اعسار از محکوم به
هزینه‌ی دادرسی مخارجی است که مدعی برای طرح و تعقیب دعوا تا صدور حکم قطعی پرداخت می‌نمایند ماده (۵۰۲) قانون آیین دادرسی دادگاه های عمومی و انقلاب در امور مدنی مقرر می‌دارد: «هزینه‌ی دادرسی عبارت است از:»

۱- هزینه‌ی برگ‌هایی که به دادگاه تقدیم می‌شود؛

۲- هزینه‌ی قرارها و احکام دادگاه.
یکی از مسائلی که در حقوق کشورها وجود داشته و هم اکنون نیز در خور توجه فراوان است، موضوع یاری و مساعدت به افرادی است که توان مالی پرداخت مخارج دادرسی و طرح دعوا در محکمه یا سایر مراجع عمومی را ندارند و یا به طور موقت قادر به تأدیه ی هزینه های مقرر نیستند. در نظام حقوقی ایران با پذیرش معاضدت و مساعدت قضایی و غیر قضایی در قوانین مختلف با وضع مقررات خاصی، اشخاص ناتوان از پرداخت مخارج و مالیات معاف گردیده‌اند. در سال ۱۳۱۵ با تصویب قانون وکالت برای اولین بار اصطلاح معاضدت قضایی وارد ادبیات حقوقی ایران شد و منظور از آن حمایت و وکالت مجانی از طرف افرادی است که بضاعت و توان مالی پرداخت اجرت وکیل را ندارند. مقررات اعسار در قانون آیین دادرسی مدنی در سال ۱۳۱۸ با تفصیل بیشتری موضوع معافیت از هزینه‌ی دادرسی را مطرح نموده و متعاقب آن قانون اخیرالتصویب آیین دادرسی مدنی مصوب ۲۱/۱/۱۳۷۹ ضمن مواد (۵۰۴) الی (۵۱۴) به تفصیل به ذکر احکام و مقررات اعسار از هزینه‌ی دادرسی پرداخته. به موجب این مقررات، کلیه‌ی افرادی که قدرت پرداخت هزینه‌ی دادرسی را نداشته باشند (به استثنای تجار) معسر از هزینه‌ی دادرسی شناخته شده‌اند. به موجب ماده (۵۰۴) قانون مزبور معسر از هزینه‌ی دادرسی کسی است که به واسطه‌ی عدم کفایت دارایی یا عدم دست رسی به مال خود به طور موقت قادر به تأدیه ی آن نیست.
به موجب قوانین حاکم بر اعسار، شرایط برخورداری معافیت از هزینه‌ی دادرسی به شرح زیر می‌باشد:

۱- شخص معسر باید در ضمن دادخواست دعوای اصلی، معافیت از هزینه‌ی دادرسی را از همان دادگاه تقاضا نماید و در صورت صدور حکم، معافیت از هزینه‌ی دادرسی در تمام مراحل آن دعوا مؤثر خواهد بود و اگر معسری دعاوی متعددی در یک مرحله اقامه کند، صدور حکم اعسار در خصوص یک دعوا کافی بوده و خواهان از حکم صادره در تمام دعاوی استفاده نموده و از هزینه‌ی دادرسی همگی آن‌ ها معاف می‌گردد. ماده (۵۰۹) ق. آ. د. م در این زمینه مقرر می‌دارد:
«در مورد دعاوی متعددی که مدعی اعسار بر یک نفر هم زمان اقامه می کند، حکم اعساری که نسبت به یکی از دعاوی صادر شود، نسبت به سایر دعاوی نیز مؤثر خواهد بود.»
با توجه به مواد (۵۰۹) و (۵۰۸) قانون آیین دادرسی مدنی معلوم می‌گردد که چنان چه خواهان دعوای اعسار، دعاوی متعددی را در زمان‌ها و مراحل مختلف طرح نماید، صدور حکم اعسار در یک دعوا موجب معافیت از هزینه‌ی دادرسی در سایر دعاوی معسر نمی‌گردد. دعوای اعسار اگر برای معافیت از هزینه‌ی دادرسی در مرحله‌ی بعدی باشد، در ضمن دادخواست راجع به دعوای اصلی و اگر مربوط به معافیت از هزینه‌ی مرحله‌ی تجدیدنظر خواهی باشد، به وسیله‌ی دادخواست مستقل و جداگانه مطرح می‌شود و لیکن اگر به حکم صادره اعتراض شود، دعوای اعسار در ضمن دادخواست اعتراض، عنوان می‌گردد.

در این خصوص در ماده (۵۰۵) ق. آ. د. م آمده است: «ادعای اعسار از پرداخت هزینه‌ی دادرسی ضمن درخواست نخستین یا تجدیدنظر یا فرجام مطرح خواهد شد. طرح این ادعا به موجب دادخواست جداگانه نیز ممکن است. اظهارنظر در مورد اعسار از هزینه‌ی تجدیدنظر خواهی و یا فرجام خواهی با دادگاهی می‌باشد که رأی مورد درخواست تجدیدنظر و یا فرجام را صادر نموده است.»
۲- خواهان مکلف است اعسار خود را به اثبات برساند؛ یعنی معسر باید عدم وجود دارایی یا عدم دست رسی به اموال خود را طبق تشریفات قانونی ثابت نماید و ظاهراً قانون گذار با نسخ ماده (۷) قانون اعسار مصوب سال ۱۳۱۳، ادله‌ی خاصی برای دعوای اعسار ذکر نکرده و آن را مشمول قواعد عمومی ادله‌ی اثبات دعوا در سایر دعاوی قرار داده است. البته ماده (۵۰۶) از ق. آ. د. م شهادت شهود را از باب تمثیل مورد لحوق حکم خود قرار داده است. در این ماده می‌خوانیم: «در صورتی که دلیل اعسار شهادت شهود باشد، باید شهادت کتبی حداقل دو نفر از اشخاصی که از وضعیت مالی و زندگانی او مطلع می‌باشند به دادخواست ضمیمه شود. در شهادت نامه، مشخصات و شغل و وسیله‌ی امرار معاش مدعی اعسار و عدم تمکن مالی او برای تأدیه ی هزینه‌ی دادرسی با تعیین مبلغ آن باید تصریح شود و شهود، منشأ اطلاعات و مشخصات کامل اقامتگاه خود را به طور روشن ذکر نمایند.»

۳- همان طور که مذکور افتاد از بازرگانان و اشخاصی که شغل معمولی آن‌ ها اعمال تجاری است، دادخواست اعسار پذیرفته نمی‌شود و این اشخاص باید طبق مقررات قانون تجارت دادخواست ورشکستگی و توقف بدهند (ماده (۵۱۲) ق. آ. د. م و ماده (۳۳) قانون اعسار. لیکن اشخاص غیر تاجر در کلیه‌ی دعاوی مدنی و جزایی در صورتی که قانون به آن‌ ها اجازه‌ی طرح دعوای اعسار داده است، از مقررات قانون اعسار و آیین دادرسی پیروی می‌نمایند.

جهت دانلود متن کامل این پایان نامه به سایت jemo.ir مراجعه نمایید.

۱—۳- دادگاه صلاحیت دار و نحوه‌ی رسیدگی

دادگاهی که صلاحیت رسیدگی به دعوای اصلی مطروحه را دارد، همان دادگاه مرجع رسیدگی به دعوای اعسار می‌باشد (ماده (۲۴) ق.آ.د.م). تشریفات رسیدگی به دعوای اعسار بدین روش است که ابتدا خواهان دادخواست خود را در سه نسخه تهیه و به دفتر دادگاه تسلیم می کند. مدیر دفتر دادگاه مکلف است حداکثر ظرف دو روز پرونده را به رویت قاضی دادگاه برساند. در صورت لزوم حضور گواهان در دادگاه، به مدعی اعسار اخطار می‌شود تا گواهان خود را در روز جلسه‌ی دادرسی حاضر کند. دعوای اعسار در صورتی که برای معافیت از هزینه‌ی دادرسی مرحله بدوی باشد، در ضمن دادخواست اصلی و در صورتی که مربوط به هزینه‌ی اعتراض به حکم باشد، در ضمن دادخواست پژوهش به مرجع رسیدگی کننده به اعتراض یا فرجام داده می‌شود.

بند ۱) طرفین دعوای اعسار
مطابق ماده (۶۹۷) سابق آ.د.م دعوای اعسار از هزینه‌ی دادرسی، به طرفیت دادستان اقامه می‌شد و هر گاه دادگاه صلاحیت دار دادگاه بخش می‌بود که در عرض آن دادسرا وجود نداشت، مدیر دفتر دادگاه سمت نمایندگی دادستان را می‌داشت. لیکن در حال حاضر با توجه به حاکمیت قانون تشکیل دادگاه های عمومی و انقلاب و حذف دادسرا در سیستم فعلی دادرسی با عنایت به تفویض اختیارات دادستان به رئیس دادگستری شهرستان و استان به موجب تبصره‌ی ماده (۱۲) قانون مزبور، دعوای اعسار به طرفیت حاکم اقامه می‌گردد.[۲] زیرا هزینه‌ی دادرسی به خزانه‌ی دولت واریز می‌گردد و قاضی سمت نمایندگی دولت را دارد. البته از ظاهر ماده (۵۰۷) قانون فعلی آ.د.م استنباط می‌شود که در دعوای اعسار لازم نیست رئیس حوزه‌ی قضایی نیز به قائم مقامی دادستان، خوانده قرار گیرد،هر چند رویه‌ی قضایی خلاف این امر بوده و در هر حال در دعاوی اعسار رئیس حوزه‌ی قضایی به عنوان یکی از خواندگان به دادرسی فرا خوانده می‌شود.

بند ۲) فوت معسر
ماده (۵۱۰) ق.آ.د.م مقرر می‌دارد:«اگر معسر فوت شود، ورثه نمی‌توانند از حکم مورث خود استفاده نمایند. لیکن فوت مورث در هر یک از دادرسی‌های نخستین و تجدیدنظر و فرجام مانع جریان دادرسی در آن مرحله نیست و هزینه‌ی دادرسی از ورثه مطالبه می‌شود؛ مگر آن که ورثه نیز اعسار خود را ثابت نمایند.» حکم این ماده با توجه به اصول و قواعد حقوقی قابل تأمل و دقت فراوان است؛ زیرا:
اول این که علی‌الاصول کلیه‌ی حقوق مالی مورث به ورثه منتقل می‌گردد و حکم اعسار متوفی نیز در حقوق مالی ورثه مؤثر خواهد بود.
دوم این که طرح مجدد دعوای اعسار توسط ورثه موجب اطاله‌ی رسیدگی در دعوا خواهد شد که خلاف منظور مقنن می‌باشد. البته در صورتی که خواهان اعسار محکوم له واقع شود و پس از آن تمکن، هزینه‌ی دادرسی را پرداخت نماید،می‌تواند آن را به عنوان خسارت دادرسی از محکوم علیه دریافت نماید(ماده ۵۱۹ ق.آ.د.م).

