-ابن‌منظور(د۷۱۱ق): «شِبه» و «شبیه» را به معنای مثل می‌داند و «متشابهات» را نیز به معنای همانند معرفی می‌کند. «المتشابه» یعنی غیر معلوم بودن، چند پهلو بودن، آشکار نبودن. أشتبه فی الأمور: در صحت آن مطلب تردید پیدا کرد. المُشبَّه و المُشتَبَه من الأمور: کار سخت و مشکل، کار درهم و برهم.[۳۶]
-زبیدی(د۱۲۰۵ق): «تشابها اشتَبَها»؛ یعنی هر یک از دو چیزی که به هم شبیه باشند، به گونه‌ای با یک‌دیگر مخلوط گردند که از هم قابل تفکیک نباشند. «و المتشابه ما لم یُتَلَّقُ معناه من لفظه و هو ضربین: أحدهما إذا رُدَّ إلی المحکم عُرِف معناه، و الآخَر ما لا سبیل إلی معرفه حقیقته»؛ متشابه آن چیزی است که معنا و مراد آن از ظاهر لفظش آشکار نمی‌گردد و بر دو قسم می‌باشد: اول آن قسمی است که هنگام بازگشتش به محکم، معنایش شناخته می‌گردد؛ و دیگر آن است که هیچ راهی برای شناختن حقیقتش وجود ندارد.[۳۷]
-قرشی: «شِبه» به معنای مثل، نظیر. و هم‌چنین است شبیه. شبهه آن است که دو چیز را در اثر مماثلت از یک‌دیگر نتوان تشخیص داد. برای مثال آیه‌ی(وَقَوْلِهِمْ إِنَّا قَتَلْنَا الْمَسِیحَ عِیسَى ابْنَ مَرْیَمَ رَسُولَ اللّهِ وَمَا قَتَلُوهُ وَمَا صَلَبُوهُ وَلَـکِن شُبِّهَ لَهُمْ وَإِنَّ الَّذِینَ اخْتَلَفُواْ فِیهِ لَفِی شَکٍّ مِّنْهُ مَا لَهُم بِهِ مِنْ عِلْمٍ إِلاَّ اتِّبَاعَ الظَّنِّ وَمَا قَتَلُوهُ یَقِینًا )(نساء/۱۵۷).[۳۸]
با دقت در نمونه‌های فوق، به خوبی روشن می‌گردد که در تمام مشتقات ماده‌ی مذکور، نوعی شباهت و مماثلت وجود دارد؛ که این شباهت در بسیاری از حالات باعث نوعی تردید در تشخیص مصداق واقعی مورد نظر می‌شود.

 

جهت دانلود متن کامل این پایان نامه به سایت abisho.ir مراجعه نمایید.

 

۱-۴-۳-معنای اصطلاحی «محکم و متشابه»

از دیرباز در بیان محکم و متشابه نزد علما اختلاف بوده است. علت عمده‌ی این اختلافات، خلط و اشتباهی است که بین بحث و گفت‌وگو در محکم و متشابه با بحث و گفت‌وگو در تأویل وجود دارد و در اثر این خلط اختلاف عجیبی در طرح مسأله و چگونگی بحث از آن و نتیجه‌ای که از آن گرفته می‌شود، پدید آمده است.[۳۹] با تتبع در اقوال علما، می‌توان نزدیک به بیست قول در این مسئله پیدا کرد،[۴۰] از جمله‌ی این اقوال عبارتند از:
-طبری (۲۴۴-۳۱۰ق): آیات محکم، آیاتی است که ناسخند و باید به آن‌ ها هم ایمان آورد و هم عمل کرد.[۴۱] آیات متشابه، آیاتی است که نسخ شده و باید به آن‌ ها ایمان آورد، اما عمل نکرد.[۴۲]
-قاضی عبدالجبار همدانی (قرن۴)، در تعریف «محکم» چنین آورده است: «محکم هرگاه مطابق معنای لغت بوده یا همراه با قرائن باشد، فقط احتمال یک وجه در آن وجود دارد و اگر فردی که به روش‌های سخنوری و قرائن آگاهی داشته باشد آن را بشنود، می‌تواند بر اساس آن استدلال کند.»[۴۳]
-شیخ طوسی (۳۸۵-۴۶۰ق):[۴۴] در نگاه وی «متشابه» آن است که مقصود از ظاهر آن معلوم نباشد و به دلیلی دیگر محتاج باشد. و از آن جهت آن را «متشابه» گویند که وجوهی را محتمل است و تشخیص مقصود به خاطر تشابه آن‌ ها به یک‌دیگر مشکل است و به دلیل خاصی نیازمند می‌باشد. و از طرفی امکان ندارد همه‌ی وجوه محتمله، مقصود باشد. مانند آیات زیر:
(أَن تَقُولَ نَفْسٌ یَا حَسْرَتَى علَى مَا فَرَّطتُ فِی جَنبِ اللَّهِ وَإِن کُنتُ لَمِنَ السَّاخِرِینَ) (زمر/۵۶)
(وَمَا قَدَرُوا اللَّهَ حَقَّ قَدْرِهِ وَالْأَرْضُ جَمِیعًا قَبْضَتُهُ یَوْمَ الْقِیَامَهِ وَالسَّماوَاتُ مَطْوِیَّاتٌ بِیَمِینِهِ سُبْحَانَهُ وَتَعَالَى عَمَّا یُشْرِکُونَ) (زمر/۶۷)
(أَفَمَن زُیِّنَ لَهُ سُوءُ عَمَلِهِ فَرَآهُ حَسَنًا فَإِنَّ اللَّهَ یُضِلُّ مَن یَشَاء وَیَهْدِی مَن یَشَاء فَلَا تَذْهَبْ نَفْسُکَ عَلَیْهِمْ حَسَرَاتٍ إِنَّ اللَّهَ عَلِیمٌ بِمَا یَصْنَعُونَ) (فاطر/۸)
ایشان در ادامه می‌نویسد: «محکم» کلامی است که دلالتش واضح و آشکار است و از ظاهر آن علم به مراد و مقصود بدون قرینه حاصل می‏شود، مانند: (إِنَّ اللّهَ لاَ یَظْلِمُ النَّاسَ شَیْئًا… )(یونس/۴۴). و «متشابه» کلامی است که از ظاهر آن مراد و مقصودش دانسته نمی‏شود تا این‌که چیزی که معنای آن را روشن نماید، بدان منظم گردد.[۴۵]
-زمخشری (۴۶۷-۵۳۸ق)، «محکم» را آن‌چه دانسته که از احتمال اشتباه دور است.[۴۶]
-ابن‌شهرآشوب (۴۸۸-۵۸۸ق): «متشابه» عبارت است از چیزی که با معنای آن قابل تطبیق نیست. «منظم نیست»، مگر با زیاد کردن یا حذف و نقل کردن آن. و نیز از آن‌جا که شبیه «محکم» است، بدان «متشابه» گویند. و بعضی از آن‌جا که مراد اصلی آن با آن‌چه مراد نیست، مشتبه می‌گردد، به آن «متشابه» گویند.[۴۷]
-ابن‌رشد (۱۱۲۶-۱۱۹۸م): وی با دسته‌بندی مردم به سه دسته‌ی عالمان و عموم مردم و گروهی میانه‌ی دو دسته‌ی یاد شده، معتقد است که برای دو گروه اول، هیچ تشابهی در دین وجود ندارد و تنها برای گروه سوم تشابه مطرح می‌شود. و می‌نویسد: «آیاتی که از امور غیبی خبر می‌دهند از آن جهت که مثل و مانندی در شهود ندارند، امور حسی خوانده می‌شوند. چون نزدیک‌ترین و شبیه‌ترین موجودات به آن‌ ها هستند و برخی از مردم به جای این‌که مقصود را درک کنند، همان مثل را در نظر می‌گیرند و در نتیجه دچار حیرت و شک می‌شوند و این همان است که متشابه نامیده می‌شود.»[۴۸]
-فخر رازی (۵۴۴-۵۹۹ق): هر لفظی که برای معنایی وضع شده است، یا احتمال غیر هم در آن راه دارد، یا ندارد. قسم اول را که احتمال غیر در آن راه ندارد، «نصّ» گویند. اما آن قسم که احتمال غیر هم در آن راه دارد، در این صورت یا احتمال نسبت به یکی از این دو معنا راجح است و یا احتمال یکی از آن دو راحج نیست؛ بلکه مساوی است. در صورت اول که احتمال یک طرف راجح است، آن را «ظاهر» می‌گویند و طرف مرجوح را «مؤوّل» می‌نامند. و در صورتی‌که لفظ نسبت به هر دو مساوی باشد و طرف راجحی نداشته باشد، آن را «مشترک» می‌نامند و نسبت به هر دو طرف مجمل است. بنابر این تقسیم، هر لفظی یا نصّ است یا ظاهر، یا مؤوّل، یا مشترک و یا مجمل. اما نصّ و ظاهر در جهت ترجیح مشترکند، الّا این‌که نصّ راجحی است که مانع غیر هم هست اما ظاهر راجحی است که مانع غیر نیست. پس این قدر مشترک بین نصّ و ظاهر را «محکم» گویند. اما مجمل و مؤول بر این مشترکند که لفظ دالّ بر آن‌ ها راجح نیست، در عین حال اگرچه راجح نیست، مرجوح هم نمی‌باشد. ولی مؤولِ غیر راجح به دلیل انفرادش، مرجوح است. پس قدر مشترک بین مجمل و مؤول را «متشابه» گویند؛ زیرا فهم در هر دو قسم حاصل است.[۴۹]
-ابن‌تیمیه (۱۲۶۳-۱۳۲۸م):[۵۰] «متشابهات» عبارتند از آیاتی که محتمل المعنی هستند و دارای «تأویل» می‌باشند؛ زیرا خداوند نفرمود: «لا یعلم تفسیره و معناه الّا الله»، بلکه فرمود: (…وَمَا یَعْلَمُ تَأْوِیلَهُ إِلاَّ اللّهُ… )(آل ‌عمران/۷).
-زرکشی (۷۴۵-۷۹۴ق): وی ذیل تعریف «متشابه» می‌گوید: «متشابه» اصلش این است که لفظ در ظاهر مشابه و در معنا مختلف باشد. همان‌گونه که خداوند متعال در وصف میوه‌ی بهشتی فرموده: (وَبَشِّرِ الَّذِین آمَنُواْ وَعَمِلُواْ الصَّالِحَاتِ أَنَّ لَهُمْ جَنَّاتٍ تَجْرِی مِن تَحْتِهَا الأَنْهَارُ کُلَّمَا رُزِقُواْ مِنْهَا مِن ثَمَرَهٍ رِّزْقاً قَالُواْ هَـذَا الَّذِی رُزِقْنَا مِن قَبْلُ وَأُتُواْ بِهِ مُتَشَابِهاً وَلَهُمْ فِیهَا أَزْوَاجٌ مُّطَهَّرَهٌ وَهُمْ فِیهَا خَالِدُونَ) (بقره/۲۵)، یعنی دارای مناظر متفق و یکسان و طعم‌های مختلف می‌باشند. به مسأله‌ی غامض و پیچیده‌، تشابه گفته می‌شود؛ زیرا در آن جهت مشابهت موجود می‌باشد. و «متشابه» مثل مشکل می‌باشد؛ زیرا در شکل تفاوت دارد. یعنی در شکل غیر خودش وارد می‌شود و لذا مردم به این خاطر در آن اختلاف می‌کنند و گفته شده «متشابه» امر مشتبهی است که بعضی از آن شبیه بعضی دیگر می‌باشد.[۵۱]
-ملاصدرا (۹۸۰-۱۰۵۰ق): «محکم» به معنای ثابت و غیر متغیر و باقی و دائم است.[۵۲] «متشابه» عبارت از آن است که مراد از ظاهرش آشکار نگردد؛ بلکه احتیاج به دلیل دارد. به همین جهت ممکن است دارای احتمالات زیادی باشد. پس از آن‌جا که «متشابه» است، جایز می‌باشد همه‌ی آن احتمالات مراد و مقصود باشد.[۵۳]
-فیض کاشانی (۱۰۰۷-۱۰۹۰ق): «محکمات»، یعنی: «أحکمت عباراتها…»، زیرا از اجمال محفوظ است. متشابهات، محتملات هستند و مقصود از آن روشن نمی‏شود مگر بعد از فحص و دقت نظر تا فضل علمای الهی در استنباط معانی آن آشکار شود و متشابهات به محکمات بازگردانده می‏شود.[۵۴]
-علامه طباطبایی (۱۲۷۱-۱۳۶۰ق): در نگاه علامه، «متشابه» آیه‌ای است که مراد از آن برای شنونده به مجرد استماع آن معین و مشخص نگردد؛ بلکه میان این معنا و آن معنا مردد گردد تا آن‌که آیه‌ی مورد نظر را به محکمات کتاب ارجاع دهد و آن آیات محکمات، معنای آیه‌ی مورد نظر وی را مشخص سازند و آن‌گونه که باید و شاید تبیین کنند. که در آن صورت آیه‌ی متشابه به واسطه‌ی آیات محکم تبدیل به آیه‌ی محکم می‌گردد، و آیه‌ی محکم نیز به خودی خود محکم است.[۵۵]
ایشان هم‌چنین پس از این‌که دیدگاه‌های مختلف را در جهت تعیین معنای محکم و متشابه مورد بررسی قرار می‌دهد، در تشریح معنای متشابه این‌گونه بیان می‌دارد: تعریفی که آیه‌ی شریفه‌ی (هُوَ الَّذِیَ أَنزَلَ عَلَیْکَ الْکِتَابَ مِنْهُ آیَاتٌ مُّحْکَمَاتٌ هُنَّ أُمُّ الْکِتَابِ وَأُخَرُ مُتَشَابِهَاتٌ فَأَمَّا الَّذِینَ فی قُلُوبِهِمْ زَیْغٌ فَیَتَّبِعُونَ مَا تَشَابَهَ مِنْهُ ابْتِغَاء الْفِتْنَهِ وَابْتِغَاء تَأْوِیلِهِ وَمَا یَعْلَمُ تَأْوِیلَهُ إِلاَّ اللّهُ وَالرَّاسِخُونَ فِی الْعِلْمِ یَقُولُونَ آمَنَّا بِهِ کُلٌّ مِّنْ عِندِ رَبِّنَا وَمَا یَذَّکَّرُ إِلاَّ أُوْلُواْ الألْبَابِ) (آل عمران/۷)، از معنای «متشابه» به دست می‌دهد این است که آیه، ضمن حفظ ویژگی آیه بودن بر یک معنای تردید آمیز و شک برانگیز دلالت کند؛ نه از جهت لفظ به گونه‌ای که روش‌های معهود در نزد اهل زبان بتواند آن را علاج کند، مانند آن‌که مثلاً عام یا مطلق باشد و بتوان آن را به مخصّص و مقیّد ارجاع داد؛ بلکه از آن جهت که معنای آن با معنای یک آیه‌ی قرآنی که (…لاَ رَیْبَ فِیهِ… )(یونس/۳۷) است، سازگار نیست و آن آیه‌ی دیگر باید حالِ این آیه‌ی متشابه را تبیین کند.[۵۶]
-محمدباقر حکیم (۱۳۵۸-۱۳۸۲ق)، چنین گفته است: «آیات محکم آیاتی است که بر مفهوم معینی دلالت دارند؛ به گونه‌ای که بدون مشکل یا تردیدی معنا و مصداق معینی برای آن می‌یابیم.[۵۷] ایشان در معنای متشابه می‌نویسد: «متشابه» عبارت است از آن دسته آیات قرآنی که بر یک مفهوم معین که صورت واقعی و مصداق خارجیِ آن مفهومِ معین، برای ما درهم ریخته و غیر شفاف باشد، دلالت دارند.[۵۸]
-صبحی صالح (۱۹۵۳م): «متشابه» آیه‌ای است که خالی از دلالتی مرجّح بر معنای خود باشد، که بنابر این تعریف، نصّ و ظاهر در مجموعه‌ی آیات محکم قرار می‌گیرند. نصّ از آن جهت که در ردیف محکم است و عبارت است از لفظی که برای یک معنای مرجح متبادر به ذهن شده است. ظاهر نیز زیر پوشش محکم قرار می‌گیرد؛ زیرا دلالتش بر معنای مورد نظر هیچ خفا و ابهامی ندارد. مجمل و مؤول و مشکل نیز، زیر مجموعه‌ی متشابه قرار می‌گیرند؛ زیرا مجمل نیاز به تفصیل دارد و مؤول دلالت بر مورد نظر ندارد، مگر پس از تأویل. و مشکل، دلالتش ناآشکار است و پوشیدگی و ابهام دارد.[۵۹]
-محمدکاظم شاکر (۱۳۴۲ش): وی از میان اقوال متعدد، چند نظر برتر را برگزیده که برخی از آن‌ ها عبارت است از: ۱)متشابهات آیاتی می‌باشند که تفسیر آن‌ ها به دلیل وجود تشابهات لفظی یا معنوی مشکل باشد. ۲)متشابهات آیاتی هستند که ظاهر آن‌ ها منظور نباشد و به تأویل نیاز داشته باشد.[۶۰]

