۱-۵-۲- اهداف جزیی تحقیق

با توجه به هدف کلی فوق، اهداف جزیی زیر تدوین شده است:
الف- بررسی رابطه انگیزش تحصیلی و سازگاری اجتماعی دانش ­آموزان
تصویر درباره جامعه شناسی و علوم اجتماعی
ب-پیش ­بینی عملکرد تحصیلی دانش ­آموزان توسط متغیرهای انگیزش تحصیلی و سازگاری اجتماعی
پ- مقایسه انگیزش تحصیلی دانش ­آموزان دختر و پسر رشته­های علوم انسانی، علوم تجربی و ریاضی-فیزیک
ت- مقایسه سازگاری اجتماعی دانش ­آموزان دختر و پسر رشته­های علوم انسانی، علوم تجربی و ریاضی-فیزیک
ث- مقایسه عملکرد تحصیلی دانش ­آموزان دختر و پسر رشته­های علوم انسانی، علوم تجربی و ریاضی-فیزیک

۱-۶- فرضیات پژوهش

۱٫ بین انگیزش تحصیلی و سازگاری اجتماعی در دانش ­آموزان پایه سوم دبیرستان شهرستان ابرکوه رابطه وجود دارد.
۲٫ عملکرد تحصیلی دانش ­آموزان پایه سوم دبیرستان شهرستان ابرکوه توسط متغیرهای انگیزش تحصیلی و سازگاری اجتماعی پیش ­بینی می­ شود.
۳٫ بین انگیزش تحصیلی دانش ­آموزان دختر و پسر رشته­های علوم انسانی، علوم تجربی و ریاضی-فیزیک پایه سوم دبیرستان شهرستان ابرکوه تفاوت معنادار وجود دارد.
۴٫ بین سازگاری اجتماعی دانش ­آموزان دختر و پسر رشته­های علوم انسانی، علوم تجربی و ریاضی-فیزیک پایه سوم دبیرستان شهرستان ابرکوه تفاوت معنادار وجود دارد.
۵٫ بین عملکرد تحصیلی دانش ­آموزان دختر و پسر رشته­های علوم انسانی، علوم تجربی و ریاضی-فیزیک پایه سوم دبیرستان شهرستان ابرکوه تفاوت معنادار وجود دارد.

۱-۷- تعاریف مفهومی و عملیاتی متغیرها:

