عوامل مؤثر در رسیدن انسان به سعادت ۱۲۰
۲-۴-۱٫ هدایت تکوینی ۱۲۰
۲-۴-۲٫عقل و خرد ۱۲۱
۴-۳٫ اجتماع و تعاون ۱۲۲
۲-۴-۴٫ دین ۱۲۳
۲-۴-۵٫حجت های الهی ۱۲۴
۲-۵٫ راه های کسب سعادت ۱۲۷
۲-۵-۱٫ ایمان و عمل صالح ۱۲۸
۲-۵-۲٫ تقوا و پروای از خدا ۱۲۹
۲-۵-۳٫ تصرف در آسمان ها و زمین ۱۳۱
۲-۵-۴٫ به کار بستن دستورات قرآن ۱۳۳
۲-۵-۵٫ اجتماعی زندگی کردن ۱۳۶
تصویر درباره جامعه شناسی و علوم اجتماعی
۲-۶٫ موانع کسب سعادت ۱۳۷
۲-۶-۱٫ ضلالت ۱۳۷
۲-۶-۲٫ افعال ناپسند ۱۳۸
۳٫ تطبیق نظر فارابی و علامه ۱۳۸
نتیجه ۱۴۱
فهرست منابع و مآخذ ۱۴۵

فصل اول

کلیات

مقدمه

در میان مسائل مربوط به انسان شناسی، غایت حیات انسان از مهم ترین و پردغدغه ترین مسائلی است که تفکر بشر را از زمانی که پا به عرصه ی هستی گذاشت، به خود مشغول کرده است.
انسان نیازمند آن است که در زندگی خود هدفی داشته باشد و برای رسیدن به آن هدف تلاش کند؛ زیرا بدون این مهم هرگز نمی تواند زندگی کند و برای این که در زندگی خود هدف داشته باشد، نیازمند آن است که هدف آفرینش خویش را دریابد و از این رو می بایست به جست و جوی فلسفه ی زندگی خود بپردازد؛ چون اگر انسان به هدف آفرینش خود دست نیابد به ناچار هدفی در زندگی تعیین خواهد کرد که ممکن است مطابق با فلسفه ی آفرینش نباشد.
اهمیت این مسأله تا جایی است که می توان گفت بدون در نظر داشتن هدف و غایت در زندگی، انسان ممکن است به پوچ گرایی برسد و زندگی برایش هیچ ارزش و معنایی نداشته باشد و چنین انسانی مانند فرد کشتی شکسته ای می ماند که در لابلای امواج دریا دست و پا می زند و امیدی به نجات خویش ندارد.
بنابراین، جا دارد که به این مسأله پرداخته شود، کما این که فیلسوفان زیادی به این مسأله پرداخته اند.
هدف نگارنده از انجام این پژوهش و انتخاب فارابی و علامه طباطبایی به عنوان هسته ی اصلی آن و بررسی تطبیقی آراء این دو فیلسوف، غنی و پر بار بودن تفکر فلسفی آن ها و جایگاه خاصی است که در تاریخ فلسفه ی اسلامی به خود اختصاص داده اند و در واقع با انتخاب این دو فیلسوف هم نظر فلاسفه ی قدیم و هم فلاسفه ی جدید، مورد بررسی قرار می گیرد.
روشی که این جانب در این پژوهش به کار برده ام، روش توصیفی-تحلیلی و روش گردآوری اطلاعات و مطالعات آن، کتابخانه ای است و چهارچوب نظری آن، بیشتر کتب فیلسوفان و اندیشمندان با تأکید اصلی بر منابع ارزشمند دو فیلسوف مسلمان، فارابی و علامه طباطبایی است و برای رسیدن به اهداف خود در این پژوهش و پاسخ به سؤالات اساسی آن، مطالب را در چهار فصل گنجانده ام که به شرح ذیل می باشد:
فصل اول: بیان کلیات تحقیق که شامل مقدمه، طرح تفصیلی تحقیق، تاریخچه، زندگی نامه و معنا شناسی کلمات کلیدی تحقیق می باشد، که در بحث تاریخچه مروری خواهد شد بر نظریات فیلسوفان در ادیان باستان، یونان باستان، قرون وسطی، دوران مدرن و در نهایت نظریات فیلسوفان مسلمان در مورد غایت حیات انسان و این که آن ها غایت حیات انسان را در چه چیز می دانستند.
در ادامه پرداخته می شود به زندگی نامه دو فیلسوف بزرگوار، فارابی و علامه طباطبایی و در آخر کلمات کلیدی مثل غایت، حیات و انسان از نظر مفهومی و اصطلاحی مورد بررسی قرار می گیرد.
فصل دوم: تحت عنوان انسان شناسی قرار گرفته که در این فصل دیدگاه هر دو فیلسوف در زمینه ی چیستی و حقیقت انسان، نفس و قوای آن و حالات انسان مورد بررسی قرار گرفته و در پایان فصل نیز مقایسه ای می شود بین نظرات این دو فیلسوف و وجوه اشتراک و امتیاز آن بیان می شود.
فصل سوم: در این فصل دیدگاه هر دو فیلسوف در زمینه ی غایت شناسی بیان شده که در ابتدا نظر فارابی در زمینه ی هدف آفرینش انسان، غایت تعقلات و فعالیت های ارادی انسان، غایت عقل فعال، غایت حیات در مدینه های مورد نظر فارابی و غایت حقیقی حیات انسان، مورد بحث قرار گرفته و بعد هم نظر علامه طباطبایی در مورد هدف آفرینش انسان، غایت حیات در جوامع متمدن و جوامع غیر دینی، هدف حیات انسان از نظر قرآن و اسلام و همچنین غایت حقیقی حیات انسان بررسی شده و در نهایت مقایسه ای بین نظریات این دو فیلسوف صورت گرفته است.
فصل چهارم: با توجه به این که در نهایت هر دو فیلسوف در این مسأله اتفاق نظر دارند که غایت حقیقی حیات انسان، سعادت است، به این مسأله در این فصل پرداخته شده و نظریات هر دو فیلسوف در زمینه ی تعریف سعادت و ویژگی های آن، عوامل مؤثر در رسیدن به سعادت، راه های کسب آن و همچنین موانع رسیدن به سعادت بیان شده و در پایان نظریات هر دو فیلسوف با هم مقایسه شده و وجوه اشتراک و امتیاز آن بیان می شود.

برای دانلود متن کامل پایان نامه به سایت tinoz.ir مراجعه کنید.

۱٫ طرح تفصیلی تحقیق

۱-۱٫ بیان مسأله

انسان موجودی است متفکر و سؤال هایی نسبت به چیزهای مختلف از جمله حیات خود دارد. یکی از مهم ترین سؤالاتی که از دیر باز ذهن انسان را به خود مشغول کرده، این است که معنای زندگی چیست؟ و انسان چه جایگاهی در عالم هستی دارد؟ و این که چه هدفی در زندگی باید داشته باشد؟ که هر انسانی در هر عصر و دوره باید به این سؤال اساسی پاسخ بدهد.
پاسخ به این سؤالات با توجه به دین مبین اسلام و هم چنین اندیشمندان بزرگ عالم اسلام دارای اهمیت است.
مسأله ی ما در این تحقیق، بررسی غایت حیات انسان از دیدگاه دو اندیشمند بزرگ، فارابی و علامه طباطبایی می باشد که در این نوشتار به آن می پردازیم.

۱-۲٫ پرسش های تحقیق

مهم ترین و اساسی ترین سؤالات مطرح شده در رسیدن به اهداف این پژوهش عبارتند از:
سؤال اصلی: غایت حیات انسان از دیدگاه فارابی و علامه طباطبایی، در یک بررسی تطبیقی چیست؟
سؤالات فرعی: ۱٫ غایت حیات انسان از دیدگاه فارابی چیست؟
۲٫ غایت حیات انسان از دیدگاه علامه طباطبایی چیست؟
۳٫ راه رسیدن به سعادت از دیدگاه فارابی و علامه چیست؟
۴٫ موانع رسیدن به سعادت از دیدگاه فارابی و علامه چیست؟

۱-۳٫ فرضیه های تحقیق

فرضیه های مربوط به این پژوهش عبارتند از:
۱٫ از دیدگاه فارابی و علامه طباطبایی، غایت حیات انسان سعادت است.
۲٫ راه رسیدن به سعادت از دیدگاه فارابی و علامه متعدد است که برخی از آن ها عبارتند از: اجتماع و تعاون، مداومت بر انجام کارهای سعادت آفرین، ایمان و عمل صالح و از بین بردن شرور.
۳٫ موانع کسب سعادت از نظر فارابی و علامه عبارتند از: کندی ورزیدن در تکمیل نفس ناطقه، افعال ناپسند و ضلالت و گمراهی.