 

 

 

۱-۵-مفهوم «نسخ»

 

۱-۵-۱-معنای لغوی «نسخ»

«نسخ» در لغت به چهار معنا استعمال شده است:[۶۱]
۱-باطل نمودن چیزی و به‌ کاربردن چیزی به جای آن.
۲-تبدیل نمودن چیزی به چیز دیگر.
۳-نقل چیزی از جایی به جای دیگر بدون تغییر ماهیت.
۴-استنساخ و رونویسی کتابی از کتاب دیگر و حروفی از حروف دیگر.
جوهری[۶۲] نیز در «صحاح» می‌گوید: «نسخ» به دو معنای ازاله و تغییر به ‌کار می‌رود: «نَسَخَت الشمسُ الظلَّ، أزلتَهُ وَ نَسَخَت الریحَ آثارَ الدارِ، غَیّرتَها». آفتاب، سایه را از بین برد و باد، آثار بقایای خانه را تغییر داد. بنابراین جوهری قائل است: نسخ به معنای ازاله و از بین بردن حکم است.
در «مفردات» راغب آمده است: «نسخ» یعنی از بین بردن چیزی به واسطه‌ی چیزی که پس از آن می‌آید. مثل از بین بردن آفتاب سایه را و سایه آفتاب را و پیری جوانی را. واژه‌ی «نسخ»،‌ گاه به معنای «ازاله» و گاه به معنای «اثبات» آمده است.[۶۳]
به اعتقاد زرقانی، «نسخ» در لغت عرب به دو معنا به کار رفته است:[۶۴]
۱-ازاله و اعدام چیزی مثل: (وَمَا أَرْسَلْنَا مِن قَبْلِکَ مِن رَّسُولٍ وَلَا نَبِیٍّ إِلَّا إِذَا تَمَنَّى أَلْقَى الشَّیْطَانُ فِی أُمْنِیَّتِهِ فَیَنسَخُ اللَّهُ مَا یُلْقِی الشَّیْطَانُ ثُمَّ یُحْکِمُ اللَّهُ آیَاتِهِ وَاللَّهُ عَلِیمٌ حَکِیمٌ) (حج/۵۲).در این آیه، منظور از (فَیَنسَخُ اللَّهُ)،یعنی خداوند القای شیطان را نابود کرده و از بین می‌برد.
۲-انتقال و تحویل یک چیز به چیز دیگر با بقای آن. نسخ کتاب به همین معنا می‌باشد، زیرا در استنساخ نوعی نقل و انتقال وجود دارد.
آیت‌اللّه خوئی در «البیان» آورده‌اند: نسخ در لغت به معانی زیر است:
۱-نوشتن چیزی از روی نوشته‌ی دیگر و اشتقاق کلمه‌های معروفِ استنساخ و انتساخ نیز از همین ماده است.
۲-نقل و تغییر دادن، مثل «تناسخ المواریث و الدهور» یعنی ثروت‌ها و زمان‌ها متغیر گردید.
۳-ازاله و از بین بردن، مثل «نسخت الشمس الظل» یعنی آفتاب سایه را از بین برد.
نسخ در میان صحابه‌ی رسول اکرم و مسلمانان دوره‌های بعد، بیشتر در همین معنا (از بین بردن و ازاله)، به کار می‌رفته است و به مخصص و مقید و هر آن‌چه استثناء و تبصره‌ای بر کلیّات و عمومات بوده ناسخ می‌گفتند؛ زیرا این‌ها در واقع حکم را تغییر داده و از بین می‌بردند؛ به این معنا که نسخ در نزد پیشینیان مفهومی گسترده‌تر از مفهوم کنونی داشته ‌است. در گذشته هرگونه تغییر در حکم پیشین را نسخ می‌گفتند، بدین ترتیب نسخ شامل تخصیص عام یا تقیید اطلاق نیز می‌شد.[۶۵]
مصطفی زید نیز در فصل اول از کتاب «النسخ فی القرآن الکریم» در باب معنای نسخ می‌گوید: اکثر لغت‌شناسان، «نسخ» را به سه معنای ازاله، نقل و ابطال گرفته‌اند و تنها در یک مسأله با هم اختلاف دارند، که کدام‌یک از این معانی، معنای حقیقی و کدام‌یک معنای مجازی است.[۶۶]
علی حسن عریض قائل است:[۶۷] حق آن است که «نسخ» در لغت دلالت بر ازاله و ابطال نماید و معنای حقیقی این واژه نیز همان ازاله و ابطال است. چون قرآن کریم در طی سه آیه‌ای[۶۸] که دلیل بر وقوع نسخ است، نسخ را در معنای ازاله به کار برده است. و این دلیل بزرگی بر این مدعاست.
در نتیجه، با توجه به معانی عنوان شده از دیدگاه لغت‌شناسان، واژه‌ی «نسخ» در معانی ازاله و نقل، ابطال، محو کردن، اثبات و نسخه برداری به کار رفته است. آن‌چه از واژه‌ی نسخ در ابتدا به ذهن متبادر می‌شود، معنای ازاله است و معانی دیگر از باب مجاز است. و دلیل آن هم این است که در آیات سه گانه‌ی نسخ، واژه‌ی «نسخ» به معنای «ازاله» به کار رفته است و اکثر افراد مثل راغب، جوهری، زرقانی، آیت‌الله خوئی و مصطفی زید و …، معنای حقیقی «نسخ» را همان «ازاله» ذکر کرده‌اند. پس «نسخ» در لغت یعنی ازاله و از بین بردن.