انگیزش تحصیلی(درونی، بیرونی و بدون انگیزه):
تعریف مفهومی: انگیزش نیروی ایجاد کننده و هدایت کننده رفتار است و عامل کلی مولد رفتار می­باشد. از لحاظ پرورشی، هم هدف است و هم وسیله، انگیزش به­صورت آمادگی روانی یک پیش نیاز یادگیری به حساب می­آید(سیف، ۱۳۸۸: ۲۳۰). انگیزش هنگامی وسیله انگاشته می­ شود که مانند هوش یا هر وسیله آموزشی دیگر در کسب مهارت و معلوماتی که مطلوب ماست به شاگرد یاری دهد. شاگردی که انگیزه یادگیری ندارد، کمتر در فعالیت­های درسی شرکت می­ کند، کمتر می­آموزد، زودتر خسته می­ شود و در کلاس هم دردسر تولید می­ کند (پارسا، ۱۳۸۱: ۱۷۷ و ۱۷۶). انگیزش تحصیلی مدنظر در پژوهش حاضر شامل سه مقیاس انگیزش درونی، انگیزش بیرونی و بی­انگیزه­گی می­باشد.
تعریف عملیاتی: نمره فرد در آزمون انگیزش تحصیلی والراند[۱۷] و همکارانش[۱۸]AMS نشان­دهنده نوع انگیزش دانش ­آموزان است، که دامنه نمره آن بین ۲۸ تا ۱۹۶ می­باشد.
انگیزش درونی:
تعریف مفهومی:دانش ­آموزانی که انگیزه درونی دارند، در ضمن تلاش برای شکوفایی قابلیت­های کشف کردن و یادگیری خود، احساس شایستگی و رضایت درونی می­ کنند. انگیزه درونی، دانش ­آموز را با پاداش­های درونی که مربوط به رشد فهم، احساس توانمندی و لذت بردن از تکلیف است هدایت می­ کند. دانش ­آموز را وقتی می­توان دارای انگیزه درونی دانست که کارها را با توجه به ارزش ذاتی آن ملاحظه می­ کند و برای فهمیدن خود را درگیر تکلیف می­ کند(دسی و رایان، ۲۰۰۰، به نقل از واگ[۱۹]، ۲۰۰۷).
تعریف عملیاتی: نمره فرد از سؤالات مربوط به انگیزش درونی در پرسشنامه انگیزش تحصیلی AMS که بین ۱۰ تا ۷۰ می­باشد.
انگیزش بیرونی:
تعریف مفهومی:دانش ­آموزانی که انگیزه بیرونی دارند تکالیف را به منظور کسب پاداش­های بیرونی مانند ستایش و بازخورد مثبت معلم انجام می­دهند. دانش ­آموزانی با انگیزه موقعیتی، کارهایی را برای کسب پاداش­های موقعیتی، مانند ستوده شدن از طرف هم کلاسی­ها، برخی را برای چالش داشتن با تکلیف و برخی دیگر را برای مشاهده منفعت کار انجام می­دهند. دانش ­آموزی انگیزه بیرونی دارد که کاری را به منظور دست یابی به پیامدی خارج از تکلیف مانند کسب تأیید دیگران یا اثبات ارزشمندی خود به دیگران انجام می­دهد(واگ، ۲۰۰۷).
تعریف عملیاتی: نمره فرد از سؤالات مربوط به انگیزش بیرونی در پرسشنامه انگیزش تحصیلی AMS که بین ۱۰ تا ۷۰ می­باشد.
بی انگیز­گی:
تعریف مفهومی: بی­انگیز­گی به نبود نسبی انگیزه بیرونی و درونی اشاره دارد. این مورد در شرایطی به چشم می­خورد که افراد برای یک فعالیت ارزشی قایل نیستند یا اینکه باور دارند نمی­توانند به یک نتیجه مطلوب برسند. دانش ­آموزان بی­انگیزه احساس دلزدگی و بی­کفایتی می­ کنند، فکر می­ کنند که وقت­شان در کلاس­های درستلف می­ شود و گزارش می­ کنند که چیز ارزشمندی از حضور در این کلاس­ها نصیب آنها نمی­ شود. در این حالت فرد تناسبی میان عمل خود و نتیجه آن نمی­بیند(مصرآبادی و همکاران، ۱۳۸۹: ۵۸).
تعریف عملیاتی: نمره فرد از سؤالات مربوط به بی­انگیزه­گی در پرسشنامه انگیزش تحصیلی AMS که بین ۸ تا ۵۶ می­باشد.
سازگاری اجتماعی:
تعریف مفهومی: سازگاری اجتماعی یک فرایند روانی است. این فرایند شامل تطابق با استانداردها و ارزش­های جدید است. در روانشناسی ارتباط با اعضای جامعه به بهترین نحو را سازگاری می­گویند. یکی از عواملی که برای سازگاری اجتماعی از اهمیت عمده­ای برخوردار است، پندار بی­غرضانه است. فرایندهای رفتار مانند یادگیری، بلوغ، حساسیت، پندار و انگیزه در زندگی ما مهم است زیرا این­ها به فرایند سازگاری منجر می­شوند. در سازگاری اجتماعی آنچه از اهمیت عمده­ای برخوردار است، نحوه استنباط از رفتار دیگران و تفکر درباره علل و ریشه ­های رفتار آنهاست(تو[۲۰]، ۲۰۰۹). مؤلفه های کلیدی سازگاری اجتماعی شامل حمایت اجتماعی استنباط شده، خود پنداره و مهارت­ های اجتماعی است. پژوهشگران نشان داده­اند که سطوح این مؤلفه­ ها بر اساس قابلیت­های رفتاری و تحصیلی دانش ­آموزان فرق می­ کند(الیوت[۲۱]، ۲۰۰۶).در پژوهش حاضر سازگاری اجتماعی بر اساس پرسشنامه­ شخصیتی کالیفرنیا، شامل شش مقوله­ی نقش­های اجتماعی، مهارت­ های اجتماعی، رفتار ضداجتماعی، روابط خانوادگی، روابط مدرسه­ای و روابط اجتماعی می­باشد.