۱-۴٫ پیشینه ی تحقیق

پس از جستجوهای نگارنده ی این تحقیق روشن شد که در باره ی موضوع مورد تحقیق، پژوهش های فراوانی به صورت مقاله یا رساله صورت گرفته است که موضوع را از دیدگاه متکلمان یا فیلسوفان مورد بحث قرار داده اند. اما مقاله یا رساله ای که مستقیما به ارزیابی دیدگاه هر دو فیلسوف یا یکی از این دو، پرداخته باشد یافت نشد.
برخی از رساله ها و مقاله های مرتبط با موضوع پژوهش این پایان نامه عبارتند از:
۱٫ مقاله ی آقای سید حمید هاشمی با عنوان “هدف زندگی در قرآن” نشریه ی گلستان قرآن، شماره ی ۱۶۷، دی ماه ۱۳۸۲٫
۲٫ مقاله ی آقای امیر دیوانی و آقای علی رضا دهقان پور با عنوان “معنا و هدف زندگی از دیدگاه صدرالدین شیرازی” نشریه ی پژوهش های اخلاقی، شماره ی ۵، پاییز۱۳۹۰٫
۳٫ مقاله ی آقای عین الله خادمی با عنوان “راه های کسب سعادت از دیدگاه فارابی” چاپ شده در نشریه ی پژوهش های اخلاقی، شماره ی اول، پاییز۱۳۸۹٫
۴٫ مقاله ی آقای ابراهیم یعقوبی با عنوان “سعادت از دیدگاه ملاصدرا و علامه طباطبایی” چاپ شده در فصلنامه ی پژوهش های فلسفی- کلامی، شماره ی ۳۷، پاییز ۱۳۸۷٫
۵٫ پایان نامه ی خانم فاطمه نقوی با عنوان “بررسی مقایسه ای کمال و غایت نفس” تاریخ دفاع: ۱۳۹۲٫

۲٫ تاریخچه ی بحث

بحث از معنا و هدف زندگی بحث تازه ای نیست و از زمان پیدایش بشر تا کنون همواره این سؤال مطرح بوده که انسان در زندگی چه هدفی باید داشته باشد و اصلا انسان از کجا آمده؟ برای چه آمده؟ و به کجا خواهد رفت؟
این ها سؤالاتی است که همواره مطرح بوده و هر کس بنا بر جهان بینی خود، پاسخی به این سؤالات داده و عده ای هم چون نتوانسته اند پاسخ مناسبی برای این سؤالات پیدا کنند، به پوچ گرایی رسیده اند.
در این این جا به دنبال این هستیم که بدانیم سیر تاریخی بحث معنا و هدف زندگی چگونه است و افراد و گروه های مختلف چه موضع گیری هایی در این زمینه داشته اند؟

۲-۱٫ هدف و معنای زندگی در ادیان باستان

۲-۱-۱٫ آیین بودا

این آیین در قرن پنجم قبل از میلاد به وسیله ی بودا تأسیس شد. بر اساس اعتقادات این آیین، زندگی سراسر رنج و درد است. پدیده های جهان نه تنها دست خوش رنج هستند، از نشانه ی دیگری نیز به نام ناپایندگی و بی ثباتی برخوردارند؛ بدین معنا که ثبات و سکونی در جهان نیست، همه ی پدیده ها در حال تغییر و تحول هستند و سرانجام آن ها مرگ و نیستی است.
بودا منشأ رنج را در آرزوی نفس و میل به وجود تمناها و خواست زندگی می داند و معتقد است که هر کس بتواند بر این تمنیات چیره شود، از رنج ها و آلام دور می ماند.

