۵-۱۵٫ به زن گرفتن اسکندر روشنک دختر دارا را ۷۴
۵-۱۶٫ به پادشاهی نشستن اسکندر در استخر فارس ۷۴
۵-۱۷٫ بازگشت ارسطو به یونان و غارت میراث معنوی ایرانیان ۷۵
۵-۱۸٫ رفتن اسکندر به جانب مغرب و زیارت کعبه ۷۶
۵-۱۹٫ فتح ارمنستان و سرزمین های شمالی ۷۷
۵-۲۰٫ داستان نوشابه پادشاه بردع و اسکندر ۷۸
۵-۲۱٫ سیمای انسانی و عدالت جوی اسکندر در اسکندر نامه ی نظامی ۸۰
۵-۲۲٫ سیمای انسانی و عدالت جوی اسکندر در آیین اسکندری عبدی بیگ ۸۱
۵-۲۳٫ سیمای پیامبر گونه ِی اسکندر در آیین اسکندری ۸۱
۵-۲۴٫ رفتن اسکندر به کوه البرز ۸۲
۵-۲۵٫ یورش اسکندر به هندوستان ۸۳
۵-۲۶٫ گزارش نظامی گنجوی در اسکندر نامه از جنگ اسکندر با چین ۸۶
ب
۵-۲۷٫ گزارش عبدی بیگ شیرازی از جنگ اسکندر و خان خانان ۹۰
۵-۲۸٫ تعداد و صفت لشکر چین در برابر اسکندر به گزارش عبدی بیگ شیرازی ۹۳
۵-۲۹٫ پیش‌درآمدهای توجیهی عبدی بیگ بر هر داستان ۹۵
۵-۳۰٫ تفاوت تعداد و محلّ ساقی نامه‌ها در اسکندر نامه ی نظامی و آیین اسکندری عبدی بیگ شیرازی ۹۶
۵-۳۱٫ کیفیّت میهمانی کردن خاقان، اسکندر مقدونی را در اسکندرنامه ی نظامی ۹۹
۵-۳۲٫ کیفیّت میهمانی کردن خاقان، اسکندر مقدونی را در آیین اسکندری عبدی بیگ شیرازی ۱۰۰
۵-۳۳٫ مناظره میان نقّاشان چین و روم در اسکندر نامه ی نظامی ۱۰۲
۵-۳۴٫ مناظره میان نقّاشان چین و روم در آیین اسکندری ۱۰۳
۵-۳۵٫ پیکار اسکندر با روس ها در اسکندر نامه ی نظامی ۱۰۵
۵-۳۶٫ پیکار اسکندر با روس ها در آیین اسکندری عبدی بیگ شیرازی ۱۱۰
۵-۳۷٫ افسانه‌ی رفتن اسکندر به ظلمات ۱۱۱
۵-۳۸٫ داستان رفتن اسکندر به ظلمات به نقل از عبدی بیگ شیرازی ۱۱۴
۵-۳۹٫ داستان قوم یأجوج و مأجوج و ساختن سد از نظر عبدی بیگ شیرازی ۱۱۵
۵-۴۰٫ داستان قوم یأجوج و مأجوج و ساختن سد از نظر نظامی ۱۱۷
۵-۴۱٫ رسیدن اسکندر به پیامبری در خردنامه ی نظامی ۱۱۸
۵-۴۲٫ رسیدن اسکندر به پیامبری در آیین اسکندری عبدی بیگ شیرازی ۱۲۰
۵-۴۳٫ رسیدن اسکندر به منتها الیه سرزمین‌های شمالی و دریافتن حقیقت ۱۲۱
رمز جهانگردی و پیامبری خود از سوی پروردگار به روایت نظامی
۵-۴۴٫ چگونگی مرگ اسکندر در خردنامه‌ی نظامی ۱۲۵
۵-۴۵٫ چگونگی مرگ اسکندر در آیین اسکندری عبدی بیگ ۱۲۶
۵-۴۶٫ کناره گیری اسکندروس از سلطنت به گزارش نظامی ۱۲۸
۵-۴۷٫ کناره گیری اسکندروس از سلطنت به گزارش عبدی بیگ ۱۲۸
۵-۴۸٫ آثار و ابنیه‌هایی که اسکندر ساخت و بر پا کرد ۱۲۸
۵-۴۹٫ ساختن شهر بلغار ۱۲۹
۵-۵۰٫ انتقام اسکندر از یـونانیان ۱۳۳
۵-۵۱٫ چهره‌ی ایرانی اسکندر در اسکندر نامه ها ۱۳۴
پ
فصل ششم : ۱۳۶
بررسی و مقایسه ی صور خیال در هر دو اثر (نظامی و عبدی بیگ شیرازی ) ۱۳۷
فصل هفتم: نتیجه گیری ۱۴۹
۶-۱٫ نتیجه گیری ۱۵۰
فهرست منابع ۱۵۴
ت
چکیده:
بررسی تأثیراسکندر نامه ی نظامی گنجوی برآیین اسکندری عبدی بیگ شیرازی
به وسیله ی :
بهادر منتظری
اسکندر مقدونی با عمر کوتاه ولی پرحادثه‌ و ماجراجویانه‌ی خود در ادبیّات فارسی جایگاهی بزرگ و قابل تأمّل دارد. بیش از هفت اثر مستقل از قرن چهارم تا دهم در نظم ونثر پیرامون زندگی افسانه‌ای این شخصیّت تاریخی از سوی شاعران و نویسندگان ایرانی با عنوان اسکندر نامه تألیف گردیده است . اسکندر نامه ی نظامی گنجوی و آیین اسکندری عبدی بیگ شیرازی از جمله تألیفات اقماری در این زمینه هستند .