تعریف عملیاتی: نمره­ای است که آزمودنی از آزمون سازگاری اجتماعی در پرسشنامه شخصیتی کالیفرنیا به­دست می­آورد، که دامنه آن بین نمره ۰ تا ۹۰ می­باشد.
نقش­های اجتماعی:
تعریف مفهومی: فردی که نقش­های قابل قبول اجتماعی را می­پذیرد دیگران را به درستی درک نموده و روابط واقعی و احتیاجات اجتماعی را با روشن­بینی پذیرا می­ شود چنین فردی خوب می­فهمد چه چیز صحیح و چه چیز غلط است(خدایاری­فرد و همکاران، ۱۳۸۶).
تعریف عملیاتی: نمره فرد از سؤالات مقیاس نقش اجتماعی در آزمون شخصیتی کالیفرنیا که دامنه آن بین ۰ تا ۱۵ می­باشد.
مهارت­ های اجتماعی:
تعریف مفهومی: فردی دارای مهارت اجتماعی است که به مردم علاقه­مند باشد، یار و یاور آنها باشد، و در رفتارش با دوستان و بیگانگان مدیرباشد(خدایاری­فرد و همکاران، ۱۳۸۶).
تعریف عملیاتی: نمره فرد از سؤالات مقیاس مهارت­ های اجتماعی در آزمون شخصیتی کالیفرنیا که دامنه آن بین ۰ تا ۱۵ می­باشد.
گرایش ضد اجتماعی:
تعریف مفهومی: فردی ضد اجتماعی قلمداد می­ شود که بخواهد دیگران را بیازارد، نزاع کند، طرد نماید و اموال عمومی را منهدم سازد. نمره بالا در این مقیاس نشانه تمایل کم به رفتار ضد اجتماعی است(خدایاری­فرد و همکاران، ۱۳۸۶).
تعریف عملیاتی: نمره فرد از سؤالات مقیاس گرایش ضد اجتماعی در آزمون شخصیتی کالیفرنیا که دامنه آن بین ۰ تا ۱۵ می­باشد.
روابط خانوادگی
تعریف مفهومی: فردی به روابط و عقاید خانوادگی پایبند است که در خانه مورد قبول بوده و دوست داشته شود و در ارتباطش با همه افراد فامیل احساس اطمینان و احترام کند(خدایاری­فرد و همکاران، ۱۳۸۶).
تعریف عملیاتی: نمره فرد از سؤالات مقیاس روابط خانوادگی در آزمون شخصیتی کالیفرنیا که دامنه آن بین ۰ تا ۱۵ می­باشد.
روابط مدرسه­ای
تعریف مفهومی: دانش ­آموز وقتی با مدرسه سازش کامل خواهد داشت که احساس کند معلمان او را دوست می­دارند. از بودن با محصلان دیگر لذت می­برد و تکالیف مدرسه را مناسب با علایق و استعدادهای خود می­داند(خدایاری­فرد و همکاران، ۱۳۸۶).
تعریف عملیاتی: نمره فرد از سؤالات مقیاس روابط مدرسه­ای در آزمون شخصیتی کالیفرنیا که دامنه آن بین ۰ تا ۱۵ می­باشد.
روابط اجتماعی:
تعریف مفهومی: فردی که با همسایگان خود آمیزش کرده و از فعالیت اجتماعی احساس غرور می­نماید. در رفتارش با آشنا و بیگانه شکیبا و بردبار باشد. روابط حسنه اجتماعی، احترام به قوانین و قواعد موضوعه را نیزرعایت کند(خدایاری­فرد و همکاران، ۱۳۸۶).
تعریف عملیاتی: نمره فرد از سؤالات مقیاس روابط اجتماعی در آزمون شخصیتی کالیفرنیا که دامنه آن بین ۰ تا ۱۵ می­باشد.
عملکرد تحصیلی دانش ­آموزان:
تعریف مفهومی: مفهوم عملکرد تحصیلی اشاره دارد به موفقیت­های دانش ­آموزان در رابطه با اهداف مختلف آموزش و پرورش مثل دانش، مهارت، کاربرد، تجزیه و تحلیل و…که این اهداف از نظر اجتماعی بر اساس سن و ظرفیت افراد، مدرک تحصیلی و …تنظیم می­ شود (سلیمانی، ۱۳۹۰).
تعریف عملیاتی: معدل پایانی نیمسال دوم سال دوم دوره متوسطه دانش آموزان که در کارنامه آنها ثبت شده بود. بر اساس نظام آموزشی ایران این نمره، در دامنه ۰ تا ۲۰ قرار داشت. .
پایه سوم دبیرستان:
تعریف عملیاتی: منظور پایه سوم دبیرستان در نظام قبلی آموزش و پرورش (شش سال دوره ابتدایی، سه سال دوره راهنمایی و سه سال دوره متوسطه و دوره پیش­دانشگاهی است.