تحقیق به صورت کتابخانه ای انجام می شود. ابتدا یافته ها را استخراج می کنم. سپس در فصول جداگانه بحث و تحلیل و بررسی می شوند و در نهایت داده های استخراج شده را با هم مقایسه،نمونه ها را دسته بندی و طبقه بندی می نمایم. ضمناً روش معمول مطالعه با فیش برداری و استخراج داده ها انجام می گیرد.
۲-۱ ریشه و معنای نماد
نماد همان رمز یا مظهراست که در انگلیسی به آن سمبل “symbol” می گویند. به آلمانی”symbal” و به ایتالیایی”symbol” نوشته می شود.لفظ رمز یا مظهر که در تعریف نماد یا سمبل آمده است.نشانگر پیچیده بودن بحث سمبل و اهمیت آن است. این لغت در زبان یونانی مرکب از sun ( syms ) به معنی با هم و ballein به معنی پرتاب کردن است وروی هم یعنی با هم پرتاب شده.
تعریف نماد یا سمبل با توجه به پیچدگی بحث نماد یا سمبل نظریه پردازان تعاریف متعدد در این زمینه ارائه داده اند:
یونگ”نماد را تصویری برای هر چیز مبهم و ناشناخته می داند که در صدد روشن کرد مفهوم آن است”
لارنس”نمادها را به معنای چیزی نمی داند بلکه آن ها را نشانه ی پاره ای از احساسات و تجارب آدمی می شمارد”
گرین”در تعریف نماد آن را تصویر شیء یا کنشی می پندارد که از معنایی ورای ارزش حقیقی خود پر بار باشد.”
باشلار”نماد ها را تبیین کنده ی دریافت های برآمده از فوق خود آگاهی و تخیل می شمارد که توسط جان های با عظمت ساخته و پرداخته می شوند.”
کارلایل”نماد را حاصل تجسم و مکاشفه ای مشخص و مستقیم از جهان لایتناهی می شمرد که با دنیای متناهی در آمیخته است.”
دوبوکور”رمز را شبیه بلور تراشیده ای می بیند که نور مکتسب را شکسته و به الوان مختلف تبدیل می سازد و یا مبنای عینی،واقعیت ذهنی را منعکس می کند.”
لالاند”نماد را نشانه ای عینی می داند که بر چیزی غیرقابل مشاهده دلالت می کند.”
الیاده”نماد را چیزی ورای بازتاب ضرب آهنگ کائنات می شمارد که در پدیده های طبیعی خود را نشان می دهد و بستری مساعد برای تولید معنی و تفسیر به شمار می رود.”
اریک فروم”زبان سمبولیک را خارج از محدوده ی زمان و مکان تعریف می کند که تجربیات درونی و افکار و احساسات را بیان می کند.”
نماد شیء بی جان یا موجود جانداری است که هم خودش است هم مظهر مفاهیمی فراتر از خودش.”
۳-۱ سمبل:
سمبل ( symbol) که رمز،مظهر و نماد در زبان فارسی نامیده می شود یکی از آرایه های ادبی ست. از ویژه گی های بارز سمبل ابهام،عدم صراحت و غیر مستقیم بودن آن است.
«آن چه ما نمادش می نامیم یک اصطلاح است.یک نام یا نمایه ای که افزون بر معانی قرار دادی و آشکار و روزمره ی خود دارای معانی متناقض نیز باشد. نماد شامل چیزی گنگ،ناشناخته یا پنهان از ماست… یک کلمه یا یک نماد،هنگامی نمادین می شود که چیزی بیش از مفهوم آشکار و بدون واسطه ی خود داشته باشد. این کلمه یا نمایه جنبه ی ناخودآگاه گسترده تری دارد که هرگز نمی تواند به گونه ای دقیق مشخص شود و نه به طور کامل توضیح داده شود. و هیچ کس هم امیدی به انجام این کار ندارد.»(یونگ ۱۳۷۷؛ص ۱۶)
«از نظر بلاغت ادبی نماد یا سمبل از زمره ی «صورت های خیال» محسوب می شود. به طور معمول هر تصویری شامل دو نیمه است:رسانه و غرض. نماد همان رسانه است که صورت مرئی آن در متن ادبی می آید و غرض آن، ایده ای نامرئی و پنهان است که به طور واضح اشاره ای به آن نمی شود. تفاوت اساسی نماد با دیگر تصویر های مجازی در همین جاست.»(دکتر محمود فتوحی،ص ۱۶۳).
برخلاف سایر الفاظ و نشانه ها که معنای خاص ،قرار دادی و روشنی دارند اما از سمبل معنای روشن و واضحی قابل استنباط نیست،بلکه ابهام و گنگی در ظاهر سمبل است که خواننده را به سوی محتوایی که در پس آن پنهان و ناشناخته است می برد.
هگل می گوید:«سمبل بنا به طبیعتش اساساً مبهم و چند پهلو است» و بر خلاف استعاره خواننده را به شناسایی یک معنی ناشناخته فرا می خواند آن معنی مخفی گاه یک ادراک مجهول ، یک امر ممنوعه یا از دست رفته است. تصویر نمادین به انگیزه ی عبور از جهان واقع به جهان آرمانی،گنگ و مبهم می نماید.این ابهام از آنجا نشأت می گیرد که تصویر،نگاه خواننده را به فراسوی جهان واقع می کشاند؛ زیرا حقیقت ناب در پس پرده ی محسوسات نهفته است.(فتوحی؛ص۱۶۵)
اندیشه در سمبل ناشناخته است و خواننده را به سمت دنیایی تازه و پنهان در فراسوی واژه می کشاند. در تاریکی ها وسکوت یک واژه گنجی از معنا و اندیشه نهفته است که با عبور از ظاهر و کالبد واژه می توان به آن دست یافت . فون هومبولت می گوید:«اندیشه در نماد دست نایافتنی می شود و این را باید امتیاز سخن نمادین دانست نه کاستی آن» (احمدی،ساختار و تاویل متن ۱/۲۹۳)
از آنجا که سمبل دوسویه است:ظاهر و باطن،شاعر تجربه ی شخصی و حالت روحی ناخودآگاه خود را در پیکره ی شیء می ریزد تا تصویر ذهنی اش را این چنین ترسیم کند و اما سویه ی دوم که باطنی ست و در کالبد محتوا پنهان شده است همان حس شاعرانه و تجربه شخصی ست که بسیار فراتر از پیکرینگی می رود.نماد صورت مادی تجربه ی باطنی شاعر است و ما از تجربه ی شاعر جز همین تصویر در دست نداریم.(محمود فتوحی؛ص ۱۶۵) و برای دستیابی به محتوا و مفهوم واقعی این تصویر باید به رمز گشایی از هزار توی این نماد پرداخت.از آنجا که آثار سید علی صالحی مهد نمادها و سمبل های شخصی ست که به سبک شاعرانه ی خود آن ها را چونان کودکی در گهواره ی اشعارش به گونه های نو و مبتکرانه با لالایی از جنس فرمالیستی و آشنایی زدایی خوابانده است . که تازه گی ها را به جنگ کهنگی ها و عادت ها در نهاد خواننده می آورد و این جاست که مخاطب را به فکر و درنگ می اندازد تا با تأمل بسیار به هزار توی معانی در شعر وی راه یابد.
۴-۳ انواع سمبل
در منابع غربی به دو نوع تقسیم شده است:
۱-سمبل های قرار دادی یا عمومی یا سنتی:
که سمبل های مبتذل ستند و به سبب تکرار،دلالت آن ها بر یکی دو مشبه،صریح و روشن است و غالباً مانند استعاره فقط بر یک مشبه دلالت دارند.(شمیسا،۱۳۹۰،۲۲۳) سمبل های قرار دادی در قوم های مختلف متفاوت ست. اما معروف ترین آن ها عبارت است از:
کبوتر سمبل صلح و آشتی
آب سمبل نور و روشنایی
سرو رمز جاودانگی
گل نماد بهر و زمستان مرگ و ویرانی
سمبل های عمومی یا قرار دادی در حکم deed metaphore یا همان استعاره مرده است و بعضی اوقات در جایگاه نشانه قرار دارند مانند تصویر ترازو و به نشانه ی عدالت بر تابلوهای دادگستری.
از این دست سمبل ها به دلیل استعمال زیاد ارزش های هنری بسیاری ضعیفی دارند و به وضوح و بدون زحمت انداختن خواننده به بهانه استفاده از آنان می توان پی برد.
۲-سمبل های خصوصی یا شخصی ( private یا personal )
سمبل های خصوصی حاصل وضع(ناخود آگاه) و ابتکار شاعران و ویسندگان بزرگ است،و معمولاً در ادبیات قبل از آنان مسبوق به سابقه نیست،و از این رو برای خوانندگان تازگی دارد و فهم آن ها دشوار است تا آن که اندک اندک منتقدان آن ها را برای خوانندگان معنی می کنند و مردم با آن آشنا می شوند و شاعران مقلد در آثار خود از آن ها استفاده می کنند.(شمیسا،۱۳۹۰،۲۲۳)
زمینه فرهنگی سمبل:
بی تردید تمامی سمبل های بکار رفته در آثار شاعران از گذشته تا کنون هر کدام به گونه ای ریشه در فرهنگ اجتماع و ملت دارد و با توجه به شرایط اقلیمی و طبقه اجتماعی ،مردم جهت کردن و فهمیدن سمبل ها شرایط متفاوتی دارند و گاهی زمینه سمبل سنن ادبی و تلمیحات است.
تصویر درباره جامعه شناسی و علوم اجتماعی
سمبل و استعاره:
سمبل وسیله ای است برای بیان و تفسیر مفاهیم ذهنی مانند استعاره است،اما استعاره صرفاً جانشین یک کلمه است و تنها یک چیز را بیان می کنند با سمبل که جانشین اندیشه است و هاله ای از مفاهیم و معانی را در بر می گیرد متفاوت است. استعاره یک تشبیه فشرده است. اما سمبل سرچشمه ی مفاهیم و تصورات است.ممکن است برخی سمبل ها در ابتدا استعاره باشند اما تکرار و استفاده زیاد آنها را به نماد تبدیل کند. استعاره شباهت پنهان دو شیء با هم است و در سطح شباهت میان اشیاء می ماند. اما سمبل با مفهوم خود،وحدتی ذاتی دارد و عمیق و ژرف است.
در استعاره دال و مدلول با هم مساوی در نظر گرفته می شوند،اما در نماد دال وسیع تر از مدلول است. استعاره فقط یک معنی دارد و ظرفیت تاویل پذیری در آن نیست و در خارج از متن هم قابل تحلیل و تامل است.اما برای سمبل تأویل های متعدد و بی شماری دارد.
اما سمبل تنها در متن هویت می یابد. با این ویژه گی ها به تعداد خوانندگان معادل هایی برای نماد دریافت می شود.
نشانه و سمبل:
همانطور که گفته شده سمبل ابزاری ست برای بیان مفاهیمی ذهنی که سرچشمه ی مفاهیم و تصورات است و تأویل های بی شماری از آن می شود.اما نشانه سمبلی عینی است و معمولاً معنای آن صریح است.
مگر نشانه ای فرهنگ ها و تمدن های باستانی از قبیل مجسمه های خدایان و ظروف و ابزارهای جادو و غیره که ممکن است دلالت روشنی نداشته باشند.مثل علایم رانندگی،آرم المپیک و صلیب و… (شمیسا،۱۳۹۰،۲۳۶) از نظر یونگ نماد یا سمبل چیزی بیش از نشانه است.
سمبل و کنایه:
سمبل هم در معنای ظاهری و هم در معنای باطنی قابل بحث و بررسی است و از این جهت شباتی با کنایه دارد ولی کنایه در عبارت یا جمله است و سمبل در واژه و منظور از کنایه مثل استعاره یک چیز است ولی منظور از سمبل هاله ای از مفاهیم است و از این جهت با کنایه فرق دارد.
سمبل و تشبیه:
ژرف ساخت سمبل تشبیه می باشد اما برخلاف تشبیه که چیزی به چیز دیگر تشبیه می شود،در سمبل ذهن به کنجکاوی و تلاش جهت رسیدن به مفهوم می پردازد و سمبل رمزی است برای رسیدن به مفاهیم ذهنی و انتزاعی و در آن چیزی به چیز دیگری تشبیه نمی شود.
سمبولیسم
ریشه سمبولیسم را تا حدودی در رومانتیسم آلمان، در آثار «ماقبل رافائلیان»انگلیسی و سوین برنswinburne ، در فلسفه هگل و شوپنهاور و در نهایت در سنت عرفانی قرون هجدهم و نوزدهم باید جستجو کرد و این در حالی است که تولد آن به عنوان مکتب ادبی ،فرانسوی است.
سمبولیسم یکی از مکاتب ادبی است که در سال ۱۸۹۰ فعالیت خودش را آغاز کد. شاعران بسیاری از سال ۱۸۵۵ تا ۱۹۰۱ به پیروی از سه پیشوای بزرگ سمبولیسم پرداختند که اغلب فرانسوی بود،چند شاعر بزرگ بلژیکی در میان سمبولیست ها بود که در بین آنها از امیل ور آرن verhare و موریس مترلینگ M.Maeterlinck می شود نام برد. چندین شاعر آمریکایی و روسی و یونانی نیز در میان آنها وجود داشتند و به طور کلی سمبولیسم جنبه جهانی به خود گرفته بود.
اصل کلمه ی سمبول symbol (نماد)،سوم بولون sumbolon یونانی است به معنی به هم چسباندن دو قطعه ی مجزا که از فعل سوم مبالو(sumballo ) (می پیوندم) مشتق است و حاکی از پیزی است که به د قسمت شده باشد.
هگل که در زیبایی شناسی خود بحث مهمی درباره سمبولیسم اقوام اولیه دارد،می گوید:« سمبول بنا به طبیعتش اساساً مبهم و چند پهلوست.»( مکتب های ادبی،رضا سید حسینی ۱۳۷۶)
از نظر فکر و اندیشه،سمبولیسم بیشتر تحت تاثیر فلسفه ایدآلیسم بود که از متافیزک الهام می گرفت و در حوالی سال ۱۸۸۰ در فرانسه با رونق می یافت. شاعران سمبولیست تحت تاثیر زیادی از بدبینی راز آلود شوپنهاور بودند.
پوزیتویسم رئالیسم رویا و تخیل را از شعر رانده بودند اما با ظهور سمبولیسم تخیل به ادبیات بازگشت. در ادبیات فارسی نماد پردازی و آثار سمبولیستی سابقه ای طولانی تری دارد.«در دوره ی نخستین شعر فارسی دری به نماد و تصاویر نمادین کمتری بر می خوریم.اما با ظهور صوفیه (تصوف)و رشد شعر عرفانی،نماد وارد شعر فارسی می شود و شعر عمق و بعد دیگری پیدا می کند. در شعر شاعران غیر متصوف آن چه می تواند نماد نامیده می شود. اغلب نمادهای اساطیری است که بیشتر به صورت تلمیح به کار می رود”(میرصادقی،۱۳۷۶ ،۲۸۳)
«نماد پردازی در شعر فارسی تقریباً با سنایی رسمیت یافت.»(فتوحی:۱۳۸۵،۲۱۳)
سنایی برای بیان مفاهیم عرفانی و هم چنین برای بیان انتقادهای اجتماعی و سیاسی بسیاری که«قصایدش نماینده برجسته شعر اجتماعی و نیز شعر اخلاقی و عرفانی است.)(شفیعی کدکنی،۱۳۸۸؛۱۰) از نمادهای ابداعی خودش استفاده کرده است و شعرش را به بیشه ای رمز بدل کرده است مانند:رند،قلاش،محتسب،قلندر حافظ هم برای بیان اعتراض و انتقادهای اجتماعی و هم چنین برای بیان مفاهیم عرفانی از نمادهایی مانند رند،میخانه،پیرمغان،خرابات و…) استفاده کرده است.
نمادگرایی در شعر معاصر
نمادگرایی به عنوان یک مکتب ادبی همچون مکاتب دیگر از جمله کلاسیسزم ، رمانتیسم ، ناتورالیسم و… به زودی و حتی زودتر و سریع تر از مکاتب دیگر جای خود را در ادبیات دنیا و ادبیات معاصر فارسی بازکرد.حرکت نخستین این مکتب از فرانسه و با نمایندگی پر رنگ شالر بودلر و انتشار دیوان مشهور او بنام گل های شر آغاز شد.مزیت این جریان ادبی؛پیشرفت سریع آن و منطبق شدن با مقتضیات زمان بود(سید حسینی،۱۳۸۱،۵۳۹) از اواخر قرن نوزدهم به بعد و با طرح مفاهیم نقد و انواع نقد و تفکر پیچیده نقد اسطوره و روانشناسی و…
نیاز واننده به دریافت های آسان یاب اندک شد.شاعران حوزه شعر معاصر با پیش دستی و پیشگامی نیما دریافتند که خواننده معاصر از ساده گویی و ساده اندیشی دل زده یمی شود. این تفکر شاعران را واداشت تا در پاسخ به کثرت گرایی معنایی و ساده گریزی خواننده به رمز گرایی روی آوردند. نمادگرایی در شعر باعث شد تا غنای معنایی تضمین شود.و به تبع آن اقناع خواننده نیز فراهم شود.
البته بادی گفت که علاوه بر سانسورهای ادبی و تفتیش عقاید ناشی از حاکمیت حکومت های دیکتاتور مآبانه گذشته و نیز آشنایی با کار شاعران نمادگرای فرانسوی مهمترین عامل گرایش شاعران معاصر غنی کردن جوهر ادبی آثار هنری است.به این معنا که گستردگی حوزه مفهومی و توان بی مانند تداعی انگیزی نماد و افزونی امکانات و قابلیت های معنایی در لفظی اندک،تناسب کامل با حقیقی ترین و اصیل ترین غرض هنر، یعنی ابهام دارد،خلاصه می توان علل گرایش به سمل در شعر معاصر را چنین ذکر کرد:
الف)اختناق و استبداد شدید حاکم بر جامعه بسته آن روز و تأثیر منفی آن بر ادبیات
ب)تاثیر و تأثر از مکتب های ادبی جهان به خصوص مکتب سمبولیسم
ج)ابهام آفرینی و عمق بخشی و جستن راهی برای غنای جوهر هنری و ادبی آثار از مسیر نماد پردازی و نماد آفرینی با آشنایی زدایی از نمادهای پیشین .
نمادگرایی در شعر معاصر ایران با شعر «ققنوس»،«پادشاه فتح» ،«مرغ آمین» و… به قلمرو شعر سمبلیک پا گذاشت و از رمانتیسم به سمبولیسم گرایید.در سال های بعد از شهریور ۱۳۲۰ سبک سمبولیسم نیما پیروان جدی پیدا کرد.
مهدی اخوان ثالث،احمد شاملو،سهراب سپهری،فروغ فرخزاد و… شیوه ی نیما را پیش گرفتند و شعر سمبولیک اجتماعی ایران شکل گرفت”(شفیعی کدکنی،۱۳۶۱؛۵۹) .
سید علی صالحی نیز از شاعرانی است که سبک و شیوه ی بکارگیری نمادها در اشعارش بسیار قابل تأمل است،صالحی علاوه بر نمادهای شخصی که در شعر آفریده به شیوه هایی نو از جمله آشنایی زدایی در نماد پردازی روی آورده است.او توانسته خالق ترکیب هایی تازه باشد که در پیشینه ی نماد پردازی در شعر از ابتدا تا کنون کم سابقه و بی نظیر است.در کنار ساده گی و روانی زبان شعرش که بسیار برای فهم و درک عام قابل پسند و محبوب است ترکیب ها و در نهایت تصویر هایی پدید می آورد که مرکزیت مفهومی آنها بر روی یک واژه یعنی همان نماد است.

