالاب ها برای محیط زیست منطقه ای و جهانی از یک سو و ضرورت حفاظت و در صورت نیاز بازسازی و احیای این قلمرو آبی از سوی دیگر در ابتدا در سطح داخلی اهمیت داشته و در وهله بعدی در سطح بین المللی مطرح گردیده است. لذا بررسی و تبیین رویه دولتها در حفاظت و بازسازی مناطق تالابی تخریب شده ازاهمیت برخوردار است.
رویه دولت ها از دو بعد قابلیت بررسی و تبیین دارد: اول اینکه دولت ها در چارچوب تعهدات بین المللی خود که ناشی از عضویت در کنوانسیون ها و تعهداتشان در قبال اصول عام و کلی حقو ق بین الملل محیط زیست است، طرح ها برنامه ها و دستور العمل های حفاظتی را در سطح داخلی به کار می گیرند و دوم اینکه ممکن است دولتی، دستور العمل های حفاظتی مدیرتی و بازسازی را اعمال نماید که فراتر از چارچوب تعهدات بین المللی آن دولت است.
در خصوص این رویه های فراتر از چارچوب حقوق بین الملل می توان به رویه های دولت های اروپایی در این خصوص اشاره نمود که به عنوان یک منبع در جهت استفاده از اصول و روش های بکار گرفته شده در پروژه های حفاظتی و احیای تالاب ها در نظر گرفته می شود، و از آنجا که رویه دولت ها می تواند یکی از پایه های اصلی عرف بین المللی را تشکیل دهد می تواند موجبات ایجاد عرف بین المللی را در این زمینه فراهم نمود.
اگرچه تاکنون، مقنن ما همگام با اهداف کنوانسیون های بین‌المللی حفاظت از محیط زیست پیش نرفته و قوانین داخلی را اصلاح و تنقیح ننموده است.
پیشینه و جنبه نوآوری تحقیق
با توجه به اهمیتی که تالاب ها و محیط زیست پیرامون آن و حتی گونه های جانوری و آبزی موجود در آن در ده های اخیر پیدا نموده اند بیشتر کتب تالیف یافته در این باب صرفاً به صورت تخصصی و از منظر اکولوژیک و زیست محیطی می باشند که در این تالیفات هم حتی به صورت مختص به تالاب خاصی با توجه و عنایت خاص به معاهده رامسر صورت گرفته است.
نکته حایز اهمیت علاوه بر کمبود منابع ایرانی و غیر ایرانی می باشد که به نوعی خود بیانگر جدی گرفته نشدن و یا کم اهمیت پنداشته شدن این موضوع می باشد که خود نوعی مداقه نظر خاص پژوهشگران این عرصه و باز بودن فضای پژوهشی ان را می طلبد.
اما منابع مرتبط و نزدیک با بحث را می توان اول با استناد به کنوانسیون رامسر به عنوان مبداء پژوهش و کتاب ((فلسفه حقوق تالابها)) کاری پژوهشی تحقیقاتی اما فارق از تکیه بر مباحث حقوقی .
((تعهدات بین المللی ایران در حفاظت از اکوسیستم تا لاب دریاچه ارومیه)) در این خصوص موضوع پایان نامه مرتبطی می باشد که در دانشگاه حقوق و علوم سیاسی علامه طباطبایی در مقطع کارشناسی ارشد دفاع شده است البته در این پژوهش نیز به صورت موردی دریاچه ارومیه و کنوانسیون رامسر مورد مطالعه قرار گرفته بی آنکه هیچ گونه اشاره به سایر منابع حقوق بین الملل داشته باشد.
در این پژوهش از منابع انگلیسی با اعتبار رساله در دسترس نبود اما مقالاتی با عنوان:
protection of wetlands by international law ((حمایت از تالاب ها به موجب حقوق بین الملل)) که تمرکزش بر تبیین تعهدات بین المللی دولت ها، بر کنوانسیون رامسر ۱۹۷گذارده است و به سایر منابع حقوق بین الملل و به ویژه رویه و عملکرد دولت ها اشاره ای ننموده است.
منبع دیگر:
“wetland protection under ramsartretys wise use obligationExtending”
((توسعه حمایت تالاب ها بر اساس تعهد به استفاده عاقلانه موافقتنامه رامسر)) که ضمن تحلیل مفهوم تالاب ها از منظر متخصصان حقوقی و کارشناسان اکوسیستم در امریکا، با اشاره به تعهدات این کشور نسبت به تالاب های خود از لحاظ حقوق داخلی و بین الملل مخصوصا معاهده رامسر مورد تحلیل قرار داده است که باز هم کمبود سایر منابع حقوق بین الملل درآن مشهود است.