برای دانلود متن کامل پایان نامه به سایت tinoz.ir مراجعه کنید.

فصل دوم

مبانی نظری و پیشینه پژوهش

مقدمه

مسأله عملکرد تحصیلی از جمله مسائلی است که ذهن رهبران و مدیران جامعه و در نتیجه محققان را به خود جلب کرده است. این که چه عواملی بر پیشرفت و موفقیت تحصیلی دانشجویان و دانش ­آموزان تأثیر می­گذارد یا سهم و مشارکت هر عامل چه اندازه است، همواره از حیطه­های مورد علاقه پژوهشگران تربیتی و حتی روان­شناسان بوده است.
عملکرد فرد از عوامل مختلفی چون انگیزش و هیجان، شرایط محیطی، خستگی و بیماری تأثیر می­پذیرد. در هر نظام آموزشی میزان عملکرد تحصیلی یکی از شاخص ­های موفقیت در فعالیت­های علمی است. نتایج پژوهش­های مختلف نشان داده که علاوه بر ساختار و محتوای آموزشی کلاس، عوامل گوناگونی از جمله سلامت روان، توانایی­های شناختی، عوامل انگیزشی، هیجان­ها و ویژگی­های فردی و خانوادگی نقش عمده­ای در سطح عملکرد تحصیلی دانش ­آموزان دارند.
در این تحقیق نیز با توجه به نیازهای کاربردی و نظری این حوزه و از سوی دیگر کمبودهای موجود در پژوهش­های کاربردی در این زمینه، بررسی رابطه بین متغیرهای انگیزش تحصیلی و سازگاری اجتماعی با عملکرد تحصیلی به عنوان هدف اصلی قرار گرفت.
در این فصل، در دو بخش جداگانه ابتدا مبانی نظری موجود درباره متغیرهای اصلی پژوهش، یعنی انگیزش تحصیلی، سازگاری اجتماعی و عملکرد بیان شده است. در بخش دوم پژوهش­هایی که به نحوی بیشترین ارتباط با پژوهش حاضر را داشته و مشتمل بر متغیرهای اصلی این پژوهش بوده ­اند آورده شده است. مطالب این فصل، از یک سو با معرفی پژوهش­ها، توجه جدی پژوهشگران به این حوزه را نشان می­دهد و از سوی دیگر، نقص­های پژوهشی را نشان می­دهد که در هر صورت ضرورت این پژوهش را تبیین می­ کند.