بند ۳) آثار و نتایج مترتب بر حکم اعسار

به موجب ماده (۵۱۳) ق.آ.د.م پس از صدور قبول اعسار، محکوم له از نتایج و مزایای زیر برخوردار می‌گردد:
۱-۴- معافیت موقت از تأدیه ی تمام یا قسمتی از هزینه‌ی دادرسی
تمام یا قسمتی از هزینه‌ی دادرسی در مورد دعوایی که برای معافیت از هزینه‌ی آن ادعای اعسار شده، بخشوده خواهد شد. چنان چه ماده‌ی مذکور تصریح می کند این معافیت موقت است ولی هیچ مدت زمانی برای آن تعیین نشده است.البته در ماده (۷۰۶) قانون آ.د.م سابق این معافیت تا ده سال از تاریخ صدور حکم اعسار قید شده بود و در صورت تمکن و قدرت مالی تا ۱۰ سال پس از صدور حکم، هزینه‌ی دادرسی از محکوم له گرفته می‌شد. هم چنین در صورتی که در دعوای اصلی نیز محکوم له واقع شود، پس از قطعیت حکم، هزینه‌ی دادرسی از معسر اخذ می‌گردد. گر چه معسر بر اثر تحصیل حکم قادر به پرداخت هزینه‌ی دادرسی می‌گردد ولی تا زمانی که محکوم له را وصول نکرده،نمی‌تواند هزینه‌ی دادرسی را پرداخت نماید. از سوی دیگر در قانون، وصول هزینه از معسر مقید به گرفتن محکوم له از محکوم علیه نشده و ممکن است محکوم له دچار مشکلاتی شده و نتواند آن را وصول کند و یا موضوع حکم غیر مالی باشد؛مانند بطلان و فسخ نکاح که متمکن نگردد؛ لذا بهتر است خواهان در ضمن دادخواست و در اثنای دادرسی جبران خساراتی را که وارد شده و یا خواهد شد، از طرف دعوای مطالبه کند.(۴) در این صورت دادگاه ضمن حکم راجع به اصل دعوای یا به موجب حکم علی‌حده، محکوم علیه را به تأدیه خسارت محکوم می کند و بدین طریق به نحو غیر مستقیم پرداخت هزینه‌ی دادرسی در دعوای اعسار بر عهده‌ی خوانده‌ی دعوای قرار می‌گیرد.

۲- حق داشتن وکیل مجانی
ماده (۱۸) قانون اعسار مصوب ۱۳۱۳ که به وسیله‌ی ماده (۶۹۴) ق.آ.د.م سابق نسخ گردیده، مقرر می‌داشت: «وکلای رسمی عدلیه مکلفند وکالت اشخاص معسر را به طور مجانی قبول کنند. تعیین وکیل مجانی در این موارد مطابق نظام نامه‌ی وزارت عدلیه به عمل خواهد آمد.» و در ماده (۶۹۴) حق داشتن وکیل به معسر اعطا گردید و طرز تقاضا و شرایط آن در آیین نامه‌ی قانون راجع به وکلای مجانی تصویب گردید. به موجب بند”۲” ماده (۵۱۳) ق.آ.د.م حق داشتن وکیل معاضدتی و معافیت موقت از پرداخت حق‌الوکاله یکی نتایج مترتب بر صدور حکم اعسار مذکور افتاده است.

شخصی که وکیل معاضدتی می‌خواهد در امور حقوقی باید به کانون وکلا مراجعه کند و کانون در صورت تشخیص اساسی بودن دعوای، وکیلی را برای معسر معین می کند اما در امور کیفری در بعضی از موارد همانند دعوای قتل که حضور وکیل الزامی است، دادگاه رأساً وکیل را انتخاب می کند و در رویه فعلی قضایی ایران انتخاب وکیل تسخیری در سایر امور کیفری توسط دادگاه چندان معمول نیست و از آن جا که اثبات اعسار و انتخاب وکیل مجانی در مواردی از پیگیری و تعقیب دعوای مشکل‌تر است،این موضوع با استقبال قابل توجهی مواجه نگردیده است.

پایان نامه رشته حقوق

۳- عدم ایداع تأمین توسط اتباع خارجه
بند “۳” ماده (۶۹۴) قانون آ.د.م تصریح می‌نمود در صورتی که مدعی اعسار تبعه‌ی کشورهای خارجی باشد، از دادن تأمینی که باید اتباع خارجی بدهند، معاف می‌گردد. برخی از حقوق‌دانان شرط ایرانی بودن را برای اقامه‌ی دعوای اعسار لازم دانسته‌اند و این ارفاق استثنایی را در سایر کشورها شامل اتباع بیگانه (مگر به موجب قرارداد بین‌المللی و شرط معامله متقابل) نمی‌دانند و شق سوم ماده (۶۹۴) را در مقام انشای حق معاضدت برای بیگانه قلمداد نمی‌کنند؛ بلکه آن را در مقام بیان آثار حکم اعسار می‌دانند.(۵) به هر حال بند مزبور در قانون فعلی آ.د.م حذف گردیده و قابل استناد نیز نمی‌باشد.

۱-۵- آثار و نتایج اعسار در سایر قوانین

قوانین موضوعه در سایر سازمان‌ها و دستگاه های وابسته به دادگستری نیز معافیت‌هایی را برای معسر از پرداخت تعهدات مالی پیش بینی و مقرر نموده است. همان طوری که ماده (۲۳) قانون وکالت مصوب ۱۳۱۵ حق اخذ وکیل تسخیری را به معسر می‌دهد(۶) قانون اخیر کارشناسان رسمی مصوب ۱۳۸۱ نیز کارشناسان دادگستری را مکلف نموده در مواردی که تأدیه ی دست مزد کارشناسان بر عهده‌ی معسر است، کارشناس رسمی باید نسبت به معسر موقتاً مجانی رسیدگی و اظهار عقیده نماید و آن دسته از دعاوی که خواسته‌ی مالی آن‌ ها کم می‌باشد و دادگاه نظر به عدم اهمیت موضوع، رسیدگی مجانی را مقتضی بداند، هر یک از کارشناسان در صورت ارجاع دادگاه یا مقام صلاحیت دار موظف است حداکثر در سال سه مورد را بدون مطالبه‌ی حق‌الزحمه رسیدگی و اظهارنظر نمایند. همین طور به موجب قانون دفاتر اسناد رسمی مصوب ۱۳۱۶، سردفتران بدون دریافت وجه موظفند در صورت مطالبه‌ی ثبت اسناد و تقاضای کمک معسرین از کانون سر دفتران، اسناد معسرین را ثبت نمایند و طبق ماده (۳۴) قانون مذکور، سردفتران مکلفند همه ساله، حداقل پنج سند را بدون اخذ حق التحریر برای اشخاصی که از طرف کانون معرفی می‌شوند، تنظیم و ثبت نمایند.[۳]
به موجب مواد (۲۳) و (۲۴) قانون وکالت مصوب ۲۴ بهمن ۱۳۱۵ مقرر شده « کسانی که قدرت تأدیه ی حق‌الوکاله را ندارند، می‌توانند از کانون وکلا تقاضای معاضدت نمایند؛ مشروط به این که دعوا با اساس و مربوط به شخص درخواست کننده باشد. طرز تقاضا و سایر شرایط مطابق آیین نامه ای است که وزارت دادگستری تنظیم خواهد کرد و وکلای عدلیه مکلفند همه ساله در سه دعوای حقوقی به عنوان معاضدت، وکالت موکل را بر عهده بگیرند[۴]. چنان چه موکل، محکوم له واقع شود، حق‌الوکاله ی قانونی از آن چه وصول می‌شود، بازپرداخت خواهد شد و یک پنجم آن متعلق به کانون است و کانون وکلا بررسی می‌کند که آیا طبق دلایل ابرازی، دعوای خواهان اعسار با اساس بوده یا این که دعوای در دادگاه قابل طرح نیست.»

۱-۶- اعسار از محکوم به

بند اول:آیین دادرسی
الف) دادگاه صالح
همان طور که مذکور افتاد در حقوق ایران اعسار بر دو قسم است: قسم اول این که معسر توانایی پرداخت هزینه‌ی دادرسی را ندارد که این موضوع تحت عنوان اعسار از هزینه‌ی دادرسی بررسی گردید و قسم دوم موردی است که معسر قادر به پرداخت محکوم به یا وجه سند لازم‌الاجرا نباشد؛ در این مورد ماده (۲) قانون اعسار مقرر می‌دارد:
«مرجع رسیدگی به دعوای اعسار در مورد محکوم به محکمه ای است که بدایتاً به دعوای اصلی رسیدگی کرده است. دعوای اعسار در مقابل اوراق اجراییه‌ی ثبت اسناد در محکمه‌ی اقامت مدعی اعسار اقامه خواهد شد.(۷) شق اول ماده‌ی مزبور در خصوص موردی است که مدرک مدعی اعسار سند رسمی نبوده و بر اساس ادله‌ی اثبات دعوا، دادگاه واقع امر را احراز کرده و حکم به پرداخت مالی علیه او صادر نموده است که در این صورت دادگاه مزبور مرجع صالح رسیدگی به دعوای اعسار از محکوم به خواهد بود. لیکن اگر دعوای اعسار در مقابل اوراق اجرایی ثبت اسناد- که دعوای اصلی ندارد- باشد، در دادگاه اقامتگاه خواهان اعسار اقامه خواهد شد. در این مورد برخلاف قاعده‌ی صلاحیت محلی به لحاظ این که اطلاع از وضع معیشت و عدم تمکن معسر در محل اقامت وی سهل‌تر است، دعوا در اقامتگاه خواهان طرح می‌گردد.»

ب) دادخواست اعسار و رسیدگی به دعوای

علاوه بر لزوم رعایت مقررات حاکم بر تقدیم دادخواست، شرایط اعسار از هزینه‌ی دادرسی با اعسار از محکوم به مشترک است؛ به علاوه طبق ماده (۲۳) قانون اعسار مدعی اعسار، باید شهادت کتبی حداقل چهار نفر از اشخاصی که از وضع معیشت و زندگی او مطلع باشند؛ به عرض حال خود ضمیمه کند. در شهادت نامه‌ی مذکور باید اسم و شغل و وسایل گذران مدعی و عدم تمکن او برای پرداخت محکوم به یا دین با تعیین مبلغ آن تصریح گردد. دادخواست اعسار پس از این که در محکمه‌ی صلاحیت دار مطرح شد، همان طور که در مورد درخواست معسر از هزینه‌ی دادرسی توضیح داده شد دو حالت دارد: حالت اول آن که دادخواست قبول می‌گردد و دعوای اعسار رسیدگی می‌شود و در حالت دوم به جهت عدم تکمیل دادخواست یا عدم تعقیب آن رد می‌گردد. تفاوتی در قانون اعسار بین تشریفات دعوای اعسار از هزینه‌ی دادرسی و دعوای اعسار از محکوم به وجود ندارد؛ تنها تفاوتی که مشاهده می‌شود، حکم ماده (۲۵) قانون اعسار است که به موجب آن در صورت غیبت مدعی اعسار در جلسه‌ی محاکمه یا عدم تعقیب او تقاضای مدعی علیه برای رسیدگی مزبور کافی است. در حالی که در دادخواست اعسار از هزینه‌ی دادرسی به موجب مقررات سابق حاکم بر آیین دادرسی هر گاه مدعی اعسار تا یک ماه از تاریخ تسلیم دادخواست، دعوا را تعقیب نمی‌کرد،دادخواست او رد می‌شد. شاید یکی از علل وضع این ماده، جلوگیری از تضییع حقوق محکوم له بوده است.

حضور طرف دعوای اصلی در دادگاه بلامانع است و می‌تواند در دادگاه حاضر شده و دلایل رد اعسار خواهان را بیان نماید و لیکن عدم حضور او مانع رسیدگی نمی‌شود و حکم صادره در هر حال حضوری محسوب می‌گردد (ماده ۵۰۷ ق.آ.د.م)
در بررسی دعوای اعسار، هیچ گونه توجهی به ماهیت و منشأ دعوای اصلی نمی‌گردد. صرفاً طبق قوانین موضوعه، دعوای اعسار، خواه اعسار از هزینه‌ی دادرسی و یا اعسار از محکوم به ، به صورت مستقل و بدون ارتباط با دعوای اصلی مورد رسیدگی قرار می‌گیرد؛ در صورتی که در فقه توجه اصلی محکمه به دعوای اصلی و مبنا و منشأ آن معطوف بوده و آن را در تصمیم گیری خود دخیل می‌گرداند. گر چه این مطلب در دعوای اعسار به طور کلی مورد توجه قرار دارد اما عموماً در طرح دعوای اعسار از دیون، علت بدهکاری در تصمیم گیری قاضی و ادله‌ی اثبات اعسار و حبس یا عدم حبس معسر مؤثر می‌باشد. در شرایع آمده:«اگر محکوم علیه اصل دعوا را پذیرفت و لیکن در مورد پرداخت محکوم به، مدعی اعسار گردید؛ در صورت وجود بینه حکم به اعسار او داده خواهد شد و اگر بینه وجود نداشت، باید بررسی کرد که آیا مدعی اعسار قبلاً دارای سرمایه بوده است. به علاوه باید بین موردی که اصل دعوا از امور مالی است و موردی که اصل دعوا مالی نیست ؛همانند جنایت یا اتلاف، مالی نیست تفکیک و جدایی افکند.»[۵]

ج) تجدیدنظر از حکم اعسار
طبق قانون اعسار، بین تجدیدنظر از حکم رد یا قبول اعسار در مورد هزینه‌ی دادرسی با تجدیدنظر از حکم اعسار در مورد محکوم به، تفاوت وجود دارد. طبق ماده (۴۳) قانون اعسار در صورت صدور حکم قبول اعسار خواهان در هزینه‌ی دادرسی، این حکم قابل استیناف و تمیز است و هیچ کس حق اعتراض به آن را ندارد و اگر حکم بر رد اعسار خواهان در هزینه‌ی دادرسی صادر شود، حکم اصداری فقط قابل استیناف بوده و محکوم علیه نمی‌تواند درخواست تمیز نماید و لکن به موجب ماده (۲۶) قانون اعسار حکم رد و یا قبول اعسار در مورد محکوم به قابل استیناف و تمیز است. با نگرش بر سیر تحول قوانین موضوعه و با عنایت به بندهای سه‌گانه ی ماده (۳۳۱) قانون آیین دادرسی دادگاه های عمومی و انقلاب در امور مدنی مصوب ۱۳۷۹ به وضوح روشن می‌گردد که در حال حاضر مقررات مذکور در مواد (۲۶) و (۴۳) قانون اعسار نسخ ضمنی گردیده و رویه‌ی قضایی فعلی ایران نیز به همین منوال می‌باشد. بنابراین کلیه‌ی آرای دادگاه‌ها، اعم از حقوقی و کیفری و مدنی و دادگاه های خاص – به استثنای آرای دادگاه های خاص که مقررات ویژه دارند- قابل تجدیدنظر در دادگاه بالاتر می‌باشد و اداره‌ی حقوقی دادگستری نیز در اظهارنظرهای مشورتی خود دعوای اعسار را قابل تجدیدنظر دانسته و مرجع تجدیدنظر و فرجام خواهی از احکام دادگاه های عمومی و انقلاب به تناسب پرونده و حسب مقررات آیین دادرسی، دادگاه تجدیدنظر استان و یا دیوان عالی کشور می‌باشد.

فصل دوم

مقررات جزایی و ضمانت اجرای کیفری

3 ـ اردبیلی، محمد علی، حقوق جزای عمومی، جلد 1، چاپ اول، نشر میزان،1379، ص 198. ↑
1 ـ سالاری شهر بابکی، میرزا مهدی، ماهیت و ارکان دفاع مشروع در حقوق جزای داخلی اسلام و مقایسه اجمالی آن با مواد قانونی برخی کشورها ، تهران، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه تربیت مدرس،1367، ص 117. ↑
1 ـ برخی از این نظریه تحت عنوان نظریه « جبران بدی با بدی » یاد می کنند. خسروی، علی اکبر، حقوق بین الملل ( دفاع مشروع)، چاپ 1، موسسة فرهنگی آفرینه، 1373، ص 50 . ↑
2 ـ اردبیلی، محمد علی، همان مآخذ، ص 199. ↑
1 ـ صانعی، پرویز، همان مآخذ، ص195. ↑
1ـ نوربها، رضا، همان مآخذ، ص 264. ↑
2 ـ شامبیاتی، هوشنگ، حقوق جزای عمومی، جلد 1، تهران، 1380، ص 342. ↑
3 – Fletcher , George P . ( 1998 ) . Principels of Criminal Law . New York : Oxford University Press , p.133 ↑
1ـ محسنی، مرتضی، همان مآخذ، ص 231. ↑
2 ـ طوسی، ابوجعفر محمد بن حسن، الخلاف، جلد 5، قم، 1374، ص 345. ↑
3ـ خویی، ابوالقاسم، مبانی تکمله المنهاج، جلد42، قم، 1386، ص 422. ↑
4 ـ نجفی، شیخ محمد حسن، جواهرالکلام فی شرح شرائع الاسلام، جلد 41، انتشارات دارالکتاب اسلامیه، ص 583. ↑
5 ـ خوانساری، احمد، جامع المدارک فی شرح المختصر النافع، جلد 6، قم، 1364، ص 171. ↑
_ Erich Weiss and Mundo , Para . 149-50 , cited in Antonio Cassesse , International Criminal Law , P.224 . ↑
1 ـ عطار، داوود، همان مآخذ، ص 44. ↑
2 ـ صانعی، پرویز، همان مآخذ، ص 258. ↑
3ـ خمینی، روح الله، تحریرالوسیله، فصل دفاع، کتاب امر به معروف و نهی از منکر، جلد 1، نجف اشرف چاپخانه آداب، بی تا. ↑
1ـ نوروزی، مهدی، مطالعه تطبیقی دفاع مشروع در حقوق جزای ایران و انگلیس، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه آزاد دامغان، زمستان 86، ص 82. ↑
2 ـ شمس ناتری، محمد ابراهیم و عبدالله یار، سعید، دفاع مشروع و مبانی مشروعیت آن، مجله مطالعات حقوقی، شماره دوم، ص 109. ↑
1 ـ محسنی، مرتضی، همان مآخذ، ص 241. ↑
– Elliott, Catherine and Quinn, Rances( 2006) Criminal law . London : Pearson longman. P.341 ↑
1ـ شمس ناتری، محمد ابراهیم، همان ماخذ، ص 110. ↑
1ـ واعظی، خلیل، همان مآخذ، صص 139- 141. ↑
1 ـ محسنی، مرتضی، همان مآخذ، ص 243. ↑
2ـ به نقل از : صانعی، پرویز، همان مآخذ، صص 208و209. ↑
3 ـ سمیعی، حسن، حقوق جزای عمومی، نشر احمدی، چاپ چهارم، 1348، ص 69. ↑
4 ـ نوربها، رضا، همان مآخذ، ص 218. ↑
1ـ میر محمد صادقی، حسین، دادگاه کیفری بین المللی، چاپ اول ،نشر دادگستر، بهار 1383، ص 177. ↑
پایان نامه رشته حقوق