یکی از منابع موثر و کارا در این پژوهش مقاله ایی با عنوان:
“The international and frame work for the protection of wetlands:mediterranean basin”،
((چهارچوب حقوق بین الملل و اتحادیه اروپا به منظور حفاظت از تالاب ها با توجه ویژه به حوزه مدیترانه)) است.در این مقاله علاوه بر تاکید بر کنوانسیون رامسر به سایر منابع حقوق بین الملل وحتی مقررات اتحادیه اروپا اشاره شده است. اما عدم وجود الگویی خاص برای حفظ و نگهداری تالاب ها و حتی اشاره به حوزه مدیترانه به صورت خاص ، نیاز به کار بیشتر را موجب می گرداند.
خیزش آگاهی های مردمی در طول چند دهه اخیر و مطالبات آنها در جهت حمایت از محیط زیست و از جمله محیط زیست تالاب ها بازتاب های موثری را در رویه دولت ها و سازمان های بین المللی زیربط را به همراه داشته است و تعهدات آنها را در این زمینه گسترش داده است لذا جنبه ی نوین بودن این پایان نامه بررسی رویه دولت ها و از طرفی ظهور تعهدات آنها در این زمینه است .
پرسش های تحقیق
بنابر آنچه که گفته شد، در این نوشتار در مقام تبیین و تحلیل این مسئله هستیم که :
سوال اصلی تحقیق
تعهدات بین المللی دولت ها در قبال آلودگی محیط زیست تالاب ها چگونه است؟
سوالهای فرعی تحقیق
۱٫ آیا امکان ارئه یک مدل حقوقی بر اساس رویه دولت ها و به منظور ایجاد حمایت مناسب از محیط زیست تالاب ها وجود دارد؟
۲٫ نقش حقوق بین الملل منطقه ای در استاندارد سازی به منظور حفاظت از تالاب ها چه میزان بوده است؟
فرضیه های تحقیق
موارد زیر را به عنوان فرضیه های پژوهش می توان بر شمرد:
۱٫ تعهدات بین المللی دولت ها در حفاظت از محیط زیست تالاب ها از قواعد عام حقوق بین الملل و همچنین قواعد خاص حقوق بین الملل نشات گرفته است.
۲٫ سطوح گوناگون نظم حقوقی محیط زیست اعم از داخلی، منطقه ای و جهانی که رویه دولت ها از جمله آن هاست بر یکدیگر تاثیر متقابل داشته و به عنوان الگویی مناسب قابل استفاده می باشد.
۳٫ نهادهای منطقه ای از طریق طرح های جامع زیستی و تحمیل استانداردهای جدید، بر قانونگذاری دولت های عضو موثر بوده و مبنایی برای طرح قواعد تعهدات حقوق بین المللی می باشند.
اهداف تحقیق
هدف های پژوهشگر را می توان به طور خلاصه اینگونه بیان نمود:
۱٫ بیان و شرح تعهدات بین المللی دولت ها در قبال حفاظت از محیط زیست تالاب ها؛
۲٫ تاکید بر نقش دولت هایی که در حفاظت از این مهم گام های موثری برداشته اند با توجه به نبود معاهده ای با جایگاه منسجم و یا ضمانت اجرایی خاص؛
۳٫ ارائه الگوهایی حقوقی و عملی مبتنی بر عملکرد دولت ها و نهادهای بین المللی؛
۴٫ ارائه راهکارهایی مبتنی بر عملکرد دولت ایران و اقداماتی که در این خصوص انجام گرفته برای حفظ و نگهداری از تالاب ها و محیط زیست پیرامون آن.
موارد و روش انجام تحقیق
در این تحقیق که گردآوری اطلاعات و داده ها عمدتا ً به صورت کتابخانه ایی و با بهره گرفتن از کتب، مقالات، سایت های اینترنتی معتبر و تحلیل های شخصی نگارنده انجام میگیرد، روش تحقیقی بکار گرفته شده توصیفی- تحلیلی می باشد.
۱ فصل اول: شناخت و ضرورت حفاظت از تالاب ها
مقدمه
تالاب ها در کنار سایر منابع آبی همچون اقیانوس ها، دریا ها، دریاچه ها از پیچیده ترین و مولدترین اکوسیستم های آبی به حساب می آیند، بنابر ارزیابی های صورت گرفته بیش از ۱۰ میلیون کیلومتر مربع در قلمرو و گستره جهانی تالاب وجود دارد. با این حال ارائه تعریفی واضح و روشن از تالاب ها دارای مشکلاتی است، زیرا آنها به طور طبیعی گذرها معابری ما بین سیستم آبی و خشکی هستند، مفاضاًً اینکه عدم تمایز مشخص و واضح مابین انواع تالاب ها بواسطه بکارگیری اصطلاحات فاقد استاندارد مانند لجنزار، باتلاق و امثالهم مفهوم شناسی تالاب ها را دچار مشکل کرده است.