 

۱-۵-۲-نسخ در اصطلاح و تطور مفهومی آن از آغاز تا کنون[۶۹]

تعریف اصطلاحی نسخ همان چیزی است که دانشمندان علم اصول و علمای علوم قرآنی آن را به صورت‌های گوناگون تعریف کرده‌اند. در این‌جا برای روشن شدن بحث، تعاریف اصطلاحی نسخ را به ترتیب تقدم زمانی، چنان‌که در مقدمه‌ی کتاب «ناسخ و منسوخ» ابوجعفر نحاس آمده متذکر می‌شویم:
۱-ابوبکر جصّاص(م۳۷۰ هـ .ق): «بیانُ مدهِ الحُکمِ وَ التِلاوَه».
۲-قاضی ابوبکر باقلانی(م۴۰۳ هـ .ق): «هُو الخطابُ الدالِ علی ارتفاعِ الحُکمِ الثابتِ بالخِطابِ المتقدمِ عَلَی وَجهٍ لَولاهُ لَکانَ ثابتاً بِه مَعَ تَراخیه مِنه»، نسخ عبارت از خطابی است که بر رفع حکم پیشین ثابت قطعی دلالت نماید، به طوری‌که اگرخطاب دوم نبود، بر ‌استمرار و دوام خود استوار می‌ماند، مشروط بر این‌که ناسخ پس از صدور و ثبوت منسوخ، صادر شده باشد.
۳-عبدالقاهر بغدادی(م۴۲۹هـ .ق): «إنّهُ بَیانُ إنتهاءِ مدهِ التّعبدِ»، نسخ عبارت از بیان پایان یافتن مدت عبادت است.
۴-ابوالحسن بصری معتزلی(م۴۳۶هـ .ق): «إزاله مِثلُ الحُکمِ الثابتِ بِقَولٍ مَنقولٍ عَن اللّهِ أو رَسولِهِ‌ أو فِعلٍ مَنقولٍ مِن رسولِهِ‌ مَعَ تَراخیه، عَلَی وَجهٍ لَولاهُ لَکانَ ثابتاً»، «نسخ» عبارت است از «ازاله»، مثل حکم ثابت با ‌قولی منقول از خداوند یا رسول خدا‌ یا‌ فعلی منقول از رسول خدا‌ مشروط بر این‌که دلیل ناسخ متأخّر باشد، به صورتی‌که اگر دلیل ناسخ نبود دلالت بر ثبوت و استمرار داشت.
۵-ابن‌حزم ظاهری(م ۴۵۶هـ .ق): «النسخُ بیانُ إنتهاءِ زمانِ الأمرِ الاولِ فیما لایتکَرَّر»، بیان پایان و نهایت زمان دستور و فرمان اول در موردی است که دستور قابل تکرار نباشد.
۶-ابن‌حاجب(م ۶۴۶ هـ .ق): «رَفعُ الحُکمِ الشرعیِ، بِدلیلٍ شَرعیٍ مُتأخرٍ».
۷-قاضی بیضاوی(م ۶۷۵ هـ .ق): «هُوَ بَیانُ إنتهاءِ حُکمٍ شَرعیٍ، بِطَریقٍ شَرعیٍ مُتراخٍ عَنهُ».
۸-عبدالوهاب السبکی(م ۷۷۱ هـ .ق): «إنّهُ رَفعُ الحُکمِ الشَرعیِ بِخِطابٍ».
۹-زرقانی: «رَفعُ الحُکمِ الشَرعیِ بدَلیلٍ شَرعیٍ».[۷۰]
۱۰-صبحی صالح همین تعریف را دقیق‌ترین تعریف برای واژه‌ی نسخ دانسته است.[۷۱]
۱۱-میرزای قمی در «قوانین الأصول» آورده است: «رَفعُ الحُکمِ الشَرعیِ بِدَلیلٍ شَرعیٍ مُتأخرٍ عَلَی وَجهٍ لَولاهُ لَکانَ ثابتاً».
۱۲-آیت‌اللّه خوئی در کتاب «البیان فی تفسیر القرآن» آورده‌اند: «هُوَ رَفعُ أمرٍ ثابتٍ فِی الشَّریعَهِ المُقَدَّسهِ بِإرتِفاعِ أمرِهِ وَ زَمانِهِ، سَواءٌ أکانَ ذلکَ الأمرُ المُرتَفَعُ مِن الأحکامِ التکلیفیهِ، أم الوَضعیهِ وَ سواءٌ أکانَ مِن المَناصِبِ الإلهیهِ مِن غَیرِها، من الأمورِ التی تَرجِعُ إلی اللّهِ تعالی بِما أنّهُ شارع»،[۷۲] نسخ عبارت است از رفع امر ثابتی در شریعت به جهت پایان یافتن مدت آن، خواه از احکام تکلیفی باشد و خواه از احکام وضعی باشد و چه غیر از آن موارد، از اموری که به خداوند متعال به‌ عنوان «شارع» بر‌می‌گردد.
۱۳-آیت‌اللّه معرفت نیز در کتاب «التمهید» می‌گوید: «هُوَ رَفعُ تَشریعٍ سابِقٍ کانَ یَقتَضی الدَّوامُ حَسبَ ظاهِرِهِ»، «تَشریعُ لاحقٍ بِحیث لایُمکِنُ إجتماعهما معاً، إمّا ذاتاً إذا کانَ التَّنافیُ بینَهُما بَیِّناً أو بِدلیلٍ خاصٍ مِن إجماعٍ أو نَصٍّ صَریحٍ»،[۷۳] «نسخ عبارت است از برداشتن حکمی که در گذشته بوده ـ که علی الظاهر دائمی بوده ـ، به وسیله‌ی یک حکم جدید،‌ به گونه‌ای که هم‌زمان بودن هر دو حکم ممکن نباشد؛ خواه این عدم امکان به خاطر این باشد که این دو حکم در ذات با هم منافات دارند و یا این‌که دلیل دیگری هم‌چون اجماع یاتصریح شریعت باشد.»
۱۴-علامه طباطبائی نیز در تعریف نسخ فرموده‌اند: «هُوَ الإبانَهُ عَن إنتهاءِ أمَدِ الحُکمِ وَ إنقِضاءِ أجَلِهِ»، آشکار ساختن انتهای مدت و زمان حکم و پایان عمر آن.[۷۴]
۱۵-آیت‌اللّه مشکینی: «إرتفاعُ الحُکمِ الکُلّیِ المَجعولِ لِلأمَهِ فِی الشَریعَهِ عَن مَوضوعِهِ الکُلّیِ لِأجلِ تَمامِ أمَدِهِ وَ إنقِضاءِ المِلاکِ فِی جَعلِهِ»،[۷۵] نسخ در اصطلاح شرعی یعنی ارتفاع حکم کلی مجعول برای امت اسلامی، در شریعت اسلام، از موضوع کلی آن، به جهت پایان زمان حکم و انتهای ملاک در جعل آن.
در نتیجه، پدیده‌ی «نسخ» و تعریف آن از صدر اسلام مورد توجه بوده و در فراز و نشیب تاریخ، تعاریف متفاوتی از آن شده است و مراحل گوناگونی را پشت سر گذاشته است و در هر مرحله تعریف بعدی متکامل‌تر شده است. در مرحله‌ای که پژوهشگران اسلامی نسخ را به بیان و خطاب تعریف کرده‌اند، هر دو تعریف مربوط به ناسخ و یا منسوخ است نه تعریف نسخ. بعدها با دقت نظرِ دیگر علمای علوم قرآنی، تعریف جامع و مانعی از نسخ به دست داده شده که اشکال تعاریف قبل را ندارد و در این تعریف، از واژه‌ی «رفع» استفاده شده، یعنی «نسخ» عبارت است از رفع حکم شرعی.
بنابراین، بر اساس اظهار نظر صاحبان فن، تعریف آیت‌اللّه معرفت و آیت‌اللّه مشکینی، کامل‌ترین تعریف است؛ چون:
۱٫تعریف این دو بزرگوار تعریف نسخ است نه ناسخ و منسوخ؛
۲٫جامع و مانع است و تمامی مصادیق نسخ را فرا‌ می‌گیرد و بقیه را طرد می کند؛
۳٫بر پایه‌ی این تعریف، پدیده‌ی نسخ هیچ‌گونه تغییری در متن واقع و علم ازلی حق ایجاد نمی‌کند.

 

 

 

۱-۶-مفهوم «بررسی تطبیقی»

Esipenko BE and Marsakova NV (1990). The effect of copper on the metabolism of iodine, carbohydrate, proteins in rats.FiziolZh. 36(2): 35-43.

Fiers W (1999). More than one way to die: apoptosis, necrosis and reactive oxygen damage. Oncogene. 18: 7719-7730.

Fisher PWF, Abbe MR and Giroux A (1990). Effects of age, smoking, exercise and eostrogen use on indices of copper status in healthy adults. Nut Res. 10: 1081-1990.

Furman NH and Van-Nostard D (1962-66). Standard methods of chemical analysis.6th ed. NewYork. 3: 540-550

Furman NH and Van-Nostard D (1962-66). Standard methods of chemical analysis.6th ed. NewYork. 3: 540-550

Glass GA and Gershon D (1984). Decreased enzymatic protection and increased sensitivity to oxidative damage in erythrocytes as a function of cell and donor aging. Biochem. J. 218: 513-537.

Granner D, Murray R, Mayes P and Rodwell V (1993). Harper’s Biochemistry. 23th ed. Appleton and lange. Norwalk . PP: 97, 112-117, 342-342, 586, 637-638, 691-701.

Harvey JW, Asquith RL, Sussman WA and Kivipelto J (1987). Serum ferritin, serum iron and erythrocyte valvues in foals.Am J Vet Res. 48: 1348-1352.

Hassan A, Hendy EL and MokhtarI (2001). Effect of dietary zinc deficiency on hematological and biochemical parameters.in growing rats. Toxicology, 167: 163-170.

Hasting BE and Gascoyne SC (1992). Trace mineral levels in guanaco.Vet.Res.131: 14-15.

Hill CH and Matrone G (1970). Chemical parameters in the study of in vivo and in vitro interactions of transition elements. Fed. Proc. 29: 1474– ۱۴۸۱٫

Hoekstra WG, Suttie JN and Gonther HE (1974). Trace element metabolism in animals-2, University Park Press. PP: 30-45

Humphries WR, Philippo M, Young BW and Bremmer I (1983). The influence o dietary iron and molybdenum on copper metabolism in calves. British Journal of Nutrition, 49: 77-86

Ishida N, Sato F, Asai Y, Masumizo T and Mucoyama H (1997). Chronological changes in SOD scavengering in plasma of foals and mares. J. Equi. Sci. 8: 109-111.

Jain NC (1986). Schalm’s Veterinary Hematology.4th ed. Lea and Febiger Publication. PP: 381-383.

Ji LL, Dillon DA, Bump KD and Lawrence LM (1990). Antioxidant enzyme in response to exercise in equine erythrocyte. J. Equi. Sci. 10: 380-383.

Kaneko JJ (1997). Clinical Biochemistry of Domestic Animals. 4th edition, Academic Press, PP: 182-185, 714-720.

KatungukaRwakishaya E, Larkin H and Kelly WR (1985). Some haematological and blood biochemical components in conventionally reared calves. Irish Vet J. 39: 118-123.

Kececi T and Keshin E (2002). Zinc supple mentation decreases total thyroid hormone concentration in small ruminant. Acta. Vet. Hung. 50(1): 93-100.

Khalili M, Lingren E and Varrikko T (1993). A survey of mineral status of soil, feeds and cattle in the SelaleEthiphian.Trop AnimHlth Prod. 24: 193-201.

Khan AT, Diffay BC, Froester DM, Thompson SJ and Mieike HW (1995). Trace element concentration in tissues of goats from Albama. Vet. Human Toxicol. 4: 327-329.

Kohn CW, Jacobs RM, Knight D, Hueston W, Gabel AA and Reed SM (1990). Microcytosis, hypoferremia, hypoferritemia and hypertransferrinemia in Standardbred foals from birth to 4 months of age. Am. J. Vet. Res. 51: 1198-1205.

Krallish G, Gonta S and Savenkova L (2009). Effect of iron and aeration on superoxide dismutase and catalase activity of PHB-producing Azotobacter chroococcum. Process Biochemistry 44(3): 369-372.

Kurata M, Suzuki M and Agor NC (1993). Antioxidant systems and erythrocyte life span in mammals. Comp. Biochem. Physiol. 106: 477-487.

Kurata M, Suzuki M and Agor NC (1993). Antioxidant systems and erythrocyte life span in mammals. Comp. Biochem. Physio. 106: 477-487.

Lehninger AL (1982). Principles of Biochemistry. 1st ed. Worth Publishers. 258-264,271-276,780-781.

Machlin MJ and Bendich A (1987). Free radical tissue damage: Protective role of antioxidant nutrients. FASEB J. 1: 441-445.

Mahmoud MH, Abbas HM, Mohamed AG and Bayoumi HM (2011). Evaluation of the effect of feeding rats by iron fortified processed cheese on calcium and iron absorption. Journal of American science, 7(9) : 340.

Mamaev NKH and Dzhamaludinava IN (1974). Sex differences in the content of trace elements in the body of sheep.Doklody Vseseoyuznoi Akademi Sels Kokhozyiastvennykh-Nauk. 12: 34.

Mann T and Keilin D (1938). Haemocuprein and hepatocuprein, copper-protein compounds of Blood and Liver in Mammales.Proc. R. Soc, London B, 126: 303-315.

Mann T and Keilin D (1938). Haemocuprein and hepatocuprein, copper-protein compounds of blood and liver in mammals. Proc. R. Soc. of London B. 126: 303-315.

Mccord JM and Fridovich I (1969). Superoxide dismutase, an enzymatic function for erythrocuprein. J Biol. Chem. 244: 6049-6055.

Mehta HK, Sisodia RS and Misraulia KS (1988). Clinical and hematological observation in experimentally induced cases of bovine tropical theileriosis. Indian J Anim Sci. 58: 584-587.

Mills PC, AwerDwer DE, Kramer H and Barry D (1998). Effect of inflammation associated acute phase response on hepatice and renal induces in the horse. Aust. Vet. J. 76: 273-278.

Mills PC, AwerDwer DE, Kramer H and Barry D (1998). Effect of inflammation associated acute phase response on hepatice and renal induces in the horse. Aust. Vet. J. 76: 273-278.

Nahdi A, Hammami I, Kouidhi W, Chargui A, Ben Ammar A, Hamdaoui MH, El May A and May M (2010). “Protective effects of crude garlic by reducing iron-mediated oxidative stress, proliferation and autophagy in rats.” J Mol Histol 41(4-5): 233-245.

Nalepa B, Siemianowska E and Skibniewska KA (2012). Influence of Bifidobacterium bifidum on release of minerals from bread with differing bran content. Journal of Toxicology and environmental health , 75 : 1-5.

Nazaki AR and Rattan PJS (1990). Status of blood microelements during different seasons in sheep.Ind Vet J. 67: 274-276.

Nazifi S, Razavi M, Mansourian M, Nikahval B and MoghaddamM (2008). Studies on correlation among parasitaemia and some hemolytic indices in two tropical diseases (Theileriosis and Anaplasmosis) in Fars province of Iran.Trop AnimHlth Prod. 39: 41-48.

Nazifi S, Razavi SM, Hasanshahi F and Esmailnezhad Z (2009). Effect of the severity of Theileriaannulata infection on some hematological parameters and antioxidant enzymes in naturally infected cattle. Bulgarian Journal of Veterinary

Nazifi S, Roughani A and Khoshvaghti A (2003). Studies on the relationship between haemaglobin type of adaultTurkman Horses and concentrations of hemoglobin, copper, ceruloplasmin and iron. Comp. Clin.Path. 12: 53-56.

Nielson FH and Milne DB (1993). Oxidant stress effect on the clinical and nutritional deficiencies of trace elements. Int. J. Toxico. Occupat. Environ. Hlth. 2: 59-66.

Niki E (1987). Antioxidant in relation to lipid peroxidation. Chem. Phys. Lipids. 44: 227-253.

Niki E (1987). Antioxidant in relation to lipid peroxidation.ChemPhys Lipids. 44: 227-253.

Oberley LW and BuettnerGR (1979). Role of superoxide dismutase in cancer: A review Cancer Res. 39: 1141-1149.

Oleinick KL, Chiu S, Ramakrishman N and Xue L (1986). The formation, identification and significance of DNA-protein cross-links in mammalian cells. Brit J Cancer. 55(8): 135-140.

Orino K, Terada A, Yoshida A, Okano S, Higuchi S, Natsuhori M and Watanabe K (2003). “Clearance rates of biotinylated ferritins in canine: a possible physiological role of canine serum ferritin as an iron transporter.” Biometals 16(2): 341-347.

Pathak MM and Janakiraman K (1989). Serum iron and chloride at different stages of pregnancy in Surti buffaloes.Ind J Anim Sci. 59: 450-452.

Pedrazzini B, Waldvogel S, Cornuz J, Vaucher P, Bize R, Tissot D, Pecoud A and Favrat B (2009). The impact of iron supplementation efficiency in female blood donors with a decreased ferritin level and no anaemia. Rationale and design of a randomised controlled trial. a study protocol. Trials 10: 4.

Persson SGB (1977). Blood volume and work performance. Proceedings of the First International Symposium on Equine Hematology. Am Asso Equine Pract, Golden, Colorado. 321-326.

Physiology, section 8, Renal Physiology, vol. II, ed. Wyndhagenene E, pp. 117-152.

Punchard NA and Kelly FJ (1996). Free radicals: A practical approach. Oxford University. Press Inc, New York, PP: 1-8.

Quamme G A and Dirks JH (1992). The physiology of renal magnesium handling. In Handbook of

Radostis OM and Gay CC (1994). Veterinary medicine.8th ed. Bailliere Tindal, Philadelphia. 1379-1390.

Radostis OM, Blood DC and Gay CC (2000). Veterinary medicine. 8th ed. Baillier Tindal.Company , London. PP: 280-340,847, 1003, 1379-1394. 1495 ,1499, 1521,1567, 1177, 894, 113.

Radostitis OM, Gay CC, Hinchcliff KW and Constable PD (2007). Veterinary Medicine. 10th Edition, PP: 1524 – 1525.

Sadat-Ali M, Sultan O, AlTurki H and Alelq A (2011). Does high serum iron level induce low bone mass in sickle cell anemia , Biometals. 24(1): 19-22.

Savov A (1956). Effect of copper and lead compounds on ruminant volatile fatty acids and blood glucose in sheep. Vet Med NaukiSof, 2: 795-802.

Schawn O, Jacobsson SO, Frank A, Rubdy Martine L and Petersson LR (1987). Cobalt and copper deficiency in Swedish Landrace Pelt sheeps. J Vet Med 37: 709-718.

Schmidt R, Kaltenborn E and Vonlengerken J (1986). Atomic absorption spectrophotometric determination in serum of untreated and alloxan diabetic rats. Vol. 33: 297-303.

SchorrG (1988). Iron and iron binding capacity in serum of clinically healthy horses.Tierarzatliche-Praxis. 16: 163-165.

Smarth ME, Cymbaluk NF and Christensen DA (1992). A review of copper status in Canada and recommendations for supplementations. Can. Vet. J. 33: 163-170.

Southorn PA and Powis G (1988). Free radical in medicine.I. chemical nature and biology reaction.Mayo Clin. Proc. 63: 381-389.

Stuijvenberg MEV, Smuts CM, Lombard CJ and Dhansay MA (2008). Fortifying brown bread with sodium iron EDTA, Ferrous fumarate, or electrolytic iron does not affect iron status in South African school children. The Journal of Nutrition, 138: 782-786.

Sunkesula B, Luo X, Das D, Singh A and Singh N (2010). Iron content of ferritin modulates its uptake by intestinal epithelium implications for co-transport of prions. Mol rain, 3: 14.

Takahahi S, Takahahi I and Sato H (2000). Determination of major and trace elements in the liver and serum of wistarratsby inductivelycoupled plasma – atomic emission spectrometry and mass spectrometry.Vol: 2: 233-243.

Tietz NW (1987). Fundamentals of Clinical Chemistry. 3rd ed. PP: 789-791, 816-820, 822-823.

Tietz NW (1987). Fundamentals of Clinical Chemistry. 3rd ed. PP: 789-791, 816-820, 822-823.

Todd WR, Elvehjem CA and Hart EB (1934). Zinc in nutrition of rat. Am J. Physiol., 107:146

Todd WR, Elvehjem CA and Hart EB (1934). Zinc in nutrition of rat. Am J. Physiol., 107:146

Under-Wood EJ (1971). Trace element in human and animal nutrition. 3rd ed. Academic Press.New York. PP: 57-115, 177-252, 323-368.

 

4 – همگنی ضرایب رگرسیون : رگرسیون پس آزمون از روی پیش آزمون در هر دو گروه یكسان است. جدول 6-4

1-3-4 فرضیه اصلی:
گروه درمانی با الگوی شادمانی فوردایس بر کاهش نمره كل تعارض کار – خانواده موثر است.
آزمون
گروه

پیش آزمون

 

پس آزمون میانگین

 

انحراف معیار

 

میانگین

 

انحراف معیار کنترل

 

08 / 67

 

16 / 6

 

83 / 66

 

32 / 6

برای دانلود متن کامل پایان نامه به سایت zusa.ir مراجعه نمایید.

 

اول: توانایی کسب بازدهی از سرمایهی استفاده شده؛ به گونه‌ای که این بازدهی از میانگین موزون هزینه ‏سرمایه بیش‌تر باشد.‏
دوم: توانایی رشد؛ به عبارت دیگر این بازدهی و رشد موجب به دست آمدن جریانات نقدی و در نتیجه به ‏وجود آمدن ارزش برای شرکت می‌شوند.
مشکل اصلی در ارزشگذاری نبودن مدل نیست بلکه انتخاب ‏بهترین مدل است. به همین علت باید در گام اول عواملی که منجر به انتخاب روش مناسب ارزشگذاری ‏می‌شود، مشخص کنیم. از جمله عواملی که روی انتخاب روش مناسب اثرگذار هستند می‌توان موارد زیر را ‏برشمرد:‏
‏۱) ویژگی دارایی‌ها یا نوع کسب و کار
رویکردی که برای ارزشگذاری انتخاب می‌شود به قابلیت نقدینگی دارایی، توانایی تولید جریان نقدی و ‏منحصر به فرد بودن آن وابسته است.‏
‏۲) قابلیت نقدینگی دارایی‏
استفاده از روش نقدینگی و هزینه جایگزینی برای شرکت‌هایی که دارایی‌هایی قابل تفکیک و قابل فروش ‏در بازار دارند مناسب هستند. منظور از قابل تفکیک این است که مثل نام تجاری جزء لاینفک نباشد.‏
‏۳) توانایی تولید جریان نقدی
از حیث توانایی تولید جریان نقد، دارایی‌ها به ۳ گروه طبقه‌بندی می‌شوند:‏
‏ الف- دارایی‌هایی که هم در حال حاضر جریان نقدی داشته و هم امید داریم در آینده توانایی تولید جریان نقد را داشته باشند. برای ارزشگذاری این دارایی‌ها از مدل تنزیل جریان نقدی و مدل‌های ارزشگذاری ‏نسبی (ضرایب فروش) استفاده می‌شود.‏
‏ ب- دارایی‌هایی که در حال حاضر جریان نقدی نداشته اما امید داریم تحت شرایط خاص در آینده از ‏جریان نقدی مناسبی برخوردار باشند. برای ارزشگذاری این دارایی‌ها از مدل تنزیل جریان نقدی استفاده ‏می‌شود. از آنجا که ایجاد جریان نقدی در آینده به شرایط مختلفی بستگی دارد، ارزشگذار باید شرایط ‏مختلف را تخمین و بر حسب آن‌ ها ارزش مناسب برای دارایی را به دست آورد.‏
‏ ج- دارایی‌هایی که انتظار تولید جریان نقدی از آن‌ ها نمی‌توان داشت. از آنجا که انتظار تولید جریان ‏نقدی از این نوع دارایی به هر نحوی وجود ندارد، تنها روشی که برای ارزشگذاری این نوع دارایی استفاده ‏می‌شود، مدل‌های نسبی ارزشگذاری است.‏
‏۴) منحصر به فرد بودن دارایی‏
در صورتی که دارایی منحصر به فرد بوده و نتوان دارایی مشابهی را در بازار برای آن پیدا کرد باید از ‏روش‌های تنزیل جریانات نقدی استفاده کرد و در غیر این صورت، مدل‌های نسبی ارزشگذاری استفاده ‏می‌شود.‏
‏ وقتی از روش نقدینگی دارایی‌ها استفاده می‌کنیم، به دنبال به دست آوردن ارزش دارایی‌ها در حال حاضر ‏هستیم (افق زمانی بسیار کوتاه‌مدت) اما استفاده از روش تنزیل جریان نقدی به معنای داشتن دیدی ‏بلندمدت است.‏
۲-۱۹٫ نظریه توبین در ارزشگذاری شرکتها
توبین[۹۸] بیان میکند که تصمیمات سرمایهگذاران تحت تأثیر نگرش آنها نسبت به ریسک میباشد و از طرفی چون سرمایهگذاران به لحاظ چگونگی برخورد با ریسک با همدیگر متفاوت میباشند لذا ما با تصمیم گیریهای متفاوتی از سوی تصمیمگیران مختلف مواجه میباشیم. وی برای اولین بار اقدام به تشکیل یک پرتفویی مرکب از دارائیهای ریسکی و دارائیهای بدون ریسک با وزن یکسان کرد. این کار توبین برخلاف کاری بود که در مطالعات قبل از او صورت گرفته بود، دراین مطالعات برای سهولت کار تنها فرض میشد که سرمایهگذاران بدون توجه ریسک خواهان به حد اکثر رسانیدن بازده میباشند. و لذا در تصمیمگیریهای مالی تنها به بازده توجه شده وبه ریسک توجهی نمیشد. بعبارت دیگر میتوان گفت که توبین اولین اندیشمند اقتصادی بود که موضوع ریسک را در تصمیمگیریهای مختلف دخالت داد.
عکس مرتبط با اقتصاد
توبین در مطالعات خود انگیزه یک سرمایهگذار از نگهداری دارائیهای مختلف ( دارائیهای مالی و واقعی ) را درشرایط مختلف اقتصادی تبیین وتشریح میکند. بعنوان مثال میگوید که در در دوران تورمی سرمایهگذاران سرمایهگذاری در دارائیهای فیزیکی و اوراق قرضه را نسبت به سرمایهگذاری در سهام یا وجه نقد ترجیح میدهند.
تصویر درباره بازار سهام (بورس اوراق بهادار)
بعد از اینکه توبین با ارائه این نظریات موفق به اخذ جایزه نوبل گردید، خبرنگاران از وی خواستند تا تئوری پرتفولیو را بصورت عامیانه برای آنها تشریح نماید. وی در پاسخ به آنها بیان داشت ” شما نباید تمام تخم مرغها را دریک سبد نگهداری کنید “. فردای آن روز در سرتاسر جهان این عبارت در مطبوعات تیتر شد ” برنده جایزه نوبل میگوید تمام تخم مرغها را در یک سبد نگذارید “.
کار جیمزتوبین را در واقع میتوان سنگ بنای تئوری نوین پرتفولیو دانست که بعدها توسط هری مارکویتز مطرح شد.
۲-۲۰٫ تئوری q
مردم بر حسب تمایلات مختلف می‌توانند پول، ‌اوراق قرضه و اوراق سهام نگه‌داری کنند. در برخی مدل‌های اقتصاد سنجی این سه نوع دارایی به دو نوع یعنی پول و اوراق قرضه محدود شده است و مثلاً کینز در کتاب نظریهی عمومی خود مفروض داشته که اوراق قرضه و سهام قابل جانشینی هستند و از نظر سرمایه‌گذار با هم فرقی ندارند و مردم می‌توانند دارایی‌های مالی خود را در این دو قالب و بدون تفاوت از هم نگه‌داری کنند. توبین این فرض را رد می‌کند و نتیجه می‌گیرد که تأثیر سیاست پولی بر تولید و درآمد واقعی را نمی‌توان تنها با توجه به نرخ بهره مورد قضاوت قرار داد. افزایش و کاهش تقاضای پول را نمی‌توان با تغییرات نرخ بهره سنجید، بلکه باید نرخ بازده‌ای را مورد توجه قرار داد که در آن سرمایه‌گذاران حاضر به خرید اوراق قرضه و سهام هستند. اصولاً، معیار نهایی افزایش و کاهش تقاضا، رابطه میان دارایی و بدهی‌های بنگاه‌های بازرگانی، به قیمت متداول در بازار و هزینه جایگزینی دارایی این بنگاه‌ها به قیمت جاری است. توبین نسبت این دو راq می‌نامد. هرگونه تغییری در مقدارq ممکن است در اثر سرمایه‌گذاری در بازارهای مالی یا در نتیجه تغییر انتظارات سرمایه‌گذاران در بازده مورد انتظارشان در بازار سرمایه رخ دهد. در سال ۱۹۶۹توبین در مقاله‌ای با نام “روش تعادل عمومی در نظریهی پول” نتیجه‌ گرفت که تغییر تقاضا در بخش مالی تنها با تغییر در q امکان پذیر می‌شود. البته تغییر در ترجیحات افراد برای پول، اوراق قرضه و سهام نیز ممکن است باعث چنین تغییری شود. سیاست پولی تنها یکی از عناصری است که نرخ تورم و بیکاری را تغییر می‌دهد، و لزوماً مهم‌ترین عامل نیست. این مطلب، به نوبهی خود پاسخی به مکتب پول‌گرایان است.
جیمز توبین، نظریه “q توبین” را به عنوان شاخصی برای پیش بینی این ‌که آیا وجوه سرمایه‌گذاری شده افزایش و کاهش خواهند یافت معرفی کرد.
q یکی از معیارهای مهم ارزیابی عملکرد شرکتها نسبت به توبین میباشد. این معیار در دهه ١٩٧٠ مطرح و در دهه های ١٩٨٠و ١٩٩٠ به طور گستردهای توسط محققین مورد استفاده قرار گرفت. توبین از تقسیم ارزش بازار اوراق بهادار شرکت از q نسبت هر نوع و بدهیهای بلند مدت به اضافه ارزش دفتری بدهیهای کوتاه مدت بر ارزش جایگزینی دارا ییهای شرکت به دست میآید . شایان توجه است منظور از اوراق بهادار سهام عادی، سهام ممتاز توبین توسط q و انواع اوراق قرضه منتشره شرکت است. نسبت پروفسور جیمز توبین در تجزیه و تحلیلهای اقتصادی آلان به منظور پیشبینی آینده فعالیتهای سرمایهگذاری به وجود آمد. توبین از یک بزرگتر باشد نشان دهنده این است q زمانی که نسبت سرمایهگذاری در دارا ییها، تولیدکننده درآمدهایی است که ارزش بیشتر از مخارج سرمایهای را ایجاد میآیند و زمانی که نسبت توبین کوچکتر از یک است بدین معنی است که سرمایهگذاری در q داراییها رد میشود و بازدهی چندانی نداشته است.
به اعتقاد توبین با افزایش ارزش جایگزینی دارائیها و تجهیزات، ضریبq کاهش خواهد یافت. در چنین مواقعی شرکت تمایل پیدا میکند به اینکه به جای ساخت یا خرید تجهیزات و ماشینآلات اقدام به تملک شرکتهای دیگر نماید. تئوری پیشنهادی توبین در بین صاحبنظران اقتصادی و مالی دهه ۱۹۹۰ مقبولیت فراوانی یافت.
امروزه نیز ضریب q توبین در بررسی و تحلیل وضعیت مالی شرکتها مورد استفاده قرار میگیرد. بدین معنی که سرمایهگذارانی که قصد خرید سهام شرکتی را دارند، قبل از مبادرت به انجام این کار ابتدا ضریب q را برای آن شرکت محاسبه میکنند. ضریب q بالاتر نشان دهنده این است که ارزش جایگزینی تأسیسات و ماشینآلات آن شرکت پائین بوده و بالعکس. لذا در شرایط مساوی شرکتهایی که از ضریب q بالاتری برخوردارند مناسبتر میباشند.
توبین معتقد بود که این نسبت می‌تواند برای برآورد وجوه سرمایه‌گذاری آتی و به تبع آن به عنوان یک شاخص خوب برای شرایط کلی اقتصاد مورد استفاده قرار گیرد. مدل q توبین در واقع توسط جیمز توبین و ویلیام برنارد در سال ۱۹۶۸ ارائه شد. آنها سعی می‌کردند تا توضیح دهند که چگونه بازارهای مالی، سرمایه‌گذاری را نظم بخشیده و این‌ که چگونه می‌توان به یک سرمایه‌گذار برای یافتن بازارهای جذاب و غیرجذاب از نقطه نظر ارزش یاری رساند. بر اساس این مدل، یک شرکت در صورتی‌که ارزش در بازار بالا رود اقدام به سرمایه‌گذاری بیشتر خواهد کرد و در حالتی‌ که ارزش آن کاهش یابد، از سرمایه‌گذاری خود خواهد کاست.
وقتی q کمتر از یک است شرکت در معرض قبضه مالکیت بوده و وقتی q بیشتر از یک است شرکت می‌باید اقدام به سرمایه‌گذاری کند، زیرا بازار ارزش آن را بیش از سرمایه‌گذاری اش برآورد می‌کند. جمیز توبین در مصاحبه‌ای که با رجیون در سال ۱۹۹۶ انجام داد در خصوص نسبت q می‌گوید: “من فکر می‌کنم این نظریه ایده‌ای نسبتاً بدیهی و روشن است و قطعاً بدون سابقه و جدید نیست. اقتصاددانان سوئدی نظیر ویکسل نیز این ایده را داشتند وحتی کینز هم همین طور”.
۲-۲۱٫ ارزشگذاری شرکتها در ایران
ارزشگذاری داراییها اعم از اوراق بهادار و داراییهای واقعی یکی از ارکان اصلی مؤثر بر تصمیمات سرمایهگذاری است. ارزشگذاری اصولی و صحیح داراییها باعث تخصیص بهینه منابع سرمایهای میشود. تخصیص بهینه سرمایه در اقتصاد نیز نقش عمدهای در رشد و توسعه اقتصادی ایفا مینماید. همچنین ارزشگذاری یکی از مباحث اصلی در مدیریت سرمایه گذاری است. مدیریت سرمایهگذاری دارای دو رکن اصلی است:
الف)ارزیابی و تجزیه و تحلیل اوراق بهادار و ب) مدیریت پرتفوی. ارزشگذاری نادرست و استفاده از روش های نامناسب و غیرعملی در تعیین ارزش داراییها باعث تخصیص غیربهینه سرمایه و به هدررفتن منابع سرمایهای میشود.
با ابلاغ سیاستهای کلی اصل ۴۴ قانون اساسی توسط مقام معظم رهبری در خصوص واگذاری شرکت های ذیل اصل ۴۴ قانون اساسی، یکی از موضوعاتی که در اجرایی کردن فرمان ایشان ضرورت وافر دارد بررسی و استفاده از روش های مناسب ارزشگذاری شرکتهای موضوع واگذاری است. در کشورهایی که دارای بازار سرمایه پیشرفته هستند، شرکتهایی که برای اولین بار سهام خود را به عموم عرضه میکنند از مؤسسات تأمین سرمایه و یا بانکهای سرمایهگذاری استفاده میکنند. این مؤسسات دارای تجربیات طولانی در تعیین ارزش سهام شرکتها هستند و باتوجه به اوضاع عمومی بازار سرمایه و تجزیه و تحلیل وضعیت مالی و دورنمای سودآوری شرکتها و همچنین قیمت سهام شرکتهای مشابه در بورس اوراق بهادار، اقدام به تعیین قیمت سهام می کنند.
در کشور ما به علت عدم وجود چنین نهادهای مالی، تعیین قیمت پایه سهام شرکتهایی که اولین بار به عموم عرضه میشوند، به عهده سازمان خصوصی سازی است.
در سالهای گذشته استفاده از روش های ناصحیح ارزشگذاری باعث متضرر شدن سرمایهگذاران و ایجاد نگرش منفی در آنان نسبت به این مقوله شده است. بیشتر فعالان بازار سرمایه با استناد به قیمت اولیه عرضه سهام بعضی از شرکتهایی که در حال حاضر در بورس اوراق بهادار کشور مورد داد و ستد قرار میگیرند و مقایسه آن با قیمتهای فعلی سهام این شرکتها اعتقاد دارند روش های مورد استفاده سازمان خصوصی سازی برای ارزشگذاری شرکتها ناقص هستند. مقایسه قیمت فعلی این شرکتها با قیمت عرضه اولیه آنها نشان میدهد قیمت اولیه عرضه سهام این شرکتها با قیمت فعلی آنها فاصله زیادی دارد. شاید بتوان از این مقایسه و نیز بررسی روش های ارزشگذاری سهام این شرکتها، بتوان نتیجه گرفت قیمت اولیه که توسط سازمان خصوصیسازی تعیین شده با قیمت واقعی (ذاتی) آنها فاصله دارد. این امر نشان دهنده این مطلب است که روش های مورد استفاده برای ارزشگذاری دارای نقایصی هستند، چنان که در حال حاضر بسیاری از سرمایهگذاران که در سهام این شرکتها سرمایهگذاری کردهاند، بر این امر اتفاق نظر دارند.
بنابراین تجزیه و تحلیل، بررسی و در نهایت استفاده از روش های مناسب ارزشگذاری که منجر به ارزشگذاری صحیح و منصفانه گردد، میتواند باعث اقبال عمومی نسبت به سرمایهگذاری در شرکتهای موضوع واگذاری، گردد. همانطور که پیش از این نیز گفته شد این امر منجر به تخصیص بهینه سرمایه های ملی و در نهایت رشد و توسعه اقتصادی کشور و دستیابی به اهداف سند چشمانداز بیست ساله اقتصادی کشور خواهد شد.
براساس تحقیقات انجام گرفته بازار سرمایه کشور ما در حال حاضر دارای کارایی ضعیف است. تاکنون تحقیقات بیشماری در خصوص کارایی بازار سرمایه در ایران انجام شده است. نتایج بسیاری از این تحقیقات مؤید کارایی ضعیف بازار سرمایه کشور ما میباشند. مطابق تحقیقات نمازی و شوشتری در سال ۱۳۷۵، ناکارایی بورس اوراق بهادار ایران در سطح ضعیف به اثبات رسیده است. در تحقیقی که توسط اسلامی بیدگلی و صادقی باطانی در سال۱۳۸۳ انجام شد، مقایسه بازدهی قواعد فیلتر با روش خرید و نگهداری نشان داد که بورس اوراق بهادار ایران دارای کارآیی در سطح ضعیف است از طرف دیگر در بازارهای ناکارا قیمتهای روز اوراق بهادار با قیمت ذاتی آنها فاصله دارد، در حالیکه در بازارهای کارا قیمتهای روز اوراق بهادار به قیمت ذاتی آنها نزدیکتر است. همچنین در دهه اخیر روند مباحث مدیریت سرمایهگذاری از شیوه های انتخاب سهام (تجزیه و تحلیل و ارزیابی اوراق بهادار) به سمت مدیریت پرتفوی تغییر جهت داده است. شاید بتوان این امر را به مقوله کارایی بازار سرمایه مرتبط دانست. زیرا در بازارهای کارا، اطلاعاتی که در بازار پخش میشود به سرعت بر قیمتها تأثیر میگذارند.
۲-۲۲٫ روش های فعلی ارزشگذاری شرکتها در ایران
روش های ارزشگذاری فعلی که مصوب هیئت وزیران است عبارتند از:
۱) نسبت میانگین سود خالص قبل از مالیات سه سال آخر شرکت به نرخ بازده سرمایهگذاری و با در نظر گرفتن تأثیر عوامل جانبی تعدیل کننده قیمت پایه سهام. این عوامل عبارتند از:
الف) در صورتی که سرمایه شرکت در سال واگذاری سهام با سال ما قبل آن از محل آورده نقدی یا مطالبات سهامداران افزایش یافته باشد، صددرصد مبلغ افزایش سرمایه به ارزش کل شرکت افزوده میشود. همچنین مبالغ نگهداری شده در شرکت از محل سود سال قبل از واگذاری تحت هر عنوان، به قیمت پایه شرکت اضافه میشود.
ب) در مواردی که مالیات بر درآمد شرکت از طریق رسیدگی به دفاتر و برگشت هزینه به حالت عادی تعیین گردیده ولی قطعی نشده است، مالیاتهای قطعی نشده مزبور به نسبت تفاوت میانگین مالیاتهای قطعی شده و محاسبه شده در آخرین سه سالی که مالیاتهای شرکت به حالت مذکور قطعی شده است، محاسبه و تفاوت بین مالیاتهای مزبور و ذخایر مربوط از قیمت پایه سهام کسر میشود.
ج) هفتاد درصد تفاوت بین قیمت دفتری و ارزش روز داراییهای منقول و غیرمنقولی که برای عملیات شرکت ضروری نمیباشد، به تشخیص شرکت مادر تخصصی، به قیمت پایه سهام اضافه خواهد شد.
د) قیمت تمام شده طرحهای توسعه و تکمیل طرحهای نیمه تمام یا آماده بهره برداری یا طرحهایی که کمتر از پنج سال از شروع بهره برداری آنها گذشته باشد، به شرح زیر محاسبه و تفاوت حاصل به قیمت پایه سهام اضافه میشود:
ه) در خصوص هزینه های ارزی اعم از خرید ماشینآلات یا سایر هزینه ها، جمع هزینه ها، جمع هزینه های ارزی به قیمت روز ارز برای سرمایهگذاری و یا قیمت داراییهای مزبور براساس نظر کارشناس رسمی محاسبه خواهد شد.
و) درخصوص هزینه های ریالی بر اساس شاخص عمده فروشی در بخش مربوط، اعلام شده از سوی بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران و با نظر کارشناس محاسبه خواهد شد.
۲) خالص ارزش روز داراییها؛
۳) تنزیل جریان وجوه نقد شرکت در ده سال آینده با نرخ بازده سرمایهگذاری معادل نرخ مؤثر سود علی الحساب سپرده های سرمایهگذاری بلندمدت پنج ساله بانکی ۱۷درصد به علاوه پنج درصد؛
۴) ارزش اسمی سهام؛
۵) ارزش ویژه دفتری؛
۶) ارزش اسمی سهام حداکثر ده سال قبل از سال واگذاری با اعمال شاخص تورم عمده فروشی.
۲-۲۳٫ پیشینه تحقیقات انجام شده مرتبط با موضوع تحقیق
اصطلاح “سرمایه فکری” اولین بار توسط جان کنزگالبریت در سال ۱۹۶۹ به کار گرفته شد. وی بر این باور بود که سرمایه فکری فراتر از ” تفکر به معنای تفکر صرف” است و درجهای از اقدام فکری را نیز شامل میگردد. در این معنا، سرمایه فکری نه تنها به خودی خود یک دارایی نامشهود ایستا است، بلکه یک فرایند ایدئولوژیکی است و وسیلهای برای رسیدن به هدف محصول میگردد. از آغاز پژوهش در مورد سرمایه فکری در اوایل دهه ۱۹۸۰، تعاریف متعددی از سرمایه فکری ارائه شده است که همگی بیانگر مفاهیم کلی هستند؛ زیرا ارائه یک تعریف دقیق از سرمایه فکری دشوار است. از این رو، با وجود تلاشهای فراوان، پژوهشگران سرمایه فکری، یک تعریف پذیرفته شده عمومی از سرمایه فکری وجود ندارد و کلیه تعاریف ارائه شده کم و بیش شبیه به یکدیگر هستند. این تعاریف و مفاهیم زیربنایی، اساس و پایه مفیدی را برای درک سرمایه فکری ارائه میکنند. (بونتیس،۱۹۹۸) اما، آنها فاقد ویژگیهای لازم برای شناسایی، طبقهبندی و اندازه گیری هستند. به عنوان نمونه، لوثی (۱۹۹۸)، بر این باور است که طرحهای طبقهبندی ارائه شده توسط محققان به درک اجزای سرمایه فکری کمک میکند. درک اجزای مختلف سرمایه فکری به بهبود مدیریت و استفاده از آن در سطح عملیاتی و استراتژیک منجر میگردد. متداولترین طرح طبقهبندی، سرمایه فکری را به سه جزء سرمایه انسانی، سرمایه ساختاری و سرمایه مشتری تقسیم میکند. همچنین بررسی سرمایه نوآوری موضوع جدیدی است که در ادبیات و پژوهشهای حسابداری کمتر به آن پرداخته شده است. (لوثی،۱۹۹۸)
حسابداری
۲-۲۳-۱٫ تحقیقات انجام شده در خارج از کشور
ریاحی بلکویی(۲۰۰۳)

