به طور کلی نوع بارنامه باتوجه به نوع وسیله مورد استفاده برای حمل و نقل تعیین می شود. به عبارت دیگر باتوجه به امکان حمل کالاهای مختلف با انواع وسیله حمل بارنامه های گوناگون مورد استفاده قرار می گیرد که متداول ترین آن ها در حمل و نقل جاده ای به شرح زیر می باشد.

الف – بارنامه های سراسری THROUGH B/ L
ب – راه نامه کامیون CMR
ج – بارنامه حمل مرکب فیاتا FIATA COMBINED TRANSPORT B/L
ب) حمل و نقل به وسیله راه آهن
حمل بار به وسیله راه آهن از سه مبدا ورودی کشور ( مرزهای ایران و پاکستان ، ایران و شوروی و ایران و ترکیه) است. همچنین از طریق دو مرز آبی بندر امام خمینی و بندر خرمشهر نیز صورت می گیرد. در این دو بندر، حمل با راه آهن، پس از انجام تشریفات گمرکی یاپاساوانی^[۱۲]، به مقاصد داخلی یا گمرکات ثانوی، با امکانات راه آهن کشور و شرایط و مقررات تعرفه داخلی صورت می گیرد.
در سه مبدا ورودی ( میرجاوه – جلفا – رازی ) باتوجه به مقررات حاکم بر قرارداد حمل خاص این سه مسیر حمل و نقل صورت می گیرد. به غیر از محمولات خرده بار، اکثر محصولات به صورت واگن دربست تلقی شده و صاحب کالا سند حمل یعنی « راه نامه واگن » را تنظیم و عین واگن دربست را با راه نامه واگن، تحویل راه آهن می نماید، تا در مقصد توسط گیرنده دریافت گردد. مسئولیت کلیه مطالب اظهار شده در راه نامه واگن به عهده فرستنده بوده و راه آهن هیچ گونه مسئولیتی را در قبال درست یا نادرست بودن مطالب عنوان شده نمی پذیرد. راه نامه واگن، در حمل به وسیله راه آهن براساس مقررات متحدالشکل قرارداد حمل و نقل بین المللی کالا به وسیله راه آهن RU/CM حاوی اطلاعت ذیل می باشد:

• • نام و آدرس فرستنده

• • تعیین ایستگاه مقصد، نام و آدرس گیرنده

• • وزن کالا

• • تعداد بسته ها و مشخصات بسته بندی

• • شماره واگن

• • ذکر جزییات اوراق گمرکی و مراجع اداری به صورت ضمیمه

• • نام و آدرس گیرنده کالا

• • مسیر

۳) حمل و نقل هوایی
حمل کالا با هواپیما، درصد بسیار پایینی از حمل و نقل کشور ما را تشکیل می دهد و معمولا بارهای سبک و با قیمت بالا یا بارهای فاسدشدنی با ارزش، به وسیله هواپیما حمل می گردد. البته باید توجه داشت باتوسعه صنعت هواپیمایی و بخاطر سرعت عمل زیاد آن حمل هوایی بتدریج ارزش بیش تری در حمل و نقل کالا بدست می آورد.
۴) حمل و نقل چند وجهی Multimodal TRANSPORT
به انتقال کالا از کشوری به کشور دیگر، حداقل با دو شیوه حمل ولی تحت قرارداد و مسئولیت واحد؛ حمل و نقل چندوجهی می گویند.
متصدی حمل و نقل چند وجهی MTO^[13] نامیده می شود که رأسا یا از طریق نماینده خود ضمن انعقاد قرارداد حمل چندوجهی مسئولیت حمل را در تمام مسیر برعهده دارد.
۲-۵-۵) انواع کنوانسیون حمل و نقل
۱) کنوانسیون CMR ^[۱۴]
این کنوانسیون جهت تأمین منافع و حقوق دست اندر کاران حمل و نقل جاده ای و یکنواخت کردن شرایط حاکم برقرار داد حمل و نقل بین المللی ایجاد شده است. این کنوانسیون صرفا به منظور حمایت از شرکت های حمل و نقل و پوشش مسئولیت های حمل کنندگان در کشورها به وجود آمد و بتدریج کشورهای ذینفع بدان ملحق شدند. در این کنوانسیون پیش بینی شده که چنانچه یکی از کشورهای مبادی یا مقاصد حمل، عضو کنوانسیون باشند. مقررات در مورد کشور غیرعضو نیز حاکم و معتبر است. کنوانسیون سی ام آر، ناظر بر مسئولیت حمل کالا و عمدتا جهت پوشش بیمه ای مسئولیت شرکت های حمل کننده، در قبال خطر حمل، تدوین شده است.
برخی نکات مهم کنوانسیون CMR

• • چنانچه محموله در کامیون بارگیری و کامیون قمستی از مسیر را به وسیله کشتی طی نماید به طوری که محموله از کامیون تخلیه نشود مشمول استفاده از مزایای این کنوانسیون خواهد بود.