این اکوسیستم های آبی کارکردهایی همچون حفاظت از ذخایر آبی، تصفیه کیفیت آب، ذخیره آب های سیلابی به منظور بهره گیری به هنگام خشکسالی، تنظیم اقلیم را دارا هستند. تالاب ها همچنین مناطقی غنی در تنوع زیستی و اکوسیستمی پایدار و پویا به شمار می آیند که از بسیاری گیاهان و جانوران نادر و در معرض انقراض محافظت می نمایند.
اکوسیستم تالاب ها عنصری مهم در سیستم امنیتی اکوسیستمی منطقه و اساس و بنیانی به منظور شناسایی توسعه پایدار اجتماعی و اقتصادی به حساب می آید. بنابراین وظیفه ایی عمومی در حفاظت از تالاب ها وجود دارد.
عکس مرتبط با اقتصاد
باید اذعان داشت تالاب ها هم بواسطه تغییرات طبیعی و هم تغییرات مربوط به برخورد انسان و طبیعت در معرض تهدید و آسیب های جدی هستند . مطالعات اخیر نگرانی هایی را راجع به تهدیدات و آسیب ها ی جدی به کارکرد تالاب ها و در نهایت نیازهای نسل آتی را نشان می دهد.
در راستای حفاظت از اکوسیستم تالاب ها و مقابله با تهدیدات موجود علیه تالاب ها بود که، ضرورت و اهمیت اقدام بین المللی در رابطه با این قلمرو آبی حیاتی مورد پذیرش قرار گرفت.
بخش اول: مفهوم و شناخت ارزش ها و مزایای ذاتی تالاب ها
اصلی ترین سوالی که در ابتدای بحث تالاب ها مطرح میگردد، این است که تالاب چیست؟ و از لحاظ جغرافیایی چه قلمروهایی را در بر می گیرد؟ تالاب یک اصطلاح عام و کلی در برگیرنده شمار زیادی از انواع زیستگاه ها می باشد، که ناحیه ایی انتقالی ما بین منطقه خشکی و آبی را در بر گرفته است.
به دلیل قلمرو جغرافیایی گسترده آن و تنوع فراوان شرایط هیدرولوژیکی، تعاریف متعددی از تالاب ها وجود دارد. لذا به این دلیل که ارائه تعریفی جامع و مانع از تالاب ها سهل و آسان نمی باشد، مفهوم شناسی و تعاریف صورت گرفته از تالاب ها متعدد و اغلب گیج کننده و حتی متناقض می باشند.
از سوی دیگر تالاب، اکوسیستمی به شمار می آید که کارکرد ها و ارزش های متنوعی را دارا هستند و فواید و ارزش هایی را برای محیط زیست جهانی به ارمغان می آورند.
با این حال به منظور شناخت علمی و حفاظت و مدیریت پایدار این مناطق آبی، مفهوم شناسی و آگاهی از ارزش ها و مزایای زیست محیطی تالاب ها اهمیت و ضرورتی ویژه دارد.
مبحث اول: مفهوم شناسی تالاب ها
گفتار اول: معضلات و مشکلات مفهوم شناسی تالاب ها
در قرن نوزدهم زمانی که لایروبی تالاب ها نرم و قاعده بود، ارائه تعریف از تالاب ها فاقد اهمیت بود زیرا تمایل بر این امر بود که تالاب ها را از طریق لایروبی به زمین های کشاورزی تبدیل نمایند. در واقع اصطلاح تالاب تا نیمه قرن نوزدهم به طور عام استفاده نمی گردید. حتی ارزش و مزایای تالاب ها در اواخر سال ۱۹۷۰ به رسمیت شناخته شد، زیرا این نگرش وجود داشت که منفعت اندکی که در ارائه تعریف واضح و روشن وجود دارد. این نگاه تا زمانی وجود داشت که مشخص گردید منابع موجود در تالاب ها برای انسان ها دارای مزایا و ارزش فراوانی هستند و بنابراین لازم و ضروری است که از تالاب ها مفهوم شناسی دقیقی صورت گیرد. (Mitsch,2007,25)
باید گفت انواع مختلف و متنوع تالاب ها با مختصات و ویژگی های عام و کلی شناخته می شوند که عبارتند از ۱٫ تمام تالاب ها از آب کم عمق و خاک پوشیده شده اند ۲٫ دارای گونه های گیاهی و جانوری متعددی بوده، که به آرامی از بین می روند ۳٫ گونه های گیاهی و جانوری متنوع با محیط پیرامون تطبیق یافته اند. بنابراین تعاریف موجود از تالاب ها از سه عنصر اصلی ترکیب یافته اند: