بنا براین نظام سرمایه داری درمورد خدا با این پیش فرض بوجود آمده است که خدا فقط خلقت اولیه را انجام داده می باشد ودیگرهیچ تدبیری برجهان وانسان ندارد وانسان چون تحت حاکمیت قانون طبیعی قراردارد مجبوراست که باید براساس آن عمل کند ویکی ازقوانین طبیعی حاکم بررفتارانسان نفع شخصی است ،
۲٫جهان شناسی
پیش فرض نظام اقتصاد سرمایه داری درمورد جهان وشناخت جهان براساس جهان بینی دئیسم شکل گرفته وجهان بینی دئیسم یک جهان بینی مادی است ، که فقط به دلیل عقلی متکی است وارتباطات مابعدالطبیعی یعنی وحی را مطرود میداند .
عکس مرتبط با اقتصاد
۱٫حسینی سید رضا .نقدی بر دیدگاه سرمایه داری درباره انسان اقتصادی.مجله کتاب نقد تابستان۱۳۷۸- شماره ۱۱ ص۱۸-۳۷
لذا نظام سرمایه داری با این پیش فرض درمورد جهان شکل گرفته است که جهان فقط جهان مادی است. خدا منشا جهان مادی است. خداوند عالم طبیعت را براساس قانونمندی هایی به وجود آورده است که به صورت خودکار عمل کرده و به حیات خودادامه میدهد. به همین خاطر، پس از خلقت نیازی به دخالت خداوند در امور عالم نمی باشد.۱
۱٫انسان شناسی
انسان که درنظام اقتصاد سرمایه داری ، رفتارهایش مورتحلیل قرارمی گیرد،یک موجودی تک بعدی است که فقط دارای بعد مادی می باشد ،به عبارت دیگردرنظام اقتصاد سرمایه داری یگانه منبع ومنشا تمایلات انسانی “طبیعت “می باشد،ورفتار انسان تحت حاکمیت بلا منازع “قوانین نظام طبیعت” قراردارد.که ازنظر قوانین طبیعی تنها هدف وانگیزۀ انسان رسیدن به بالاترین لذت ممکن است. جرمی بنتام که نظرات اخلاقی او مبنای اخلاقی نظام سرمایه داری را شکل داده است، معتقد است که: ما فقط یک وظیفه داریم و آن جستجوی بالاترین لذت ممکن وکسب بیشترین سود مادی است و مسئله رفتار انسان، فقط مسئله تعیین این است که چه چیزهایی بیشترین لذت را به انسان میبخشد. اسمیت پدرعلم اقتصاد سرمایه داری معتقد است که کارکردن بخاطر نفع عامه یک پندار ظاهری و خالی از واقعیت است .یک بازرگان وکاسب به خاطر منافع عامه تجارت نمی کند وچنین چیزی اصلا بین بازرگانان وکاسبها وجود ندارد.بازرگانان وکاسبان به انگیزه دست یابی وکسب بیشترین منفعت شخصی اقدام به تجارت وکسب وکارمی کنند وازکسب منافع مادی بالاترین لذت را کسب می کنند.
۱٫کریمی،مرتضی، آشنای با مکتب دئیسم، مجله معرفت شماره ۷۴ سال۱۳۸۲
مکتب دئیسم درقرن ۱۷ میلادی بوجود آمد ودرقرن ۱۸ میلادی روبه اوفول گذاشت، وفقط ازمنبع عقل جهان را تحلیل می کردند.
وهمینطوراسمیت باور دارد که: آنچه که یک قصاب نانوا وتاجر را وادار می کند که غذا ونیازدیگران را تامین کند نفع شخصی ومزایای است که از این مبادله بدست میاورند نه حس نوع دوستی ،خیر خواهی و دیگر خواهی .البته همین خودخواهیهای فردی، مال اندوزی و جاهطلبی، نتیجهاش در جهتحس نوع دوستی است و چون “دستی نامرئی”، خرد را به پیشبرد آنچه منظور خود او نبوده است، یعنی توسعه رفاه اجتماعی رهنمون میگردد، بنابراین اسمیت نفع شخصی را به عنوان هنجارطبیعی قبول دارد ،نه به عنوان یک ارزش معنوی واخلاقی که فوق ارزشهای طبیعی است.۱
تصویر درباره جامعه شناسی و علوم اجتماعی
بنا براین انسان اقتصادی که درنظام اقتصادسرمایه داری ،رفتارهای اقتصادی اش مورد تحلیل قرارمی گیرد و نظام اقتصادی را شکل می دهد،یک انسان مادی است که تحت که حاکمیت قانون طبیعت فعالیت می کند ودارای این ویژگیهای است :
۱.انسان یک موجود مادی است )به عقیده ریکاردو ومکتب کلاسیک انسان یک عامل تولید است وکاریک کالااست )
۲.بدنبال حد اکثرسازی سود ومنافع مادی است
۳..بیش را برکم ترجیح می دهد)یعنی درشرایط یکسان بودن ریسک، بیش را برکم ترجیح می دهد(
ب( مبانی معرفت شناختی
یکی دیگر ازمبانی نظام سرمایه داری می توان مبانی معرفتی یاد که نظام سرمایه داری براساس ابزارهای علمی ، علوم تجربی جهان وانسان را مورد بررسی قرار می دهد. مبانی معرفتی را فقط درساحه علوم تجربی می داند نه علوم عقلی ونقلی.
