۲

 

 

 

 

 

۲

 

 

 

جمع

 

۵۷

 

۲۳

 

۱۰

 

۱۵

 

۶

 

۶۷

 

۹

 

۳۵

 

۱۱۱

 

 

 

درصد

 

۵۱%

 

۳۰%

 

۱۳%

 

۶%

 

۶۰%

 

۸%

 

۳۲%

 

۱۰۰%

 

 

 

با توجه به دسترسی به مقالات، در این پژوهش از میان مطالعات فوق، در مجموع ۱۱۱ مقاله انتخاب شده و مورد بررسی قرار گرفته شده است. نوع رویکردهای بکار رفته در این مقالات و نوع سازمان مورد مطالعه به تفکیک سال مورد توجه قرار گرفته شده است. این موارد در جدول ۲-۷ خلاصه شده است.
این پژوهش رویکردهای به کار گرفته در مقالات بررسی شده را به چهار گروه مدلسازی، شبیه­سازی، رویکرد مفهومی و مرور ادبیات تقسیم نموده است. شکل ۲-۸ سهم هر رویکرد را در مقالات بررسی شده نشان می­دهد. حجم بالای مقالات منتشر شده در زمینه ارزیابی زنجیره تامین با بهره گرفتن از رویکردهای مدلسازی و شبیه­سازی نشان­دهنده اهمیت رویکردهای کمی در این زمینه می­باشد.
شکل ۲-۸- درصد رویکردهای مختلف ارائه شده در مقالات بررسی شده
نمودار ۲-۹ نیز نشان­دهنده میزان مقالات منتشر شده در زمینه ارزیابی زنجیره تامین در سازمانهای تولیدی و خدماتی می­باشد. همانطوری­که ملاحظه می­ شود حجم مقالات در سازمانهای خدماتی بسیار کمتر از سازمانهای تولیدی می­باشد. بنابراین می­توان گفت مطالعه زنجیره تامین در سازمانهای خدماتی در دوران طفولیت خود به سر می­برد و زمینه بسیار مناسبی برای مطالعه می­باشد.

شکل ۲-۹- درصد نوع سازمان مورد مطالعه در مقالات بررسی شده
در برخی از این مقالات، ادبیات ارزیابی زنجیره تامین بررسی شده و در هر یک رویکردهای متفاوتی ارائه شده است. به عنوان مثال، والاس و چوی ادبیات ارزیابی زنجیره تامین را مرور نموده ­اند و در آن به بررسی نقش ساختارهای اطلاعاتی در عدم اطمینان زنجیره تامین پرداخته­اند( والاس و چوی^[۱۳۱]، ۲۰۰۹، ۲۷). تنگ^[۱۳۲] و موسی نیز در مرور ادبیات خود مقالات منتشر شده در این زمینه را در سالهای ۱۹۹۵ تا ۲۰۰۹ مورد بررسی قرار داده­اند. در مقاله آنها سه نوع عدم قطعیت جریان مواد، جریان مالی و جریان اطلاعات مورد بررسی قرار گرفته و تکنیک­های کمی و کیفی در این­باره در مقالات مختلف مورد بررسی قرار گرفته است (تنگ، ۲۰۰۹، ۳۹). محققان دیگر مانند استنلی^[۱۳۳] و کایاستا^[۱۳۴] از دیدگاه مفهومی به ارزیابی زنجیره تامین پرداخته­اند. محققان فوق، تحقیق خود را در سازمانهای خدماتی انجام داده­اند. استنلی به شناسایی عواملی کلیدی و موفقیت آمیز زنجیره تامین در سازمانهای خدماتی پرداخته است(استنلی، ۲۰۰۵، ۴۱). کایاستا نیز به شناسایی ساختارهای حاکم بر زنجیره های تامین خدمات و نقش آنها در ارزیابی زنجیره پرداخته است (کایاستا، ۲۰۰۶، ۲۵). بسیاری از محققان نیز از رویکردهای مدلسازی و شبیه­سازی در طراحی و ارزیابی زنجیره تامین استفاده نموده ­اند. به عنوان مثال بارلاس و اکسوگان^[۱۳۵]، تاثیر سیاست­های موجودی در ارزیابی عملکرد زنجیره را مورد توجه قرار داده­اند( بارلاس و اکسوگان، ۱۹۹۹، ۱۲۸). چای و همکاران با بهره گرفتن از الگوریتم ژنتیک دورگه به ارزیابی عملکرد زنجیره­های چند معیاره پرداخته­اند(چای و همکاران، ۲۰۰۸، ۱۴۲).
پس از بررسی کمیت و ماهیت تحقیقات انجام شده در حوزه زنجیره تامین و ارزیابی آن، در بخش بعد به بررسی بیشتر تحقیقات انجام شده در این زمینه به ویژه با رویکردهای مدلسازی و شبیه سازی پرداخته می­ شود.
۲-۶-۱- پیشینه تحقیقات داخلی
در زمینه ارزیابی زنجیره تامین، پژوهش­های بسیاری در داخل کشور صورت گرفته است، اما تعداد محدودی از آنها به­ صورت مستقیم به موضوع این پژوهش مرتبط هستند که در اینجا سعی شده تا حد امکان به بررسی آنها پرداخته شود.
ماکویی و مددی(۱۳۸۲) در پژوهشی به تحلیل رفتارهای دینامیکی زنجیره­های تامین پرداختند. آنها از رویکرد پیچیدگی بر اساس تئوری اطلاعات و آنتروپی استفاده کردند و ضمن ارائه تعریف مختصری از انواع پیچیدگی و روابط ریاضی مربوط به آنها، در خصوص چگونگی انتقال پیچیدگی در طول زنجیره تامین بحث کردند و روشی جهت محاسبه این نوع پیچیدگی ارائه دادند. آنها دریافتند که کاربرد رویکرد پیچیدگی جهت تحقیق روی مشخصه عملکردی جریان­های اطلاعات و مواد در زنجیره­های تامین، از زمینه ­های بسیار جدید در تحلیل زنجیره ها است. این رویکرد، اطلاعات ارزشمندی را در خصوص رفتارهای دینامیک زنجیره­های تامین فراهم کرده و امکان مدیریت مناسب سازمان­های درون زنجیره را فراهم می­نماید (ماکویی و مددی، ۱۳۸۲، ۵۲).
تیموری و هاشمی علیا(۱۳۸۷)، یک مدل شبیه­سازی گسسته برای زنجیره تامین قطعات یدکی خودرو بر اساس متدولوژی پویایی­های سیستم ارائه کردند. زنجیره تامین مورد مطالعه آنها دو سطحی و شامل یک خرده­فروش (تعمیرگاه مرکزی) و یک عمده­فروش (ایساکو) بود. بر این اساس یک مدل زنجیره­ای به منظور توسعه سیاست سفارش­دهی نقطه سفارش در دو سطح تعمیرگاه مرکزی و ایساکو شبیه­سازی شده است. مدل ساخته­شده، یک مدل ریاضی غیر­خطی است که با شبیه­سازی روی رایانه و با نرم­افزار ونسیم تحلیل شده است. این مدل که به منظور تجزیه و تحلیل عملکرد سیستم توزیع قطعات یدکی خودرو توسعه داده شده، امکان پیشگویی بهبود عملکرد زنجیره را با اجرای سیاست­های رشد مهیا می­سازد (تیموری و هاشمی علیا، ۱۳۸۷، ۱۹۹).
شفیعا و همکاران(۱۳۸۸) بیان نمودند که از جمله عوامل مهم ایجاد کننده مزیت رقابتی در کسب وکار و تولید، استفاده از منابع مشترک می­باشد. در این رویکرد از طریق راهبرد سکوی مشترک، امکان تولید طیف وسیعی از محصولات، توام با حداقل تنوع در عوامل تولید فراهم می­گردد. این در حالی است که عمده کارخانجات و صنایع تولیدی در یک نظام مبتنی بر شبکه، تلاش می­ کنند زمینه ایجاد ارزش را از مرحله تامین منابع، تحویل محصول به مشتری در کوتاه­ترین زمان، برنامه­ ریزی و مدیریت نمایند. از جمله مصادیق این راهبرد در طول زنجیره تامین مشترک­سازی مولفه­های محصول است. بر این اساس آنها مقاله­ای با نام اندازه ­گیری میزان صرفه­جویی­های زمانی حاصل از مشترک­سازی مولفه­ها در زنجیره تامین ارائه کردند و در آن مدلی ریاضی طراحی نمودند. در این مقاله ضمن تصمیم­سازی در خصوص انتخاب بهترین ترکیب مولفه­های قابل اشتراک در محصولات، اثر زمانی راهبرد مشترک­سازی و میزان صرفه جویی­های ناشی از آن به عنوان یکی ازمعیارهای کلیدی عملکردی در زنجیره تامین مورد ارزیابی قرار گرفته است (شفیعا و همکاران، ۱۳۸۸، ۴۵­).