2ـ گلدوزیان، ایرج، حقوق جزای عمومی ایران، ص 30. ↑
3ـ اردبیلی، محمد علی، همان مآخذ، ص 297. ↑
1ـ برخی معتقدند که « در حقوق ملی به دلیل وجود حاکمیت، دفاع مشروع در موارد عدم توسل به قوای تأمینی، به عنوان یک دفاع پذیرفته است مع ذلک در حقوق بین الملل به دلیل فقدان یک قدرت فراملی و یک نیروی مافوق دولتی ، دفاع مشروع یک قاعده است که خود استثنای بر قاعده منع توسل به زور و تحریم جنگ می باشد .» بیگدلی، محمدرضا، حقوق جنگ، انتشارات دانشگاه علامه طباطبائی، 1373، ص 33. ↑
– Fleteher, George P. ( 2005 ). American law in a global context : the basics . New York , Oxford University Press. P.577 ↑
– Clarkson, C . M . V ( 1987 ). Understanding criminal law . London : Fontana press. P.80 ↑
– Fletcher, George P. ( 1998 ) . Principels of criminal law . New York : Oxford University Press .
p.136 ↑
1ـ پیمانی، ضیاء الدین، دفاع مشروع در حقوق جزای ایران، ص 200. ↑
2- رأی شماره 1588 مورخ 15 / 7 / 1328 ، شعبه 2 دیوان عالی کشور. ↑
1 ـ حلی، جعفر بن الحسن، شرایع الاسلام، جلد 4، قم، دارالهدی و الطباعه والنشر،1361، ص 189. ↑
2 ـ شهید ثانی، زین الدین بن علی العاملی، مسالک الافهام، جلد 15، قم، 1425 ق ، ص 49. ↑
3ـ خمینی، روح الله، همان مآخذ، ص 448. ↑
4 ـ شمس ناتری، همان مآخذ، صص 112 و 113. ↑
ـ واعظی، خلیل، همان مآخذ، ص 161. ↑
ـ همان مآخذ، صص 162- 166. ↑
1 ـ محسنی، مرتضی، همان مآخذ، ص 229. ↑
1 ـ چاردولی، شهریار، دفاع مشروع در حقوق جزایی ایران، روزنامه اعتماد، شماره 1554 مورخ 11 / 9 / 86 ، ص 4. ↑
1 ـ گلدوزیان، ایرج، حقوق جزای عمومی ایران، ص 28. ↑
2 ـ صانعی، پرویز، همان مآخذ، ص 199. ↑
3ـ همان مآخذ، ص206. ↑
4ـ گلدوزیان، ایرج، بایسته های حقوق جزای عمومی، نشر میزان، چاپ چهارم، بهار 1380 ، ص 149. ↑
1ـ اردبیلی ، محمد علی ، همان مأخذ ، ص 206. ↑
1 ـ گلدوزیان، ایرج، بایسته های حقوق جزای عمومی، ص 150. ↑
1ـ نوروزی، مهدی، همان مآخذ، ص 64. ↑
1ـ مجموعه قوانین جزائی چاپ قوه قضائیه، چاپخانه روزنامه رسمی، چاپ دوم 1374، ناشر روزنامه رسمی ، ص 4-513، قانون تشدید ربایندگان اشخاص مصوب 18 / 12 / 1383 . ↑
2 ـ همان مآخذ، ماده 14. ↑
3 ـ نوروزی، مهدی، همان مآخذ، ص 65. ↑
1ـ همان مآخذ، ص 56. ↑
1ـ نجفی، محمد حسن، جواهر الکلام، جلد41، کتاب حدود، باب سوم، ص 659 . ↑
2ـ همان مآخذ، ص 651 و خمینی، روح الله، همان مآخذ، مسأله 7 . ↑
1ـ نوربها، رضا، همان مآخذ، صص 198-194. ↑
1ـ نوربها، رضا، همان مآخذ، صص 210- 207. ↑
1- گلدوزیان، ایرج، بایسته های حقوق جزای عمومی، ص 153. ↑
1 ـ محسنی، مرتضی، همان مآخذ، ص 229. ↑
– گلدوزیان، ایرج، همان ماخذ، ص 151. ↑
1- حبیب زاده، محمد جعفر، قتل در فراش، مجله حقوقی دادگستری، ص 71 و حبیب زاده، محمد جعفر، قتل در فراش، مجله مدرس علوم انسانی، شماره 4، زمستان 1378، ص 82. ↑
1 ـ العطار، داوود، همان مآخذ، ص 215. ↑
2 ـ عوده، عبدالقادر، تشریع جنایی اسلامی، جلد 1، ص 511. ↑
3- صمدی، علی اشرف، ماده 179 قانون مجازات ایران و مقایسه آن با شق 2 از ماده 324 قانون مجازات فرانسه، مجله کانون وکلا، سال سیزدهم، شماره 78 . ↑
1 ـ امجدی، فریبرز، قتل در مقام دفاع از ناموس، مجله قضایی و اجتماعی، شماره 72، اسفند 1350، ص 95. ↑
تصویر درباره جامعه شناسی و علوم اجتماعی
1 ـ هاشمی، حسین ، قتل در فراش: ضرورت بازگشت قانون به فقه، مجله کتاب زنان، سال هفتم ، شماره 27، بهار 1384 ، ص 176. ↑
1 ـ صمدی، علی اشرف، همان مآخذ : وی می گوید : « مثلاً شوهری که از رابطه نامشروع زن خود با مرد اجنبی اطلاع حاصل نموده با طرح و نقشه قبلی وضع را طوری آماده نماید که زن خود را با مرد اجنبی در یک فراش یا در حالتی که به منزله وجود در یک فراش است مشاهده نماید ، و سپس با اسلحه ای که قبلاً برای این کار آماده نموده است ، آنها را به قتل برساند ، بدیهی است از معافیت مقرره در ماده 179 استفاده نخواهد برد ؛ زیرا در آنجا به فلسفه معافیت مذکور برخورد می کنیم که صرفاً برای ح
برای دانلود متن کامل پایان نامه به سایت zusa.ir مراجعه نمایید.
الت عصبانیتی است که دفعة واحده به مرد دست می دهد که این حالت مخصوص در بزههایی که با سبق تصمیم انجام می شود ، مصداق پیدا نمی کند … ». ↑

2- مهرپور، حسین، سیری در مبانی فقهی و حقوقی ماده 630 قانون مجازات اسلامی ، مجله نامه مفید ، شماره هشتم ، صص 173 و 174. ↑

– کافی، پیشین، ج 2، کتاب الایمان و الکفر، باب صلة الرحم، ح 11، ص 152. ↑
– همان، ح 33، ص 157. ↑
– همان، ح 17، ص 152. ↑
– بحار الانوار، پیشین، ج 72، کتاب العشره، باب 51، التواضع، ح 7، ص 120. ↑
– کافی، پیشین، ج 2، کتاب الایمان و الکفر، باب التواضع، ح 2، ص 122. ↑
– همان، ح 3. ↑
– همان، ج 2، کتاب الایمان و الکفر، باب الحیا، ح 4، ص 106. ↑
– همان، باب حسن خلق، ح 6، ص 100. ↑
– فصلت / 34. ↑
– فصلت / 35. ↑
– کافی، پیشین، ج 2، کتاب الایمان و الکفر، باب العفو، ح 1، ص 107، در متن حدیث «الخلائق» است. ↑
– عبدالواحد بن محمد تمیمی آمدی، غرر الحکم (قم: دفتر تبلیغات، 1366)، ص 388، ح 8892. ↑
– کافی، پیشین، ج 2، کتاب الایمان و الکفر، باب شدة ابتلاء المومن، ح 3، ص 260. ↑
– همان، ج 2، باب کفم الغیظ، ح 6، ص 110. ↑
– همان، باب الحلم، ح 5، ص 112. ↑
– همان، باب کفم الغیظ، ح 5، ص 110. ↑
– همان، باب اهتمام بامور المسلمین، ح 7، ص 164. ↑
– همان، ح 5، ص 164. ↑
– همان، ج 2، کتاب الایمان و الکفر، باب الحب فی الله…، ح 16، ص 127. ↑
– همان، ح 11، ص 126. ↑
– همان، ح 3، ص 125. ↑
– همان، ج 2، باب الحب فی الله…، ح 8، ص 126. ↑
– قصص / 56. ↑
– غرر الحکم، پیشین، ح 2467، قسم اول، باب 6، فصل اول، ص 140. ↑
– همان، ح 2521، ص 142. ↑
– همان، ح 2484، ص 140. ↑
– همان، ح 857، ص 65، قسم اول، باب اول، فصل 12. ↑
– همان، قسم اول، باب 6، فصل اول، ح 2512، ص 141. ↑
– همان، قسم سوم، باب سوم، فصل 7، ح 7223، ص 312. ↑
– کافی، پیشین، ج 2، کتاب الایمان و الکفر، باب حب الدنیا و الحرص، ح 3، ص 315. ↑
– همان، باب ذم الدنیا، ح 11، ص 13. ↑
– غرر الحکم، پیشین، قسم اول، باب 6، فصل اول، ح 2451، ص 139. ↑
– همان، قسم سوم، باب سوم، فصل سوم، ح 6613، ص 295. ↑
– کافی، پیشین، ج 2، کتاب الایمان و الکفر، باب حب الدنیا…، ح 6، ص 316. ↑
– نور / 44. ↑
– کافی، پیشین، ج 2، کتاب الایمان و الکفر، باب طلب الرئاسة، ح 3، ص 297. ↑
– قصص / 83. ↑
– من لا یحضره الفقیه، پیشین، ج 3، باب معرفة الکبائر، ح 4957، ص 572، در متن حدیث اینطور آمده است: من مشی الی صاحب بدعة و وقمرة…. ↑
– کافی، پیشین، ج 2، کتاب فضل العلم، باب البدع و الرای…، ح 8، ص 56. – همان، ح 4، ص 54. ↑
– کهف / 110. ↑
– کافی، پیشین، ج 2، کتاب الایمان و الکفر، باب الریاء، ح 7، ص 215. ↑
– همان، ح 1، ص 293. ↑
– همان، ح 3. ↑
– همان، ح 10، ص 295. ↑
– کافی، پیشین، ج 2، کتاب الایمان و الکفر، باب الریاء، ح 13، ص 296. ↑
– نازعات / 41-37. ↑
– غرر الحکم، پیشین، قسم ثالث، باب ثانی، فصل اول، حدیث جهاد النفس، ح 4903، ص 242. ↑
– همان، قسم اول، باب اول، فصل 12، ح 818، ص 64. ↑
– همان، قسم سوم، باب دوم، فصل اول، ح 4901، ص 242. ↑
– همان، باب سوم، فصل 7، ح 7252، ص 313. ↑
– همان، قسم اول، باب 6، فصل 4، ح 2906، ص 155. ↑
– همان، قسم سوم، باب سوم، فصل هفتم، ح 7253، ص 313. ↑
– بحار الانوار، پیشین، ج 67، تتمه کتاب الایمان و الکفر، تتمه کتاب مکارم الاخلاق، باب 46، ح 9، ص 77. ↑
– کافی، ج 2، کتاب الایمان و الکفر، باب العجب، ح 5، ص 313. ↑
– همان، ج 2، کتاب الایمان و الکفر، باب العجب، ح 2، ص 313. ↑
– کهف / 104-103. ↑
– كهف / 105. ↑
– نور / 40. ↑
– انعام / 44. ↑
– غافر / 35. ↑
– کافی، پیشین، ج 2، کتاب الایمان و الکفر، باب الکبر، ح 5، ص 301. ↑
– بقره / 269. ↑
– مائده / 63. ↑
– کافی، پیشین، ج 5، کتاب الجهاد، باب الامر بالمعروف…، ح 1، ص 55. ↑
– همان، ج 2، کتاب الایمان و الکفر، باب الغضب، ح 1، ص 302. ↑
– همان، ح 3، ص 303. ↑
– بحار الانوار، پیشین، ج 70، تتمه کتاب الایمان و الکفر، تتمه ابواب الکفر، باب 132، ح 25، ص 274. ↑
– کافی، پیشین، ج 2، کتاب الایمان…، باب الغضب، ح 2، ص 302. ↑
– غرر الحکم، پیشین، قسم سوم، باب سوم، فصل چهارم، ح 6850، ص 301. ↑
– همان، ح 6792، ص 299. ↑
– کافی، پیشین، ج 4، کتاب الصوم، باب ادب الصائم، ح 9، ص 89. ↑
– مطففین / 26. ↑
– کافی، پیشین، ج 2، کتاب الایمان و الکفر، باب الحسد، ح 7، ص 306. ↑
– همان، ج 2، کتاب الایمان و الکفر، باب سوء الخلق، ح 3، ص 321. ↑
– همان، ح 5، ص 322. ↑