جهت دانلود متن کامل این پایان نامه به سایت jemo.ir مراجعه نمایید.

 

با بررسی سوابق مشخص می شود تا اواسط دهه ۱۹۷۰،در کشورهای توسعه یافته بسیاری در مورد اهمیت تربیت دبیر تردید داشتند.
بانک جهانی، برای بررسی بیشتر این مساله تحقیقات مربوط به ارتباط بین کیفیت تربیت معلم و عملکرد دانش آموزان را مورد بازنگری قرارداد. در این بازنگری تحقیقات نشان داد که تجربه کشورهای در حال توسعه این تردید را تایید نمی کند و چنین نتیجه گرفته شد که معلمان تربیت شده تغییراتی ایجاد می­ کنند و به ویژه این صلاحیت تجربه و مقدار آموزش و دانش معلم به طور مثبت با عملکرد آموزشی و دانش آموزان در ارتباط است. (کیامنش، ۱۳۸۵، ص۳۹۵)
در خصوص اهمیت صلاحیت حرفه ای معلم در فرایند تدریس، یک سازمان آموزش حرفه­ای چنین بیان داشته است:
نیازهای اساسی درتدریس حرفه­ای، موارد نسبتاً روشنی هستند. هرمعلم باید در علوم و علوم انسانی زمینه داشته باشد. علاوه برآن ،تخصص در زمینه موضوع تدریس، دانستن مهارت­ هایی که می­باید پرورش یابند و آگاهی درباره ترتیبات برنامه های تحصیلی و مواد آموزشی مناسب که محتوای برنامه را شکل می­ دهند و متبلور می سازند از دیگر شرایط لازم برای یک معلم ماهر است. همچنین می­توان دانش معلم درباره روش­های کلی تدریس و روش­های خاص تدریس هر موضوع درسی و نیز ارزیابی از آموخته­های دانش آموزان و سرانجام مهارت در شناخت دانش ­آموزان و گسترش دانش انسانی را بعنوان سایر شرایط ضروری تدریس حرفه ای برشمرد. (هومن [۳]، ۱۳۷۴،ص۳۰).