نخعی و ساعی(۱۳۸۸) تاثیر الکترونیکی کردن یک زنجیره تامین بین ­المللی شامل فرستنده کالا، گمرک و توزیع­کننده داخلی و خرده­فروش بر سطح رضایت­مندی مشتری را شبیه­سازی کردند و مورد بررسی قرار دادند. در این بررسی سه پارامتر به عنوان سطح رضایت­مندی مشتری در نظر گرفته شد که عبارت بودند از سطح موجودی زنجیره، سطح سرویس­دهی و اثر شلاقی^[۱۳۶]. در این زنجیره تامین بین المللی، گمرک به عنوان یک گلوگاه در نظر گرفته شده که سبب تاخیر زمانی رساندن کالا از فرستنده به توزیع­کننده می­ شود. الکترونیکی کردن گمرک می ­تواند از زوایای مختلفی مانند مانیفست الکترونیکی و… مورد بررسی قرار گیرد. بدین منظور، روزتا­نت^[۱۳۷] به عنوان یک مدل جدید، در زمینه الکترونیکی کردن فرآیندهای تجاری در زنجیره تامین معرفی شده و سپس برای اندازه ­گیری تاثیر الکترونیکی کردن زنجیره تامین بین ­المللی با بهره گرفتن از روزتا­نت از تکنیک شبیه­سازی با بهره گرفتن از نرم­افزار اوسیم^[۱۳۸] استفاده شده است. نتایج حاصل از شبیه­سازی نشان می­دهد که الکترونیکی کردن زنجیره تاثیر محسوسی بر افزایش سطح رضایت­مندی مشتری در زنجیره­های بین ­المللی می­ گذارد (نخعی و ساعی، ۱۳۸۸، ۱۸۵).
کاظمی و ماکویی(۱۳۸۸) به تدوین استراتژی زنجیره تامین صنعت فولاد ایران با بهره گرفتن از تحلیل پویایی سیستم­ها پرداختند. آنها ساختار ظرفیت­سازی، تولید فولاد خام و محصولات نهایی، سود حاصل از فروش، صادرات و تقاضای فولاد را مدل­سازی کرده و در چارچوب تفکر سیستمی و با بهره گرفتن از ابزارهای سیستم داینامیک و نرم افزار ونسیم آن را شبیه­سازی و اجرا کردند. آن­ها ابتدا متغیرهای اصلی را شناسایی کرده و روابط بین آنها را در قالب حلقه­های علّی بیان کردند. سپس با طراحی مدل اصلی و در قالب نمودار انباشت جریان آن را تکمیل و به شبیه­سازی رفتار متغیرهای کلیدی پرداختند. در نهایت در این مدل سناریوهای پیشنهادی و روند رفتار متغیرها ارائه شده است( کاظمی و ماکویی، ۱۳۸۸، ۳۲۷).
کیانی و پورفخرایی(۲۰۱۰) در جدید­ترین پژوهش­ها در زمینه کاربرد مدل­سازی و شبیه­سازی پویایی­های سیستم، یک مدل پویایی سیستم برای ارزیابی زنجیره تامین تولید و مصرف انرژی در ایران در بخش­های نفت و گاز ارائه کردند که مدل پیشنهادی آنها شامل فاکتورهای مختلف اقتصادی و انرژی می­گردد. در این تحقیق بیشتر به بخش­های بالا­دستی زنجیره شامل تولید و توزیع توجه شده است. بنابراین هدف از آن، شناخت و تحلیل عدم­قطعیت­های موجود در این بخش­ها مانند هزینه تولید و تقاضا می­باشد. آنها توانستند تحت سناریوهای گوناگون به ارزیابی سیاست­های تولیدی و مصرف انرژی در ایران بپردازند (کیانی و پورفخرایی، ۲۰۱۰، ۱۵۶).
۲-۶-۲- پیشینه تحقیقات خارجی
در زمینه ارزیابی زنجیره تامین سازمان­های خدماتی همانطوری­که قبلا نیز به ان اشاره شد تاکنون مطالعات بسیار محدودی چه در داخل و چه در خارج از کشور انجام شده است. با توجه به این مسئله در زیر به برخی از این مطالعات اشاره شده است:
سیوارم^[۱۳۹](۲۰۰۴) در مقاله­ای تحت عنوان « مدیریت زنجیره تامین در خدمات بانکی » به مدل­سازی زنجیره تامین در صنعت بانکداری پرداخته است. در این تحقیق عمدتاً به دو نوع خدمت بانکی توجه شده است: خدمات حرفه ای و خدمات فروشگاهی. در نهایت این مقاله نتیجه ­گیری می­ کند که بانکها در زنجیره­های تامین سایر سازمان­ها نیز نقش اساسی دارند و بیشتر در پایان زنجیره­های تامین فیزیکی واقع می­شوند. یعنی در جایی که عرضه­کنندگان می­خواهند در کمترین زمان و با اطمینان به پول خود برسند و خریداران تمایل دارند از وصول به موقع کالاها اطمینان حاصل کنند. بنابراین نقش بانک­ها در مدیریت جریانات نقدینگی بین این گروه­ ها اساسی می­باشد (سیوارم، ۲۰۰۴، ۳).
یولی^[۱۴۰](۲۰۰۴) “­استراتژی موقعیتی زنجیره تامین برای یکپارچه سازی، ارزیابی شبیه­سازی و بهینه­سازی” را مورد مطالعه قرار دادند. آنها در مقاله خود به معرفی، تحلیل و طبقه ­بندی زنجیره تامین جهانی پرداختند. آنها پویایی­های زنجیره تامین و تاثیرات آن بر استراتژی­ های مختلف را بررسی کردند. همچنین یک دیدگاه یکپارچه برای زنجیره تامین سازمان­های جهانی ارائه کردند و بیان کردند که بوسیله استراتژی­ های یکپارچه، کارخانه­ها می­توانند به ارزش­های تجاری خود بصورت بهینه، در شرایطی که زنجیره تامین آنها تحت پویایی بالایی نیز باشد، دست یابند (یولی، ۲۰۰۴، ۱۸۶).