ر) اختلال در کیفیت زندگی
تمام مشکلات کودکان آزادیده، باعث ایجاد مشکل در سلامت فرد می شود. در طی چند دهه گذشته سلامت به عنوان یکی از حقوق بشر و یک هدف اجتماعی در جهان شناخته شده است. بدین معنی که سلامت برای ارضای نیازهای اساسی و بهبود کیفیت زندگی انسان لازم بوده و باید در دسترس همه انسان‌ها قرار گیرد. مشکلات کودکان آزاردیده، رفاه جسمانی، روانی، اجتماعی مانند شادی، رضایت، افتخار، سلامتی، موقعیت اقتصادی، فرصت‌های خلاقیت و … را به مخاطره می‌اندازد و سبب کاهش رضایت فرد از زندگی‌اش می‌صگردد (کوهپایه‌زاده و همکاران، ۱۳۸۰).
تصویر درباره جامعه شناسی و علوم اجتماعی
کودکانی که مورد آزار و غفلت قرار می گیرند با ویژگی هایی نظیر پرخاشگری، رفتار تکانشی، بی‌اشتهایی یا پراشتهایی افراطی، رفتار تظاهر به خودکشی و هیستریک، جلوه‌های ترس مرضی، انزواگزینی، افسردگی، رفتارهای وسواس شست و شو، اختلالات خواب، کاهش عزت‌نفس و اقدام به خودکشی و … مشخص می‌شوند (طباطبائی‌نژاد، ۱۳۸۰).
نتیجه تصویری برای موضوع افسردگی
این مشکلات و اختلالات ناشی از آزاردیدگی زمینه را برای انواع بزهکاری‌ها و مشکلات در آینده فراهم
می نماید. به طوری که هارتر (۱۹۸۳) در مطالعه خود نشان داد که افرادی که مورد کودک ازاری قرار گرفته‌اند احتمال بیشتری دارد که یک بزرگسال آزاردهنده شوند. هم‌چنین افراد آزاردیده در کسب یک هویت منسجم و یکپارچه از خود ناتوانند و ممکن است هویتی مغایر با ارزش‌های جامعه برگزینند و رفتارهای بزهکارانه، خشونت‌آمیز، سوء مصرف‌کننده مواد و فرار از خانه در پیش گیرند.
بتی[۴۴] (۱۹۹۹) در مطالعه خود نشان داد که مشکلات ناشی از کودک آزاری به صورت اختلالات شناختی، تجزیه‌ای، کاهش اعتماد به نفس، افسردگی، اختلالات شخصیت، هجوم ترس‌های ناگهانی، بیماری‌های اضطرابی، مبتلا به سایکوتیک، افکار خودکشی و ترس نمودار می‌شود. این در حالی است که چن[۴۵] (۲۰۰۷) در مطالعه خود نشان می‌دهد که بین کیفیت زندگی و متغیرهای روان‌شناختی از قبیل استرس، سرمایه اجتماعی، عزت نفس و … ارتباط وجود دارد. بنابراین تمام این عوامل می تواند زمینه را برای ایجاد اختلال در زندگی فرد و کیفیت آن فراهم نماید.
۲-۱۰- کیفیت زندگی
واژه کیفیت زندگی نخستین بار توسط پیگو در سال ۱۹۲۰ در کتاب اقتصاد و رفاه مورد استفاده قرار گرفت. به مرور زمان محققان متوجه شدند که کیفیت زندگی می‌تواند یکی از پیامدهای پر اهمیت در ارزیابی سلامت باشد، چنان‌چه تعریف سازمان بهداشت جهانی از سلامت نیز به این نکته تأکید دارد (فایرز و مشین، ۲۰۰۰).
عکس مرتبط با اقتصاد
در خصوص معنی کیفیت زندگی تعاریف و تعابیر مختلفی ارائه شده است. برخی آن را توانایی فرد برای اداره زندگی از دید خود می‌دانند. دونالد کیفیت زندگی را اصطلاحی توصیفی عنوان می‌کند که به سلامت و ارتقاء عاطفی، اجتماعی و جسمی افراد و توانایی آن‌ ها برای انجام وظایف روزمره اشاره دارد. در تعریفی که ویور[۴۶] (۲۰۰۱؛ به نقل از بیات و بیات، ۱۳۸۷) ارائه داده و مورد قبول بسیاری از صاحب‌نظران می‌باشد، کیفیت زندگی عبارت است از برداشت هر شخص از وضعیت سلامت خود و میزان رضایت از این وضع. هم‌چنین کیفیت زندگی به عنوان احساس فرد از سلامت، رضایت یا عدم رضایت از زندگی، سرور و شادمانی یا ناخشنودی و نظایر آن تعریف شده است و بالاخره سازمان جهانی بهداشت کیفیت زندگی را درک افراد از موقعیت خود در زندگی در حیطه‌های فرهنگی،ارزش‌های سیستمی که در آن زندگی می‌کنند و روابط‌شان با اهداف، آرزوها و دغدغه‌هایشان عنوان می‌کند.
کیفیت‌زندگی مفهومی محتوایی و فراگیر است و محققان با تئوری‌ها و رویکردهای مختلف به جنبه‌های گوناگون آن پرداخته‌اند (پسیون[۴۷]، ۲۰۰۳). این مفهوم موضوعی چند بعدی و پیچیده دارد به طوری که هر محقق با دیدگاه خود لایه‌های تشکیل‌دهنده کیفیت زندگی را برشمرده و با تعریف لایه‌ها سعی در تعریف کیفیت زندگی دارد. در زیر به گوناگونی تعاریف کیفیت زندگی پرداخته شده است و بر ابعاد ذهنی و عینی آن تاکید شده است سزالی[۴۸] (۱۹۸۰؛ وان کمپ[۴۹] و همکاران، ۲۰۰۳): کیفیت زندگی به میزان رضایتمندی از زندگی برمی‌گردد. حالت وجودی فرد در بهزیستی و رضایتمندی از زندگی که از یک طرف با حقایق بیرونی یا عوامل عینی از زندگی و از طرف دیگر با ادراک درونی یا ارزیابی که خود فرد از عوامل و حقایق زندگی تعیین می‌شود.
کاتر[۵۰] (۱۹۸۵؛ به نقل از فاهی[۵۱]، ۲۰۰۸): کیفیت زندگی بر اساس میزان شادی فردی و رضایت از زندگی تعیین می‌شود و محیط شامل نیازها، آرزوها و دیگر عوامل محسوس و نامحسوسی است که بهزیستی کلی را تعیین می‌کند. سازمان بهداشت جهانی (۱۹۹۳؛ به نقل از نجات و همکاران، ۱۳۸۵): درک فردی از موقعیت زندگی در زمینه‌ای از فرهنگ و سیستم‌های ارزشی که فرد در آن زندگی می‌کند و در ارتباط با اهداف، انتظارات، استانداردها و وابستگی‌هایش صورت می‌گیرد.
جفر و دابز[۵۲] (۱۹۹۵؛ به نقل از وست وی[۵۳]، ۲۰۰۶): کیفیت زندگی از دو مفهوم جهانی با قلمروهای اساسی مشخص تشکیل شده است: مفهوم اول درک کیفیت زندگی است که نتیجه آن رضایتمندی از زندگی است و مفهوم دوم کیفیت زندگی در محیط اجتماعی و کیفیت محیطی است. کیلاین[۵۴] (۲۰۰۱، به نقل از فاهی، ۲۰۰۸): کیفیت زندگی در حالت حداقل، توان شهروندان در تأمین نیازهایی چون سلامتی، مراقبت از کودکان، امنیت عمومی و تحصیلات است. پسیون (۲۰۰۳): در زمینه ویژه‌ای از محیط ساخته شده کیفیت زندگی درجه‌ای از تجانس یا ناهماهنگی بین ساکنان شهر و محیط شهری احاطه‌کننده مجاور تفسیر می‌شود. یوزل[۵۵] (۲۰۰۶): کیفیت زندگی مفهومی چندوجهی، نسبی و متأثر از زمان و ارزش‌های فردی و اجتماعی است که از یک سو ابعاد عینی و از سوی دیگر ابعاد درونی دارد.فسلی[۵۶] و همکاران (۲۰۰۷): کیفیت زندگی به‌ معنای بهزیستی عموم مردم و کیفیت محیطی است که در آن زندگی می‌کنند.بابز[۵۷] و همکاران (۲۰۰۱):کیفیت زندگی را به عنوان آن دسته خصوصیاتی تعریف می‌کنند که برای فرد ارزشمند است و حاصل احساس راحتی یا ادراک خوب بودن است و در راستای توسعه و حفظ منطقی عملکرد جسمانی، هیجانی و عقلانی است. به طوری که فرد بتواند توانایی‌هایش را در فعالیت‌های باارزش زندگی حفظ کند.
۲-۱۱- الگوهای کیفیت زندگی
زمانی که افراد با نیازهای فیزیکی اساسی مواجه می‌شوند، نگرانی‌شان درباره کیفیت زندگی افزایش می‌یابد. چنان‌چه روان‌شناسان بخواهند به کیفیت زندگی افراد کمک کنند باید بهزیستی ذهنی را درک کنند. بهزیستی ذهنی یک حوزه پژوهش جدید است که به چگونگی ارزیابی مردم از زندگی‌شان اشاره دارد و متغیرهایی نظیر رضایت از زندگی، رضایت از زندگی زناشویی، فقدان افسردگی و نگرانی حالات و هیجانات را شامل می‌شود. بنابراین گفته می شود که شخص بهزیستی بالایی دارد اگر از زندگی‌اش راضی بوده و شادی مکرر داشته باشد و هیجانات ناخوشایند را به ندرت تجربه کند و فردی بهزیستی پایین دارد که از زندگی‌اش راضی نیست و شادی و محبت کم و در عوض هیجانات و احساس منفی را به طور مکرر تجزیه می کند (غلامرضایی، ۱۳۸۸). به طور کلی کیفیت زندگی با توجه به دو الگوی کارکرد انطباقی و رضایت از زندگی قابل بررسی است:
۲-۱۱-۱- الگوی کارکرد انطباقی
کیفیت زندگی بر حسب کارکرد انطباقی و یا از طریق تسلطی که فرد بر محیط دارد نیز تعریف می‌شود، یعنی هرچه تسلط فرد بر زندگی‌اش بیشتر باشد، احساس رضایت از زندگی از سوی وی بیشتر گزارش می‌شود. رضایت از زندگی با توانایی شخص جهت تسلط بر محیط همبستگی مثبت دارد و این الگو بر اساس فرضیه خود شکوفایی است، البته محیط در این‌جا نقش حائز اهمیتی دارد (اسلامی، ۱۳۸۴).
۲-۱۱-۲- الگوی رضایت از زندگی