برای دانلود متن کامل پایان نامه به سایت zusa.ir مراجعه نمایید.

عامل ایجاد ثروت (به نقل از، صمد آقایی،۱۳۸۷).

موانع کارآفرینی
موانع گوناگونی برای کارآفرینی وجود دارد. بطور کلی موانع کارآفرینی را بر اساس نوع تأثیرگذاری آن ها می توان به سه دسته اصلی تقسیم کرد که هر یک دارای زیر مجموعه هایی هستند. موانع اصلی کارآفرینی عبارتند از: موانع فردی، موانع سازمانی و مدیریتی و موانع محیطی.
الف)موانع فردی
موانع فردی، این گونه موانع به خود شخص بر می گردد که برخی از آن ها را فرد در خود به وجود می آورد. منظور از موانع فردی همه ویژگی هایی است که افراد با خود دارند که فقدان برخی از این ویژگی ها در فرد، می تواند به عنوان یک مانع عمل کند.
زیر مجموعه موانع فردی عبارتند از:

برای دانلود متن کامل پایان نامه به سایت fotka.ir مراجعه نمایید.

عدم خواست فردی (منظور از خواست فردی تمایل و علاقمندی افراد به کارآفرینی است): افراد، خودشان تمایل به کارآفرینی نداشته باشند (الوانی، ۱۳۸۹).

عدم کسب مهارت های فردی (منظور از مهارت های فردی ویژگی هایی است که قابل پرورش هستند و به مهارت های فنی و تخصصی، یعنی توانایی به کارگیری دانش فنی در فعالیت خاص، مهارت های مدیریتی، یعنی تونایی برقراری ارتباط و ایجاد انگیزه و هدایت مؤثر کاری، و مهارت های ادراکی، یعنی توانایی درک و شناخت موقعیت و آگاهی از ارتباطات موجود بین گزینه های مختلف قابل تقسیم اند):

نداشتن تحصیلات مرتبط و تجربه مفید

نداشتن بصیرت و دانش

ممکن است افراد، نوآوری و خلاقیت نداشته باشند

عدم نگرش نظام مند

شخصیت مستعد (اعتماد به نفس، توفیق طلبی، نوآوری، خطرپذیری، پشتکار و …)، افراد ممکن است از نظر شخصیتی برای کارآفرینی مستعد نباشند.

ترسیدن از شکست

نقش خانواده (تربیت خانوادگی، وجود الگوی نقش، پشتیبانی های اعضای خانواده، تقسیم کار بین اعضای خانواده) اعضای خانواده به فرد کمک و همیاری نکنند.
کم رویی، مقاوم نبودن، عدم انعطاف پذیری، عدم تمرکز ذهنی، متعهد نبودن، وابستگی و جمود فکری
ب)موانع سازمانی
موانع سازمانی، که سازمان عامل این گونه موانع است. در برخی از موارد این گونه موانع به قدری مخرب می باشد که افراد ترجیح می دهند از رفتار کارآفرینانه در سازمان اجتناب نمایند. زیر مجموعه های موانع سازمانی عبارتند از:

سبک ها و ترجیحات مدیریت (هر چه سبک مدیریت به سبک آمرانه نزدیک تر باشد امکان بروز ظهور خلاقیت ها و ابتکارات و نوآوری ها کاهش می یابد).

سیاست های غلط منابع انسانی (بویژه بی توجهی به آموزش و پرورش نیروها و توسعه ندادن مهارت های نیروی انسانی).

عدم وجود جو و فضای سازمانی مساعد.

موانع ارتباطی (ارتباطات بستر مبادله اطلاعات است، وجود موانع ارتباطی در دستیابی افراد به اطلاعات تأثیر سوء می گذارد).

عدم پذیرش تغییر و تحول سازمانی (اگر سازمان ها در درون خود، فضای یادگیری، تغییر و تحول ایجاد کنند، زمینه مساعدی برای نوآوری و کارآفرینی فراهم می کنند) (الوانی، ۱۳۸۹).

کارآفرینی در سازمان به مراتب مشکل تر از کارآفرینی است که در ارتباط با سازماندهی یک کسب و کار مستقل می باشد. در اینجا به برخی دیگر از موانع کارآفرینان در سازمان اشاره می کنیم:

بوروکراسی: کارکنان سازمان مجبورند از این سیستم پیروی کنند تا به عنوان یک (کارمند خوب) در نظر گرفته شوند.

بیماری پرکاری: جایی که تلاش های زیاد بعنوان یک بیماری محسوب می شود.

کنترل های درونی: این کنترل ها که بخش بزرگی از اقتصاد را در بر می گیرند باعث می شود کارکنان مراکز دولتی گرایش کمتری به کارآفرینی داشته باشند.
عکس مرتبط با اقتصاد

تبعیض نژادی، جنسیتی یا محدودیت های فیزیکی برای افرادی که ناتوانایی های جزئی دارند.

شیوه های نادرست پاداش(الوانی، ۱۳۸۹).

ج)موانع محیطی
موانع محیطی، سومین نوع از موانع کارآفرینی هستند. اگر محیطی که در آن زندگی می کنیم از ابعاد سیاسی، جهانی، قانونی، اقتصادی، اداری و از همه مهمتر، از نظر فرهنگی برای کارآفرینی مساعد نباشد، رفتار کارآفرینی که تا حدود زیادی معلول عوامل محیطی است دیده نخواهد شد. زیر مجموعه موانع محیطی عبارتند از:

گزینه های سیاسی (فقدان امنیت، فقدان ثبات سیاسی، نقش و تأثیر گروه های مختلف، نحوه توزیع قدرت در جامعه)

گزینه های اقتصادی (عدم وجود تسهیلات اعتباری و امکان بهره مندی از وام های کم بهره و سریع الوصول، نرخ های نامناسب مالیاتی، نرخ تورم، بهره گیری از خدمات مشاوره ای، عدم وجود ارتباط بین مراکز آموزش عالی و واحدهای کار، عدم وجود شرایط رقابتی و نمونه های موفق کارآفرینی).

گزینه های قانونی (عدم مشوق ها و معافیت های مالیاتی، عدم وجود قوانینی که از حقوق مالکیت و سرمایه گذاری حمایت کنند)

گزینه های اداری (تشریفات ثبت مجوز، بوروکراسی بیش از حد، نگرش مدیران و تصمیمگیرندگان به ارباب رجوع، عدم مسئولیت پاسخگویی).

گزینه های فرهنگی (گزینه هایی که در آداب و رسوم، شعارها و معتقدات جامعه رخنه کرده و بر همه ارتباطات و روابط بین آحاد جامعه سایه افکنده است. برخی از ویژگی های فرهنگی عبارتند از: تقدیرگرایی، تغییر پذیری، ابهام پذیری، تقدس کاری و توجه به ارزش وقت).

گزینه های بین المللی (رقابت جهانی، فناوری جهانی، سازمان های فراملیتی) (الوانی، ۱۳۸۹).