۲-۱- مبانی نظری و پیشینه پژوهش

۲-۱-۱- انگیزش

انگیزه مورد توجه عده زیادی از مردم از جمله نمایشنامه­نویسان تا روانشناسان و فیلسوفان قرار گرفته است. این مفهوم به طور خاص از از دو قرن پیش در ادبیات روانشناسی قرار گرفته است. یکی از مشکلات عمده­ای که در تعریف انگیزه وجود دارد، مانند بسیاری از سازه­های روانشناختی، حاصل غیر محسوس بودن این سازه است. بنابراین در عمده تعاریف انگیزه به رفتار که بخش محسوس و قابل رؤیت انگیزه است اشاره می­ شود و تعاریف بر مبنای نوع رفتار شکل می­گیرد(والراند، ۲۰۰۴).روانشناسان کلیه عواملی را که موجوده زنده از جمله انسان را به فعالیت وادار می­ کند انگیزه می­نامند و حالتی را که انگیزه در ارگانیسم به وجود می­آورد انگیزش می­گویند (گنجی،۱۹۸:۱۳۸۷).
واژه­ی انگیزش در اصطلاح به معنای پویایی و حرکت است. از نظر سازمانی انگیزه عبارت است از فرایندهای درونی که رفتار را تحریک کرده و آن را به سوی راه­هایی که سازمان به عنوان یک مجموعه از آن سود می­برد هدایت می­ کند. از دید فردی انگیزه هرگونه عاملی است که فرد را برای رسیدن به هدفی خاص از درون به فعالیت وامی­دارد. مردم عموماٌ انگیزش را حالات درونی می­دانند که باعث می­ شود فرد به انجام کارهایی بیش از کارهای دیگر تمایل نشان دهد، استیرز و پورتر[۲۲] انگیزش را شامل سه عنصر اصلی می­دانند که عبارتند از: نیروهای فعال کننده رفتار( نیروهایی در افراد که باعث می­شوند هر فرد رفتار مشخصی داشته باشد)، نیروهای هدایت کننده(رفتار را به سوی چیزی هدایت می­ کنند، به عبارت دیگر رفتار را هدفدار می­ کنند) و نیروهای تداوم دهنده(انگیزش، رفتار انسانی را که در جهت دستیابی به هدف فعال و هدایت شده، نیرو بخشیده و به آن تداوم می­دهد). محیط افراد عامل اصلی در شدت و ضعف و جهت دادن به این نیروهاست. پس انگیزش یعنی نیروها، سابقه­ها یا حالت­های درونی که باعث می­شوند فرد داوطلبانه فعالیت­هایی را شروع کرده و تا رسیدن به اهداف مشخصی ادامه دهد. بر اساس این تعریف انگیزش متأثر از عوامل درونی و بیرونی است(قربانی، ۱۳۸۷: ۹۳).وقتی دانش ­آموزان به درس توجه می­ کنند،تکالیف خود را تحویل می­ دهند و برای آزمون مطالعه می­ کنند،می­گویند آنها برانگیخته شده ­اند یا انگیزه دارند، اگر این کارها را انجام ندهند می­گوییم انگیزه ندارند(کریمی،۱۹۸:۱۳۸۹). انگیزش یکی از مهمترین عوامل یادگیری است. چه چیزی یک دانش ­آموز را وادار می­ کند که بخواهد یاد بگیرد؟میل به تلاش کردن برای یادگیری،حاصل چندین عامل است که از شخصیت و توانایی­های دانش ­آموز تا خصوصیات تکالیف خاص یادگیری، مشوق­ها برای یادگیری، موقعیت­ها و رفتارهای آموزگارگسترش دارد(اسلاوین،۳۶۰:۲۰۰۶).
ارائه تعریف واحدی از مفهوم انگیزش به دلیل موضع­گیری­های متفاوت همچون دیگر مفاهیم بزرگ در روانشناسی کار دشواری است، اما بیشتر روانشناسان براین نکته توافق دارند که انگیزش، فرایندهایی را که به رفتار انرژی و جهت می­دهند، در بر­می­گیرد. روانشناسانی که در این حوزه کار می­ کنند، درصددند که به چهار سوال پاسخ دهند: اول اینکه اعمال ما، ما را به چه جهت­هایی حرکت می­دهند؟ یعنی چه چیزی توجه ما را جلب می­ کند و چه چیزی ما را از خود می­راند؟ دوم آن که، چه چیزی ما را برمی­انگیزد که اقدامات خود را برای دنبال کردن هدفی خاص آغاز کنیم؟ یعنی چرا برخی از اشخاص، عمل را آغاز می­ کنند در حالی که بعضی دیگر انجام دادن عملی را قصد می­ کنند، اما هرگز واقعاً پیش نمی­روند و عمل نمی­ کنند. سوم این که با چه شدتی این اعمال را دنبال می­کنیم؟ چهارم این که چرا برخی از افراد مدت زمان بیشتری به موضوع­هایی که آنها را برمی­انگیزد ادامه می­دهند، در صورتی­که بعضی دیگر از این شاخه به آن شاخه می­پرند. استرنبرگ[۲۳](۲۰۰۱) و ریو[۲۴](۲۰۰۵) سؤال دیگری به این سؤال­ها اضافه می­ کنند و آن درباره توقف رفتار است اینکه: چرا رفتار متوقف می­ شود؟(به نقل از آقایوسفی و همکاران، ۱۳۹۰: ۳۱۵). گرچه روانشناسان بر اهمیت درک چرایی رفتار انسان توافق دارند، اما درباره ماهیت انگیزش در بین آنها اختلاف نظر وجود دارد. ما در ادامه، در قالب نظریه­ های انگیزش به این موارد اختلاف خواهیم پرداخت.
اتکینسون[۲۵]، انگیزش را عبارت از نفوذ و تأثیرات متفاوتی می­داند که در راستای شدت و پایداری کنش به عمل آیند. کمپل و پریچارد[۲۶]، که هر دو از نظریه­پردازان به­نام در انگیزش هستند عقیده دارندکه انگیزش به مجموعه روابط متغیر مستقل یا غیرمستقلی که راستا، وسعت و پایداری را تبیین می­نماید مربوط است، با این شرط که تأثیرات، استعداد، مهارت و درک وظیفه مورد نظر و همچنین محدودیتهایی که بر محیط حاکم هستند ثابت نگه داشته شوند. استانیر[۲۷] معتقد است که انگیزش حالت درونی فرد است و رفتاری را در وی به وجود می­آورد تا رسیدن به هدف مشخصی ممکن گردد. میکسل[۲۸]معتقد است، فرایند انگیزش به نیروهای پیچیده، سائقها، نیازها، شرایط تنش­زا یا سازوکارهای دیگری اطلاق می­گردد که فعالیت فرد را برای تحقق هدف­های وی آغاز کرده و به آن تداوم می­بخشد(نائلی، ۱۳۷۳، به نقل از قربانی، ۱۳۸۷: ۹۴).