در الگوی رضایت از زندگی، ارزیابی مفهوم کیفیت زندگی بر مبنای مقایسه شرایط عینی با برداشت ذهنی از این شرایط است. محققین به سه منبع نظری و مطالعاتی جهت توصیف افتراق بین آن‌چه که هست و آن‌چه که باید باشد تکیه کرده‌اند (اسلامی، ۱۳۸۴).
۱- الگوی سطح انطباق[۵۸]
گویای فرایندی است که به واسطه آن ارزیابی درونی شخص در واکنش به تغییرات شرایط محیطی، تغییر می‌یابد.
۲- الگوی تناسب شخص با محیط[۵۹]
مدعی است که رضایت از زندگی بر تناسب بین ویژگی‌های شخصی و ویژگی‌‌های محیطی مبتنی است.
۳- الگوی قضاوت اجتماعی[۶۰]
بر این فرض استوار است که فرد برای ارزیابی موقعیت خود از استانداردهای مبتنی بر فرم درونی شده استفاده می‌کند. این تئوری شاید توجیه‌کننده سطح بالای رضایت روانی از برنامه‌های توان‌بخشی مبتنی بر جامعه علی‌رغم شرایط عینی نامناسب باشد.
در هرحال کیفیت زندگی یک جریان فعال و چندوجهی از دریافت‌ها، نگرش‌ها و تغییرات رفتاری است که در مجموع از تجربیات گوناگونی که در طول زندگی اتفاق می‌افتد، حاصل می‌شود. سازمان بهداشت جهانی کیفیت زندگی را دریافت هر فرد از وضعیت زندگی‌اش با توجه به فرهنگ و نظام ارزشی که در آن زندگی می‌کند و ارتباط این دریافت‌ها با اهداف و انتظارات، استانداردها و اولویت‌های موردنظر فرد می‌داند (کوهپایه‌زاده و همکاران، ۱۳۸۰).
۲-۱۲- اصول کیفیت زندگی
پژوهش‌گران بر سه اصل در ارتباط با مفهوم کیفیت زندگی توافق دارند:
۱- اصل چندبعدی بودن
سه بعد اساسی کیفیت زندگی مربوط به سلامت ابعاد جسمی، روانی و اجتماعی می‌باشد.
– بعد جسمی: درک فرد از توانایی‌هایش در انجام فعالیت‌ها و وظایف روزانه که نیاز به صرف انرژی دارد و شامل مواردی مانند تحریک، انرژی، درد و ناراحتی، خواب و استراحت می‌باشد.
– بعد روانی: جنبه های روحی و احساس سلامت را مانند عصبانیت، خوشحالی، افسردگی، ترس و آرامش را در بر می‌گیرد و شامل مواردی نظیر تصویر از خود، احساس مثبت و منفی، اعتقادات مذهبی، حافظه و تمرکز حواس می‌باشد.
– بعد اجتماعی: توانایی فرد در برقرارکردن ارتباط با اعضای خانواده، دوستان، همسایگان و سایر افراد اجتماع و وضعیت شغلی می‌باشد (باغبان شوکت آبادی، ۱۳۸۵).
– بعد معنوی یا روحی: بعد معنوی یا روحی را شامل پرداختن به کارهای مذهبی از قبیل رفتن به اماکن مقدس و مذهبی، دعاکردن و راز و نیاز با خدا است و این بعد به این مفهوم اشاره دارد که زندگی هرکس هدف و معنایی دارد (اسلامی، ۱۳۸۴).
۲- اصل ذهنی بودن
کیفیت زندگی یک ارزش ذهنی است و افراد خود بهترین قضاوت‌کنندگان راجع به کیفیت زندگی‌شان هستند. عامل اصلی تعیین‌کننده کیفیت زندگی عبارت است از تفاوت درک شده بین آن‌چه که هست و آن‌چه که باید باشد. در این مورد ۲ معیار وجود دارد: معیار ذهنی و معیار عینی.
شرایط عینی همان شرایط محیطی مؤثر بر متغیرهای کیفیت زندگی است که مشتمل بر وضعیت رفاهی، اقتصادی، جنبه‌های سیاسی و عوامل محیطی و فرهنگی، جایگاه اجتماعی و اقتصادی، سن، جنس، ارتباط اجتماعی، درآمد، مسکن، اشتغال، قابلیت‌های رفتاری، مهارت‌های اجتماعی، توانایی‌های عملکردی و روانی افراد می‌باشد و شاخص ذهنی همان احساس رفاه و رضایتمندی و یا احساس خشنودی است که حاصل برداشت ذهنی و ارزشیابی فرد از زندگی‌اش می‌باشد و اگرچه در این احساس جنبه‌های شناختی نیز مطرح است ولی جنبه‌های عاطفی آن در سنجش کیفیت زندگی بیشتر موردنظر قرار دارد. اجزای عینی با رفاه یا بهزیستی یا آن‌چه به طور معمول به عنوان استاندارد زندگی یا سطح زندگی نامیده می‌شود، ارتباط دارد و اجزای ذهنی آن به کیفیت ذهنی اطلاق می‌شود و دربرگیرنده اعتمادبه‌نفس، استقلال و ویژگی‌های درون‌گرایی فرد است و به عبارتی کیفیت زندگی را با سنجش احساس ذهنی از خشنودی در برابر مطالب گوناگون زندگی می‌توان ارزیابی کرد (اسلامی، ۱۳۸۴).
۳- اصل پویا بودن
کیفیت زندگی یک ماهیت پویا و دینامیک است، نه یک ماهیت ایستا، بدین معنا که یک فرایند وابسته به زمان بوده و تغییرات درونی و بیرونی در آن دخیل می‌باشد. در تحقیقات متعدد ۱۱ قلمرو متفاوت زندگی تشخیص داده شده است و به عنوان معیارهای ارزیابی کیفیت زندگی در نظر گرفته شده است: ۱- احساس امنیت ۲- آرامش فیزیکی ۳- لذت بردن ۴- فعالیت‌های معنادار ۵- ارتباطات ۶- عملکرد شایسته ۷- عزت نفس ۸- زندگی خصوصی ۹- فردیت ۱۰- استقلال و خودمختاری ۱۱- سلامت روحی (راهب، ۱۳۸۰).
با توجه به مطالب فوق، کیفیت زندگی یک مفهوم ذهنی است که ابعاد جسمی، روحی، روانی و اجتماعی فرد را در برمی‌گیرد و متاثر از اعتقادات، فرهنگ، اقتصاد و خصوصیات فرد است.
۲-۱۳- مولفه‌های کیفیت زندگی
ریف (۲۰۰۲؛ به نقل از غلامعلیان و همکاران، ۱۳۸۷) کیفیت زندگی را شامل ۶ مولفه پذیرش خود، هدف داشتن در زندگی، رشد شخصی، تسلط بر محیط، خودمختاری و روابط مثبت با دیگران می‌داند.
۱- پذیرش خود: آگاهی از نقاط مثبت و منفی خود و با توجه به آن احترام گذاشتن به خود می‌باشد.
۲- هدف داشتن در زندگی: با بهره گرفتن از هدف در زندگی، افراد می‌توانند در مقابل سختی‌ها و رنج‌ها پایداری و مقاومت کنند.
۳- رشد شخصی: شکوفاسازی تمامی استعدادها و توانایی‌ها فرد.
۴- تسلط بر محیط: منظور این است که فرد محیط پیرامون خود را تحت کنترل داشته باشد.
۵- خودمختاری: فرد بر اساس معیارها و عقاید و آرمان‌های خود عمل و زندگی می‌کند اگرچه بر خلاف عقاید و رسوم جامعه باشد.
۶- روابط مثبت با دیگران: توانایی برقراری ارتباط نزدیک فرد با دیگران و عشق ورزیدن به افراد.
عکس در مورد عشق ورزی
فلانگان[۶۱] (۱۹۸۷) کیفیت زندگی را در قالب ۵ مولفه اصلی و ۱۵ آیتم فرعی بیان می‌کند. این مولفه‌ها و آیتم‌ها عبارتند از:
۱- رفاه مادی و جسمانی شامل امنیت اقتصادی، امنیت شخصی و سلامتی.
۲- روابط با دیگران شامل روابط زناشویی، داشتن و تربیت فرزندان، رابطه با دیگر افراد خانواده و رابطه با دوستان نزدیک.
۳- فعالیت‌های شهروندی، مشارکتی و اجتماعی شامل کمک و تشویق دیگران، مشارکت در فعالیت‌های محلی و حکومتی.
۴- موفقیت و پیشرفت فردی شامل رشد هوش، خودآگاهی و دست‌یابی به اهداف شخصی، علاقه‌مندی، ارزشمندی و مفید بودن شغل، تجربه و خلاقیت شخصی.
۵- تفریح شامل تعامل با دیگران، منفعل و ناظر بر فعالیت‌های تفریحی، فعال و شرکت‌کننده در فعالیت‌ها.
۲-۱۴- مبانی نظری در مورد کیفیت زندگی
۲-۱۴-۱- نظریه ونتگوت، مریک و اندرسون
ونتگوت[۶۲] و همکاران (۲۰۰۳) بیان می‌دارند که عقیده افراد در خصوص زندگی خوب می‌تواند به صورت ذهنی و عینی مشاهده شود که این طیف شماری از نظریه‌های جذاب کیفیت زندگی را به وجود می‌آورد. این طیف نظریه کلی کیفیت زندگی نامیده می‌شود. مطابق نظریه ونتگوت و همکاران (۲۰۰۳) نظریه کلی کیفیت زندگی نظریه جامعی است که شامل هشت نظریه دیگر در طیف ذهنی- وجودی – عینی به شرح ذیل است.
کیفیت ذهنی زندگی: یعنی این که شخص تا چه میزان احساس می‌کند دارای زندگی خوب است. هر فرد مشخصاً چگونگی دید خود از اشیاء احساسات و عقایدش را مورد ارزیابی قرار می‌دهد. این شاخص از زندگی خود راضی و خشنود هست، جنبه‌های هستند که کیفیت زندگی را مشخص می‌کند.
کیفیت زندگی وجودی: یعنی این که زندگی یک شخص در سطح عمیق‌تر تا چه اندازه‌ای خوب است. در آن جا فرض شده است که شخص طبیعت عمیق‌تری دارد که شایسته احترام است و شخص می‌‌تواند در هماهنگی با آن زندگی کند. ممکن است شخص فکر کند که شماری از نیازهای طبیعت بیولوژیکی وی نیاز به برآورده شدن دارند که این عوامل مثلاً مانند شرایط رشد، باید بهینه‌سازی شوند یا این که همه اشخاص باید بر طبق ایده‌آل‌های روحانی و مذهبی مشخصی که با طبیعت زندگی آن‌ ها تنظیم شده‌اند، زندگی کنند.