• • حمل اثاثیه منزل و محمولات پستی و حمل جنازه مشمول سی ام آر نمی شود.

• • صدور راه نامه سی ام آر، مکمل قرارداد حمل است.

• • راه نامه سی ام آر، از جمله اسناد غیرقابل انتقال می باشد.

• • قرارداد حمل با تنظیم راه نامه سی ام آر، تایید خواهد شد و با قبول مفاد آن، سایر شروط مغایر با کنوانسیون باطل است.

• • با صدور راه نامه سی ام آر، هرگونه قرارداد حمل و نقل جاده ای تابع مقررات این کنوانسیون بوده و سایر شرایط مغایر که احتمالا مورد توافق صاحبان کالا و حمل کننده هم باشد باطل است.

۲) کنوانسیون TIR ^[۱۵]
این کنوانسیون برای ایجاد تسهیلات در رابطه با تشریفات گمرکی کامیون های حامل کالا که در جاده های بین المللی تردد و از گمرکات کشورهای ثالث عبور می کند تدوین و به مرحله اجرا درآمده است بدین ترتیب که این کامیون ها از انجام تشریفات گمرکی در کشورهای مسیر معاف بوده و فقط به بازرسی اجمالی از وضیعت ظاهری و سالم بودن پلمپ ها اکتفا می شود.
در این کنوانسیون ضوابطی جهت کامیون هایی که تحت شرایط تیر کالا جابجا می کنند وضع شده است و استانداردهایی برای آن ها در نظر گرفته شده است. مؤسسات حمل و نقل بین المللی با در اختیار داشتن کامیون های مورد بحث اقدام بخرید دفترچه هایی به نام کارنه تر می کنند که توسط IRU ^[۱۶]صادر می گردد. اتاق های بازرگانی کشورها به نمایندگی از طرف IRU مسئولیت حسن اجرای این کنوانسیون را دارا می باشند و در قبال گمرک کشورها بابت حقوق و عوارض گمرکی ضامن می باشند.
کنوانسیون های تیر در سال ۱۹۵۹ میلادی تشکیل شده است. کشور ما در سال ۱۳۴۹ به این کنوانسیون ملحق گردید. در مقررات کنوانسیون، در سال ۱۹۷۵ تغییراتی داده شد که این تغییرات در سال ۱۳۶۳ با تصویب مجلس شورای اسلامی در ایران نیز مورد عمل قرار گرفت.
۳) فیاتا FIATA
این سازمان در سال ۱۹۲۶ میلادی در شهر وین به وجود آمد و هم اکنون دارای ۶۷ سندیکا و بیش از ۱۶۰۰ عضو منفرد در ۱۲۲ کشور جهان می باشد. این سازمان برای اولین بار مقررات بارنامه فیاتا را در سال ۱۹۷۱ تدوین کرد که در سال ۱۹۷۸ به تصویب اتاق بازرگانی بین المللی رسیده است. در سال های ۱۹۸۲ و ۱۹۸۷ اصلاحاتی در آن صورت گرفت که مورد تایید اتاق بازرگانی بین المللی قرار گرفته است. سازمان فیاتا به عنوان عامل حمل و نقل مرکب اسناد دیگری به غیر از بارنامه حمل مرکب فیاتا FBL صادر نموده که به شرح زیر است :

• • گواهی رسید فیاتا FCR ^[۱۷]این گواهی به عامل حمل و نقل امکان می دهد که سند مخصوص را به عنوان اعلامیه رسمی که به موجب آن مسئولیت کالا را به عهده می گیرد برای فرستنده کالا صادر نماید. پس از تسلیم گواهی رسید فیاتا به خریدار فروشنده به هیچ وجه حق واگذاری کالای تحویل شده به کارگزار را به دیگری ندارد.

گواهی حمل فیاتا FCT ^[۱۸] کارگزار با صدور این سند تایید می کند که مسئولیت ارسال و تحویل محموله مشخصی را براساس دستورات دریافتی از فرستنده کالا به عهده گرفته متعهد می گردد که کالا را در مقصد توسط نماینده منتخب خود تحویل نماید.

• • رسید انبار فیاتا FWR ^[۱۹]سندی است جهت استفاده عملیات انبارداری کارگزار و عمدتا برای استفاده در داخل کشور بکار می رود.

۴) کنوانسیون کوتیف COTIF
مربوط به حمل و نقل بین المللی با راه آهن است که به منظور استقرار مقررات حقوقی یکنواخت مربوط به حمل مسافر و بار همراه وی و کالا با راه آهن به وجود آمده است.
دولت ایران از تاریخ اول اکتبر ۱۹۸۵ میلادی، مقررات کنوانسیون کوتیف را به مرحله اجرا درآورده است.