۲-۱-۱-۱- انواع انگیزه

انگیزش اولیه در مقابل انگیزش ثانویه
روانشناسان جدید، انگیزه­ها را به دو بخش اصلی تقسیم می­ کنند و آنها عبارتند از:۱- انگیزه­های فیزیولوژیک[۲۹]یا انگیزه های اولیه: این انگیزه­ها رفتار فرد را در جهت برآورده کردن نیازهای فیزیولوژیک بدنش راهنمایی می­ کنند و یا نقص و کمبودی را که گاهی در بافت­های بدن به وجود می آید جبران می­ کنند و آن را از نظر توازن به حالت گذشته برمی­گردانند.۲- انگیزه­های روانی یا ثانویه: این انگیزه­ها به وسیله فراگیری در جریان رشد اجتماعی فرد قابل حصول هستند(خداپناهی، ۱۳۸۵: ۱۹).انگیزش­های اولیه عمدتاً با نیازهای اولیه زیستی مرتبط هستند مثل گرسنگی و تشنگی، اما انگیزش ثانویه با نیازهایی در ارتباط هستند که چندان جنبه حیاتی و زیستی نداشته و با بقای فرد مرتبط نیستند، مثل نیاز به دوست داشتن(قربانی، ۱۳۸۷: ۹۴).
انگیزش درونی در مقابل انگیزش بیرونی
عمدتاً نظریات ارائه شده از دیرباز قائل به دو نوع انگیزه بیرونی و انگیزه درونی هستند. در سال ۱۹۹۲، والراندو همکارانش اعلام کردند که حداقل سه شکل انگیزه درونی وجود دارد: انگیزه درونی برای دانستن (درگیری در فعالیت ها برای لذت یادگیری)، انگیزه درونی برای تفوق و برتری (درگیری در فعالیت­ها برای پیش افتادن از دیگران) و انگیزه درونی برای تجربه انگیختگی (درگیری در فعالیت­ها برای لذت حسی و زیبایی شناختی)(والراند، ۲۰۰۴). منبع و کانون تقویت­کننده و تحریک­کننده این انگیزه­ها تفاوت اساسی آنها را با یکدیگر سبب می­ شود. به طوری که در تعریف انگیزه­های درونی گفته می­ شود که منبعی از درون به صورت یک ویژگی فرد را به انجام فعالیت و رسیدن به هدفی ترغیب می­ کند، در حالی که وقتی یک عامل بیرونی به عنوان محرک فرد را وادار به فعالیتی خاص می­ کند، صحبت از انگیزه­های بیرونی است(شیخ­الاسلامی و رضویه، ۱۳۸۴).