کیفیت عینی زندگی: یعنی این که زندگی یک شخص چگونه توسط جهان خارج درک می‌شود. این دیدگاه تحت تاثیر فرهنگی که مردم در آن زندگی می‌کنند قرار دارد. طیف ذهنی تا عینی کیفیت زندگی از طریق زندگی در عمق وجودی، مرکب از تعدادی از نظریه‌های کیفیت زندگی است و از این رو این طیف را نظریه کلی کیفیت زندگی می‌نامند. مقوله‌های مختلف نظریه کلی کیفیت ذهنی و عینی زندگی بر اساس نظر ونتگوت و همکاران (۲۰۰۳) بدین قرار است:
بهزیستی: طبیعی‌ترین جنبه کیفیت زندگی بهزیستی است. کیفیت زندگی در این‌جا بر حسب ارزشیابی کیفیت زندگی فرد نامیده می‌شود.
رضایت از زندگی: رضایت داشتن از زندگی به معنای آن است که احساس کنیم زندگی‌مان در همان جریانی است که باید باشد. رضایت داشتن یک حالت ذهنی است.
شادی: منظور از شاد بودن، تنها خوشحال بودن و خشنودب ودن نیست. این یک احساس خاص است که ارزشمند و خیلی مطلوب است اما به سختی به دست می‌آید. شادی حالتی عمیق در فرد است که مشتمل بر یک تعادل و تقارن خاص است. شادی یک سرخوشی و درجه شیرینی زندگی است.
معنادار بودن زندگی: معنادار بودن زندگی مفهومی مهم است که به ندرت استفاده می‌شود. افراد درباره معناداری زندگی تنها با دوستان خیلی صمیمی و خویشاوندان نزدیک صحبت می‌کنند. آن‌ هایی که به دنبال معنادار کردن زندگی هستند در واقع در یک وضعیت گیج‌کننده قرار می‌گیرند که در آن تمام جنبه‌های زندگی کاملاً متفاوت دیده می‌شود. سؤالاتی از قبیل این که آیا رابطه من با دوستان آن طور که باید معنادار است؟ آیا من راه صحیح را انتخاب کرده‌ام؟ آیا من از استعدادهایم در راه درست استفاده می‌کنم؟ آیا عقاید من در زندگی کاملاً درست است؟ مدام ذهن فرد را به خود مشغول می‌سازد. تحقیقات در زمینه معنادار بودن زندگی شامل پذیرفتن بی‌معنا بودن و معنادار بودن زندگی او یک تعهد نسبت به خود شخص میان معناداری زندگی و نظم و هماهنگی در سیستم اطلاعات بیولوژیکی که غیرقابل بیان و غیرقابل سنجیدن هستند می‌باشد. در این هسته عینی و ذهنی با هم یکی می‌شوند (ونتگوت و همکاران، ۲۰۰۳).
عوامل عینی کیفیت زندگی مربوط به عوامل خارجی هستند شامل درآمد، وضعیت مادی، وضع سلامتی و تعداد تماس‌های روزانه با دیگران می‌شود. همه این عوامل می‌توانند روی خط پیوستاری از ذهنی تا عینی قرار گیرند. بهزیستی و عوامل عینی سطحی‌ترین هستند زیرا با توانایی‌های سطحی ما برای سازش با فرهنگ‌ها ارتباط دارند. رضایت از زندگی و برآوردن نیازها با یک جنبه عمیق‌تر در ارتباطند. آیا هماهنگی میان آن‌چه که من از زندگی می‌خواهم و آن‌چه زندگی به من می‌دهد وجود دارد؟ شادی و فهم پتانسل زندگی عمیق‌ترین جای وجود ما و طبیعت اشخاص را احاطه می‌کنند معنی‌داری زندگی در نظم و هماهنگی در سیستم اطلاعات بیولوژیکی با درونی ترین جنبه های بشر ارتباط دارند (ونتگوت و همکاران، ۲۰۰۳).
۲-۱۴-۲- نظریه سلسله مراتب نیازها
مازلو[۶۳] (۱۹۴۵؛ به نقل از پژوهیده، ۱۳۸۹) هرمی از نیازهای فیزیولوژیکی، امنیت، تعلق‌پذیری، عاطفه و خود شکوفایی ترکیب یافته بیان کرد که به فهم کیفیت زندگی به وسیله تشخیص ابعاد مختلف کمک کرد. دویال و گوف(۱۹۹۱) از نظریه پردازان این رویکرد بر این باورند که رابطه اخلاقی محکمی میان ماهیت نیازها و تعهد جوامع برای تامین آنها وجود دارد یعنی اگر تامین نیازهای انسان، پیش نیاز مشارکت در زندگی اجتماعی است، همه افراد دارای حق مسلم ارضا نیازهایشان هستند زیرا اعضا گروه های اجتماعی وظایفی را بر عهده دارند که بدون برخورداری از سطح مناسبی از تامین نیازها، قادر به انجام وظایفشان نخواهند بود. این رویکرد در سطوح محلی و ملی و بین المللی عملیاتی شده و به عنوان مهمترین و قویترین سازه کیفیت زندگی در میان رویکردهای مبتنی بر نیازهای اساسی در نظر گرفته می شود و یکی از پایه های توسعه مفهومی کیفیت زندگی بشمار می آید.(غفاری،امیدی،۱۳۸۸)
۲-۱۴-۳- نظریه سیستمی
هاگراتی (۲۰۰۱؛ نقل از اسلامی، ۱۳۸۴) مدل کیفیت زندگی را بر اساس رویکرد تئوری سیستم‌ها ارائه
می‌دهد که درون‌داده‌های سیاست عمومی را با پیامدهای کیفیت زندگی ربط می‌ دهد.
۲-۱۵- کیفیت زندگی از دیدگاه اسلام
آیه ۲۲ و ۲۳ سوره اسراء «و خدای تو حکم فرموده که جز او را نپرستیم و درباره پدر و مادر نیکویی کنید و چنان‌چه هر دو یا یکی از آن‌ ها پیر و سالخورده شدند، زنهار کلمه‌ای که رنجیده خاطر شوند، مگویید و کمترین آزار به آن‌ ها نرسانید و با ایشان به اکراه و احترام سخن گویید و همیشه پر و بال تواضع و تکریم و با کمال مهربانی نزدشان بگستران و بگو پروردگار چنان‌که پدر و مادر مرا از کودکی به مهربانی بپرورند تو در حق آن‌ ها رحمت و مهربانی فرما».
به باور برخی روان‌شناسان، قالب کشاکش‌های خانوادگی، سردی‌ها و خانه‌گریزی‌ها، بدزبانی‌ها و جدایی‌ها به دلیل نبود جاذبه الهی یعنی مودت و رحمت و شفقت و بهره‌مندی از آرامش روانی است. حتی ریشه بسیاری از اختلالات رفتاری و کژروی‌های اجتماعی مثل اعتیاد به سیگار و الکل و موادمخدر در بین برخی زنان متاهل را می‌توان در ناامنی روانی و فقر عاطفی بین همسران و عدم اعتقادات مذهبی جستجو کرد.
نه تنها زندگی با فرض خدا معناداراست، بلکه بدون فرض معنای زندگی- اگر قائل به بی‌معنایی آن نشویم- در خوشبینانه‌ترین حالت، معنای سطحی و موقتی خواهد بود که با اندک تأمل عقلی از هم می‌پاشد. البته به خاطر معنای زندگی نیست که ما خدا را می‌پرستیم بلکه وجود او از طریق دلایل دیگری همچون برهان نظم در عالم، برهان صدیقین و … برای ما ثابت است (رعدی، ۱۳۸۷).
۲-۱۶- مروری بر پژوهش‌های انجام شده
خلاصه‌زاده و همکاران (۱۳۸۹) در مطالعه‌ای مقطعی با عنوان بررسی شیوع کودک آزاری در وابستگان به مواد افیونی مراجعه‌کننده به کلینیک ترک اعتیاد خود معرف شهر یزد، دو گروه ۱۵۰ نفری معتاد و غیر معتاد را انتخاب نمودند. گروه معتاد از بین افراد مراجعه‌کننده به مراکز ترک اعتیاد شهر یزد و گروه غیرمعتاد به طور تصادفی از جامعه انتخاب شد. جمع‌ آوری داده‌ها به کمک پرسشنامه پژوهشگر ساخته و تجزیه و تحلیل داده‌ها با آزمون آماری کای‌اسکوار صورت گرفت. نتایج نشان داد که از ۱۵۰ نفر معتاد، ۵۶ درصد کودک آزار بودند، ۷/۱۸ درصد دارای تحصیلات بسیار پایین، ۴۶ درصد سابقه طلاق در خانواده، ۳۸ درصد سابقه آزار جسمی در کودکی داشتند. بیشترین نوع آزار جسمی سیلی زدن به صورت بود که ۲۶ درصد این افراد اعلام کردند که این اقدامی در جهت تربیت است. از ۱۵۰ نفر گروه سالم ۴۲ درصد کودک آزار بودند، ۴/۲۳ سابقه طلاق در خانواده، ۴/۳۰ خود در کودکی آزار جسمی دیده بودند که بیشترین نوع آزار جسمی سیلی زدن با فراوانی ۷/۲۲ درصد بود که از این تعداد ۳۳ درصد علت این اقدام را تربیت فرزند اعلام نمودند. نتایج به طور کلی نشان داد که سطح تحصیلات پایین، سابقه طلاق در خانواده و قربانی کودک آزاری بودن در کودکی در ایجاد این پدیده نقش دارد.
شهنی‌ییلاق و همکاران (۱۳۸۶) در مطالعه‌ی خود با عنوان بررسی میزان شیوع کودک ازاری در دخترهای دوره راهنمایی شهر اهواز، سه نوع نمونه ۳۵۰ نفری در مرحله اعتباریابی، ۲۰۰۰ نفر در مرحله شیوع و ۴۰۰ نفر (۲۰۰ نفر آزاردیده و ۲۰۰ نفر عادی) در مرحله آزمون فرضیه‌ها، با بهره گرفتن از روش نمونه‌گیری تصادفی ساده و چند مرحله‌ای انتخاب نمودند و برای تحلیل داده‌ها از روش تحلیل ممیز استفاده نمودند. نتایج یافته‌ها نشان داد حدود ۱۸ درصد آزمودنی‌ها در معرض کودک آزاری بالاتر از متوسط قرار گرفته‌اند. هم‌چنین کودک آزاری را
می‌توان از روی متغیرهای سلامت عمومی والدین، سازگاری، عزت نفس و عملکرد تحصیلی دانش‌آموزان و متغیرهای جمعیت‌شناختی پیش‌بینی نمود.