۱-۳-هدف اصلی
بررسی میزان صلاحیت حرفه ای دبیران مقطع متوسطه شهر کرمان.
اهداف فرعی
۱- مقایسه صلاحیت های حرفه­ای دبیران مقطع متوسطه دولتی و غیر دولتی شهر کرمان.
۲- مقایسه صلاحیت­های حرفه­ای دبیران مقطع متوسطه زن و مرد شهر کرمان.
۳- رابطه­ صلاحیت­های حرفه­ای دبیران مقطع متوسطه با مدرک تحصیلی.
۱-۴-سوال اصلی
میزان صلاحیت حرفه ای دبیران مقطع متوسطه شهرکرمان درچه حد است ؟
سوالات فرعی
۱-آیا بین صلاحیت حرفه ای دبیران مقطع متوسطه دولتی وغیردولتی شهرکرمان تفاوتی وجوددارد؟
۲-آیابین صلاحیت حرفه ای دبیران مقطع متوسطه زن ومردشهرکرمان تفاوتی وجوددارد؟
۳-آیابین صلاحیت حرفه ای ومدرک تحصیلی دبیران رابطه معنی داری وجوددارد؟

۱-۵- اهمیت وضرورت تحقیق:
سازمان­های اداری،صنعتی و آموزشی در جوامع آموزشی از ارکان مهم توسعه اقتصادی و فرهنگی می­باشند آنها برای تحقق اهداف خود از فرایندهای برنامه ­ریزی و سازماندهی استفاده می­ کنند. در فرایند برنامه ­ریزی، سازمان با ترسیم اهداف، تعیین منابع، امکانات، تشخیص نیازها، مسائل و محدودیت­های احتمالی اقداماتی را برای رسیدن به مقاصد خود پیش بینی می­ کند همچنین در فرایند سازماندهی منابع (انسانی و مالی) وظائف و اقدامات هر بخش برای تحقق اهداف تعیین می­گردد. آن چه این دو فرایند مهم سازمانی را به هم پیوند می­دهد اهداف سازمان، تشخیص نیازها و تعیین اولویت­هاست. با توجه به نقش تعیین کننده منابع انسانی در سازمان شناخت ویژگی­های او در بر عهده گرفتن وظائف شغلی نیز هدایت فعالیت­ها توسط وی برای تحقق اهداف امری ضروری است. افراد با ویژگی­های مختلف و متنوع وارد محیط سازمان می­شوند. برخی از این ویژگی­ها ذاتی(علایق استعدادها نگرش­ها احساسات عواطف ادراکات) و برخی دیگر اکتسابی اند (دانش مهارت ­ها و تجربیات) تعامل این خصوصیات است که شخصیت افرادرا شکل می­دهد و آنها را حائز شغل یا پذیرش نقشهای سازمانی می کند. (عمادزاده ، هاشمیان، ،۱۳۸۷،ص ۱۲۷)
عکس مرتبط با اقتصاد
اقتصاد­دانان و جامعه­شناسان، همگان این واقعیت را پذیرفته­اند که تنها عاملی که سرانجام جهت و سرعت آهنگ رشد و توسعه اقتصادی و اجتماعی هر کشوری را تعیین می­ کند منابع انسانی آن جامعه است نه سرمایه ­های فیزیکی و یا منابع طبیعی و مادی آن. بنابراین شرط اساسی شکوفایی و بالندگی هر جامعه در توسعه سرمایه ­های انسانی و تربیت آنها نهفته است. توسعه سرمایه انسانی که از راه آموزش افراد فراهم می­ شود موجب خواهد شد که انتقال تکنولوژی و پیشرفت صنعتی به آسانی صورت پذیرد.
تصویر درباره جامعه شناسی و علوم اجتماعی
آموزش و پرورش نقش عظیمی از وظیفه تربیت منابع انسانی را به عهده دارد. فضا و امکانات، محتوا،متون آموزشی وروش­های آموزش بر عهده او گذاشته شده است و بیش از پیش معلمان را در نظام آموزش و پرورش با اهمیت نموده است. (شریعتمداری، ،۱۳۷۲ص ۹۳)
معلم امروز تنها عهده­دار تدریس مواد درسی نیست. او،علاوه بر آگاهی از محتوای درس باید از روانشناسی تربیتی، برنامه ­ریزی درسی، سنجش و اندازه گیری نیزآگاه باشد و به قول اچ کلارک[۴]، معلم واقعی امروز کسی است که در سه رکن تدریس یعنی شناخت دانش آموزان، محتوای درس و روش تدریس کارآمد باشد. سه محور مذکور باید در کنار هم در نظر گرفته شود بعبارت دیگر این سه مهارت و توانایی لازم و ملزومند در شرایط کنونی این صلاحیت­ها با داشتن ویژگیهایی چون تحصیلات عالی، تجربه آموزشی، رشته تحصیلی متناسب با محتوای تدریس کارآموزی (بدو و ضمن خدمت)، مهارت­ های تدریس و آشنایی با روانشناسی تربیتی در افراد بوجود می­آیند .
به هرحال، اهمیت و نقش معلم و پیچیدگی کار تدریس تا آنجاست که داشتن مدرک تحصیلی نمی ­تواند مجوز ورود افراد به شغل معلمی باشد بلکه وجود صفات و ویژگی­های متعدد را در افراد بررسی می­ کنند تا پس از حصول اطمینان از وجود صفات و ویژگی­های مورد نظر افراد آنها را برای معلمی و تدریس انتخاب کنند.
معیارهای زیر از جمله مواردی است که امروزه کشورهای پیشرفته برای انتخاب معلم مد نظر قرار می­ دهند داشتن تجربه کار در آموزش و پرورش، توانایی برای مشارکت دانش آموزان در یادگیری، توانایی برای اجرای عملکردهایی که لازمه شغل معلمی است، داشتن مهارت­ هایی که مربوط به تدریس است، داشتن دانش­هایی که مربوط به تدریس درس مورد نظر است و داشتن هوش و توانایی آکادمیک.
نتیجه تصویری برای موضوع هوش
درخصوص لزوم برخورداری معلم از صلاحیت حرفه­ای برخی معتقدند:
وظیفه معلم در درجه اول عالم بودن در رشته تدریس است، البته هر عالمی نمی ­تواند معلم خوبی باشد در کنار این سفارشات تأکیدات فراوانی هم نسبت به لزوم فراگیری شیوه ­های تدریس شده است.
ریمون لاله[۵] می­گوید: قدرت تدریس فقط با آگاهی از موادی که باید تدریس شود بدست نمی­آید. داشتن این آگاهی ها شرط لازم اما کافی نیست. لذا معلمان باید در رابطه با حرفه معلمی مهارت­ های لازم هم را کسب نمایند همچنین کنانت[۶] معتقد است در حالی که معلم باید در زمینه آنچه که تدریس می­ کند متخصص باشد لازم است مهارت­ های تربیتی را هم بیاموزد. و برای تحقق این امر باید به معلمان واجد صلاحیت گواهینامه تدریس داده شود و افرادی که گواهینامه تدریس ندارند نباید بکار معلمی گمارده شوند.
از جمله دلایل توجه بیشتر به بررسی صلاحیت حرفه­ای دبیران دوره متوسطه، اهمیتی است که این دوره در میان سایر دوره های تحصیلی دارد. این اهمیت از یک سو به نقش مهم دوره جوانی و نوجوانی فراگیران، و از سوی دیگر به انتظارات جامعه از این دوره تحصیلی مربوط می­ شود. بنابراین آموزش متوسطه باید وظایفی را بر عهده گیرد تا این خواسته ­ها را تامین کند. (علیزاده، ۱۳۷۱، ص۱۴۷)
لوکاس[۷] در کتاب مبانی تعلیم و تربیت وظایف حرفه­ای مدارس متوسطه را به شرح زیر بیان داشته است :
۱ـ آماده کردن فارغ التحصیلان مدرسه متوسطه از لحاظ کسب مهارت­ های لازم حرفه­ای.
۲ـ فراهم کردن تجربیات لازم برای شاگردانی که پیش از فارغ التحصیل شدن مدرسه را ترک می­نمایند.
۳ـ آماده کردن شاگردان برای شرکت در آموزش­های حرفه­ای بعد از دبیرستان.
۴ـ آموزش حرفه­ای را به جای آموزش سنتی قرار دادن.
با توجه به نقش منابع انسانی در تحقق اهداف سازمان­ها،تاثیر انکار ناپذیر معلمان کارآزموده و توانا در فرایند آموزش و تدریس و نیز نقش تعیین کننده دوره متوسطه در نظام آموزشی کشور انتظار می­رود سیاست­گذاران تعلیم و تربیت (بویژه دوره متوسطه) نسبت به شناخت و ترسیم دقیق وضعیت شغل آموزشی و حرفه­ای دبیران این دوره همت گمارند تا از این طریق مقدمات ایجاد یک نظام مدیریت انسانی کار آمد را فراهم آورند. بنابراین قبل از هرگونه تصمیم و برنامه ­ریزی برای استقرار چنین نظامی شناخت صلاحیت حرفه­ای موجود دبیران و بررسی میزان و مطابقت صلاحیت با شاخصهای تعیین شده ضروری بنظر می رسد. (هومن ۱۳۷۴ص ۱۲۷)
۱-۶- تعریف عملیاتی اصطلاحات:
صلاحیت: میزان شایستگی تخصصی، نظرها و گرایش ها و معرفت فرد که بطور کلی شغل او را مشخص می کند. (شعاری نژاد، ۱۳۷۵، ص ۷۰۰)
حرفه: این واژه در فرهنگ علوم رفتاری به عنوان هر پیشه یا شغلی که مستلزم تربیت و آمادگی طولانی و تخصصی است. (همان)
معلم: فردی که به موجب قانون عمومی آموزش و پرورش بر اساس میزان تحصیلات، تجربه، آمادگی حرفه­ای وتوانایی­های تدریس به استخدام آموزش و پرورش درآمده باشد. (ملکی، ۱۳۸۷، ص ۲۸).
تعریف عملیاتی: منظور از صلاحیت حرفه­ای در این طرح میزان شایستگی فرد برای تصدی مسئولیت دبیری در آموزش و پرورش است که این شایستگی عمدتأ از طریق آموزش و تجربه بدست می آید. بنابراین :
عوامل تعیین کننده صلاحیت حرفه­ای دبیران در این تحقیق عبارتند از:
مدرک تحصیلی ،گرایش تحصیلی ،سابقه تدریس،گذراندن دوره های ضمن خدمت عمومی وتخصصی، میزان تناسب رشته تحصیلی با درس مورد تدریس، تسلط به محتوای درس، انتقال و تفهیم موضوع درسی به دانش آموزان، بکارگیری روش های متنوع درسی، خلاقیت و نوآوری در تدریس، استفاده از تکنولوژی و دانش روز، استفاده از وسائل کمک آموزشی، آموزش مداوم و دانش افزایی و اعتلای معلومات، تهیه و تنظیم طرح درس و استفاده از آن در کلاس، جدیت و پیگیری در فرایند یاددهی – یادگیری، استفاده از روش های (کمی و کیفی) ارزشیابی تحصیلی.
مهارت دربررسی تکالیف و فعالیت­های دانش آموزان، مدیریت کلاس، توجه به فعالیت­های فردی و لحاظ کردن آن در تدریس، ایجاد انگیزه و تشویق و ترغیب دانش آموزان، ارتباط مؤثر و مفید با دانش آموزان.
فصل دوم