وضعیت کارآفرینی در ایران
پدیده کارآفرینی در کشور ما پدیده جدیدی است و هنوز در سطح ملی به آن پرداخته نشده است و هنوز تعریف مشخصی از کارآفرینی که بومی شده باشد و با فرهنگ جامعه ما متناسب شده باشد، ارائه نشده است. پژوهشگران ما در ایران بعد از پژوهش های مختلف در زمینه نوآوری به این نتیجه رسیده اند که یک کارآفرین را در چند زمینه می توان شناسایی کرد. در جامعه راه هایی است که می توان آن ها را بررسی کرد تا در کوتاه مدت اگر به ایجاد ثروت منجر نمی شود، به ایجاد شغل منجر شود. به عبارت دیگر نتیجه فعالیت کارآفرین، یا نوآوری است یا ایجاد رشد در زمینه تولید، یعنی رشد تولید، رشد سود، رشد منابع انسانی و رشد کسب و کار.
در زمینه ایجاد و سازماندهی واحدهایی مثل تحقیق و توسعه[۵۷]طراحی مهندسی، بازاریابی و ایجاد کسب و کارهای جدید در کشور ما به دلایل گوناگون به ترغیب کارآفرینی چندان اهتمام نشده است.
علیرغم اینکه در کشورهای پیشرفته دنیا از اواخر دهه ۱۹۷۰ به بعد به موضوع کارآفرینی توجه جدی شده و حتی در بسیاری از کشورهای در حال توسعه هم از اواخر دهه ۱۹۷۰ این موضوع را مورد توجه قرار داده اند، در کشور ما تا شروع اجرای برنامه سوم توسعه، توجه چندانی به کارآفرینی نشده بود. حتی در محافل علمی و دانشگاهی نیز به جز موارد بسیار نادر، فعالیتی در این زمینه صورت نگرفته بود. مشکل بیکاری و پیش بینی حادتر شدن آن در دهه ۱۳۸۰ موجب شد که در زمان تدوین برنامه سوم توسعه، موضوع توسعه کارآفرینی مورد توجه قرار گیرد. در برنامه اخیر، توسعه کارآفرینی در سطح وزارتخانه های علوم، تحقیقات و فناوری، بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، جهاد کشاورزی، صنایع و معادن و فلزات و همچنین مؤسسه جهاد دانشگاهی به دلیل ارتباط با فعالیت های آن ها، مطرح شده است. در بیشتر کشورهای رو به رشد، از جمله ایران، مسئله رشد اشتغال و پدیده بیکاری به عنوان یکی از مشکلات اقتصادی محسوب می شود، لذا اهمیت و نقش کارآفرینی در ایجاد فرصت هایی برای اشتغال و در نتیجه رشد اقتصادی را نمی توان نادیده گرفت. در کارآفرینی بحث از بکار گرفتن فکر، ابتکار، خلاقیت و فرصت آفرینی است. لذا برای دستیابی به آن، در ابتدا باید جنبه ها و ابعاد گوناگون کارآفرینی را شناسایی کرد و سپس با سرمایه گذاری، این ابزار اقتصادی را تقویت کرد. در ایران نیز، در بسترسازی برای کارآفرینی، بعد فرهنگی نقش بسیار مهمی دارد، چرا که همیشه بزرگترین مانع بر سر راه کارآفرینان، مسایل فرهنگی بوده است و دولت می تواند فرهنگ کشور را تغییر دهد تا با شناختن و برطرف کردن مشکلات و نارسایی ها زمینه مناسب را برای رشد و پرورش کارآفرینان فراهم کند. نقش دولت در تقویت کارآفرینی در تمام کشورها به عنوان یک اصل اساسی مورد توجه قرار گرفته است. در ایران دولت نه تنها نقش مثبتی در کارآفرین نمودن سازمان های دولتی ندارد، بلکه به عنوان مانع کارآفرینی سازمان های دولتی ایفای نقش می نماید (صمد آقایی، ۱۳۸۸). به گونه ای که اکثریت سازمان های دولتی قوانین و مقررات دولتی را مانعی برای عملکرد سازمان های دولتی می دانند. برای تقویت سازمان های دولتی کارآفرین در ایران، دولت باید با ایجاد نهادها و کانون های حمایتی و ارائه کمک های مالی و همچنین فرهنگ سازی، زمینه را برای توسعه کارآفرینی فراهم نماید.
در حال حاضر، میزان کارآفرینی در کشور ما در سطح پایینی قرار دارد. کارآفرینان محدودی در حال فعالیت می باشند که معمولاً پس از طی مراحلی از پیشرفت، به نوعی خود و یا سرمایه آن ها راهی خارج می شود.
بسیاری از فرصت های تجاری در داخل و خارج ایران توسط کارآفرینان به راحتی از دست میرود. و در طی سال های اخیر (مثلاً ۲۰۰ سال) در ایران کالای جدید و مهمی در داخل کشور از طریق نوآوری به تولید نرسیده است و این در حالی است که هر روز در دنیا ده ها کالای جدید عرضه میشود. این رفتار اجتماعی نشان می دهد در نظام ارزشی جامعه ما، ارزش های کارآفرینی ضعیف است (صمد آقایی، ۱۳۸۸).
تصویر درباره جامعه شناسی و علوم اجتماعی
ب)انگیزه پیشرفت
انگیزه پیشرفت متغیر دیگری است که در این پژوهش به رابطه آن با کارآفرینی پرداخته شده است.
تعریف و ماهیت انگیزه پیشرفت
اصطلاح انگیزه از فعل لاتین موور[۵۸] به معنی حرکت دادن مشتق شده است مفهوم کلی جنبش (تحرک) منعکس کننده این تصور عام است که انگیزه چیزی است که ما را به جنبش و تحرک وادار میکند و کمک می کند تا تکلیف خود را کامل کنیم(شهر آرای،۱۳۸۶).
انگیزه به حالت های درونی ارگانیزم که موجب هدایت رفتار او به سوی نوعی هدف می شود اشاره می کند. به طور کلی، انگیزه را می توان به عنوان نیروی محرک فعالیت های انسان و عامل جهت دهنده آن تعریف کرد. انگیزه را به موتور و فرمان اتومبیل تشبیه کرده اند و در این مقایسه نیرو وجهت، مفاهیم عمده انگیزه هستند. بنابراین انگیزش عامل فعال ساز رفتار انسان است.انگیزه اصطلاحی است که غالباً با انگیزش مترادف به کار می رود. با این حال می توان انگیزه را دقیق تر از انگیزش و به عنوان حالت مشخصی که سبب ایجاد رفتاری معین می شود تعریف کرد. به سخن دیگر انگیزش عامل کلی مولد رفتار به حساب می آید در حالی که انگیزه حالت اختصاصی رفتار یک شخص می باشد. مثلاً وقتی که می پرسیم چرا فلان شخص رفتار خاصی را انجام داد به دنبال انگیزه او هستیم.
انگیزه پیشرفت عبارت است از گرایشی همه جانبه به ارزیابی عملکرد خود با توجه به عالی ترین معیارها، تلاش برای موفقیت در عملکرد و برخورداری از لذتی که با موفقیت در عملکرد توام است(سیف، ۱۳۸۶).
مک کللند[۵۹] (۱۹۵۳)می گوید برحسب دو مفهوم رقابت و برتری جویی انگیزه پیشرفت را می توان تعریف کرد. به نظر او افرادی که از انگیزه پیشرفت بالایی برخوردارند , خواهان آنند که تلاش خود را برای دست یابی به اهداف بالا وعالی به کار گیرند یا کوشش های خویشتن را جهت نیل به ترازهایی از برتری جویی که خود جهت خویش وضع کرده اند به کار بندند(به نقل از؛ سیف، ۱۳۸۶).
نظریه های نیاز به پیشرفت
یکی از مهم ترین نظریه های مورد استفاده پژوهشگران روانشناسی پرورش در انگیزه تحصیلی نظریه نیاز به پیشرفت است که علاوه براختصاص پژوهش های زیادی به خود, زمینه شکل گیری نظریه های دیگر را نیز ایجاد کرده است. عمل انگیزه و فعالیت جانداران نیازهای انهاست . نیاز انواع گوناگون دارد, یکی از این نیازهای روانشناختی و مخصوص نوع انسان نیاز به پیشرفت یا انگیزه پیشرفت است(سیف،۱۳۸۶).
الف- نظریه نیاز موری[۶۰]
پدر نظریه نیاز نوین موری (۱۹۹۸) است. وی نخستین فردی بود که در کتاب شخص شناسی خود موضوع نیاز به پیشرفت را مطرح کرد . وی اگر چه اولین نفری نبود که معتقد بود نیازهای بنیادی نقش تعیین کننده ای در شخصیت برجای می گذارند، ولی به علت تلاش های وی او را به عنوان بانی نظریه نیاز نوین مطرح می کنند. موری به عنوان یک روانکاو نتیجه گیری نمود که عقاید فروید در تأکید بر روی نیروهای انگیزشی ناخودآگاه کاملا صحیح و مهم ترین نیروهای شخصیت از نظر او عبارتند از:
نیازها ( انگیزه های درونی ) و فشارها ( محرک های بیرونی)
موری(۱۹۹۸)، در کتاب خود از نیازهای بیست گانه انسان نام می برد . او یکی از مهم ترین نیازها را نیاز برای پیشرفت می داند. موری برای سنجش این نیاز و همین طور سایر نیازهای خود از مجموعه تصاویر مبهمی استفاده می کرد که موقعیت های معمولی گوناگونی را مجسم می کنند که ازمون اندر یافت موضوع یا TAT نام داشت. وی فهرستی از بیست نیاز را که به نظر او عمده ترین نیازهایی هستند که جنبه انگیزشی دارند, تنظیم کرد(به نقل از تمنایی فر و گندمی، ۱۳۹۰).
یکی از این نیازها که مورد توجه پژوهشگران قرار گرفته و پژوهش های متنوعی را به دنبال داشته است، نیاز به پیشرفت است که نشانه های رفتاری زیر را به همراه دارد:
برای به انجام رساندن کاری دشوار به گونه ای پردوام، سخت پیگیر و بی امان تلاش کردن.
در راستای هدفی دوردست و بزرگ همه مساعی خویش را به کار گرفتن و با همه وجود خود را وقف آن هدف کردن.
در برنده شدن مصمم بودن؛
برای به انجام رساندن هرکاری به بهترین شیوه تلاش کردن؛
از رقابت جدی لذت بردن؛

سطح اطمینان
(p value)

مقدار F

میانگین مربع

درجه آزادی

متغیرها 000/.