۱٫اسمیت آدام. ثروت ملل.ترجمه: دکتر ابراهیم زاده سیروس.انتشارات پیام.سال ۱۳۵۷ ص ۱۷-۲۰
ج( مبانی ارزش شناسی نظام سرمایه داری
ارزش شناسی به عنوان پیش فرض اندیشه های علمی یک نظام انتخاب می گردد . فردریش فون اقتصاد دان مکتب اتریشی، هویت تمامی نظریه های علوم اجتماعی ازجمله اقتصادرا مبتنی بر ارزشها وباورهای ارزشی وبینش های فرد می داند .وهرنوع جداسازی علوم اجتماعی ازارزشها را ناشی ازکج فهمی می داند .۱ مبانی ارزشی تبین کننده وپوشش دهنده ای اکثر مباحث نظام اقتصادی است. مبانی ارزش شناختی نظام اقتصاد سرمایه داری را اصالت لذت ورفاه مادی فرد، مالکیت خصوصی، نظام بازار آزاد ورفتار عقلای و… تشکیل می دهند. درنظام سرمایه داری تامین لذت مادی ورفاه مادی ازارزشهای اساسی است. درنظام سرمایه داری ارزشهای مادی ازمبانی اصیل نظام اقتصاد سرمایه داری به حساب می یاید.
لذت گرایی ورفاه مادی
لذت گرایی وتامین رفاه مادی درنظام سرمایه داری یک امری پسندیده وممدوح می باشد. براساس دید گاه لذت گرایی واصالت فایده، فعالیت اقتصادی که بیشترین سود و لذت رابرای فرد وجامعه به ارمغان آورد یک کارخیر ونیک محسوب می گردد. چنانچه فعالیتهای اقتصادی که برای توده ای مردم لذت
آفرین نباشد مذموم وبد خواهد بود.
مکتب اصالت لذت گرایی حسی ورفاه مادی که توسط “آریستیپوس ۲ پایه گذاری شد وسپس بنیاد های این مکتب به وسیله اپیکور که یکی ازفلاسفه مشهور یونان قدیم می باشد ، استحکام بیشتری یافت آنها اعتقاد داشتند ” زندگی ارزشمند است که انسان درآن زندگی لذت بیشتر ببرد”گردیده است.۳
۱:حسینی،سید عقیل.متافزیکی دانش اقتصاد. درکتاب درامدی برعلوم انسانی اسلامی.تهران: دانشگاه امام صادق (ع)( ۱۳۸۸)ص۲۲۳-۲۳۸
۲ .آریستیپوس شاگرد سقراط ودریونان باستان درمنطقه بنام کورنا زندگی می کرد.
۳٫مصباح.محمد تقی. نقد وبررسی مکاتب اخلاقی.موسسه آموزشی پژوهشی امام خمینی.۱۳۸۴
اپیکور لذت را به سه نوع لذت تقسیم می کند:
۱٫ لذت طبیعی وضروری، مثل لذت خوردن وآشامیدن
۲ لذت طبیعی وغیرضروری، مثل لذت غذاهای رنگارنگ وگرانقیمت
۳٫ لذت غیرطبیعی وغیرضروری، مثل لذت مقامات اجتماعی و مال که ازطریق فعالیتهای اقتصادی وتجاری بدست می آیند.
اپیکور معتقد است که آنچه درسعادت انسان مهم است کیفیت لذت است نه مدت لذت، چون مدت لذت برحقیقت لذت چیزی نمی افزاید ۱ .
نظریات اقتصادی نظام سرمایه داری
برخی ازنظریات اقتصادی که باعث شکل گیری واستحکام نظام سرمایه گردیده عبارت انداز:
۱٫قیمتها
قیمتها می تواند به سوالات اساسی نظام اقتصادی پاسخ دهد: چه کالای تولید شود، چگونه تولید شود وبرای که تولید شود؟ قیمتها براساس نظام اقتصاد سرمایه داری دربازار توسط عرضه وتقاضا تعیین می گردد. بازار های عبارت است از بازار کالا وخدمات که قیمت کالا ها وخدمات را تعیین می کند، بازار عوامل تولید که قیمت)حقوق( نیروی کار را تعیین می کند. بازار سرمایه قیمت ونرخ بازدهی سرمایه را تعیین می کند.