ادبیات تحقیق
۲-۱دیدگاهای دانشمندان درباره صلاحیت حرفه ای
به اعتقادبوریچ[۸] (۱۹۷۷،ص،۶و۷)برای کسب نتایج مطلوب بایدسه نوع صلاحیت درمعلمان وجودداشته باشد:
شایستگیهای علمی که منظوردیدگاه های شناختی معلم است.
شایستگی های عملکردی که منظورتوانائی های معلم درتدریس است.
شایستگی های نتیجه ای که به رفتارهای دانش آموزی که شواهدی برای اثربخشی تدریس است توجه دارد.به اعتقادوی شایستگی علمی ،عملکردی ونتیجه ای بایدبعنوان رفتارهای مرتبط باهم بطورمتوالی درنظرگرفته شود.
لیونیک استون[۹](۱۸۷۰،ص،۵۰)می گوید:تعلیم وتربیت همان برخوردوتماس افکاراست.حرارت وشیفتگی معلم درباره درس وپیشرفت دانش آموزان است که برخورددرخشان فکروشخصیت معلم وودانش آموزان راتولیدمی کند.مجموع این اعمال ورفتاراست که صلاحیت حرفه ای معلمان رارقم می زند.
۲-۲- صلاحیت حرفه­ای در آموزش و پرورش
در چند سال گذشته دگرگونی­های سریع در ارزش­ها و آداب و رسوم و تعبیر و تغییر کلمه­ها با توجه به هدف­ها، انگیزه­ها و گاهی اغراض شخصی باعث شده است تا کلمه ها مفهوم اصلی خود را از دست بدهند. کلمه حرفه­ای نیز از این کلمه­ها است. مقصود از معلم حرفه­ای، فردی است که مهارت­ های ویژه­ای را کسب کرده و در همان حال از دانش عملی و نظری که افراد عادی فاقد آنند برخوردار باشد. همین مهارت ­ها و دانش ویژه است که وی را قادر می سازد کار­آیی بهتری داشته باشد و در موقعیت­های دشوار که کنترل وضعیت از حد توانایی­های یک فرد مبتدی یا فردی تازه کار خارج است موفق باشد. فرق یک معلم حرفه­ای و یک معلم تازه آزموده همچون فرق بین یک ماما و یک پزشک مخصوص زایمان است. یک ماما که تجربه زیادی در کار خود اندوخته است در بیشتر موارد کار خود موفق است اما زمانی که مشکلی جدید در پیش رو دارد تنها یک پزشک مخصوص زایمان است که هم مهارت کافی در طرز عمل و هم دارای دانش نظری است، قادر به انجام است. شاید مثالی که هاردی[۱۰] برودی در نطق خود در گردهمایی انجمن مراکز تربیت معلم آمریکا در سال۱۹۶۷ درباره فرق بین یک معلم حرفه­ای و یک معلم کارآزموده ذکر کرده است برای منظور مناسب­تر باشد.
برودی در مثال خود سه معلم را که همگی در کارشان موفق بودند مقایسه کرد. از این سه معلم، معلم اول به خاطر داشتن شم تدریس در کار خود موفق بود، معلم دوم از قاعده پیروی می­کرد یعنی اینکه در این مرحله باید این موضوع را گفت و در مرحله بعد موضوع دیگر. معلم سوم بر اساس دانش نظری خود تدریس می کرد. وی تنها معلمی بود که آگاهانه تدریس می­کرد. در این مثال معلم سوم که می دانست چه را تدریس می کند یک معلم حرفه­ای بود. معلم دوم که با چشم بسته تنها از روی قاعده تدریس می کرد یک بازیگر بود و موفقیت معلم اول که تنها بر پایه انگیزه درونی خود تدریس می کرد یک معجزه بود.
همان گونه که اشاره شد، معلم واقعی کسی است که بطور حقیقی در کار خود کفایت داشته باشدوی در سه رکن تدریس یعنی شناختن دانش آموزان، موضوع، و روش تدریس به خوبی کارآمد است. او بر روش­ها و شیوه ­های تدریس مسلط است و با توجه به وضعیت و نوع کلاس ماهرانه روش مناسب را برای تدریس در آن کلاس در پیش می­گیرد. او خوب می داند دانش آموزان را چگونه به کار بکشد و برنامه درسی را با نیازها و توانایی های آنان تطبیق دهد.
برای آشنایی با رموز کار در حرفه تدریس، تنها نباید به نظریه­ای خاص یا روش تدریس ویژه­ای اکتفا کرد معلمان به منظور کسب تخصص بیشتر طرق مختلفی را انتخاب می­ کنند مثلا می­توان از فعالیت­هایی چون تحصیلات دوره فوق لیسانس به بالا، فعالیت­های کارگاهی، مطالعه شخصی و مستقل، کار گروهی با برنامه دوره تحصیلی، تحقیقات علمی و کنفرانس­های تخصصی نام برد. نکته اساسی اینجاست که همه فعالیت­های فوق، در جهت بهبود صلاحیت و اخلاق آموزشی عمل می کنند
۲-۳ اهمیت آموزش منابع انسانی
آموزش، یکی از پیچیده ترین وظایف در اداره امور هر سازمان و به ویژه در مدیریت منابع انسانی است. پس از نظام (استخدام)، نظام بهسازی و بکارگیری مناسب منابع انسانی آن سازمان قرار دارد که شامل آموزش و پرورش منابع انسانی است. در حقیقت، آموزش از مهمترین اقدامات و برنامه ­های هر سازمان است. نظام آموزشی، تکمیل کننده نظام استخدامی بشمار می­رود و باعث شکوفا شدن توانمندی و قابلیت­های بالقوه و در نتیجه استفاده بهتر از منابع انسانی موجود می­ شود و در مجموع، موفقیت­های آتی سازمان را تضمین و تحکیم می­ کند.
عکس مرتبط با منابع انسانی
۲-۴آموزش کارکنان
اصولاً می­توان آموزش را جریانی دانست که افراد طی آن آگاهی­ها، و مهارت ­ها، طرز تلقی­ها و گرایش مناسب را برای ایفای نقش معین و در جهت تحقق خاصی قرار می­گیرند و به کمک آموزش، قدرت درک و تجزیه و تحلیل و شناخت افراد افزایش پیدا می­ کند. فرایند آموزش شامل محتوا، جهت­گیری­ها و تاکیدهای خاصی است. طی این فرایند معلومات و مهارت ­ها در ذهن فرد جایگزین شده و با آگاهی­های قبلی او تلفیق می­ شود و در نتیجه در رفتار و بینش فرد تغییراتی بوجود می­آید. آموزش صحیح حرفه­ای و شغلی سبب افزایش بازدهی در شغل فرد و نیز آمادگی برای قبول مسئولیت­های بعدی در او می­ شود و سرانجام باعث بهبود امور سازمان و اعتلای اثر بخشی خواهد شد.
با مروری بر تجربه سازمان­های امروزی این امر مشخص خواهد شد که آموزش توانسته است به عنوان یکی از مطمئن ترین وسائل به بهبود کیفیت و عملکرد امور سازمان و حل مسائل آن کمک کند. البته آموزش به تنهایی قادر به حل همه نابسامانی­ها و مشکلات سازمان نخواهدبود. لیکن بدون تردید یکی از موثرترین تدابیر برای انجام امور و تسهیل کننده ماموریت­های زمان محسوب می شود.
۲-۵ اهمیت نقش منابع انسانی درنظام آموزشی
هر نظام اعم از (آموزشی و غیر آموزشی) دارای سه بخش عمده درونداد، فرایند و برونداد است در نظام­های اجتماعی منابع انسانی مهمترین عنصر هر یک از بخش­های نظام محسوب می­شوند. در نظام آموزش و پرورش، معلم از یک سو بعنوان درونداد، وارد کننده اطلاعات، بینش­ها و روش­ها است و نقش غیرقابل انکاری بر برونداد نظام ایفا می­ کند. و از سوی دیگر مسئولیت بخش عمده­ای از فرایند نظام را بعهده دارد و بنابراین تحقق اهداف نظام آموزشی تا حد زیادی مرهون تلاش­ های معلم است. معلم یک عامل غیرقابل جایگزین در روند آموزش و پرورش و در کلیه سطوح آن می­باشد و کیفیت آموزش و پرورش، ارتباط تنگاتنگی با ویژگی­های او دارد. معلم در تحقق اهداف نظام آموزشی و انجام وظائف خود زمانی موفق است که برای پذیرش امر مهم تدریس شایستگی­های لازم را کسب کرده باشد. در تامین منابع انسانی برای آموزش و پرورش دو جنبه کیفی و کمی با هم مطرح می­ شود و صرفاً رفع نیاز کمی که توجهی به کیفیت ندارد مطرح نیست. در جامعه ما، به لحاظ ازدیاد سریع جمعیت دانش آموزی، تعداد بسیاری از افراد داوطلب شغل معلمی به استخدام آموزش و پرورش در آمده اند تا ازعهده این جمعیت زیاد برآیند. استخدام غالباً با منابع مالی محدود انجام گرفته است و امکان گزینش داوطلبان شایسته همیشه امکان پذیرنبوده است. شرایط کاری معلمان در غالب موارد به علت کمبود امکانات مالی و تجهیزات آموزشی مناسب و کلاس­های پر جمعیت بدتر شده است. برآوردن نیازهای دانش آموزانی که مشکل اغلب آنها نبود یا ضعف انگیزه تحصیلی است. نیازمند معلمانی است که دارای ویژگی­هایی چون علاقمندی ،تجربه، تخصص، شایستگی تدریس و هدایت جریان یادگیری باشد.
۲-۶ ویژگی­های معلمان
یکی ازعناصری که برنامه نظام آموزشی با آن بطورمستقیم سروکارداردمعلم است .معلم، مهمترین فرددرفرایندتدریس درکلاس درس است ازاین رومدیران باید از ویژگیهای شخصی وحرفه ای معلمانی که قراراست باآنان کارکنند شناخت دقیقی داشته باشند.این شناخت به آنان کمک می کندتادرک وبینش صحیحتری نسبت به معلمان تحت نظارت خودپیداکنندو بدانندباچه کسی همکاری پیدامی کنندواودرچه سطحی ازرشدوپیشرفت حرفه ای قراردارد.شناخت مدیران ازمعلم ضرورتی سازمانی وحرفه ای است اوبایددانش ومهارتهاونگرشهاونیازهاوانتظارات معلم ومدرسه واثربخشی معلم راموردبررسی قراردهد.معلمان افرادمتخصصی محسوب می شوندکه وظیفه ای فنی راانجام می دهندوبایددرمورددانش آموزان وفرایندرشدرفتارآنان دانش واطلاعات وسیعی داشته باشند.
خلاقترین معلمان افرادی هستندکه درهمه مراحل فرایندیعنی ازمراحل تدارکاتی برنامه ریزی درسی گرفته تاتدریس فعالیت داشته باشد. زیرادرآن صورت مدرسه رانظام اجتماعی تلقی می کنندکه تجربیات یادگیری دانش آموزان رابراساس مبنای درست پیش بینی وطراحی می کنندمعلمان بایدازنظریه های برنامه درسی وتحقیقات انجام شده دراین زمینه آگاهی داشته باشند زیراکیفیت تدریس به آگاهی یاعدم آگاهی ازآن بستگی داردوبایددربرنامه ریزی درسی ازاین نظریات وتحقیقات استفاده شود.