367/54

081/202

1

عامل بنیادی 396/43

35

عامل ساختاری

چون سطح معناداری دو مولفه اصلی تحقیق کمتر از 05/0 و sig=0.000 می باشد لذا می توان گفت که هر دو مولفه بر مدیریت استراتژیک منابع انسانی تاثیر دارند و همچنین نشان می دهد این دو مولفه دارای اهمیت یکسانی جهت چالشهای مدیریت منابع انسانی می باشند.
عکس مرتبط با منابع انسانی
فصل پنجم
5-1 مقدمه :
آنچه كه در سالهای اخیر در برنامه‌ریزی منابع انسانی مطمح نظر قرار می گیرد و برای آن برنامه‌ریزی استراتژیک انجام می گیرد، شناخت از وضعیت موجود داخلی و خارجی موسسه به منظور مواجهه با آینده است، چرا كه آن جنبه ای از برنامه‌ریزی موسسه است كه به جای توجه به مسائل مالی یا دیگر منابع به نیروی انسانی توجه دارد و.
5-2 تحلیل یافته ها :
تجزیه وتحلیل قوتها، ضعفها، فرصتها و تهدیدات باتوجه به عوامل داخلی و خارجی تاثیرگذار بر فعالیتهای موسسه صورت می‌گیرد. همچنین با افزایش رقابت و كمیابی پرسنل ماهر با احتیاجات مناسب بازار، برنامه‌ریزی و مدیریت منابع، تلاش بسیاری را در راستای برنامه‌ریزی منابع انسانی می طلبد. از این رو، بررسی الگوها و مدل های مختلف برنامه‌ریزی منابع انسانی و استفاده بهینه از آنها در موسسات و سازمانها جهت برنامه‌ریزی و بهسازی منابع انسانی مثمرثمر خواهد بود
می توان گفت که هر دو مولفه بر مدیریت استراتژیک منابع انسانی تاثیر دارند و همچنین نشان می دهد این دو مولفه دارای اهمیت یکسانی جهت چالشهای مدیریت منابع انسانی می باشند.
بحث و تفسیر :
از آنجا كه منابع انسانی با ارزش ترین عامل تولید ومنبع اصلی زاینده مزیت رقابتی و ایجادكننده قابلیتهای كلیدی هر سازمان است و عامل انسانی منبع راهبردی برای سازمانها محسوب می شود لذا برنامه‌ریزی منابع انسانی جزء برنامه‌ریزی استراتژیک است و سنگ زیربنای برنامه‌ریزی منابع انسانی شناخت مفروضاتی است كه تصمیمات در آن اتخاذ می شود و درصورت پیش بینی و قضاوت مناسب، اهداف موردانتظار تحقق می یابد.
5-3 نتیجه گیری و پیشنهادات:
با توجه به مباحث و آزمونهای فوق می توان گفت که عوامل ساختاری و بنیادی و زیر مولفه های آن دارای تاثیر بر متغیر مدیریت استراتژیک منابع انسانی می باشند و نشان می دهد عوامل بنیادی در پیدایش مشکلات پیش روی سازمانها سهیم می باشند. فرهنگ بعنوان یکی ازعوامل اصلی، کنترل ایدئولوژیکی بر حاکمیت کشور، موقعیت سیاسی، عوامل اجتماعی و قضایی اشاره کرد. این عوامل بنیادی مبنای پیاده سازی SHRM را تشکیل می دهند. عوامل ساختاری عبارتند از: فقدان گزینش مدیران مناسب برای سازمانها بویژه در حوزه مدیریت منابع انسانی. دیدگاه سنتی و ایدئولوژیکی که بر سبک مدیریتی کشور حاکم است و… .
تصویر درباره جامعه شناسی و علوم اجتماعی
به طور خلاصه می توان موارد فوق را بشرح ذیل بازگو کرد:

هر دو عامل ساختاری و بنیادی بر چالشهای مدیریت استراتژیک منابع انسانی تاثیر بسزایی دارند. بنابراین باید راه ها و پیشنهادات ذیل را به خوبی طرحریزی و در رفع مشکلات کوشید:
آموزش کارکنان
ایجاد یک فرهنگ مناسب کاری در کشور با فرهنگ سازی بلند مدت
سوابق اختلاف طبقاتی زیاد در کشور را کاهش داد.
مدیران جوان را تعلیم و آموزش داد تا ساختار استراتژیک را به خوبی درک و طرحریزی نمایند.
گزینش مناسب کارکنان در هنگام استخدام تا فرایندهای سازمانی را در آینده به خوبی همراهی کنند.
ایجاد فضای سیاسی مناسب با کشورهای پیشرفته تا بتوان از اطلاعات و تجربیات آنها استفاده لازم را برد.
تشخیص منابع انسانی به عنوان سرمایه ارزشمند و منحصر به فرد سازمانها نتایج رقابتی را برای سازمانها بوجود می آورد. این تحقیق با هدف تحلیل سطوح کاربرد SHRM در سازمان ایرانی می باشد. موانع موجود در این روش و پایه های مورد نیاز برای داشتن سطح بالاتر از استفاده از منبع انسانی برای پیشرفت بهتر کشور مورد بررسی قرار گرفته است. برای داشتن روش منظم تری نسبت به SHRM در ایران تحقیق مدل پیشرفته EFQM را پیشنهاد می دهد.
این مدل پیشنهادی مسئله مهم فرهنگ را برای اجرای SHRM در کشور مورد توجه قرار می دهد. در بازبینی تغییر مدیران ایرانی در سازمانها موضوع فرهنگ آشکار ات. فاصله طبقاتی، رفتار فرد گرایانه ایرانی ها و جهت گیری شان در گذشته به سازمان هایی بر می گردد که مدیریت و تکنولوژی در آنها بصورت پیشرفته می باشد. به عبارت دیگر رفتار تغییر مدیریان و وابستگی آنها به خانواده شان باعث بوجود آمدن منبع انسانی نامنظم در سازمانها شده و پیشنهاد می دهد که تحقیقات عملی این مدل را در سازمان های ایرانی مورد بررسی قرار دهد و تحلیل کند که چه نفعی می تواند برای آنها داشته باشد.
محقق می بایست به اطلاعات دسترسی پیدا کند و بوسیله مدیریت رده بالا نیز پذیرفته شده باشد. مطالعات مشابه نیز در هر ملیتی با بهره گرفتن از مدل مشابه مشخص شده در
این تحقیق مورد بررسی قرار بگیرند. محققان می توانند روش متغیر را در سبک های مدیریتی در ایران مورد آزمایش قرار دهند مثل موارد د

دانلود متن کامل پایان نامه در سایت fumi.ir
یگری که در این ساختار مفهومی بوجود آمده است.
پرسشنامه
ضمن عرض سلام از شما خواهشمندم که به دقت سئوالات مربوط به پژوهش اینجانبه را با نام چالشها و موانع اجرای نظام مند مدیریت استراتژیک منابع انسانی در سازمان های دولتی کشور مطالعه فرموده و پاسخ دهید تا ما را در جهت پیشبرد اهدافمان یاری نمایید. ضمناً اطلاعات داده شده به صورت محرمانه باقی خواهد ماند.باتشکر
سن : سابقه خدمت: سمت سازمانی : تحصیلات: مدرک تحصیلی: جنسیت: وضعیت تاهل:
فرهنگ سازمانی:
1- تا چه حد سلسله مراتب موجود در سازمانها سبب عدم پذیرش مناسب SHRM در سیستم می شود؟
خیلی زیاد ¨ زیاد ¨ تا حدودی ¨ كم ¨ خیلی كم ¨
2- تا چه حد توزیع ناعادلانه قدرت سبب عدم پذیرش مناسب SHRM در سیستم می شود؟
من خیلی زیاد ¨ زیاد ¨ تا حدودی ¨ كم ¨ خیلی كم ¨
3-تا چه حد اعتقادات مرتبط با مذهب و دین در محیط کاری سبب عدم پذیرش مناسب SHRM در سیستم می شود؟
خیلی زیاد ¨ زیاد ¨ تا حدودی ¨ كم ¨ خیلی كم ¨
4- تا چه حد ساختار خانوادگی موجود در جامعه ایران سبب عدم پذیرش مناسب SHRM در سیستم میشود؟
خیلی زیاد ¨ زیاد ¨ تا حدودی ¨ كم ¨ خیلی كم ¨
عوامل اجتماعی :
1-تا چه حد باورهای موجود در محیط کار کارکنان سبب عدم پذیرش مناسب SHRM در سیستم می شود؟
خیلی زیاد ¨ زیاد ¨ تا حدودی ¨ كم ¨ خیلی كم ¨
2- به چه میزان سیستمهای موجود در کار و بهره وری موجود در کارکنان کشور سبب عدم پذیرش مناسب SHRM در سیستم می شود؟
خیلی زیاد ¨ زیاد ¨ تا حدودی ¨ كم ¨ خیلی كم ¨
3-تا چه حد مشارکت و تیمی کار کردن کارکنان سبب پذیرش مناسب SHRM در سیستم می شود؟
خیلی زیاد ¨ زیاد ¨ تا حدودی ¨ كم ¨ خیلی كم ¨