۲:نظریه ارزش
آدام اسمیت) ۱۷۹۰-۱۷۲۳) بنیانگذارمکتب کلاسیک،پدرعلم اقتصاد. میان ارزش مصرفی ومبادله ای یک کالا فرق می گذارد ودرواقع همان نظریه ارسطورا دنبال می کند که ارسطو بین این دو ارزش فرق می گذاشت. اسمیت ارزش مصرفی یک کالارا به معنی مفید بودن آن می داند. اما ارزش مبادله ای یک کالارا ناشی ازمقبولیت عام آن کالا دربازارمی داند
۱:غرویان ، محسن . فلسفه اخلاق ازدید گاه اسلام.موسسه فرهنگی یمین ج۱-۱۳۸۸-ص۲۰۰
که بوسیله عرضه وتقاضا تعیین می گردد. به عبارت دیگر اسمیت منبع ارزش مبادله ای کالاها را ناشی ازکمیابی می داند یعنی کالاهای که کمیاب ونادرهستند ارزش بیشتردارند تاکالاهای که فروان یافت می شوند. مثلا آب که ارزش مصرفی آن زیاد است چون مایه حیات است اما ارزش مبادله ای آن بدلیل فروانی آن، کم است. برخلاف الماس که ارزش مبادله ای آن زیاد است بدلیل که کمیاب است ولی ارزش مصرفی کمتردارد.
ازنظرالفردمارشال( ۱۹۲۴-۱۸۴۲)منبع تعیین ارزش مبادله ای یک کالا عامل – هزینه ومطلوبیت است،یعنی وی تقاضا وعرضه را دوتیغه ای قیچی می داند که تعیین کننده ارزش وقیمت یک کالااست.
ازنظرریکاردو) ۱۸۲۳-۱۷۷۲)دونوع ارزش وجود دارد:
یک ارزش استعمالی ومصرفی، که ارزش مصرفی ناشی ازمطلوبیت یک کالا می باشد ، ودیگری ارزش مبادله ای یک کالااست که ارزش مبادله ای یک کالا ازدومنبع سرچشمه می گیرد:
۱: میزان کمیابی
۲: هزینه تولید، ازاینکه میزان کاری که روی کالاها صرف می شود متفاوت است ولذا ریکاردو نظریه ارزش مبادله ای نسبی را مطرح ساخته است.
۳:نفع شخصی )دست نامرئی(
نفع شخصی که ادامه راه مکتب اصالت لذت مادی می باشد، ازنظریات محوری نظام اقتصادسرمایه داری است که باعث تحرک فعالیتهای اقتصادی میگردد انسان ذاتا نفع طلب است وبه دنبال حد اکثرسازی سود ورضایت مندی می باشد.به عقیده اجورث “اولین اصل علم اقتصاد تاثیرپذیری رفتارهای اقتصادی از منافع شخصی است” . اقتصاد دانان کلاسیک اولین فرض شان در مورد رفتار اقتصادی انسان ها عقلانی بودن رفتار اقتصادی است،
رفتارهای عقلانی انسان ها دارای این خصوصیات است:
۱:.کامل بودن،یعنی هرشخصی با مجموعه ای ازانتخاب ها روبرواست،لذا سعی می کند گذینه ای را برگذیند که برای او ترجیح داشته باشد.
۲: انعکاس پذیر، هر عنصر به اندازه خودش رجحان دارد.
۳:. تعدی یا انتقال پذیری، ترجیح یا بی تفاوتی میان دو عنصر می تواند به عنصرسومی منجرشود.
۴: اشباع ناپذیری، یعنی شخص عاقل به دنبال موردی است که بیشترین مطلوبیت وترجیح را برای او داشته باشد.
بنابراین رفتار اقتصادی انسان منعکس کننده ای ترجیح بیش برکم، گزینش بالاترین نرخ بازدهی، حد اقل نمودن هزینه های رفتاری هرواحد تولید. به عقیده اقتصاددانان کلاسیک عقلانیت رفتاری انسان همان پی جوی نفع شخصی است. که با بهره گرفتن از نظریه ای مطلوبیت نهایی وبه خصوص تفسیر هیکس آلن از نظریه مطلوبیت، کم کم پی جویی نفع شخصی جای خود را به بشینه سازی ترجیحات سازگار ترتیبی داد.