۲/۱۹۰

۰/۰۰۰

۴

رضایتمندی ارباب رجوع

۰/۰۵۹

-۰/۰۶۵

۰/۶۸۲

۰/۷۴۰

با توجه به جدول فوق می توان دید که p- مقدار بدست آمده در تمام آزمونها بجز آزمون مربوط به «رضایتمندی ارباب رجوع» کوچکتر از سطح خطای ۰۵/۰ بوده است و توزیع مولفه های تحقیق تفاوت معنی داری با توزیع نرمال داشته است. به همین دلیل تنها جهت بررسی فرضیه چهار تحقیق می توان از روش پارامتری آزمون t تک نمونه ای استفاده نمود و جهت سه فرضیه دیگر از روش ناپارامتری آزمون دوجمله ای استفاده می شود.

۳-۱۰ )بررسی فرضیات تحقیق :

جهت بررسی فرضیات تحقیق و تعیین تأثیر ارسال لیست حق بیمه بصورت اینترنتی بر هریک از مولفه ها، از آزمون دو جمله ای (جهت سه فرضیه اول) و آزمون t تک نمونه‌ای (جهت فرضیه آخر) استفاده می‌کنیم.‌
– آزمون دو جمله ای (Binomial Test):
فرضیه های تحقیق گاهی نسبت پذیرند، فرضیه های مربوط به تحقیقات با مقیاس کیفی با بهره گرفتن از آزمون نسبت موفقیت مورد ادعا بررسی می شوند. نسبت موفقیت با p و شکست با q مشخص می شود. از آنجا که سوالات تحقیق طیف لیکرت با پنج گزینه می باشد لذا گزینه های ۳ و کمتر به عنوان شکست و گزینه های بالاتر از ۳ به عنوان موفقیت منظور می شود.
آزمون دوجمله ای برابری نسبت آزمودنیهایی که در مقوله ها یا سطوح یک متغیر دو سطحی قرار گرفته اند را با نسبت فرض شده ارزیابی می کند. اگر نسبتهای نمونه برای دو مقوله اختلاف زیادی با نسبتهای فرضیه داشته باشند و چنانچه اندازه نمونه بزرگ باشد، نتیجه آن با احتمال بیشتری معنی دار است. چنانچه نسبت موفقیت در جامعه بطور معنی داری بزرگتر از ۶/۰ باشد (یعنی بیش از ۶۰ درصد افراد جامعه نظر مثبتی داشته باشند) می توان گفت وضعیت مولفه در جامعه مورد تحقیق مساعد است.در آزمون مورد نظر فرض‌های H0 و H1 برای بررسی وضعیت نسبت نظرات مثبت جامعه با بهره گرفتن از نمونه گرفته شده؛ بصورت زیر بیان می‌شوند.
H0 : p ≥ p0
H1 : p < p`<br />که با توجه به موارد ذکر شده ۶/۰ = p0 می‌باشد.<br />– آزمون t تک نمونه‌ای (One Sample T Test):<br />این آزمون برای تعیین معنی‌داری اختلاف بین میانگین یک متغیر با یک مقدار ثابت که مقدار آزمون (Test Value) نامیده‌ می‌شود،‌ به کار می‌رود. مهمترین نکته در استفاده از آزمون t یک نمونه‌ای، انتخاب مقدار آزمون است که باید یک نقطه وسط‌ را بیان کند.<br />در تحقیق حاضر با توجه به طیف درنظر گرفته‌ شده در پاسخ‌ها، مقدار آزمون برابر ۳ در نظر گرفته شده است. چنانچه میانگین پاسخ‌ها در هر یک از متغیرها از عدد ۳ بیشتر باشد وضعیت آن در جامعه مساعد خواهد بود در غیر این صورت از نظر جامعه مورد آزمون، متغیر بررسی شده وضعیت مساعدی نداشته و چالشی جهت امنیت فناوری اطلاعات خواهد بود.<br />نتیجه تصویری درباره فناوری اطلاعات<br />در آزمون مورد نظر فرض‌های ۰ H و ۱H برای بررسی وضعیت میانگین نظرات جامعه با بهره گرفتن از نمونه گرفته شده؛ بصورت زیر بیان می‌شوند.<br />H0 : μx ≥ μ۰<br />H1 : μx > μ`
که با توجه به موارد ذکر شده ۳ = ۰ μ می‌باشد.
در انجام این آزمون، با توجه به مؤلفه p ـ مقدار (P-Value) ارائه شده تصمیم‌گیری خواهد شد. چنانچه مقدار آن کمتر از سطح آزمون(α) باشد و کرانهای فاصله اطمینان «اختلاف میانگین با مقدار آزمون» مثبت باشد فرض ۰ H رد می شود و گرنه دلیلی بر رد فرض ۰ H وجود ندارد. سطح آزمون در این بررسی ۰۵/۰ در نظر گرفته شده است.

مقایسه و رتبه‌بندی مؤلفه های تحقیق:

برای مقایسه و رتبه‌بندی مؤلفه‌های تحقیق از جهت میزان تأثیر ارسال لیست حق بیمه بصورت اینترنتی بر آنها از آزمون فریدمن استفاده شده است.
آزمون فریدمن :
آزمون فریدمن برای مسائل طرح‌های اندازه‌های تکراری قابل استفاده است. با طرح‌های اندازه‌های تکراری، هر آزمودنی یک رکورد از پرونده داده‌‌‌ها است که دارای k متغیر می‌باشد. نمرات حاصله از k موقعیت یا فرصت در این متغیرها وارد می‌شود. محقق علاقه‌مند به تعیین تغییرات معنی‌دار آزمودنیها در تمام موقعیتها یا فرصتهای مورد اشاره است. به این منظور ، آزمون فریدمن به مقایسه میانه‌های متغیرها می‌پردازد و معنی دار بودن این تفاوتها را بررسی می‌کند. در این آزمون ، یافته‌‌های متغیرها در هر یک از کیس‌ها، رتبه گذاری می‌شود و با بهره گرفتن از میانگین رتبه‌های متغیر‌ها در نمونه، فرض برابری میانه‌ های متغیرها مورد آزمون قرار می‌گیرد. دربارهn متغیر مورد بررسی ، اگر مقدار آماره χ۲ بدست آمده بزرگتر از ( α اندازه خطای آزمون و n-1 درجه آزادی) فرض H0 مبنی بر برابری میانه‌ها رد می‌شود یعنی حداقل یک متغیر وجود دارد که میانه آن تفاوت معنی داری با یکی دیگر از متغیرهای مورد آزمون دارد وگرنه دلیلی بر رد فرض H0 وجود ندارد و میانه‌های تمامی متغیرهای مورد آزمون برابر می‌باشد.در نرم افزار SPSS شاخصی به عنوان P – مقدار جهت بررسی آزمون ارائه می‌شود، چنانچه این مقدار از سطح خطا کمتر باشد فرض H0 رد می‌شود وگرنه دلیلی بر رد این فرض وجود ندارد. در صورتی که فرض H0 رد شود با بهره گرفتن از آزمونهای تکمیلی ویلککسون به بررسی دو به دوی مؤلفه‌ها می‌پردازیم .
فصل چهارم:
تجزیه و تحلیل داده ها

مقدمه

مرحله عملی و اصلی یک کار پژوهشی دستیابی به پاسخی است که محقق در بدو تحقیق در‌پی‌رسیدن به‌آن است. جهت رسیدن به‌این مهم، اطلاعات جمع آوری شده مورد تجزیه و تحلیل قرار می گیرند. در مرحله تجزیه و تحلیل نکته مهم این است که محقق باید اطلاعات و داده ها را در مسیر هدف تحقیق، پاسخگویی به سئوال یا سئوالات تحقیق و نیز ارزیابی فرضیه های خود جهت داده و مورد تجزیه و تحلیل قرار دهد. تجزیه و تحلیل داده ها فرایندی چند مرحلهای است که طی آن داده هایی که از طریق بکارگیری ابزارهای جمعآوری در نمونه(جامعه) آماری فراهم آمدهاند، خلاصه، کدبندی و دستهبندی و در نهایت پردازش میشوند تا زمینه برقراری انواع تحلیلها و ارتباطها بین این داده ها فراهم آید. در‌این فرایند داده ها هم‌از لحاظ مفهومی و هم‌از لحاظ تجربی پالایش میشوند و تکنیکهای گوناگون آماری نقش بسزایی در استنتاجها و تعمیمها برعهده دارند.

‌پس از جمع‌ آوری داده‌ها بایستی این داده‌ها به اطلاعات قابل فهم تبدیل شده و مورد تجزیه و تحلیل قرار گیرد، و این کاری است که در این فصل به تفصیل به آن پرداخته شده است.

ابتدا با بهره گرفتن از جدولها و نمودارها به تجزیه و تحلیل توصیفی داده‌ها پرداخته و سپس با بهره گرفتن از آمار استنباطی، سؤالات تحقیق مورد آزمون قرار می‌گیرند.

۴-۱) تجزیه و تحلیل توصیفی داده‌ها

برای دانلود متن کامل پایان نامه به سایت zusa.ir مراجعه نمایید.