۵-تعریف نظام بانکداری اسلامی
بانک ها به عنوان یک مؤسسه انتفاعی به دنبال حداکثر نمودن سود خود ناشی از انجام فعالیت های مذکور مخصوصاً از طریق تجهیز منابع پولی جامعه توسط جذب پس اندازها و اعطای تسهیلات اعتباری می باشند در هر نظام اقتصادی عملیات بانکی بر حول این محور پایه گذاری می گردد. در یک نظام اقتصادی اسلامی نیز بانکداری از این قاعده مستثنی نمی باشد. به بیان ساده تر نظام بانکداری اسلامی نیز نظیر سایر نظام های بانکی دیگر سعی در تجهیز مانبع پس اندازی جامعه از یک طرف و اعطای ان در قالب وام و تسهیلات به گروه دیگری دارد. علی رغم این تشابه روش ساز و کار انجام عملیات بانکی در نظام بانکداری اسلامی ماهیتاً در ظاهر متفاوت از ساز و کار و روش های انجام عملیات بانکی در نظام بانکداری ربوی می باشد. بر اساس مطالب فوق الذکر باید گفت که طبق تعریف، بانکداری اسلامی عبارت است از:
عکس مرتبط با اقتصاد
اجرای عملیات بانکی مشتمل بر جمع آوری و تمرکز منابع پس اندازی جامعه برای انجام سرمایه گذاری در امور مختلف، به قصد انتفاع توسط بانک و سیستم بانکی در چهارچوب موازین و قوانین اسلامی و نظامات پولی و اعتباری، به نحوی که منابع ناشی از این سرمایه گذاری بر اساس یک تفاهم اولیه میان سه عنصر پس انداز کننده، بانک و سرمایه گذار، تسهیم شود (مجتهدزاده، و حسن زاده، ۱۳۸۴، ص۲۴۳و۲۴۴).
۶-قانون عملیات بانکی بدون ربا
همزمان با اقداماتی که برای تغییر و اصلاح ساختار نظام بانکی به عمل می آمد مطالعات پراکنده ای در زمینه اسلامی کردن بانک ها در جریان بود. اقدامات اولیه در جهت حذف بهره، تنها به کاهش نرخ بهره و تغییر نام آن ها به کارمزد و حداقل سود تضمین شده محدود گردید. این روش به بانک ها امکان می داد که برای جذب سپرده های مدت دار سودی تحت عنوان حداقل سود تضمین شده در پایان هر سال مبلغی اضافه به سپرده گذاران بپردازند.
علاوه بر پرداخت حداقل سود تضمین شده به سپرده ها، به منظور جبران هزینه بانک ها نیز مقرر شد کارمزد و حداقل سود تضمین شده حسب انواع فعالیت های اقتصادی بابت تسهیلات اخذ شود. از آنجا که این اقدامات نمی توانست ماهیتاً تغییر اساسی در نظام بانکی گذشته ایجاد نماید لازم بود تدابیر اصولی و اساسی دیگری اتخاذ شود. بدین منظور پس از مطالعات لازم نهایتاً لایحه ای راجع به حذف بهره و انطباق عملیات بانکی با موازین اسلامی به مجلس شورای اسلامی تقدیم شد که در تاریخ ۸/۶/۱۳۶۲ تحت عنوان قانون عملیات بانکی بدون ربا تصویب و در ۱۰/۶/۱۳۶۲ به تایید شورای نگهبان رسیده و از اول سال ۱۳۶۳ رسماً در ایران به مورد اجرا گذارده شد (هدایتی، ۱۳۸۵، ص۳۸و۳۷).
اهمیت ارزیابی عملکرد بانک ها
جهان مالی و دنیای بانکداری با سرعتی وصف ناپذیر در حال تحول و تکامل است بانک های منطقه ای ملی و بین المللی در رقابت شدید با یکدیگر و در جهت بسیج منابع بانکی و ارائه خدمات گوناگون به مشتریان اعم از سپرده گذاران و دریافت کنندگان وام و تسهیلات گوی سبقت را از یکدیگر می ربایند. در حالی که مدیران علاقه مند به مشخص کردن نتایج تصمیمات مدیران قبلی می باشند، توجه قانونگذاران بانکی معطوف به سلامتی و امنیت سیستم بانکی بوده و با سعی در حفظ اعتماد عموم بر وضعیت بانک ها، در جهت مشخص نمودن بانک هایی که مشکلات سختی را تجربه می نمایند ناظر می باشند بدون نظارت مستمر بر وضعیت بانک ها مشکلات موجود می تواند از نظر دور مانده و در آینده منجر به ورشکستگی مالی گردد. از سوی دیگر سپرده گذاران نیز از آنجایی که مجاز به داشتن بازده ثابت نبوده و حفظ ارزش اسمی سپرده هایشان تضمین شده نیست علاقه مند به مشخص گردیدن وضعیت بانک های خود هستند.
تجزیه و تحلیل درآمدها، ارزیابی کار یک سازمان مالی را ممکن ساخته و نشانگر توانایی رقابت آن سازمان بوده و همچنین تاثیر سیاست های کلان مالی بر مؤسسات مالی را نشان می دهد. تجزیه و تحلیل و ارزیابی عملکرد بانک ها و مؤسسات مالی تابع چارچوبی خاص و کاملاً متفاوت از شرکت ها و سایر مؤسسات انتفاعی است.
با پیدایش بانک های خصوصی و افزایش رقابت در این عرصه به ویژه با توجه به این که بانک های خصوصی خود را مجبور به حضور در فعالیت ها و فرصت های کمتر سودآور نمی بینند لازم است بانک های خصوصی از طریق ارزیابی لحظه به لحظه فعالیت ها و عملکرد و شناسایی نقاط قوت و ضعف خویش ،آمادگی لازم برای رویارویی با چالش های پیش رو را در خود ایجاد کنند.
پیشرفت تکنولوژی ارتباطات دسترسی بانک ها به هم و آگاهی از اوضاع یکدیگر را ساده تر و سریع تر و آگاهی مردم از کارایی بانک ها را محوری اساسی در ارزیابی از موقعیت بانک ها نموده است. ارتباط مذکور مستلزم شناخت بانک ها از توانایی هم و آشنایی با نحوه عملکرد و ارزیابی یکدیگر است این توانایی در زمینه ارزیابی عملکرد مالی بانک ها یکی از مشخصه های مهم گستردگی و وسعت ارتباطات بین بانکی است. بنابراین معیارهای ارزیابی ، کارایی بانک ها اکنون متحدالشکل و جهان شمول شده است تا آنکه هم مردم و هم کارشناسان بانکی بتوانند به راحتی گزارش های مالی بانک ها را مورد بررسی قرار داده و نسبت به برقراری ارتباط مالی با آن تصمیم بگیرند.
در این میان بانک ها نیز برای استفاده از منابع مالی بازار سرمایه نیاز به مبادله اطلاعات بانکی با یکدیگر دارند تا بر اساس همین معیارهای متحدالشکل و جهان شمول بتوانند با دید باز و با بهره گرفتن از اطلاعات صحیح و شفاف بازارهای مالی فعالیت نمایند و هر یک در چهارچوب امکانات و توانایی ها و کارایی خود درجه ریسک هزینه تدارک منابع را به حداقل ممکن و بازدهی تسهیلات اعطا شده و سرمایه گذاری های خود را به حداکثر برسانند. بدیهی است در این میان بانک هایی که نتوانند گزارشات مالی و سایر اطلاعات ضروری را به نحوی که در جهان مالی امروزی رایج است در اسرع وقت ارائه نمایند نخواهند توانست ارتباط کاری لازم را با سایر بانک های مستقر در مراکز عمده مالی جهان برقرار نموده و از تسهیلات مالی بین المللی استفاده نمایند (یاسری، علی، ص۲۵۷و۲۵۸).ارزیابی عملکرد بانکها توسط یک سیستم حسابرسی داخلی در هربانک صورت میپذیرد وباتکنیکهای شناسایی عوامل مخاطره انگیز مانند تسهیلات پرداختی با رقم بالاو کنترل سیستم دریافت کارمزد ،گزارشهای بازرسی توسط بازرسان کارآزموده و مجرب بصورت دوره ای تهیه و ایرادات مشخص شده به روسای شعب اعلام میشود و پی گیریهای متعدد در جهت رفع مشکلات ذکر شده در گزارشات بازرسی انجام شده تا ایرادات بر طرف شود و در غیر این صورت موارد و مشکلات به سرپرستی شعبه مذکور اعلام شده تا مطابق با مقررات با مسوول مربوطه رفتار شود و همچنین سود ده بودن یا زیان ده بودن شعبه مربوط به عملکرد کارکنان ورییس شعبه میباشد که باید پاسخگوی آن به مسؤولین ذیربط باشند.
مبانی نظری گزارشگری مالی در بانکداری
بانک در هر ساختار سازمانی دولتی یا خصوصی در گام نخست واحدی انتفاعی است. از این رو برای عهده دار شدن و اجرای نقش کارگزاری مخاطرات باید رویدادهای مؤثر بر بانک توصیف و تحلیل شود. صورت های مالی بانک ها بهترین وسیله گزارشگری و سنجش جزر و مدهای اقتصادی به شمار می رود و نیز بانک ها می توانند با تصمیمات و سیاست های اعتباری خود منشأ تغییرات کلان در تصمیم ها، برنامه ها و معماری اقتصادی کشور شوند. چنین جایگاهی تهیه و ارائه صورت های مالی کاملی را که اطلاعات حسابداری در آن به نحو مناسب و کافی افشا شده باشد را ضروری می سازد (دربندی، مجید، ۱۳۸۷،ص۱۸).
حسابداری
۱-صورت های مالی بانک ها
بر اساس استانداردهای بین المللی حسابداری بانک ها، گزارشگری مالی بانک ها در بر گیرنده موارد زیر می باشند:

جهت دانلود متن کامل این پایان نامه به سایت abisho.ir مراجعه نمایید.