به عقیده آدام اسمیت تامین حد اکثرسازی منافع شخصی موجب تامین منافع جمعی نیزمی گردد وبازاررانیزبه تعادل می رساند، نفع شخصی درصورتیکه مانع جلو آن را نگیرد به عنوان دست نامرئی دربازار تعادل خود کار ایجاد می کند،تعادل عمومی خود کار براساس تحلیل آمارتیاسن همان بهینه پرتو می باشد.آمارتیاسن معتقد است که: هر تعادل عمومی کاملا رقابتی، بهینه پرتو را نتیجه می دهد. همینطور بهینه پرتو تعادل عمومی کاملا رقابتی را نتیجه می دهد. به عقیده ایشان این تطابق بین میان بهینه پرتو وتعادل عمومی رقابتی از رفتار همراه با نفع شخصی فردی بدست می آید. زیرا بهینه پرتو یکی از ویژگیهای بشینه سازی نفع شخصی است،
به این معنا که درچنین وضعیتی نفع شخصی هیچ کس را بدون کاهش نفع شخصی دیگر نمی توان افزایش داد .۱
۴٫عرضه تقاضا را ایجاد میکند
ژان باتیست سه ،ازاقتصاددانان معروف فرانسوی است که افکار اسمیت را دراروپا مشهورساخت،اثرمعروف او رساله ی درباره اقتصادسیاسی است که درسال ۱۳۱۳ میلادی منتشرگردید.سه معتقداست که “هرعرضه تقاضای خودرا ایجاد” می کند.بنابراین تولید اضافی در اقتصاد سرمایه داری پدید نمیاید، واقتصادسرمایه داری دربلند مدت درتعادل اقتصادی همراه با اشتغال کامل قرارمی گیردزیرا:
اولا: تولید کننده به هراندازه که کالا تولید می کند به همان اندازه نیزتقاضا ایجاد می کند چون مردم نیروی کارخودرا به تولید کننده می فروشد وپول می گیرد، وحقوق دریافتی خودرا صرف خرید کالاهای تولید شده می کنند.
ثانیا: هرتولید کننده وکارفرما به عنوان انسان اقتصادی تنها وقتی اقدام به تولید کالامی کند که ازبیشترین احتمال برای فروش آن آگاهی داشته باشد .بنابراین مازاد تولید عمومی درجهان غیرممکن است،تنها اختلالات موضعی امکان پذیراست که ناشی ازتولید نابجا وغیرضروری می باشد. این نظریه نیز مبنای ایجاد تعادل اقتصادی خود کار درنظام اقتصاد سرمایه داری تلقی می گردد. فروض که قانون سه براساس آنها تدوین یافته:.
۱:تولید برای صاحبان عوامل تولید)خانوارها( ایجاد درآمدمی کند ولذا زمینه را برای تقاضای کالاهای تولید شده فراهم می سازد.
۲:همه ی افراد تمامی درآمدهای خودرا خرج می کنند.
۱: صدر .محمدباقر ، اقتصاددان، تحقیق مکتب الاعلام الاسلامی، فرع خراسان، قم، مکتب الاعلام الاسلامی، الطبیعه الاولی ۱۴۱۷ ق، ص۱۶۲-۱۹۰٫
ایرادهای های فروض قانوون سه:
۱٫رشد جمعیت بیش ازرشد تولید
طبق نظریه بحران مالتوس رشدجمعیت بیشترازرشد تولید است، که جمعیت بارشد هندسی رشد می کند ولی تولید با رشد حسابی.
۲٫توزیع نا متقارن درآمدها
درآمدها بصورت درست ومتوازن توزیع نمی گردد. لذا رشد نا متوازن جمعیت وتولید، وتوزیع نامتوازن باعث بحران می گردد.
۳٫انگیزه های نگهداری پول
مردم تمام درآمد خودرا خرج نمی کنند بلکه بخشی را پس اندازمی کند وبرای روزمبادا نگهداری می کنند.کینزبرای پول انگیزه های مختلفی ازقبیل انگیزه معاملاتی، احتیاطی وسفته بازی مطرح کرده است. پس تنها انگیزه نگهداری پول انگیزه معاملاتی نیست تا گفته شود که خانوارها تمام درآمدهای خودرا مصرف می کنند.
به هرحال با توجه به نقضها وایرادهای که برنظریه سه وارد است بازهم این نظریه سه، مبانی فکری بسیاری ازاقتصاددانان نظام سرمایه داری را تشکیل می دهد.
روند شکل گیری نظام اقتصاد سرمایه داری
نظام اقصاد سرمایه داری با نهادها ومفاهم امروزی آن از نیمه دوم قرن هیجدهم میلادی پدید آمده است.نقطه عطفی که باعث شکل گیری نظام اقتصاد سرمایه داری امروزی گردید، استفاده ازنیروی بخار درماشین ریسندگی وبافندگی بوسیله جیمز وات درسال ۱۷۶۹ می باشد.زمینه های نظام اقتصاد سرمایه داری قرنها قبل به صورت سرمایه داری تجاری شکل گرفته بود که تجارت مایه توسعه اقتصادی درنظرگرفته می شد وتجارت برصنعت سلطه داشت.

برای دانلود متن کامل پایان نامه به سایت zusa.ir مراجعه نمایید.