این بررسی به مقایسه ی محتوایی و شکلی این دو اثرپرداخته و سیر حوادث و رخدادهای داستانی و هم چنین زندگی ، رفتار ، گفتار و اعمال اسکندر را مورد بررسی قرار داده است .در این بررسی نخست نگاهی به زندگی و آثار نظامی گنجوی ، نگاهی به آثار و زندگی عبدی بیگ شیرازی ، نگرشی به سیمای اسکندر و چهره‌ی تاریخی و افسانه ای او انداخته شده و سپس دو اثر مذکور با هم مقایسه گردیده و و تشابهات و اختلافات آنان نشان داده شده است .
واژگان کلیدی : اسکندر، اسکندر نامه ، آیین اسکندری ، نظامی ، عبدی بیگ ، مقایسه
مقدّمه :
در میان مهاجمانی که در طول تاریخ به ایران حمله ور گریده‌اند و برای مدّتی خاک این سرزمین را در چمبر قدرت خود درآورده‌ و بر مردم و سرزمین ‌های آن حکم رانده‌اند ، کمتر چهره‌ای توانسته است،چون اسکندر مقدونی اقبال آن را داشته باشد که تا این پایه مورد توجّه ادیبان و نویسندگان این سرزمین قرار بگیرد. ازآغازقرن چهارم تحت تأثیراساطیر و داستان های منابع عربی در ایران زمینه ی توجّه به این فاتح مقدونی فراهم آمد و منظومه ها ی شعری و داستان های منثوری تحت عناوین هم معنایی چون اسکندر نامه ، آیین اسکندری ، جام سکندر ، آیینه ی اسکندر ی و غیره توسّط شاعران بزرگی چون فردوسی ، نظامی ، و همین طور نویسندگان و شاعرانی دارای پایگاهی متوسّط تر چون امیر خسرو و عبدی بیگ شیرازی ساخته و پرداخته شده است.
مقایسه و تطبیق محتوایی ، شکلی و ادبی این آثار در میان اهل نظر و پژوهشگران داخلی و خارجی دیر زمانی است که آغاز گردیده و در این زمینه کارهای خوب و حایز اهمیّتی انجام گرفته است که در بخش پیشینه ی تحقیق به برخی از این کارها اشاره شده است .
در این میان اسکندر نامه ی نظامی ، آیینه‌ی اسکندری امیر خسرو و اسکندرنامه در شاهنامه‌ی فردوسی بیشتر مورد توجّه پژوهشگران بوده‌اند. آیین اسکندری عبدی بیگ شیرازی حتّی به نسبت اسکندر نامه‌های منثور کمتر مورد توجّه قرار گرفته است و تا کنون چندان که باید به این اثر توجّه نشده است.
این بررسی با توجّه به این موضوع واحساس نیازی که در این زمینه وجود داشت اقدام به مقایسه ی این دو اثر از نظر محتوایی و شکلی در یک مقدّمه و هفت فصل کرده است .
در فصل نخست نگارنده کلیّات طرح را که مشتمل بر پیکره بندی تحقیق است ارائه داده و به ترتیب هدف تحقیق ، پیشینه و روش تحقیق را مشخّص کرده است .
در فصل دوّم پژوهشگر به طور اجمال نگاهی به آثار ، افکار و سیر حوادث زندگی نظامی گنجوی انداخته است . مباحثی چون زادگاه ، خانواده ، تحصیلات و پیروان نظامی در این فصل مطرح گردیده است.
در فصل سوّم آثار و احوال عبدی بیگ شیرازی و مجموعه‌ی تحقیقات و پژوهش های مرتبط با او مورد بررسی قرار گرفته است .
در فصل چهارم نگارنده ضمن اشاره به سیر حوادث زندگی اسکندر مقدونی از نظر تاریخی و داستانی، با اشاره به علل رواج اسکندر نامه نویسی در ادبیّات فارسی، مقایسه‌ای بین این اسکندر نامه ها انجام داده است .
در فصل پنجم که بدنه‌ی اصلی این پژوهش را تشکیل می دهد ، نگارنده مقایسه ا‌ی تطبیقی میان حوادث و رخدادها و تبیین شباهت ها و اختلافات این دو اثر انجام داده است ، و با آوردن شواهد و دلایلی به روشن نمودن علل اختلاف و دلایل شباهت ها پرداخته است .
درفصل ششم به بررسی و مقایسه ی اجمالی صور خیال در هر دو اثر پرداخته شده است .
در فصل هفتم که فصل نتیجه گیری است . آراء پژوهنده و یافته‌های تحقیق ارائه گردیده و نگارنده نظریات خود را که نتیجه‌ی بررسی است بیان کرده است.
در ضمن با توجه به رسم الخط رایج زمان عبدی بیگ شیرازی که کلمات دو بخشی و حروف اضافه به متمم پیوسته نوشته می شدند سعی نگارنده بر آن بوده است که در حد توان به صورت رسم الخط امروزی و جدا نوشته شوند.
فصل اوّل