صورت سود و زیان

ترازنامه

اقلام احتمالی و تعهدات مشروط شامل اقلام خارج از ترازنامه

سررسید دارایی ها و بدهی ها

تراکم دارایی ها و بدهی ها و اقلام خارج از ترازنامه

زیان های ناشی از مطالبات

ریسک های عمومی بانکداری

دارایی های وثیقه گذارده شده

فعالیت بانک در نقش امین

۱۰-معاملات با اشخاص وابسته
از طرفی سازمان حسابرسی ایران در استاندارد حسابداری شماره ۱ تحت عنوان نحوه ارائه صورت های مالی، اجزای صورت های مالی را به صورت زیر لازم الاجرا نموده است:
الف: صورت های مالی اساسی
۱-ترازنامه۲ – صورت سود و زیان ۳- صورت سود و زیان جامع۴- صورت جریان وجوه نقد
ب: یادداشت های توضیحی، شامل:

تصریح این که صورت های مالی بر اساس استانداردهای حسابداری تهیه شده است.

رویه های حسابداری اعمال شده در خصوص معاملات و رویدادهای با اهمیت.

مواردی که افشای آن ها طبق استانداردهای حسابداری الزامی شده و در بخش دیگری از صورت های مالی ارائه نشده است.

موارد دیگری که در صورت های مالی اساسی ارائه نشده است. لیکن افشای آن ها برای ارائه مطلوب ضرورت دارد (دربندی، مجید، ۱۳۸۷، ص۷۰و۷۱).

۲-۱۰-۲-تجزیه و تحلیل صورت های مالی
افزایش بازدهی سرمایه گذاری های انجام شده از مهم ترین اهداف مدیران سازمان ها و مؤسسات اقتصادی محسوب می شود. در حقیقت تلاش آن ها بر آن است که با مطالعه اطلاعات و آمار و ارقام موجود در صورت های مالی (که با صرف انرژی و هزینه های فراوان به دست می آیند) شمایی از عملکرد سازمان خویش به دست آورند و بتوانند با بررسی وضعیت حاضر و در نظر گرفتن برنامه های استراتژیک و بلندمدت سازمان و همچنین با اگاهی از نقاط قوت و ضعف خویش و اتخاذ راهبردهای شایسته موجبات بهینه سازی فعالیت ها و بهره جویی قابل قبول از سرمایه گذاری های انجام شده را فراهم آورند.
حسابداران با بهره گرفتن از روابط نسبت ها، درصدها، مقایسه ها و تغییرات و گرایش ارقام ادوار مختلف مالی، مقایسه نسبت های به دست آمده یک فعالیت با استانداردهای صنعت معدل فعالیت های مشابه، نظر خود را نسبت به وضعیت، موفقیت و یا عدم موفقیت فعالیت مورد بحث به صورت گزارشی ارائه می دهند.
۲-۱۰-۳-تجزیه و تحلیل نسبت ها
تجزیه و تحلیل مالی فرایندی است که طی آن مشخصات و ویژگی های بارز مالی و عملیاتی واحد اقتصادی با بهره گرفتن از صورت های مالی و سایر اطلاعات مالی مشخص می شود و در امر تصمیم گیری استفاده کنندگان از صورت های مالی را یاری می کند. یکی از روش های متداول تجزیه و تحلیل صورت های مالی تجزیه و تحلیل صورت های مالی با بهره گرفتن از نسبت های مالی می باشد. نسبت های مالی در یک دسته بندی کلی به پنج دسته تقسیم می شوند:

نسبت های نقدینگی:نسبت های نقدینگی توانایی مؤسسه را نسبت به پرداخت تعهدات کوتاه مدت نشان می دهد. وجود نقدینگی برای اداره فعالیت های مؤسسه ضرورت دارد. این نسبت برای اعتبار دهندگان اهمیت خاصی دارد زیرا اگر وضعیت نقدینگی ضعیف باشد ممکن است موسسه نتواند به موقع اصل و بهره بدهی های خود را بازپرداخت کند. برخی از مهم ترین معیارهای نقدینگی عبارتند از سرمایه در گردش خالص، نسبت جاری، نسبت آنی.

نسبت های فعالیت: دارایی ها برای تحقق فروش درآمد به کار گرفته می شود بنابراین هر حسابی از دارایی برای ایجاد دآرمد فروش، نقشی اساسی دارد. نسبت های فعالیت میزان مشارکت در حساب ها در تحقق فروش را نشان می دهند. این نسبت ها غیر از عملکرد حساب ها توان نقدینگی شرکت را نیز نشان می دهد که مهم ترین آن ها عبارتند از نسبت های حساب های دریافتنی، نسبت های موجودی کالا، دوره عملیات، نسبت گردش دارایی ها

نسبت های اهرمی: این نسبت ها نشان دهنده میزان استفاده از بدهی در ساختار سرمایه و تأمین مالی مؤسسه هستند این نسبت ها نشان می دهند مؤسسه تا چه حد قادر به پرداخت بدهی های خود در سررسید هستند در تجزیه و تحلیل توانایی پرداخت بدهی های واحد تجاری، عواملی مانند ساختار عملیاتی مالی شرکت و میزان بدهی های بلندمدت در ساختمان سرمایه مورد توجه قرار می گیرد. توانایی پرداخت بدهی ها به سودآوری نیز بستگی دارد. زیرا در بلندمدت در صورتی مؤسسه می تواند بدهی هایش را پرداخت کند که سودآور باشد. برخی از نسبت های اهرمی عبارتند از نسبت بدهی به حقوق صاحبان سهام، نسبت پوشش هزینه های بهره
تصویر درباره بازار سهام (بورس اوراق بهادار)

نسبت های ارزش بازار: این نسبت ها معیارهایی هستند که بین قیمت بازار و ارزش دفتری هر سهم و سود ارتباط برقرار می کند. این گروه شامل نسبت های مربوط به سود سهام نیز هستند برخی از این نسبت ها عبارتند از نسبت قیمت به سود، ارزش دفتری هر سهم عادی، نسبت های سود سهام.

نسبت های سودآوری: این نسبت ها میزان سودآوری شرکت را در یک دوره نشان می دهند. توانایی تحصیل سود و بازده کافی سرمایه گذاری، معیار سلامت مالی و مدیریت مؤثر شرکت است معمولا سرمایه گذاران مایل نیستند که در شرکت هایی که توانایی سودآوری ضعیفی دارند سرمایه گذاری کنند. اعتبار دهندگان نیز به این گونه شرکت ها علاقه ای ندارند زیرا ممکن است طلب آن ها وصول نشود. برخی از نسبت های مهمی که نتایج عملیات شرکت را اندازه گیری می کنند به شرح زیر است: نسبت سود ناخالص، نسبت سود خالص، بازده سرمایه گذاری  ، بازده مجموع دارایی ها  ، بازده حقوق صاحبان سهام  (طاهریف مجیدسعید، ۱۳۸۹، ص۱۰و۱۱)

بنابراین نسبت های سودآوری نشان دهنده کارایی کلی مدیریت و سود ناشی از عملیات فروش و سرمایه گذاری است. در ارزیابی عملکرد بانک ها دو نسبت بازده حقوق صاحبان سهام و بازده دارایی ها مورد توجه قرار دارد.
بازده حقوق صاحبان سهام 
بازده سرمایه گذاری صاحبان سهام عادی را نشان می دهد.
(متوسط حقوق سهامداران عادی/ سود متعلق به سهامداران عادی)=
در ارزیابی عملکرد بانک ها محاسبه  به شرح زیر می باشد:
میانگین حقوق صاحبان سهام/ سود خالص=
بازده مجموعه دارایی ها 
این نسبت میزان کارایی مدیریت را در کاربرد منابع موجود در جهت تحصیل سود را نشان می دهد.
(متوسط مجموع دارایی ها/ سود خالص)= 
بازده مجموع دارایی ها را می توان به صورت دیگری نیز نشان داد که به فرمول دوپونت معروف است و در آن رابطه بین حاشیه سود و گردش مجموع دارایی ها نشان داده می شود.
(متوسط مجموع دارایی ها/ فروش خالص) × (فروش خالص/ سود خالص)= 
در نتیجه: (گردش مجموع دارایی ها × حاشیه سود خالص)= 
۲-۱۱-تعریف سود:
سود یکی از متغیرترین مفاهیم در دنیای پیچیده تجارت است که شاید روزی فرا نرسد که بتوان از سود تعریفی ارائه نمود که مورد قبول همگان واقع شود. در میان تعاریف گوناگونی که تاکنون برای سود مطرح گردیده تعریف ذیل یکی از جامع ترین آنان است:
سود از تغییر در حقوق صاحبان سهام یا تغییر در خالص دارایی های یک واحد تجاری طی یک دوره مالی ناشی می گردد، به بیان دقیق تر سود برآیند کلیه تغییرات در حقوق صاحبان سرمایه طی یک دوره مالی به استثنای تغییرات ناشی از سرمایه گذاری توسط صاحبان و توزیع منابع بین آنان باشد (عالی ور، ۱۳۷۵، ص۱۸).
سود عبارت است از تفاوت بین کل درآمد و کل هزینه یک بنگاه. اما باید بین سود اقتصادی و سود حسابداری تمایز قائل بود منظور از سود حسابداری یا سود بازرگانی تفاوت بین درآمد کسب شده و جمع تمام ارقام هزینه های انجام شده و ثبت شده توسط بنگاه است در تعریف سود اقتصادی گفته می شود سود اقتصادی عبارت است از سود حسابداری منهای هزینه های غیر صریح ناشی از نهاده هایی که توسط مالک در اختیار بنگاه قرار می گیرد و به کار گرفته می شود. منظور از هزینه های غیر صریح همان هزینه فرصت از دست رفته است.